Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 33, 15 August 1868 — Page 4
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA, HONOLULU, AUGATE 15, 1868
Ka Nupepa Kuokoa.
The Morning Land.
Golden Cen@er.
1. Aole he pouli
Ma Kela aina ao.
Ma kona papu gu@.
Ua kau ka la a mau;
Ao'e e lohea
Ka leo kaoikau.
Aole he kaumaha
I eha ka naau.
Cho.—Ka aina ao, ka aioa ao,
Pomaikai e ke ku io
A halawai a launa pu
Me ona poe maikai.
Me ona poe maikai,
Ma na pu@ olino mai
Ma ka aina ao,
Ma ka aina ao,
A hui mau loa'e
2. Mae e koonei mau pua,
Mamina no kakou;
He pua mau mae ole
Ko kela aina ao;
Haila no Edena,
Ka Paredaiso mau,
Ka aina ao mau loa,
Ka home o kakou.
Cho.—Ka aina ao, &c.
3. Ke pau nei ka manawa,
He ino, he maikai;
Aloha nae ke Akua,
A, ia ia e hilinai,
E wiki e ka hora
E komo ai kakou
A noho malu loa
Ma kela aina ao.
Cho.—Ka aina ao, ka aina ao,
Pomaikai e ke ku io
A halawai a launa pu
Me ona poe maikai,
Me ona poe maikai,
Ma na puu olino mai,
Ma ka aina ao,
Ma ka aina ao,
A hai mau loa'e. HAWAII.
Ke kana ana, a me ka hoopio ia ana
o Magedala, Abusinia.
[Mai ka Nupepa Uniona mai o Sakarameto.]
HELU 4.
NA MEA PILI KINO O KA MOI.
I ka pau ana o na hale ahu waiwai i ka nana ia e ko oukou mea kakau manao; ke Keena o na mea Eehia; na hale wai ona a me ko ka Moi Hale Alii; huli hoi ae la au i kahi i waiho ai o ke kino o ka Moi; aia hoi, ua hoopuni ia ae la oia e na kanaka a me na luna koa aiwaiwa o ke kolohe launa ole, e hana ana i ku hana ike ole ia o ke ano like ole mamua, e hookeke ana kekahi i kekahi, e kulai aku ana me ke ake nui e loaa ke kauwahi apana o ko Teodoa palule i pulu i ke koko. Ua ike aku no hoi au i ka Lunakoa o ka Mahele 4, e apuepue malu aka i ke kauwahi apana, a o ka mea kakau manao hoi o ka nupapa Elele o Nu ioka, ka i kuai aku i ke kauwahi apana lole koko o Teodoa, hookahi kapuai ka loa, a me elua iniha ka laula no ke dala hookahi. Aohe koa kini i hoonoho ia nona, aohe no hoi he mau hiohiona o ke aloha i hoike ia nona. Ua waiho wale ia iho no he luahi na ka poe manao kolohe a me ka hoomaewaewa. Eia no a ua aneane waiho olohelohe iho ke kino, akahi no a hoouna ia mai na koa e kiai, a e kipaku uku i ka inuimuia mai o na kanaka, oiai e hoomaka loa mai ana ka paapu o kanaka. A pau ko'u nana ana ia wahi, hele mai la au e nana i kuhi i muu ai o ka poe i make i ke kauu. O ka hapa nui o ka poe i make i ke kaua, ma ke poo wale no i ku ai i ka poka, a ulaa pu ia ma kela aoao, a he manaonuo maoli no ka eha o ka poe e ola ana, ke nana aku i na pu kaupoohiwi Sinider@. Mu kekahi poe, he ekolu iniha hoi ke oawawa o kahi i palauia ai ka io e ka poka
HANA 10 O KA PU A NA PELEKANE A NE
KA WELIWELI O NA KANAKA.
I ka la 10 o ke kaua ana ma ke kahua kaua o Fala, hana io na mea he weliweli o ke uhi kao a na poe Pelekane, i ka luku i na hale a me na kauaka o Fala; o ke kulanakauhale holookoa a pau i uhi ia iho me na halelole, ua lilo loa i mea ole, ke nana aku oe, he uliuli wale no na laau a pau e muu mai ana i ka a ia e ke ahi, a oiai hoi ka io o ka poe kino make e waiho mai ana me ka pau i ka ai hapa ia e ke ahi; a he hooweliweli maoli ke nana aku i ka poe eha i ola, maloko o ke kulanakauhale a pau, aole kekuhi hale i nele i na kanaka eha ole i ke kaua, a he mau hale mai hoi no ka manawa, e luhi ole ai i ka imi hou aku.
I ka hele makaikai ana a puni na wahi kaulana o lu@a o Magedala, hulawai pu mai la me a'u kekahi pio o Europ@ ninau aku au inia e kuhikuhi mai ia'u@ hi i pepehi ia ai na poe pio 30S. He umi a@ma ka mamao mai na hale i hoopaa pio ia ai o na haole Europa, iloko o na makahiki eha i hala aku nei, a i ke kae o kekahi p@li kuhoho, a inulaila kahi i hoolei ia aku ai o ua poe pio nei, mahope iho o ko lakou pepehi ia ana.
