Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 34, 22 August 1868 — KE MOOLELO NO HAMANALAU, HANAI A HAWEA. [ARTICLE]

KE MOOLELO NO HAMANALAU, HANAI A HAWEA.

i I laieeia mailuko mai o na kaao kahiko I I Hawaii nei. j nr.LU 20. j | Ka hkle ana MAI o Uamanalau E IKE 1 | L'\ KAIKAMAHINK LA 1A KuKONaIKKI'OOI MALOLOKLOKALANI. | ( l;iwa no i k:> mno nmi au o k;i oliu, | n ln>i aku la no i na kiinhiwi e hoopuna- | na ilunn o ka welau o na laau. l)a ikt*{ iaaku ia o Hamannlau e nolio uiai ann| me ua kane iluna o ko luua wahi inoena.l n me he mea la o ko laua hoomnha nna! iho no paha ia. I ka ike ana ae o ka Ha-i wnii i ua o Hamanalau nia e noho ana| nie ko laun nnni oi kelukela, ua oi nku' ka uwn o ka piiie a hniilele wale. A ij ka nana ana mai a ua kane \ ua oi io aku no kn hanohano'a me k-i nar . ' . ' | ni o liainanalau, a maikai wale iho la noj i ia i ka hoolauwili ivale a kona hoku nla-| kai ; a ike inai la no hoi o Kukona i ua j makuahiue naui nui i oi ae 110 [>aha inu-' | inua ona. Ua inolohai a hoenii hope nmi! ; la kona innnao, no ka ike maoli nuJi'ku| la n«> i ka nnni o Aipr> e hele nnn a hau-| keke i ke anu o liauniliki. Ua hele mai! la o Hamanaiau e ike i un kaikauialiine! me ke alnha nui, a me ka uwe haaloulou ana, a psu ka hie aloha, a uwealoha nku la no hoi i ua hanaukama. Ua ike ne la o Hamnnalau me ua kaikamahine o ka i maha-ku o na 1h opiopio a me ke kane ; hoi oia mau ia, a ua ike hoi i kn punalua j ' ka waliine hou a Kaihuauwaalua, oia o| i ' j ! VVaimakan<»ni ko Puna oi hoi, kahi a kal ; i | la i puka mai ai, he oi aku no nae o Ha-i | maualau. Un ike ae la hoi o Knihuau- | waalua me ke kane Imu n Hamanaiau,ai | ua ioknhi pu kn manao o lakou a pau, uj | hookahi noaina o Waialua e noho ai, o | ka poi nui ae no ko ukn, o ka ia nui inai | no ko ioko o ke kai, a o na a-holehoie j moinona ae no ko Ukoa, a me Lokoca.| ; Ua nnho no lakou maiaiia, a hapauea wa-S • £ | le n» i;i, a ua hoi no iioi kekahi poe ia • j Hawaii Nui a Kane, a ua iiouhihi ioa no i kekahi poe « kohu a kupakamaaina mao-i I ii no Waialua. ) . Ka hele ana o Klkona e makaiki I NA WAHI HANAU O NA MAKUA, A ME KA s MAKUA HOU HOI ONA. ( j I ka iiuiiu ana iho o ka noho ana iho ; a Kukona, ua koi aku la oiu ia Kaukana- ; pokii e hele e makaikai no ka lohe ia ana : mai. aia ka ko laua wahi i hanai ia ai o ke kuahiwi kanpaku kiekie o Kaa)a,ae* aku )n 110 o Kaukanapokii. A mamuli o ka makemake o ke kaikamahine Alii. ua kauohaia kekahi alanui no ke kaikamahi- ! ne e hele ni, a «a haawiia mai ke nlanui ! moena, oia hoi o Paoeeikalna, a ua lako. ka hele ana. 1 Kaukanapokii, 2 Luukm, < 3 Kaihuauwaalua, 4 Waimakanoui, 5 ; Hamanaiau, 6 Hinahelelani, 7 Nakahuhanai ona, elua laua, hui awalu. oia ka i poe iluna o ua wahi r%oena nei. a o ka j \ nui kanaka mai o a o, malalo no ka heie "ana, ai»e mea pakuwa paha ko kakou' ' olelo ana ae no ka makahehi o keia poej i maliinni, e like no hoi me ke ano o naj | uioliliiui n p>au i hiki inua e makaikai ia| ! Kaala. A ua ai uo i ka waiwai a ke kai-j

