Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 32, 8 August 1868 — KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. Kamakai. IIEUT 83. No KA NOHO AUI AN'A 0 KaUIIEAOUU MALUNAOKE AtPCNI«A ŪA KApaia o Kamf.hamkha 111. Ka LILO ANA O Kl'lNl Lihha i Hope no Boti Kamai:lf.uli:. Olelo aku )a o Liliha, u Hc oiaio no i«i } uh pilau io no ko'u iuoa. a ua hookaulaun ia aku !u i ka wahiue 1110. Aoie au \ lu>owulewale i ke keiki haku a kaua e ti)U i ka rai»»a ; <> na haole no ka poe najna i hoohainu i ka raina ; a ua piha ke ialo o ke Alii i na liuole ; aka, owau iho, u« hewa no." U» halawai no o Liliha nie Moapili wahine ma, a ua ae no o Liliha i kona Uewu, a u* ae mai no e huli i ka pono. Mohope iho oia mau la, kukulu ia ka Ahaolelo ma uka o ka Hale Pohaku o Pohukaiua, « uh hoakoaki>aia ke anaina o | me na kaukaualii mc »a makaaina* |na a me iia haole no ke kuahaua ona o |na Lunakala. Alaila, pii aku la ekolo mao alū wahine na lakou © hai mai ua olelo nlii: O Keahikuni, Kekauonohi, o Kahoanoko Kinnu, a me Kuini Liliha, a malaloihooke anuunuu o kealaouī pii o Kaheiheimalie, Hoapili* Ia Kekanonohi na olelo uiui. Ilaila kuu lohe mua aua i keia mau olelo a ka

p«>c kakau NuL>cpa e ho»>i.iiiH uei o keia wa tnai ka waha m»i o Kekauonuhi E . Ha«vaii o Keawe, E Maui o KamaUl&w.'»lu, E Oalm oKakuhiiievra. Z Kauai o Manokaialipe»* E hoolohe mai." L'a p»l« na o!e{«» kauoha i ka pono o ke Akua t o ka nialnaia i ka pono. n ka haalele i kii hewa, nole e hooniana » na ?ikua e ; o lehoifa no ke Akua* a he mii na olelo e pili ana. Ana like iki hoi ko Kioau ; uiauao me ko Kekauouohi. A paii ko Ja- , Uua mauao alii ina inakaain»na, alaila, I>u iuOi i;i o Kuiui Lihha a hoike inai la i ke «'iuaina. Penee kekahi o kana mau ole- | lo; •' K nu'lu me na kauknuaiii a me na \ utaka{tiiiana o kuu aliie hnolohe mai <«>«- ? kou ; ua ku ka pilan o kf>'u ini'a mai Ha- ; waiī n Kauai. u»i kapai i inai nn h« wahir ne iiio, a pela kuu kane o Poki i hele aku nei, ua kupaia mat uiaua ua maua i lioo- [ ualewale a i alakai i ke ;«)ii a inakou i ka ! hewa, nolailn, ua lawe ia inai a'u aku, uole na maua i alakai a hoowalewnle ; na na haole a me 111 ahi o na inanuwa, o lakou ka poe h»>owaiew;ile inoloa i ke'lii, jaka, ua ili muluua o'u k»> hewa, <t ke ae ' nei au ua hewu wau." Ika lohe ana o ;ke anaina i kn Liliha n>;5U olelo, he nui !ka uwe me ka uni/naka, mai na kanaka \ a ua h iole. j Ika p;»u ana oka Lihhu niau olelo, ku hnai la o Kaheiiii'iiimiie Hoapiii,-ma ke [Miiiiunnu-o ke alanui pii o.ka Hale l'olia-' jku o Pohiikaina, aka, lie iiui uokana innu j olelo e pili ana i ka ponoo ke Akuaa me | na olelo kauoha e huli i ka pouo a Kaaluimnnu a me Kuui>\e;muli i hiiii ai i ko-

ina mnii la opiopio a tne ka iua oke alii io Hariat'i Nahienāeim. F»ia ka'umauolelo • i malama tnai o kanu mau eluio, uu hoo- ' pili in.ii oia i k.iua mau olelo, e hke me ka | poe lawaia auiuaiewH, penei : 41 E nana ■ mai oukou e ua alii a me na makaainana, j o ka poe lawaia auinaiewa i ka wa o Ka- ; mehamehu, ao like lakou ine ka like o na | mnauma, a i 010010 aku no i hope ku no i oia i ke au nuku oioi, nolaila, o ka poe e ! maianm ole a huli oie i ka oielo a ke Akua a malama 'ole i ka olelo n ke aiii a maua, ■ e ku auanei oia i ke au, nolaila mai peki i hope oukou i hope o ku i ke au." I U;i paia ue na pepoiao oke anniiui i i keia mau iiuaolelo a o kekaiii poe ht>opih :aku ia keia mau oieio no Lihha' a o ke- ; kahi poe uweaku la ia Liliha nokeia mau j olelo niiiuou iiio iu kekahi [»oe o lakou e { kaua tne Kaaiuimauu a ine ua alii,ao ka