Hele nihi aku la no au ma na pohaku haoeoe o ka pali, a hiki i ke kuemaka ponoi o ka pali, aia hoi, ahu wale mai la imua o'u he mau hiohiona e hiki ole ai ia'u ke hoohalike ne me kekahi mea like iloko o ka moolelo o keia au e hele nei. Aole i kauaha kapuai ka hohonu malalo iho o'u, aia hoi, e waiho ao ana he puoa nui o na kino make olohelohe, he iwakalua kapuai ke kiekie, a he hookahi haneri kapuai ke anapuni ma ke kumu o ua puoa nei. Ua koli ola ia, ua okipu ia, ua ki ia i ka pu, ua kuai ia ka naau, ua oki ia mawaena konu a pela aku. O na wawae, na lima, na kapuai wawae a me na poo ke ahu mokaki mai ana ma ke kumu o ka pali me he ihili la, a he mau haneri kapuni hoi ka palahalaha o kahi i ahu mokaki ai a puni ka puoa @eana hoomakau. Ua paila ia na keiki maluna iho o kekahi; ua ai hapa ia na papalina e na Hiena a me na lakala; o na kane hoi, @a okiia ka puu, a ua kolikoliia, a he aikena maoli ke nana aku; a o na wahine hoi, ua hahau ia, me ke kakau o ke alina o ke kaula e maaweawe mai ana maiuna o ko lakou oiwi palupalu, me ka walawala o ka nana ina aku. Oiai hoi maua e nana aku ana, aia hoi ke pii mai la na Hiena a haehae ae la i na kino make me ka hoonuunuu mai i ka io kanaka. O!—he ike kumaka maoli keia, e hiki ole ai ke poina i na kau a kau, oiai hookahi wale no kau o ka ike ana.
Ia maua nae e nana nei ilalo me na maka i hoo-ka-ho ho ia e ka eehia a me ka u, aia no ke pae mai la i ko maua mau pepeiao na leo uwe o ka poe iloko o ka eha, a me na leo aloha hope o ka poe e hele aku ana, a ke hui pu mai la no hoi me na hiohiona ehaeha ma ke kahua kaua o Fala iloko o ko'u au ana ae—Nana aku a he makena okoa no.
Ke puapuai mai la no iloko o ko'u puuwai ka ha ana i na mea i hana ia e Herode a me Na Sahiba, oiai au e kiei aku ana i keia puoa ahua-lala-kukui o ka poe make.
NA HIOHIONA O KA PO ANA IHO.
I ka hiki ana mai o ka po, mahope iho o ka hoopio ia ana o Magedala, o ka make ana o Teodoa, ka hookuu ia ana o ka poe i pio, a me na hiohiona o kekahi mau puu kaua e aku, na mea e hakukoi ai na kanaka. I ka lohe ana aku o ka poe ukali o na koa i ka hao wale ia ana o na waiwai o ka Halealii, lalama mai la hoi lakou a puliuliu wale he mau haneri ka nui, i o makou la. O ka poe puali kaua kekahi i pii mai, mai ko lakou wahi mai i hoomoana ai malalo, a he mau tausani na miula e lawe ana i na mea ai a na koa; na kamelo hoi me na elepani, e lawe ana i na pukuniahi, na halelole a me kela mea keia mea. Pau mai la i ka naholo kiki e pii iluna o ka puu, me he mea la e pii ana e lawe pu i na hua o ka lanakila.
Heaha ia ka mea e hana aku ai no keia huakai kinikini e hi-o-nei, me na poe koa Pelekane huakai nui e pii mai la mai lalo mai; eia hoi keia poe he mau tausani ka nui, e iho aku ana mai Magedala aku me ka pupuahulu loa o na poe i hookuu wale ia mai.
O ka lahea o na kino make ka me nui loa maluna o ka puu o Magedala, ua ikaika loa ia, e hiki ai ke hoomake i ke kanaka kino ikuika. O ke ea o na haneri kanaka, a me na tausani miula, na haneri lio a me ia mea ae ia mea ne, ua kohu pakui maoli ke honi aku. O na holoholona hae kekahi makau ole, ua holo mai la no a pepehi i na kanaka i loaa i ka eha, alala mai ana ma na paia o na pali.
I ka wa hoi i uhi iho ai ka pouli panopano, he 25,000 a oi aku ka nui o ke ahi i ike ia a puni o Magedala. O ka wena o ke ahi ka i hoomalamalama mai la i ka pouli o ka po. Ua hoomalamalama ia na puu, na awawa, na mauna a me na wahi palahalaha, he mau mile ka loihi.
O na koa, na poe pio, na kahu holoholona, na ukali o ka poe koa, Europa, Aferika, Asia ka i ike ia aku e noke mai ana i ka hula, himeni, kaua, a e nui ana ka leo i ke kahea no ka nalowale o na hoa, e uwa ana i ka ona; e pulehu ana hoi kekahi, e hoolapalapa ana hoi i na mea ai, a pela aku.
