Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 33, 15 August 1868 — KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. Kamakau. lIELU 81. j No K<VNOHO/iLir ANA O KaUIKF.āOVU j j iMALUNA O KE AUPUNI, A UA KA- j | PAIA 0 KaMEHAMEHA 111. j Ka lilo ana o Kuini Liliiia I IInPE NO ! 15oti Kamaolkule. | Ua lnwe in ka olelo hooluha mai II n- i wnii a Kauni no ke kaun. a ua kupilikii i nu'lii mn Maui, hookahi manao nui lon o ■ Kaahiimanu a ine ka uwe o Kinau. o ka , mnku i ka pepehi ia. Ua uluku ae kekii- ; iii poe aiii, oia o Kaikioewa inn, e holo ; inai a a !:aua paiia, aka, oieio inai keka- : hi poe alii, 4< Aole palm oe e hiki aku i j Oahu, no ka mea, he ine aku paha kou, | he pu mai ka lakou la, no ka men, ua j makaukau keia noao, o Oahu no pnha a ■ 0 Beritaniu uu like. Kia hoi kekahi. ao- ; le uo na ke Onliu kn hewn, na oukou no ka hewn, pela ia e iohe ia mai nei. Ka i noa paha o ka olelo a ke Akua ku oukou 1 1 itolo aku nei, e hnohuli inai i nu'li a me | iia kannka ma ka pono ; eia ka kekalii | mnn hana a nukou o ka hoohiiahila, a o ; ke kapa aku he kipi—hoehaa." Na Na- ; ihe a me Kuakini keia nmi oielo. N'o KA HOLO ANA ,MAI O ULIMEHEIIIEI. Ua hooholo iho ka Ahnolelo a na'Lii, o Ulumeheihei ka mea kuleann e holo i Oahu, no ke oln a me kn inake i kana mau keiki. Oka manao nae o na'lii o Uuwaii, ina e hoio o Uiumeheihei a make o ko inkou pau no ia i ka hoi nui i

Hnwaii. j 1 ko hnlo nna mni nne, o Uiumeheihei j kft alii, o o n» lion holo, o Pikanele, Ka- | ohnna, K«honhaka, a o ke j kahunn a lakou o Kau-a, o Kenweahawnii a me kekahi |»oe e ae no hoi. I ke kakahiaka nui, hookoino aua o Hooikn- j iku inoku i ka nuku o Muinonmla, ailaila,| lukou i hooinnuao ai i ke Akua, me ka ! hakoko ana ma ka lakou mau pule, no j ka mea, ua lohe mua ia aku i Maui, aia j a ike ia ka moku e hookomo mai ana i i ke awa o Kou, alaila, o ka oiannwa iho la 110 ia e lele kuke aku ai na poka o na j pukuniahi, no ka mea, ua nui nn moku i ; hoi wale aku \ Maui me ke komo ole i | ka awa ; a o kekahi poe moku, ma Wai- j ikiki i hooleleia ai ka ohua. Pela na 1110«ku ohua o Kaikioewa a me Aikoaaka. Hookomo inai la o Ulumeheihei ma a hala o Mainala, a hala o Ulakua, a kaalo ; makai o Kuloloin, oia ka waha o ka pu e j liamama aku ana o ka |>apu, aka ? ua ha- j la nne ia inau |>w« make. A pili ka mo- ! ku lua Pnkaka, olelo mai hoi o Pikanelo, j " Ua makau inakoii i ka pilikia h me ka i make i ke kowo aiin iloko o ka Papu." Pnne inai hoi o Ulumeheihei, " Mai m«kau, aole kakou e make, no ka me®, ina e like ko Lilih» manao me ko kekahi poe, j ina ua pau io 110 kukou i ka mako mua |

