Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 35, 29 August 1868 — Page 3
KE KUOKOA HONOLULU, AUGATE 29, 1868.
AHAAINA ALOHA.—Ma ka la 16 o keia malama, ma Kohala Akau, ua wehe ae kekahi mau kaikamahine o ia wahi, Miss, Cecilia, L. Pepe. Miss. Heia, Paku, Miss. Abigaila Aiwohi, he ahaaina aloha, no ka haalele ana aku i ka aina hanau. A ho hohoi nui mai i ka ehu kai o Puaena, e walea ai i ke aheahe olu kukui o Hale Iwa, a ua hiki ae malaila na makamaka, a me kekahi mau hoa kula o lakou, Miss. Tabeta Luhiau, a me Miss. Kaupena Kapaona, a ua ai ka lakou a maona i na mea ai i hoolakoia, a koe aku. Pela mai nei ka poloai ana, a Willie C. Punahoa, o Kapaau, Kohala Akau, Hawaii, ia makou.
-
UA HOOHUIIA MA KA BERIKA MARE.—Ma ka la 19 o Augate nei, ua hoohuiia'e o Rev. James Bikanele ke Kahu ekalesia o Hamakua waena me Miss. Ellen M. Bond ke kaikamahine hoi a Rev. E. Bond o Kohala, ma ka Berita Mare, na ka makuakane hoi o ka wahine laua i mare. A ke haawi aku nei makou i ko makou aloha nui no laua me ke ake nui ana hui o ka naau e hoomau, a e hooloihi ia aku na la o ko laua noho ana ma keia no. Akahi no a loaa i keia makua hoopono, i noho a loihi loa ma Hawaii nei, a ma na aina pedana hoi, ka mea maikai, no ka mea, ua oleloia, o ka mea loaa ia ia ka wahine, loaa no hoi ia la ka mea maikai. Solomona 18:23.
"E mahalo ia ka male no na mea a pau."
-
KA HAKU MELE KAHIKO O HAWAII.—Ua aie nui loa makou, a me ko makou poe heluhelu Nupepa, i ko kakou Haku Mele kahiko loa. Waimea, e hooikaika palupalu mai nei i ka huli ahonui ana i na mele maikai loa, na kakou, i kela pule i keia pule, aohe manawa ko-o, a he pomaikai nui loa kona hoomanawanui ana ma keia hana, i ka wa nawaliwali o ke kino, no ka hanauna opio ma keia hope aku, a eia nae hoi ka mea apiki, o ka hoomaniha mai o oukou i ka hookaa ana mai i ke Ola o ka Pepa, i kumu e loaa mau aku ai na Himeni maikai A ke haawi aku nei makou i ko makou aloha nui loa i ko kakou makua kahiko, "Ka Haku Mele kaulana kahiko o Hawaii nei." A ke nonoi aku nei hoi makou i ka lokomaikai nui o na lani, e hoomau, a e hooloihi aku i na la o kou noho ana, maluna iho o ka aina maluhia i ka pono o ke Akua.
-
Kauai.
KE KAHU EKALESIA O KAHANA.—Ua lohe wale mai makou, e lilo ana paha ke Kahu o keia kihapai, Rev. E. Kekoa no Koloa Kauai, no ka mea hoi, aia oia malaila i keia mau la i kahi i hoike ai ia ia iho i kona kupono ana e lilo i Kahuna no ia kihapai. Hele a lele ilaila, pehea la la ka hoi kahi ohuna uuku ana i malama ia, i ka alala nui mai i ka makua ole.
-
KAI HOEE MA NIIHAU.—Ma ka palapala mai nei a J Kapahee ia makou, o Lonopapa Niihau, ua hiki loaku no ka ke kei Hoee, a mimiki pau hoi o ka la 14 iho nei o keia malama, ma kahi i hoikeia malunae a ua hopuhopu mi na kanaka o keia wahi i na ia i haalele ia mai e ka kai, a ku ka pau. A ma ia la kookahi no nohoi, pakele mai pupuhi ke oka o kekahi waapa iluna o ke aa, no ka manao ana o ka hookele, aohe kai mimiki e make ia.