I ka makaikai ana i na wahi kuhoho kiekie, hai no hoi ka a-i ke nana aku oe; a eia hoi na haleole keokeo o na Pelekane, a e maalo ae no oe imua ou na puulu kanaka o na aupuni a pau. A o ka poe i loaa ole ko lakou mau haleole, hohola ae la lakou i ko lakou mau huluhulu maluna o na @he elua i mea e pale aku ai i ke kehau o ka po; a o kekahi poe hoi, he moe wale iho no malalo o ke kuapoi uliuli o ka lani. Pela iho la ke ano o ka po kaua ma Magedala.
(Aole i pau.)
Olelo pane ia "Katolika" ma.
Aia ma ka Nupepa "Au Okoa," o na la i puehu aa nei, a me kahi "Hae Katolika" a Auberese ma; Ua ike ia, ka oni-lapuu lauwili hou ana mai nei; o ka moo-kahiko Katolika Apotata, nana i hoowalewale i na kupuna kanaka o ke ao nei, a ke kapapa ae nei ma na paia pouli o ka noaupo, me ka hookui ana mai i ka puka aniani a kole ka lae, e manao ana paha o na Katolika nei, e komo ma ia ipuka aniani o Ierusalema lani. E ke hoa; aole oe e pilipili aina aku, no ka mea, "He pilikia ka puka, he olali hoi ke ala; e hiki aku ai i ke ola, a kakaikahi wale ko laila kuakai." Mataio 7: 14.
1. Nou e Katolika, kuu wahi hoa moe lepo, o ke awawa malu o ka make, He pinepine kuu ao ana ia oe, alakai ana, kuhikuhi ana i ka oiaio a me ka Hemolele o ka Baibala, ka olelo hoi a ke Akua, e like me ka nui o kuu ao ana ia oe, pela ka nui o kou hookuli.
E ke hoa; E nana iki kaua i ko ka Haku manao, i maopopo ai kou pilikia maoli e ke hoa a-i oolea, Mat. 7: 26. "A o ka mea lohe ia mau olelo a'u, a malama ole ia, e hoohalike ia hoi ia me ke kanaka naaupo, nana i kukulu kona hale maluna o ke one." E ke hoa; o oe no ua kanaka la, ke kukulu nei oe i ka hale o kou manaoio, maluna o na kaao hakuepa o loseve ma, a me na kumu manao hoopunipuni o na kanaka pope.
Ua ao ia mai makou, "Mai haawi i ka mea hoano na na ilio, aole hoi e hoolei i ka oukou momi imua o na puaa, o hehi ia ilalo e ko lakou mau wawae, o kepa mai hoi moku makou." Mat. 7: 6. Aka hoi i ka nui, o ke aloha, me ka minamina i na uhane o'u hoa Hawaii. Ke kahea ia aku nei oe. "E ka hookamani, e unuhi mua ae oe i ke kaola mai loko ae o kou maka iho, alaila oe e ike ai ke unuhi i ka pula iki, mai loko ae o ka maka o kou hoahanau."
2. No ke Kumu Paio a kaua; Ke ike nei au, "Ua lalau oukou no ka ike ole i ka Palapala Hemolele." No kou hookapae ana i ke Kumu Paio, nona keia kamailio ana. A, apolaa wale mai no, me na hooponopono olelo ku ole i ke ao ana e naanao ai, ka poe heluhelu Nupepa Au Okoa & Kuokoa.
No ka mea, o ko kakou Kumu Paio. He Kumu Paio maikai loa no ia, ina e kukulu pono ia ka hale o ka Paio maluna o ke kahua. Aka, mamuli paha o ka inaina opu welawela o oukou ia'u, no kuu haalele ana ia oukou, na hoa make pu iloko o ke "awawa malu o ka make," a hoi mai la au i ka makua o ka aoao Euanelio nei, oia ka'u i olelo ae ai, "No ka mea, Aia hoi; na hala ka hooilo, ua pau ka ua, a ua malie." Ke meie a Solomona 2: 11.
No ia mea la, e ao hou no au ia oe i makaukau kau pane ana, A, hiki ia oe ke kukulu maikai i ka hale e ka hoopaapaa naauao, maluna o ke Kumu Paio, oia keia. "1 No ka Baibala okoa, a oiaio hoi. 2 No ka Baibala mumuku, a oiaio ole hoi." Eia nae, ua hilinai na@upo loa oukou, ma ka'u mau wehewehe ana, i ke kumu, ke kahua, kahi i ku ai na aoao hoomana, a ke paio nei, aole hoi hoomohala pono mai i ka Baibala oiaio a okoa hoi, he ole loa no. A hui pu kaua i ka manaoio ia Kristo wale no, aole ia Maria &c. Alaila, eia ko'u manao ia oe; "E hooikaika io oe e komo i ka ipuka pilikia, no ka mea, he haiki ka puka, he ololi hoi ke ala e hiki aku ai i ke ola, a kakaikahi wale ko laila huakai."