aku ii iwaho. ua komo ka hoi kakou iif>. ko nei ; aoiie make aku i koe ; aka iioi, •o ke Akua no ko kakou kokua.'' iiele ae Likou a komo mai la ma ka poka ma- . kai oka Papu. Aia lakou nei i komo ai iloko. aia hoi, ike aku ia iakou nei, ua 'kukulu puoaia ka pukaupoohiwi, a e ku Iniani ana, a un hiki nku paha i ke tausani ka nui o na pu. E noho nna hoi iloko o ka Papu o Ha-;-ia, o Aua, o Keaniaui, o Kaiiouu a me kekahi poe nhi e ne, a me kekahi hapa ona koa. O Lihha nae, aia no iuka o PeU'Kane, a o Paki lioi aia no iwaho. Ua kii kokeia o Liiiha a me Paki. i Ika ike ana nae o Keauiani, o Uiumeheihei ke ahi o ka moku, o kona pii i koke i ho la no ia e iialnwai me Liiiha. I ko iaua haiawiii ana, i aku o Keaninui, | u Emake ka makunkaiie o kaua—aia a i make ia, alnila waiwni k«ua, a ina aole |ia e make, o kakou ka poe ilihune o ke jao." I mai o Liiiha, 4 * Aohe paha he 'pono o ka mnke, e aiina uuanei i ke ao, jhe keiki haina i ka makua, no ka inea, o iknhi hulu makua (iookafii no ia i koe e joia nei ike ao." Pane liou mai hor o | Keaniani, 44 O keia liana a na'lii, he ha|na maalea no. nana mni nei ua'lii n āohe |alii e hiki i Oahu nei, uolaii i iioouna ia ! mai nei o Ulumeheiheii, no ka mea hai, I o kou makunkane ponoi no ia. Aioiia ino kakou o iliiiune nei i ke no." I ka Ahaolelo ana o na'īiimaloko o ka j Papu, ku tnai la o Hoapiii a olelo mai, | <4 Ua hoouna mai nei ko Keiki ia'u, e iholo imii ia oe—ina na ka poe nlii e Imo;una mai ia'u, iua aole no au e hiki nvii ; nei. I hoio mni nei au a mnke iho imua |ou. Pehea au ? " I mai o Liiiiia, 'he make'o ouei ia oe, ina he mea e, he (make no koonei." Pane iiou mni lioi o | Olumeheihei, u Ua hiki iho uo lioi iu'u ]kanoao maiioe o kaua,—oielo ne m> o |ke kaikamahine a Uiumeheihei. liele au ja mauia, a inauene no iioi ia oe." | Olelo hnu nku la o Uiumeiieihei, { 'Inn •oe e ae mai, e hoopau i keia u e jae pu mai hoi ko kaikunane (Paki) e hoo[pau ike kaua." Ua ae aku no o Liliiia |a me Pnki. I hou mni no o Ulumeheiiliei, ]na eae mai olua, e iioopau ina koa. a e iilo ia'u ka Papu. owan ka mea ;e noho ika Papu nei." Ua ae mai no jo Liiiha ma. Paueaku iioi o UiumeheiI hei ia Paki, " l keia ahiahi, e hoio. nna |ka moku, e liolo pu oe, e kii i ko keiki." ! ( Kalaui Knuikenouli.) Ua hoi hou ka |moku llooikaika i Maui, a i ke awakea ;ae o kekahi in, ua ku ka moku ma Lajhainn. Aia mau la no. ua hoi mai ka |Mōi Kauikeaouli me naMii o Hawaii me ;Maui. Oka lawe nuia ana mai hoi ke:ia i nn koa kahiko o Kaniehameiia i Oaj iiu, oia lioi ka Paiena a me ka Luaiiine, |a nie nn koa e ne. 1 Ika akoakoa ana o na'iii kane ame j na'lii wahine, ka poe ui me ka poe opie- | pio, nn elemakuie mu na luahiue, ka poe ; kaukauniii, ka p<»e hanohano, ka poe koikoi o ka ninn, ua kukaolelo me ka pne jakamai, ua akoakoa hke ae lakou a paii |ma Honoiulu, i ka o Okatobn, i ;k« M. H. 1830. | Ua Ahnoielo iiio nu'Lii ma Poiiukaiua !no ua luina i hana in ma Honolulu, a ma