-
KE KULA HAOLE KUOKOA O ANAHOLA.—Ua hiki mai ka lono ia makou mai ke Kakapena mai o ke kuna Mere, o James, Kaai, ua holo loa ka ka ike a me ka makaukau o na hana o keia kula, mamule o ke alakai ana a S.H. Haaheo ka lakou kumu. O ka nui, o na haumana o ua kula nei 42, a ua noi mai hoi lakou i ka Kapema o ka moka e kuai oia ma Honolulu nei i mau Buke olelo haole i kanaono ka nui, me kona dala ponoi, a na lakou no hoi e hoihoi mai o ka Buke, a me kona uku oi pu, he $0.12 1/2 pakahi o keia Buke keia Buke. Ea, holo io ka kula haole ma kela Apana, aka ea, e na pokii, mai halele loa i ka olelo makua o ko kakou aina hanau. O ka uku o ke kumukula $0.25 pakahi na kela a ma keia haumana i ka pule. —
KA HOOKOLOKOLO PEPEHI KANAKA MA KAUAI —O keia hihia a ke alii kue ia Mary Kokai no ka make ana o kaua kane o Kokai Pake, ma ka la 15 Oct. o ka makahiki i hala aku nei, i ka laau make (arsenie) ua hoopuka mai ke jure i ko lakou manao, ua hewa ole o Mary Kokai, a ua hookuuia aku ka lawehala.
Ua hoomakaia mai ka hookolokolo ana o keia hihia ma ka la 10 o Augate nei, a ua hoopuka ia mai ka manao hookuu o ke jure i ka lawehala ma ka hora 11 A.M. o ka Poaono mai oia pule no. A o na mea nui e pili ana i keia hookolokolo, aia no ia ma ka Hoike ana mai a na Pake Hoike ua hooiaio ia mai, aia no he 10 mau la, mamua iho o ka make ana o Kokai pake, ua kuai aku o Alona kekahi pake no malaila, he laau make ma kahi o Kauka Kamika, a ua hooiaio pu ia mai no hoi, i kekahi mau la pokole mamua iki iho o ka make ana o Kokai, a o keia Aluna pake, ua haawi aku hoi oia ia Koana pake, he omole me ka mea maloko, i ano like ma ka pia ke keokeo, a o keia Koana hoi, ua haawii aku oia ia Mary Kokai i ua mea keokeo la, a ua hooiaio ia mai hoi, o ka make ana o ua Kokai nei, oia no ka hoohui ana o ka laau make me ka raiki ana i ai ai, a ua loaa hoi kela raiki, mai ka lima mai o ua Mary nei, nolaila, ua kuhikuhi ia o Mary i make no ia ia o Alona pake.
O ka laau ana i komo iho ai iloko o kona mau lima, he laau ia e hoopau ai i ka makemake puhi Opiuma, aka, aole ia he mea e hiki ai ke hooiaio aka i ka manao pono o ke jure, a o keia Mary nei, oia no ka mea nana i hookomo iho i ka laau make iloko o ka raiki, no ka mea hoi, aia no kekahi mau pake maloko o ka hale ia manawa e hoomakaukau ana i ka ai raiki, aole hoi i hooiaio ia mai ka manao o ke jure, ua ike maka io oia (ua Mary nei) i ke ano o ua laau la, he laau make io paha ia aole paha, a aole no hoi i hoikeia mai ke ano o kona noho ana me kana kane he wahi kumu kue io ko laua e hooia mai ana i ka makemake o kona naau e hoomai i kana kane, a no keia mau kumu hooiaio ole mai hoi ka manao o ke jure, nolaila hoi, ua hookuu loa ia aku ua Mary Kokai nei, a o Alona pake, aole e hookuuia. A oia iho la ke ano nui no keia hihia pepehi kanaka ma ka mokupuni o Kauai.
-
KA LA HOIHOI EA.