kamahme Hamanalau i h«x>'f»ko ia ai e ko Uua kupunawahine. Ao»c nae i makem»ke nui loa ke kaikamahmeahi e ooho ioi.it |oa malaila no ka nui loa o ke anu, ak». o kona makemake »o e h*»i no ilalo o Waialua. a i na e makemake i kekahi mea e ono ai na ke kanaka no e kii tnai iiuna o Kaala. A pau ae la ka makeaiake o Kukonu ia Kaala, hele «ku U hoi i uka o Oahu Nui i kahi Ih>i o kela kae-a-e-a i noho ai; a i kahikiana ilaiia, e like nte ka mahalo i keU wahi, pela no hoi ka mahalo i kdp wahi, £ ika luana ana iiio o ka nono an*, ua hoi hou aku ia no i kai o Wniulua. aole hoi i ike iho i keia mau mea nani la. hoohihi wale iho. Oko lakou hoi aku la no ia me ka hanohano nui a hiki i kauhale ; a noho walea iho la ke kaikamahine aliī i ku la-i o Waialua i ke eiiu kai Puaena no kekahi mau enanana. KA HIKI ANA MAI O N 4 KANAKA Hl'LI WAHINE NO KAHITIMAI O KUAIHELANI. I ka liuliu unn ihoo ka lakou nohouna,; kau mui la ka liaili la Kaukanapokii a olelo nku ln iua poe hanau mun. Ke olelo n;ni nei kn po. e heieana ke knikamahiue n kakou i Kukulu o Kahiki i ke ; ao pnpanuu, i ke ao papniani, ein la he mau kannka ia e-au enni nei iloko o ke kai, aole paiin e liuiiu na ia i koe. Eia In ke hele mai nei he huakai liuli wahine nn ko lakou nln ; a eia no nne ka hoa e like ai la o ke knikamaiiine n kakou ; a hai ia aku la keia olelo a Knukunapokii i kela n me keia, n lioholo ae la kn lohe i kein n me keia mea o ke alo-alii o Wnialua, ame na maknninann iiio. Aolemea nnnu e hoopohuln, e like me na lu i liula niainna a knkou i ike nenei. I ka iiala nna iho o kekuhi mau la, iioea una he mnu kanuka muliliini mninlo iiini o Knenn, un knu mni la he wnn mni Knuni mni, n pae mni l i ma Makua, n hele iiuli mni la mn kela uoao ne o Kaenn Kh\vnihnpiii nin, n hiki lon i Wnialua ; n i ka ninnu nna o kamanina i ke ano o ka iaun huakai-hele : pane nini no laun, iie huakai-hele huli waiiine mai nei nu ko maua haku niii Kuaiheiuni mni nei, iiele knnpuni niai nei innun in Niihnu n puni, noie no lie loaa ilaila, holo ne mhua a Kuuni, hele kaapuui mai ne-i ia Kauai a puni, aole no he loaa mnl(»iln ; n hele loa mni nei inuna i Onhu ueī, no knmnainn o Kauai inai nei ko maun wna i iioio uiai nei, no kela aina i kapaia o Wnilun, n noluila ko mnua wan, n ua iiolo aku In ma kela nonn. Ama kein mau olelo n ua mnu kauaka nei, un liolo mama nku la keknhi |.M>e kamaainn i lohe i na olelo a Kaukuuupokit u hai aku lu. A hoouna ia mai la keknhi iuna e kii mai i ua mau kanaka nei. (aoie nae iie kii mai no kn hoopilikia 'w.) A i ku hiki nna mai o ua mau kanuka nei u hiki imuu o Knukunapokii. " Aloha ;iku ia o Kaukannpokii," Alolin mai la no hoi iau'ia, a i ke kuu ana iho o kn nae, o ka hooiale ae la uo ia o Knukanapokii i na mea ai e paina ai na malihini, 0 ko Inun ni iho la no ia a piha kn waihona, (hewn ka wahn o ka malihini, kuhikuhi aia kahi waa i-o, hookahi nae laau 1 koe nlaila paa, no Hilo paha ia kanaka ; a kuhik jhi hoi kekahi i Punu o Kalapana ; o ka niuhiwa, o ka niulelo muhea oe.) E kala mai ia'u ma keia mea, he mea hookelekeleau walene la no ia na ka poe kakau kano, aohe nolaila ia olelo ann. I ka maona pono ana ae o ua mau maiiliini nei a liu wale iho, Paue nku o Kaukanapokii; heaha ka olua huakai oka hele ana mai nei; pane mai la na malihini! I iiele mai nei maua ika huli wahine na k<» maua Haku, na Hoomaileanue, aia ia i Kukulu o Kahikī i Kuaiheiani, a pne mai nei mauu i Nuhau, aia malaila kahi i waiho ai ko maua vrao,n poai hele aenei maua ia Nuhau, Kauai a pum, aole no he wahine i ku like aku me ko maua Haku. Ano ka loaa ole, nolaila maua i hele inai nei a hiki niai la i o oukou la. Pane