E ke hoa e; "He lulu wale no ka'u i ka anoano, a na Apolo i hookahe ka wai, na ke Akua ka hooulu ana." A, "ma ko lakou hua, e ike aku ai oukou ia lakou." E kuu keiki e: E malama i ke ao ana a kou makua nei, I naauao oe ma na mea o ka pono io maoli, a lilo hoi i ohua no ka ekalesia o ke Akua, palekana kaua e ke hoa.
3. Manao paipai ia Katolika; E Katolika e: Ua ao ia mai makou e k@ Baibala okoa, a oiaio hoi, na keiki o ka aoao Euanelio nei, e ao aku, e paipai manao aku, oia ka'u e olelo aku nei, E ala ae oe ka mea hiamoe ana, e ku ae hoi mai ka make mai, a na Kristo hoi oe e hoomalamalama mai. Epeso 5: 14.
E Katolika e: o oe no ua mea hiamoe la, a ke hoala mai nei kela olelo a Paulo ia oe, oiai oe e moe ana ma ke kae luakupapau o na uhane, nolaila, e ala oe, a mahope aku. "E kahea no oe ia Iehova, e o mai no ia, A ina e uwe aku oe, e i mai no oia, eia no wau." Isaia 58: 9. No ia mea la, i pomaikai ai oe, Eia ke kauoha; "E hana oe i ka pono, a me ka maikai imua i ke alo o lehova; i pomaikai ai oe, i komo ai hoi a noho ma ka aina maikai a Iehova @hiki mai ai i ou mau kupuna." Ka@ Oia ke kauoha e pili ana ia oe la; e ke hoa.
4. Nou hoi e Auberete, ka hooilina ponoi o ka Anikristo i hiki mai ma keia pae moku. No ia mea hoi la, E kaakaa mai ka maka e Auberete. Eia ka olelo; Mat. 7: 15. "E malama ia oukou no ka poe kaula hoopunipuni ke hele mai io oukou nei me ka aahu hipa; aka, maloko, he poe ilio hihiu hae lakou." O oe no e Auberete na kaula hoopunipuni la. I keia manawa, ua ike ia kou ano ilio hihiu hae, e kepa ana ma-o a maanei. Mataio 5: 19. "Noaila, o ka mea e uhai aku i kekahi hua iki o keia mau kanawai, a e ao aku i kanaka pea, oia ke olelo ia, he mea ole iloko o ke aupuni o ka lani." O oe no ua kanaka uhai kanawai la. E ninau mai paha oe, I na kanawai hea? Haina, i kekahi o na kanawai o ke Akua, oia keia; "Mai kalai kii ae a hoohalike." Auwe! Oia ka! Mataio 7:5; "E ka hookamani, e unuhi m@a ae oe i ke kaola mai loko ae o kou maka iho, alaila oe e ike pono ai ke unuhi ae i ka pula iki maloko o ka maka o kou hoahanau." O oe @ e Auberete ka hookamani i olelo ia mai. Penei e maopopo ai: ma ka Moolelo Ekalesia, a me na buke hoonaa@ao he nui, e like me ko ka Baibala hoomaopopo ana mai.
Ma Hawaii nei la; nemonemo, a hinuhinu ka oukou ma@ hana, he hookanani nae. Aka, ma na aina pope mua, kahi i ulu ai ia Ipuawaawa; He keu oukou a ka p@e pepehi hoomainoino kumu ole i na kanaka haipule io mahope mai o loane haumana a @esu. A no ka piha ole paha o ke kiaha o k@ oukou inaina. Ua hooholo oukou e hana i ka hale Inetuitisio, i mawae nui e lumai ai i la poe e hoomana ana i ke Akua oiaio. Aia ko oukou makemake e noho kauwa waleno na kanaka a pau na ka pope, ia ia e malama aku ai a hoomana, hooholo oukou, O la poe haalele i ka pope a hele ma ke ao ana o ka Euanelio, e pepehi hoomainoinoia oia, Auwe! pela ka! Ke hookananeo wale neino o Auberete! maalea io no! Aka, "Ponaikai nae ua poe la i hanainoia no ka inoa o Iesu, a me kona pono, no ka mea, no lakou @e aupuni o ka lani," Mataio 5: 10. Oia @'u e olelo ae nei, Ina o ka aoao pope o Auberete ma kai hiki m@a mai i Hawaii nei, i@ @a pouli loa, a oi aku ka pono o ke au ia P@leioholani, mamua o ka hiki ana o ka popei na pae moku o Hawaii nei.
5. Na olelo a me na wanana pili ia Auberete. I kuu ike, a hoomaopopo ana i na olelo pane ma ka Nupepa Au Okoa a ne ka Hae Katolika, nau wale no e Auberete. A i kuu ike ana ia mau olelopane, hooma@popo koke iho la au, aole na kekahi kanaka naauao, aka, na kekahi naaupo loa na Auberete.
Mamuli paha o kou nana pono ana i na hua baraoa i kanuia ma ka Nupepa Kuo@na o na la i aui ae, a oia kau e nahu niho ne@ia Rev. L. H. Kulika, me he wahi luahine @ku la.