-
Aia ma ke Au Okoa aku nei o kela pule, ma kahi kupono hoi i na inanao Pepa o ia Nupepa, ua ike maka iho nei au, i ka manao koe maoli o ia lehulehu, e pili ana i ka manao ku-io, o ka poe aloha aina maoli o ke Kuokoa, i hoolaha pono ia ae hoi, ma ka Helu 32 o ia Nupepa hoopilimea-ai ole. No ka La Hoihoi Ea.—a
He lealea kalakalai ka,
He manumanu ka loaa.
wahi a ia Aukuu wahapaa. —Ea hoi, e ae mai ia'u e kamailio iki aku me ia imua o ka lehulehu, ka poe hoi nona ka Hae i kaili wale ia, mamuli o keia kumu hookahi e kailele loa ia nei, a ke "Au Okoa" hoi e lili makehewa nei i ka manao a me ka makemake pono io o ke "Kuokoa," a me makau pu hoi kahi, na makaainana i aloha mau i ka aina hanau a me ko makou mau Haku Lani. A no ko makou ike maopopo ana hoi ia oukou na kauwa a ke Aupuni, e hoopau, a e hookahuli loa i ke Au o kekahi hooponopono Aupuni ana i kaulana loa ma Hawaii nei, iloko aku o na makahiki he nui wale e hiki mai ana, nolaila hoi, ke kanalua nei kuu manao me ka noonoo malie ana, i ke kumu, a me ka pono ole loa o keia kinai'ia ana o ka la 31 o Iulai, ma ke ano o ka ia hoihoi hae, no ka nani hoi, a me ka pono nui paneenee ole o ka aina uuku.
A ke ninau mai nei ke "Au Okoa" ma o kona mau Luna Hooponopono la. "O ka la hea la kai malama ia e na puuwai aloha aina o Amerika Huipuia, ma ka Home iho, a ma ka aina malihini aku? O ka la anei a kekahi Adimarala i hoihoi mai ai i kona hae iho? Ke malama nei anei na puuwai Amerika i ka la i kau hou ai ka Hae Aupuni Oiaio maluna iho o na kaupaku hale o Kaletona, mahope iho o kona lawe pioia ana e na lima o ke kipi, ma ka Papu Sumeta?" Ke hea mai nei ka "Aukuu," aole. A o ka la hea la ka la i hoomanaoia? O ka la anei i hiki mua mai ai o Kolona ma na kapakahakai o Amerika Huipuia, a o ka la anei i pae mua mai ai na makua hele malihini ma ka pohaku o Plymouth i ka M.H. 1620? Ke hea ia mai nei e ka "Uneleau," aole, aka, o ka la 4 o Iulai, o ka M.H. 1776 ka la hoi o kona noho Kuokoa ana, oia wale no ka la i malama ia, a i hoomanao mau ia hoi eia Aupuni, a hiki i keia manawa, aohe la e ae wahi a ke Au Okoa eloelo.
O keia iho la na ninau a na Luna Hooponopono o ke "Au Okoa" i manao ai e hoohalike aku pela kakou, a e hoopau loa ae ka malama ana i ka la hoihoi Hae o keia Aupuni, ma ka lima mai o Adimarala Tamaki. Ke olelo nei au, aole loa i like ka manao ana o kuu naau e noho nei me ko oukou makemake iho, no ka mea hoi, o na olelo hoopale no paha ia, a ka mea kue ikaika ana i kona pono iho i mea e hooko ia aku ai ko oukou makemake lokoino, a me ka makemake ana hoi o kekahi hakina o ko oukou mau Haku, a olu aku kela i ka nui o ka oukou lokoino, a heaha iho kau? He niu ea?
A mamuli o na ninau i hoike wale ia mai, a, ke hai ia'ku nei ka lono ua malama ia no e ka poe aloha io, a ua hoomanao ia no hoi ua mau la la ma ia manawa mai a hiki i keia manawa ma ke kau wahi ae o ia Aupuni, aole loa i kailele ia e like me ka oukou e hana nei i ko kakou la hoihoi hae, oiai hoi, he mea nui keia, a he mea hoi i hana mau ia, o ka malama ana i na la ano nui o ka aina ma na wahi a paa a puni ka Honua, iwaena o ko kakou noho kanaka ana. Aole o ka malama ana, a walea nui iho, alaila, kahuli hou ae a haalele ino aku, he hana kamalii ia i lohe mai na pepeiao. A ina paha hoi mamuli o ia ano, ke kumu o ko oukou hoopau ana i keia la, alaila, aole loa oukou i mamao ae mai ka noho hoopili mea dala ana, mahope aku o kekahi hapa o ko oukou mau Haku, i kumu paha hoi o ko oukou noho lako ana, alaila, he kamalii maoli loa no kekahi hapa o ko oukou ano i ka'u ike aku.