jOahu u puiii, nn kc kaua Pahiknua. Ke I hookoim nei 110 o Ulmm'hnihei, mc ka .inanaoiaia no ka Papu a ine ke awa ku |moku o Honolulu, aka, ua hiki mai ku (olelo n Kauai, « | 14 lloi ka imlu o Knlehuawehe-e--j Ke hili wale la no." I w Hh! kn nalu o Kanhe-e~ ! Ke liili lu no. ?> ! '• Hai ka nalu o Makaiwa-e— 1 Kupono i Keweai." j lka akoakoa nna, eia na mea nui ilo|.ko o ka Ahaolelo: j 1. Oka hoopBuia oko Līliha noho -alii aiuioku ana no o Oahu. \ 2. Oka ohiia ona aina ame na wai\v«i a pau mai a Buki mai } a kana kane i waiho iho ai iio ka Moī, a o Liiiha hoi ke kanaka. 3. O ka hoopau loa ia ana o ko Līlīha kuleana iloko o ka Moi Kauikeaouli i ma na oihana. j 4. Lilo oJ. A. Kuaki i alīi no ka Pa* ■ pu a uie kc awa o Honoluhi, a oia no hoi jke Kīauina uo ka mokupuni, a o KaluaUiinenui ke kanaka malalo. O Waiīkiki ;ka aina «> ka Papu, a o ka auhau makaihiki o Kalna. a o Kahuna kona kanakn. ; A o Pehu, iaia ka inoino ke konohiki o i lllonoluiu maUlo o Kuakini. | 5, O Aikanaka ke alii oka P;ipu ma I

Put>«3ffia. a nitī rvs aina hoi e pili ana Paf>u.

<>. O Kaiukoih ke konohiki ma k*» Keamani wahi o Kapoko : o Kanet>he hoi, kn ai io. Ia manawa i okioki ia ai na' aīna o Koolauloa a rqe E«a no ka poe; Huiuin&ou*^ l ka ikeami o Ulumiiieihei i keia mau hana a na'iii, a me ka ohi ia ana hoi o na wai«ai a pau o kana kaikamahine e pils am* i k»i Moi Kauikeaouli. Akahij no nia a manao iho, o kana kaikamahine ke ilihune ana, inamuii o kona ae ana i! ka nr nao kahaiia iho laj konn mauao. i4 Owau 110 ka ke kumlif o ka ihhune o kuu kaiknmahine. E waiho ia iku no ka e a'u na na'lii no e hana ko iukou pilikia, ina na pono wahi! a He mi'ni hope ia. 0 keia mau hana a na'iii ia Lihha, ai uie ka iaweana i kona nohoniinoku aua,, aoie no iae ka Moi Kauikeaouii. Ua | oieioia, o ko ka Moi Kanikeaouii makua- ■ hiue keia i oi aku ke aloha mamua o nn : niakuahine ona a pau. (Ua iohe no pa-! ha oukou i ka manao o ka Moi Kauike-j aouii, i manao ai e hooiiio ia Liiiha i Ku-! hina Nui, a i hope Moi; aua akoakoa! na koa a pau nie na haoie ma Peiekane, j e ole o Uiuineheihei a me Kinau ma e j pii mai ika po, ika uiakahiki 1834.) j 1 ka pau ana o na iiana a iki'lh, a me! ka okioki ana o na aina, a hiki ina ka ia| ii 0 I)ekemaba, iian;iu iho ia o Kahoa-i noku Kinau i ke keikikane, oia hoi o Lo-| ta Kapuaiwa Kamehameiia 5 , maiuko| o ku pa haie o Kinau-hala. j (Aoleipau) |