No na bolobolona i wanana ia mai ai e Daniela 7: 7, 8—25, "A e olelo aku ia i na mea nui kue i ka mea Kiekie, a e hookaumaha aku ia i na haipule o ka mea Kiekie, a e manao iho no ia e hookahuli i na manawa a me na Kanawai." O oe no ua holoholona la, e hookaumaha ana i na haipule o ke Akua. "Auwe oukou e ka poe kakauolelo, a me ka poe Parisaio, na hookamani! no ka mea, ua like oukou me na halekupapau keokeo; na ikea nae ko wah@ he maikai; aka, ua piha o loko i na iwi kupupau a me ka pelapela." Mataio 23: 27—34. O oe no e Auberete kela Parisaio hookamani, i piha i na manao ino he nui wale.
Nolaila hoi la ea. E ka poe hookamani! ka ohana moonihoawa! pehea la auanei oukou e pakele ai i ka make ma Gehe@a? Mat. 23: 33. 2 Tes. 2: 4—8; "O ka hiki ana mai o ua mea la, mamuli no ia o ka Satana hana ana, me ka mana, a me na hoailoha kupanaha, a me ka hoopunipuni." Pili pono keia olelo a Paulo i ka oukou mau hana ho-ano e.
1 Timoteo 4: "Ke olelo paka mai nei ka Uhane; a i ka manawa mahope, e ha@lele ana kekahi poe i ka manaoio, e malama ana i na uhane hoopunipuni: a me ke ao ana a na daimonio." Ua hooko ia keia olelo a Paulo mahope mai ona; A, ua puka ae la ka pope, mai loko ae o ka luahohonu, e like me ka ilio i paa i ke kaulahao, a hemo, hoomaka e nahu i ke kanaka. Hoik. 13: 3—9. "A ike hou ia aku la ma ka lani kekahi mea kupanaha hou. Aia hoi, he deragona nui ulaula, ehiku ona poo, a he umi pepeiaohao, a ma kona mau poo ehiku lei alii." E Auberete pope e: O oe no ua deragona la, kela mookahiko, nana i hoowalewale i na kupuna kanaka o ke ao nei. O oe no ia e Auberete ma Hoik. 13: 1—8; "A ike ia aku la kekahi holoholona e hoea mai ana mai loko mai o ke kai." O ua holoholona la, o oe ia e Auberete. Pauk. 8: "A e hoomana aku ia ia ka poe a pau e noho ana ma ka honua, ka poe aole i kakau ia ko lakou mau inoa ma ka Buke o ke ola," Pauk. 9, "Ina he pepeiao ko kekahi, e hoolohe ia." E Auberete e: e ike pono kaua i ka pau ana o ka liu o ka paakai, ma ka aoao au e ku la, a me ka hoaa ana o ka lehulehe uhane i na Home ole, ma kela ao, no ka mea, ua haule i ka hope waa, a pae i Kapua, Hoik. 17:5, &c. "Ka mea huna; Babulona Nui, ka Makuwahine o na wahine hoookamakama, a me na mea hoopailua o ka honua nei."
6. Olelo hoolana ia Auberete. E Aubete e: Mahalo no au i kou maalea, ma ka imi ana i ka laau makole, i mea e hoomakapo mai ai ia makou na keiki Hawaii. "Auwe oukou e na alakai makapo;" Mat. 23: 16. "E ku mai no noi na kaula wahahee he nui loa; a e hoopunipuni aku hoi lakou i na kanaka he nui loa," Mat. 24: 11.
O oukou no ua poe kaula hoowalewale la, e like me na wahine hookamakama. Hoomanao ae la au i kela halawai ana o kakou ma Lahaina, Mei la 12, o keia A. D. a ma ia halawai ana o kakou, i hoike mai ai oe i ke kii o Pio-Nono; I ka nana ana, a me ka hoomaopopo ana, ua like loa no me ka wahine hookamakama.
E Auberete e: Ina makemake oe e liio i Keonimana, i ole ia, i Kapena paha, a hulipahu hoi, i hookele pono aku ai oe i kou waa uhane; a pae pono aku i ke awa lani.
Eia ka pono, e haalele i kou noho pope ana, a me kou hookauwa ana na Baa@azebupa. 2. E hoopololei i kou pule ana, ma ka mea hookahi wale no; aole i na mea he nui. 3. Mai hilinai i ke ao ana a Toma, i ke ake no a ike maka, manaoio iho la.
Lilo nae ka pomaikai i ka poe ike maka ole a manaoio, no ia mea la, i kaawale oe i ka halepaahao o Baala: Eia ka olelo; Mat. 23: 37, "E Ierusalema, e Ierusalema, ka mea nana i pepehi i na kaula, a i hailuku i ka poe i hoouna ia mai i ou nei, nani kuu makemake e houluulu mai i kau poe keiki," "E Ierusalema e, e holoi oe i kou naau, i pau ka hewa, a i holoi ia hoi oe, pehea la ka noho ana o na mamo lapuwale iloko ou?" Ier. 4: 14. E nana ma Isaia 5: 5, 7. Ier. 18: 8, "A huli ae ka mea hewa, mai kona hewa ae, a hana hoi i ka mea pono, a me ka pololei, e ola no ia malaila," Ezek. 33: 19; 18; 21—23. "E hu@ kela kanaka keia kanaka mai kona aoao hewa mai, i kala aku ai au i ko lakou hala." Ier. 36: 3.