A eia hoi kekahi la i malama ia e na kanaka ma ke Aupuni o Beritania a hiki i keia manawa. O ka la i pakele ai ke ola o na Lii na Haku a me na Lunamakaainana o ka Hale Ahaolelo o Beritania Nui.
I ka makahiki 1605 i ke Au e noho alii ana o Iakobo I ke Alii nui o Enelani, ua imi malu ia ae kekahi mea e make ai ke Alii, a me na hoa Hauohano o ka Hale Ahaolelo, i ka wa e kukakuka pu ana lakou ma na mea e pono ai ke Aupuni, a oiai lakou e noho ana ma ia hana, aia hoi, ua hoike mua aku la ka lono i kekahi hoa o ka Hale mai kona makamaka aku e noho ae i kauhale, aohe make hele aku i ka Hale Ahaolelo, o make auanei, a loaa aku keia palapala i ke Alii nui, oia hoi, ua huli koke ia ka Hale Ahaolelo maluna a malalo ae, a ua loaa aku ke kanaka e hoomakaukau ana e puhi i aku ke kanaka e hoomakaukau ana e puhi i na Pahu pauda he kanakolu kumamaono i ke ahi, o Gui Fake ka inoa, a ua pakele iho la ke ola o ka Moi, a me na Hoa Hanohano a pau o ka Hale Ahaolelo i keia make weliweli ana i ka lima o ka enemi. A o ka la o keia hoopakele ia ana mailoko ae o kela popilikia nui, a, ke mau la kona malama ia ana ma Beritania a hiki mai i keia la aole loa i hoopau ia, no ka mea hoi, o ka la maoli no io o ko lakou ola loa ana.
A pehea hoi kakou a oukou e hoomaamaa aku nei i ka lahui kanaka e hoopoina, a e hoopalowale loa aku i ko kakou la i ola hou ai mailoko oe o ka luakupapau o ka pakaha wale ia? Aohe pono iki i kou manao ana, aka, e malama mau ana no makou, a hiki wale aku i ka hulihia ana o ko makou aina hanau ma ke alanui aku o ka hele loa ana, e like me ke kauoha ana mai a ka Nupepa Kuokoa. A ina paha hoi, he la ole loa keia, a he la pono ole hoi i ke Aupuni a me kona lahui kanaka ke malama, alaila, heaha no la hoi i hoopau ole ia ai i kinohi, oiai he la hoohilahila aku ka hoi keia mahope i ke Aupuni o Beritania.
E na hoa hanohano o ke "Au Okoa," na kauwa hanahana hoi a ke Aupuni, ua hala ae nei na makahiki he 23 o kona malama ia ana, aole loa i ikeia kahi pono ole, a me kahi mau hana hoohilahila ana iloko o ia mau makahiki, aka, o ka hauoli wale no a me ka hoomaikai mau ana'ku i ke Akua iloko o ia mau la. A o kona hoopau ia ana iloko aku o na makahiki he nui wale e hiki mai ana, ea, ua like loa no ia me ka hoohilahila ana 'ku i na Moi Eha, a me ko lakou mau Kuhina, aohe pono o ka oukou hana a me ko oukou hoomanao ana ia mau la, pela maoli ke ano o ka oukou hana i ka nana'ku. A ke ninau iho nei au. Heaha la ke kumu o keia hoopau la ana? No ke kupono ole anei i ka hanohano o ke Aupuni? No ka malama ole anei o Amerika i kekahi o kona mau la nui i hoohalike aku ai kakou me ia? No na lii mai anei ka makemake e hoopau wale i keia la nui o ka aina? Ke hai aku nei au, aole loa no na Lii, aka, no oukou iho no, a me kekahi hapa o ko oukou mau Haku haole, aohe hana wale mai a na lii maoli o ka aina, aka, o ko lakou makemake nui no paha ia, e malama ke Aupuni a me kona lahuikanaka, a ina paha hoi aole pela, alaila, ua makemake no au e ike maopopo lea i ke kumu moakaka o keia hoopauia ana, i akaka ia makou na makaainana naaupo, ua hewa'ku kela, a ua pono ae keia, alaila hoi, hahai aku makou ma ke kumu pono.