hou aku o Kaukanapokii, ua loaa kn waiune, eu la o kuu kaikamahme, oia ka wahine a ka Haku o olua, e haaw i mai nae olua ia'u i ke kino oua Haku l.i o oiua ; a hoike inai la lau'la i ke kino opuu maia, a o ko ia nei malama iho la no ia. A olelo Ikmi aku la no nae keīa, oka lolie no nae ko olua a hoi aku olua a hai aku i iia Haku o olua. eia ka wahine ia nei, a nana no ia e kii mai a ike kioo aku au i ya hunona la, alailo, ae aku au i kuu kaikamahine, ina aole no [ hoi e hiki mai, ua nele no ia i ka wahiue

«>!e» ota ka K»ukanap«>kn mau <tl?k> i u* mtu kanaka la, ae knnalun m»i U ua iimiu kanaka nct me ka n artao he tnta «»k*lo wale Do paha ka keia kanakn, oka, ma ko iaua h«o<on;jt»tiopo t»a er>* mm. Ae li«>»>iaj'"> 111*1 (a »> K.t"ku. u mr kekah» *' a#» .. k»• - f . '• : ♦ , j. *e U k»» l«uo itt i .j, i k .ia A «»K:lo Uou m.» ».o »» h;m kii, e like no lum tne ku < !».«» iwoilona i <U*c mai nt>i e hoikeike |hl<» »»«> ! .», u |ja e liuihoi uku ai i ka >i*fc me >« % n oia 110 ka lioike, oole no olua e ike ki--110 i kuu kaikamahme, oia a hele h<>u mai olua uie ka linku o oluh »U»1... i.ia ka man&wa • hoike ai na iiioho a ««u, ike hoi imikou i ka oukou, a <kc n»»i «»u* kou i ka makou, aole 110 e piiikia oukou ke hiki mni ia nei. ina he lau a mano a kini a lehu na kanaka e hele mai» oole inonu e h»>|>i» «ku «n«. Ae mai la no ua mnu kanak:i la. A niuau Imu kna. a owai ko olua mau īmKi jion««i ? a pehei ;kn loihi o ko ohm muimua e iit«ho ui a hele mui me ua Hnku o «4ua : O l*uhikakaino kt»'u inoa, a <» Kupuln k«> la iiei moa, a ke inanao nei maua i eha malama paha, alaiia hiki mai makou ; pela maī ua mau kan&ka la. KA MOI ANA O VA M.*t? kanaka NIII I Ki> AIHELAM, AMK KA HOLO Nl l AN4 MAI N'O ME KA LAWA OLK ONA waiuni: eiia. I ka pau ana o keia mau olelon lakou, ua hooiiiia ke o nialuna o nn waa, a hoihoi ia aku la ua mau kanaka nei a hiki i Nmlimu kahi o ka waaolaua e waihouna, a hooiliia iaua malunn o ua nna hi, a na laua nu i imi i ko laua ala e luki ni i Ku'aihelani, & hoi mai la no hoi kawaa ukali ia laua i Oahu nei. Aole no i emo, ua 1 hiki aku la laua i Kuaihehmi, a ua lialawai pu me ke Alii liaku o laua me ko (aloha nui, a ua olelo nku la i na oleloalii a pau, e pili ana no ka laua huakai helo ia |kiu ; u he mea olmli no ia no kela kei« ki, e hoohalawai keia oliia me kela kona. 'Ua hoolaha ia nku lu ka loho inn kela a ma keia walii, e holo ana ko lakou nlii ! i ka huakai moe wahine, uo hoolakoia iiuai la na men a pau, Ina o ka mea make|inykc no e hele. hele no t aole no e hopo•hopo mai ka pt»c kamaaini, in»i he luu, j«i he mano, n he kini n pakeo wale aku, |at»le no e'makou mai knmnHinii, a he lnki ; no i na'lii a me na makaaimina ke htle, |a he mea ole wale uo la i ka p«»e lemu 1 mama, a koe aku no ka p«»t ane luuluu. O ka hoomakHiikau iiio la no m e Imlo ka au*waa. Ua olei*» li tn>t keia lint*k»i ; hele a .. »mii «• . n w»»n, ' 1 jhtiokahi kim, ewaln «i. no e* «•» lau, |ekolu knnnlia, kmm . ;,»• ui w«n ielua ; a o na kanaka h«»i, >;• <>i mLi h.m|mua <> ka lehu, (aole im i kanaka mai a ikoe nku, kohu Iseraela iiin«ili no malok«i |t> ke kaiula.) e waiho iki pnha knktm m . ilakou e heie mai biih i ka mt>Hna e ii >o uianunu hele oi kn au-waa i ka p> pnioi aku n ka makani inauiua, a e in.i Ikiu hc kakou e nana i hope ia Kaukamtp<»ku um. ! (Aole i pau.)