E mihi kaua e Auberete, i pau kou ano Pope. A kaawale ke ao ana Parisaio mai a oe aku, a lilo oe i Kahuna Euanerio ma ka malamalama, alaila, pomaikai oe. "No ka mea, ina iloko o Kristo kekahi kanaka, he mea hou oia, ua hala aku la na mea kahiko, ua ano hou ae la na mea a pau," 2 Kor. 5: 17. Oia ka hoailona hoohanau hou ia mai e ka Uhane Hemolele. A loaa ia oe ia haawina lani, alaila, e kaohi i kou hapa pulima, aole hokae a hookonokono e hoopaapaa, a nuku wale aku i na kanaka o ke Akua, ia Rev. W. P. Alekanedero, Rev. Green, G. Kikiakoi, a me Rev. L. H. Kulika, aka, e hoolohe pono nae i ka lakou ao ana i naaua oe.
7. Nou hoi e R. P.: I ku@ ike, a hoomaopopo ana iho i na olelo Pane maloko mai o kahi "Hae Katolika" a oukou, a ma ke "Au Okoa" no hoi o Iulai iho nei. No ka mea, aohe kohu iki; ke hoike mai nei ka oukou olelo i ko oukou ano. A ma kou manao Pane 2, e olelo ana; "E na hoahanau, e pule oukou no makou." 1 Tes. 5:25 &c. He oiaio; o ka Paulo hemolele kauoha no keia, i na hoahana@ oiaio o ka ekalesia Euanelio; e noho ana ma Tesalonite. Aole nae kauoha o Paulo ia lakou e pule p@noi aku ia ia me he ano Akua la. Aka, ua kauoha oia pela ia lakou, no kana Oihana Lunaolelo Hoolaha Euanelio, i kona wa e ola ana, i mea e holo ai kana hana hoolaha ola. Ua like no ia me ko H. Binamu hele ana mai e hoolaha Euanelio ma Hawaii nei, kauoha oia i kona poe hoahanau ma Amerika "e pule oukou no'u." i mea e holo mua ai kaua Oihana hoolaha Euanelio, ma na wahi aukanaka o Hawaii nei. Mataio 24:14. "A e hai ia aku no ke@a Euanelio no ke aupuni, ma na wahi aukanaka a pau."
Oia la i naauao oe. A, ma ka oukou hoi e h@nai naaupo nei, e pule nei, me ka manao paha o oukou @ e loaa mai ka makana o ke Akua, a me ke ola no ko oukou mau uhane. "Ma ko oukou pule ana i na mea he nui wale." Auwe! Aloha wale; Ua hala ke Kau o ko Paulo noao Lunaolelo ana, aia kela i ka Lani, a ke kahea nei no oukou iaia. No ke aha la ko oukou kahea ole ia Elia ma, Enoka, Mose, a me na kaula hemolele e ae; o na Kau i au-wale-ka-la?
S. Ke wahalama mai nei oe. "Ua wehe ole ia paha ka ipuka o ka lani no Papaai a me Kaehuaea, i ka hoino ia Petero ka mea ia ia na ki o ke aupuni o ka lani."
Aole i oluolu ko'u lunaikehala ia oe, no kou haawi mahaoi ana, i ka mana wehe, a hoopaa ma ka lani, ia Petero. Auwe oe! E ke hoa; Ke ike nei au i kou hilinai ana maluna o ke Kumu-pope, a me ka puu-opala e puehu wale ana i na makani ino o ke ao. "Ua like loa no oe, me ke kanaka naaupo nana i kukulu kona hale maluna o ke one, a haule ka ua, nou ka makani, kahe ka wai, pa ma ua hale nei, a hiolo iho la ia. Nani wale hoi kona hiolo ana." Mat. 7:27. Pela ko oukou ano ka poe kukulu i ka hale o ko oukou manaoio haipule; maluna o na puuone: Aole maluna wale no o ka Pohaku Puuhonua ola. Oia o Kristo.
Ina ua keeo oe, a huhu no ia mea, no ka mea, na ka Haku Iesu no i olelo mai pela. Mat. 16:23. E pau paha ka pouli o ko maka i keia kuhikuhi a'u ia oe? me ka ole. Ke alapahi mai nei oe. "I ka nui o na pauku i unuhi hewa ia o ka Palapala Hemolele." Auhea oe e Hikapoloa. Ua puka keia mau olelo ma ko oukou mau waha, no ke kue o ka oukou mau hana, i na mea i palapalaia.