Ua oleloia mai, o ka la 28 o Novemaba ka la hoi i Kuokoa mai ai keia Aupuni, oia wale no ka la hookahi i kupono loa ke hoomanaoia, aohe la e ae. Aole makou i hoopoina iki ia la, aole loa no hoi i haalele aku, aka, ke malama like ia nei no laua i kela makahiki i keia makahiki o ko kakou ola ana. A ke kalai wahakole ae la i ka lakou mea o ke kukala ole ana i ke pani ole ia o na ipuka komo o na hale hana o na Luna Hooponopono o ke Kuokoa, no ko lakou ike no hoi paha, aohe kapu, nolaila, hoohamama no, aka hoi, aia maloko o ka lakou mau puuwai, ka malama ana, a ua houluulu ae no hoi na haipule ma na luakini, a hoomaikai aku i ke Akua, no kona hoopomaikai ana mai i keia lahuikanaka.
A o na olelo kamalii hoi a ke Au Okoa. He lealea kalakalai, a he manumanu ka loaa. Ea, e ko io ana no ka makemake o ko oukou nanu, oiai hoi, he poe mea Haku loko nui, a ma kahi a na Haku e hookikina mai ai he hoolohe wale no ka na kauwa, ina paha he pono, a ina paha he ino.
Aloha ino ka la Hoihoi Ea,
I ka nalohia'ku nalowale loa.
Aka, ua mau nae ka ea oka aina i ka pono, a e oni wale no e hoohiolo aku aole hiki e neenee ana, no ka mea, ua hookahua paa ia ka pono o ke Akua maluna o ka aina. Me ka mahalo. ALOHAIKAHAE.
-
Kauai a ka Haole.
HELU 3.
-
He aneane kanaiwa makahiki i hala mai ke ku mua ana mai o Kapena Kuke oia o Lono ma Waime Kauai. Na na'Lii a me na makaainana na aina a pau o Kauai nei ia wa, a pela hoi na aina a pau o Hawaii nei.
Ua ko na olelo a Vanekouwa ia Kamehameha; "he poe makee aina na haole." Hala na makahiki he kanaiwa, a ke ike nei kakou ua lilo o Niihau a me Kauai i na haole. Uuku loa no kahi i koe i na'lii a i na kanaka, ua pau i ke kuai ia a i ka hoolimalima ia. Ekolu hana nui e hana ia nei ma Kauai, a ma ia hana ua hoopoho ia ka aina.
1. O KA MAHI-KO. Eha wili ko nui i ike ia; elua ma Hanalei, hookahi ma Lihue, a hookahi ma Koloa.
2. O KA HANAI LIO. He paapu loa na lio o Kauai nei. He loaa no ka lio i ka hapawalu, i ke dala hookahi, i na dala elima, a i na dala he umi. I kekahi wa ua kuai ia ma ka Pa Aupuni ma Lihue, hookahi haneri a keu na lio no na dala he umikumamalua no lakou a pau. Ma ia kuai ana ua emi ke kumukuai o ka lio hookahi malalo o 12 keneta no ka lio hookahi. Lio kua-puka lilo ia Paulo, a ua pau lakou i ke ki pu ia i mea e hoomomona i ka aina mahi-ko o Lihue. Ko ka nane a Samesona. "noloko mai o ka mea ikaika puka mai ka momona." Noloko mai o ke kupapau lio ulu mai ke ko.
KE KOLU o na hana nui o Kauai nei, oia no "ka hanai bipi;" a o ka hana hoi keia i oi. Ua piha na aina a me na kula palahalaha mai Hanalei a hiki i Mana, koe wale no na aina Mahi-ko i na bipi a na haole. Hookahi tausani bipi a kekahi, elua tausani a kekahi, ekolu a kekahi, a oi aku paha ko kekahi. Aole paha e emi malalo o 12,000, a ua hiki paha i ka 15,000 ka nui o na bipi e hele nei ma na aina a na haole o Kauai. O ka loaa ana o ke wahi poe kanaka i na Kuleana aina ma ka lokomaikai o Kamehameha III, malaila e aho iki ko lakou noho ana aole e pepe loa iho malalo o na wawae o na haku aina hanai holoholona.
HE HANAI HIPA O NIIHAU.