' Moi Kauikeaouli walp 110 ka moku e koi

! iiio ike awa o Kou. Aia a hoi aku <> | Kekauonohi me Kaheiheimalie i Maui, [alaila, hoomakaukau koke iho la ke kaua ** ua kapaia keia kaua Kuloko <» Kapahi- ; kaua, ua iinawiia mai ka pomaikai iloko io keia mau maknhiki e ke Akua ; o na

i;i i ku a tne na ia i pae w;ilo (nni, \\\\ ai : k;t pnan, k.i ilio ;i ku kapilau, o Waialua ;i lue Wamnne ka pnkelu loa akua ke ino, a kn no ka ia nu.i Hawaii a l\auni : ia «a. Eia na ia, «> ke nwiwi, o ke'kenuuu. o ka opelu, o ke kule> o kealalaua, ' o ke kala. o ka welea, o ke kalululii, ua j kapnia he Piihiknua ; o kn hee kuliilii, tia ; kapuia he kukmna, (no kn make ana <i Manuia nia i llukumn). O ke kawaka- , wa ku n»e ke aku, u» pae %vale ke ahi nia ; Molokai a ma na wahi ae f ua hu nui nmi : ka inaloio o na koa ahi nie na koa-kaha-la. Aia ma Waiulua, ina na koa-kahala, S ua hiki i ke kauaka hookahi ke huki he j 20 a he 30 a hiki nku i ke 40 kahala, a | komo ka waa, a pela na ia e ee. Pēla i ka hoopomaikai i loaa mai iloko o ia mau makuhiki. (He ukn palm in ua ke Akua no kekahi niau hana nui iloko o ke uupuui. A he uku no ka hooneoueo ana i ka hanauna niii u me ka inaknain& n <a.) O na kakaolelo o kfc kaua Pahikaua, a na laua i honkaka ke »no o ka olelo Hoapiliwahine. O ke kanaka a Keakakilohi i kapa aku ai penei; "O Pahuin ke'kun hapaī okoa-e-a-O Kaululaau i ka mokupuakala-e-a-' > A o kahi keiki a kahi kanaka amo ohe o Makaliua. Owai laua ? O Aua nie Haia ; He eleniakule oiiule, a he elen*tkule loiin, o laua oa kakaoleio. £ko)u kanaka waha kikoi, a leleoi; O Keaniani ke keiki a Kanopa, a o Kaiaimamahu ka makuakane no kn ohana alii. he pukaua a he maikaua, a o Hua a me Kaeo kane a Kanaukanu, (Ma Paukaa paha i Hilo kahi i make ai.) O lakoiw : nei hoi ka poe i olelo e kaha i ka opu o Kaahunianu, a e nki » ke poo. [Oia ka oleio a ka poe euemi.] | O na 'Lii nann ke kaua i hooih ia'ku |ti, o Kuini Liiiha a me Kuhooheihen

pahtf#YM ; he nui no kekahi poe kaukaualli i kokua 1 kei* honniakaukau ana ike («ua. Ua kn la ka hale pu a Boki i Kuaiwa ma Waianae » Kaapuiki ka a i Kailua ia Nohomhi kekahi pu. akoakoa na kanaka o Waianae me a mai Koolau mai ma kahi o Kulauka ma Leleo, a maloko o ke kulat«akluhale o Honolulu. [ ka w;t pueleele. ua pifta loa o loko i na iui t ka pu. i ka na tMea (pake he, , nui Ina, a he mau tausani ka pu kaupoohi»vi, a o na haole p« kekahi i kokua, ;aole o kana mai ka nui « na kanaka koa, ua ptha a kuneki na kanaka o loko o ka Papu ika po, <j i ke ao, hoomeha. Oi huna aku a hoike okoa i Ue ao. O Kinnu ma, ua kupilikii loa ka noho ana, e hapai ana oia i ka Moi Kamehameha V. Ao na Ekalesia me na hoaihanau, oia ka poe kiai i ka po me ka Ipule, a o n.i Misionari pu o Mr. j Kalaka, o Kauka Judd, a o Mr. Kama|lani; a ua hele pu o Mr. Hinamu me ; Kaahuinanu ma i kanpuni.

j Aka, ua ike pinnpiue au ia Kekuanaoa [e hoio «na ma ka lio nukee iloko o ka ;Papu, i kekahi wa, ua komo iloko. a i i'kekahi »a. ua hoopaa ia ka pnka, a i ke!kahi wa, ua ohumu ia e kipu ia, no ka |wawahi ika pukn. (Aole i pau )