9. No ka hoomanakahiko, a me ka pono o ka malama kii ana. E Piliole e: Ke komo loa aku la oe iloko o ka Pouli-kuakane. A wanana wahahee mai ia makou, me ku olelo ana, "He mua loa kuu aoao hoomana, he hope loa mai o Mose a me Iesu." Ae paha? I mea e oiaio ai, e pono ai ke wehewehe ia. He oiaio; ua hana ia na kupuna kanaka o ke ao nei ma ke ano pololei, hewa ole; pono loa ola mau. Kin. 1:26. Kek. 7:29. A ua hoolako no hoi ke Akua i Home, ma ke kihapai o Edena, kahi e noho a ke kanaka, ua haawi ia mai no hoi na ke kanaka e ai, a e inu i na mea i hoolako ia me ka luhi ole, a me ke kahe ole o ka hou, Koe nae ka laau i papa ia, Ilaila e ike ia ai ka pono a me ka hewa o ke kanaka. I kekahi manawa, hoowalewale mai la ka Nahesa i ke kanaka ma o ka wahine la. A o ka ai iho la no hoi ia o Adamu me Ewa i ka hua o ka laau i papa ia mai ai e ke Akua; A o ke komo iho la no ia o Adamu laua me Eva iloko o ka ekalesia Pope Katolika, Oia paha ke komo akahi ana o na kanaka ma ia aoao hoomana. Ina pela, kahiko io no! Auhea oe e ke hoa; Ua pau ka liu o ka paakai ma ko aoao e ku la. Ke kulou poo mai nei oe; me ka olelo ana, Ua kauoha ia mai na Aposetolo, e komo ma na luakini piha i na kii. Ilaila e pule ai o Paulo paha. He oiaio paha ia, ua hele no lakou ma ia mau luakini, aole no ke kulou kii, e like la me kekahi kanaka a'u i ike ai maloko o ka hale pule o Maria ka malu, i Honolulu, haka pono aku la au i ua kanaka la, aia hoi, e nana ana i ke kii nui, &c. a pau kimo aku la ke poo, a mahope kikoni ae la i ka lae. E Katolika e: Pela no anei ka hano a na Apotolo i ko lakou komo ana iloko o ka luakini? Aole! Aole loa!! Aka, ua hele no lakou a komo ma na luakini no ka hoomana oiaio i ke Akua wale no. Aole lakou malama i wahi kii, a i wahi lei kii, i mea e ike maka ai "O ka Haku ia" manaoio iho la. No ka mea hoi, ua ao ia mai lakou ma ka Palapala Hemolele. "Aole kalaikii a hoohalike." Olelo mai o Paulo ma Oih. 17:29. "Ina kakou he poe keiki na ke Akua, aole pono ia kakou ke manao i ko ke Akua ano, ua like ia me ke Gula a me ke Dala, a me ku pohaku, i kalaiia ma ke akamai, a me ka noonoo o kanaka." Ea, Auhea iho la oukou e na ukali pope; "Pa-papu oukou la, he a-a ko ka hale!" Nolaila hoi. Auhea oukou e o'u hoa Iliulaula Hawaii? e noho ana ma ke awawa malu o ka make, eia ka wa kupono e hemo mai ai oukou mailoko ae o ka hale paahao a Baala;--Pope, ka lua hailuku o na uhane he lehulehu. Owau no nei o ko oukou hoa kulou kii, lei kii, malama kii, hoohalike kii, milimili kii, pule kii, manaoio kii a pela aku.
Me ke aloha nae ia oukou; na hoa paahao o ka hale hooluhi uhane a Baala. Auhea oukou e na haipule oiaio o ke Akua, e noho ana mai Hawaii a Kauai. E pule oukou i ke Akua no na keiki pope i pau ko lakou ano Parisaio, a haalele i ke ao ana a na Daimonio, a me na uhane haukae. Malia paha o holoi hoohanau hou ia mai e ka Uhane Hemolele. Alaila pomaikai oukou e like me ke kauoha, e pule kekahi no kekahi, i pohala ai oukou, o ka pule ikaika a ke kanaka pono e lanakila nui ia, Iak. 5:16. E Katolika e; Ua kanoha ia mai makou, penei; Ina e hele hewa kekahi o oukou mai ka oiaio nei aku, e hoohuli mai kekahi ia ia Iak. 5:19. He lulu wale no nae ka'u, na na haipule no a me Apolo ka hookahe i ka wai, a na ke Akua no ka hooulu ana. T. KAIHUAEA,
Waiahole, Iulai 13, 1968.
Kauai a Ma@kalanipo.
HANALEI.
O hilo alua keia i ka'u nana ana. Ka waiho ana o ke awa k@ moku ua like no me ko Hilo; he nui nae kela a akea mamua ae o keia. Ko Hilo mau muliwai a wailele e@ no ia nei @a oi nae koonei. Na ululaau lipolipo, na kuahiwi kiekie, ka @a kanilehua aia no ma Hilo, a oia like no ma Hanalei nei.
Ioa e kaahele makaikai kakou i na kahawai e haliu n@i ana i ke awa ku moku o Hanalei, e loaa mua aku kakou ia
WAINIHA.
He wahi kalo a me ka hanai holoholona na hana nui o keia kah@wai. Ua lilo keia aina i ke kuai ia e na haole mahi laiki o Lumahai. Ua lohei@ e kuai ana ua mau haole la i keia aina i kekahi hui kanaka Hawaii. He awa pae waapa keia, a maanei e hooili ia nei ka laiki o ke kahawai e pili aono mai ana oia @
LUMAHAI.