O ka hana nui o Niihau a me ko laila mau haku aina haole, he hanai hipa. Ua laha hoi na hipa ma ke kauwahi o Kauai, aole nae lilo i ka nui loa. Ua piha ka aina i na bipi.
ELUA AHAAINA LULU DALA.
Elua ahaaina kokua hale-pule i malama ia ma keia Mokupuni Muliwai nui iloko o ka malama o Iulai. Ma Wailua ka mua. Ua kukulu ko laila mau hoohanau malalo o ke alakai ana o Rev. J. Waiamau, he hale halawai maikai no lakou. He Ahaaina lulu dala keia i mea e hookaa ia ka aie e kau mai ana maluna o lakou he $160.00.
I ko makou lohe ana, ua hiki aku na dala i luluia ia palena a oi iki aku.
Ia pule iho hoala na wahi kauna hoahanau o Hanapepe, i kupa i ka wa i wawahi ia ai ka pono oia ekalesia, a hana lakou he ahaaina lulu dala e kukulu ai i hale halawai no lakou ma ia awawa, o na hua momona o Esekola. O ke Kahu ekalesia o Waimea o Rev. A. Kaukau kai hapai me ka ikaika a me ka noiau ma keia kukulu ahaaina ana. Elima bipi i pepehi ia no keia ahaaina, a ua nui loa ka ai a lawa, a koe, a hoi aku kela hoa-ai keia hoa-ai me ke pai kalo. He mau haole hanohano o ka aoao palupalu mai Koloa aku kai launa aku i ko Hanapepe ahaaina a i hoi mai me ka hoike i ka mahalo no ka maikai a me ka maemae o keia ahaaina ana. He pake hale kuai malaila kai kokua nui i keia hana me na pa a me na bola. He $210. ka hua pokeokeo o ka hapai ikaika ana i keia hana, maikai. E hoomau aku no a ku ka hale-laau a oukou. E ola ka pono ma ka hooikaika!
PILI KINO.
Ke kali nei ko Hanalei mau hoahanau kahu ole no ka hiki mai o Rev. A. Pali o Kawaihae, ua lohe ia ua ae oia e hapai i na hana o ke kiai ma keia Kihapai nui a nele hoi. Ua hiki mai ka lono o kona makaukau a ikaika ma na hana a ke Kahu, a nolaila ua kau ka manao a keia poe hipa kahu ole maluna ona. O ka hiki mai no paha koe.
Ua kono aku ko Koloa ia Rev. E. Kekoa, Kahu ekalesia opiopio o Kahana Koolau Oahu e holo mai a hoolauna mai me lakou ma ka hai ana i ka olelo no kekahi wa pokole. Ke ae kela e launa mai e oluolu ana keia aoao, a o ka hua o ia hoopilipili iki ana, mahope e ike ia. H.
-
He Palapala mai ke kaona Lepera
ma Halawa, Molokai.
-
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:
Ke Kilohana Pookela o ka Lahui ika ame ka noiau, ka Ipukukui Alakana pio ole i ke kau a kau.
E oluolu paha oe e hookomo aku i keia wahi manu nunu lawe lau olena, ma kahi kaawale o kou mau kolamu, ke oluolu ae, alaila nau no e hookuu aku ia ia, me na lau oleiva, ma kona nuku ike ai ke lii, a me na'lii, a me lala a pau i koho ia no ka Papa Ola, a me na hoa a pau o kana e noho ana mai ka la hiki, a ka la kolili i ka ilikai o Lehua.
I na aole hiki, alaila nau no e hopu iho ia ia, a hoopaa ia ia ma na hale puka kinikini, i hoomakaukau ia nona Home Nunu.
No kuu makaikai ana i waena o na kolamu o ka Nupepa ke Au Okoa, Puke 4 Helu 4 o Mei 14, 1868. Malaila wau i ike ai i na olelo Hoike a ka Pelesidena o ka Papa Oia, imua o ka Ahaolelo o ka M.H. 1868 e naue nei.
E ia na mea au i lawe hapa mai ai no loko owa Hoike la, no ka pomaikai o ka Papa Ola, i ka loaa ana o na luna nana e malama i ke ola o na mai Lepera, ma Molokai nei, ia Mr. Walsh, a me kana wahina, o ke kane i kumu kula no na keiki, o ka wahine i mea malama i ke ola o na mai nawalewale.