Ua piha keia awawa i ka laiki e ula like mai ana. Na kekahi mau haole elua i hapai i keia hana. Ua make kekahi o inua o Keo Moke, a ke hoomau nei ka lua o lana i keia hana i hoomaka ia. Ka lua paha keia o na mala laiki nui ma Hawaii nei, a e puka ana paha ka poe i hapai i kei@ hana. O kahi keia o k@ pepehi kanaka o Hooleawawa @ liia ma Kawa i ka makahiki i hala iho nei.
WAIPA.
He mahiko ko keia a@na na na haole olelo e. He wili ko a he puka uahi kiekie. He uuku nae na mala ko a ke pau hou nei i ka aina.
WAIOLI.
He muliwai nui ko Wailuku. Aole he muliwai ma Oahu ma Maui a me Hawaii i oi ae ma mua o keia, aka, ma Kauai nei aole i manao ia he muliwai nui keia, he uuku no i ko kekahi mau muliwai. Maanei ka luakini ma keia apana. Ua hiolo ka pa a puni ka luakini a ke hoomakaukau ia nei na lanu e pa hou. Mauka iho o ka luakini e ku ana ka halekula o ke Kula Nui o Wilikoki, a me ka halekula ao i ka olelo Beritaaia i ao ia e na kaimahine a Rev. E Ioane.
E haliu mai ana ma ke alo o keia mau hale kula na hale no o ka pono. He mal@ ka hana o kekahi o ka lakou mau keiki @a Waioli, a ma Hanalei kahi i wiliia.
Ma ka hema ae e ku ana ka halekula apana o Waioli, aka ua hoomaha ia na kula apana o keia apana i kieia mahina.
He ekalesia Kahu ole keia, a ke kali nei lakou e ake ana e ike ia Rev. A. Pali, ka lakou mea i manao lana ai e hapai ana i ka hana i waena o lakou. Aole i mak@ loa na hana o keia apana, ke kaa mau nawaliwali nei no. Malama ia no ke Kula Sabati a me na halawai elua i ka la Sabati. He uuku no ka poe i hiki mai. Aia paha ka hapanui mamuli o kekahi Haku e, o "Waiwai" paha kona inoa. He mea hiki ole ke malama i na haku elua.
HANALEI.
Hookahi hana nui e hoopiha ana i ka aina a pau o Hanalei, oia ka mahiko o Pirini@evile. He palahalaha na mala ko, he nui na kanaka, na pake, na kane a me na wahine paahana ma keia mahi ko. He kana@a pake ma keia mahi ko a ua hanau he mau keiki pake holookoa o lakou. Haawe p@ aku no na wahine pake i ka lakou mau keiki liilii a ma na malako, a waiho pu iho @a kahi malu a holehole aku na makuahine i ke ko. Aloha wale na wahi keiki a keia mau wahine paahana.
Nui ka muliwai o Hanalei 200 paha kalaula ma kauwahi, a ekolu paha mile kahi i pae ia e ka waapa. He iwakalua a oi ka nui o na kao o keia mahi e lana ana maluna o ka w@i malino o keia muliwai nui. Ua lilo keia mahi ko ia Alani ka Lunakanawa@ Kiekie no na dala he $40,000. O Mr. Low ka lunahooponopono.
O ka pilikia nui i ili mai maluna o keia mahiko oia no ka mu ai ko. Ua aneane pau nae keia pilikia i keia manawa, a ke ulu nei na mala ko. H.
Naminami ia Ge Gheong Hong Sham.
IA NUPEPA KUOKOA; Aloha nui ia oe—
Ia wau ike ma ka Helu 14 o ka Nupepa Au Okoa, la 23 o Iulai 1868. Iaia naminami henehene ia Lunamakeainana makou, oia hoi o Upa la. Like pau ia olelo iaia penei: "Upa k@ moluna, Hikikoki h@ki ia ia malalo, iaia kuka nahae pakeke no, kela Upa uwe no iaia, like pu kamalii pake makou."
Aha la kuleana ia oe naminami pela, aole waiwai ia oe olelo henoheno tunama. No ka mea, ia Upu kokua ia makou makaainana, Hilo nei matemate. Aole matemate lu wale aku i $50,000 i ka Lina Motuahi. Ia Upa hoole keia, makou no matemate iaia hana like pu. Ia Upa no kokua i puu dala no ke kukui nui o ke awa; ipuu dala no ka hale tolotolo o Hilo la. Ia makou matemate loa kela. Nolaila, aole waiwai ia oe henehene, oia nae paha, no ka matemate kalakalai ia oe ea? Tunama!
Kela Luna o Puna Kamahoa, iaia kokua kiola wale ke $50,000, kela ka ino maori. Tunama!
O! ike wau la, ia Kamahoa matemate no mo@uahi pi mai, hana paa pulu, ma ke awa @ Keaau Puna a me kela awa kaulana ma Lapahoehoe. O na awa maitai loa keia no ka hana paa pulu pepeiao pipi. O! pau no.
SHING H@E.
Puueo, Hilo, Iulai 31, 1868.