E hai ae no wau i ke akea, me kuu ike maka, mai ka noho ana mai o keia mau Haole, i ka malama o Feberuari 1867 a hiki i kea la, aohe kula ia o ma keiki e Mr. Walsh, o kekahi no o na mai Lepera ka mea nana e kula nei; o ka wahine hoi aohe malama ia o ka poe nawalewale, he noho wale no kana iloko o ka hale, no ka mea ha nui ka poe nawilwali e noho nui ma ka hale mai, a mawaho nei kekahi, nolaila makehewa ke koho ana o ka Papa Ola i ka luna hana ole a ike ole ka oihana lapau, o ka opihi koele o ka Aupuni ka mea e manao nui ai, hao ae nekeneke.
Eia kekahi, o ke koho ana ia Walsh, i Lunakanawai Hoomalu, a me ke koho aua i na kene o na wahine mai Lepara oia ka ke kumu, ipau ai o ka inu lama, a me ka huauha. E hai ae no wau i ke akea, he pekekeu aku keia o kaki haole inu lama nui wale, e noka nei, o ko makou hewa ka hoi ke hoike ia i ke akek, peheka ihola la hoi ona o keia, Mr. Walsh?
Eia kekahi, o kekahi hana no ae nei keia a ka Papa Oia, o ka hoohana i na mai i ke alanui Aupuni, mai ka hora elima o ko kakahiaha, ahiki i ka hora 10 ma ka hana oolea, me ka ikaika loa aole i pau; e kele no wau ahiki mai, alaila hai aku i ano o ka hana a keia mau Haole, a me ko makou noho ana. NA KALAKOWELOIKEKAI O LEHUA.
Halawa, Molokai. Augate 10, 1869.
HANAU.
Ianuari 8. - Ma Puuohala, Wailuku. Hanau o Kapoli w, na Luela k, me Kalaukahuli w.
Ianuari 19. - Kaupo, Wailuku. Hanau o Ahoe (Pake) k, na Ahoolaka k me Neki Mele w.
Ianuari 31. - Wailuku, Hanau o Piilani w, na Kamehai k, me Kaanaana w.
Aperila 7. - Ma Wailulu, Hanau o Paku k, na Hale k, me Hawea w.
Mei 12. - Ma Wailuku. Hanau o Ohule k, na Luela k, me Kahoohihi w.
Mei 22. - Ma Wailuku, Hanau o Keanu k, na Kamaka k, me Tamala w.
Iune 28. - Ma Paauhau, Hamakua, Hawaii. Hanau o Kamakaia w, na Kaapuni k, me Keliikuanea w.
Iulai 1. - Ma Wailupue. Hanau o Luka Kawelo w, na Huli me Kawelo.
Iulai 2 - Ma Puuohala, Wailuku. Hanau o Kahewahewanui k, na Kolopapela k, me Kekumu w.
Iulai 4. - Ma Kalae, Hanau Kapita w, na Hale k, me Mere w.
Iulai 18. - Ma Kaupakakai. Hanau o Kalai w, na Wahilani k, me Kawahahee w.
Iulai 31. - Ma Kalope. Hanau o Wailoha w, na Kamakahoa k, me Kalawala w.
Augate 6. - Ma Halawa. Hanau o Emilia Kukona, na Kaiakeakana k. me Kamanele w.
Augate 12 - Ma Kamoihili. Hanau o Hariata w, na G. Kekipi, me Nowelo Kekipi.
Aug 11. ma Honolua, Kaanapali, hanau o Rose Rebeta w, na S. Anapu me R. Kaaiawahia.
Iune 6, ma Paepae Kawaihaeuka, hanau o Kamahia k, na Kapapa me Kuaana.
Iune 27, ma Moomuku Kawaihae uka, hanau o Kaumaipoohiwi k na Hoopii me Kakua.
Aug 2, ma Paepae Kawaihae uka, hanau o Kaaneehale w na Kaikai me Mereana.
MARE.
Aug. 21, ma Honolulu, mareia e Rev. B.W. Pareka, o Pi k, me Kaauhulu w.
Aug 24, ma Honolulu, mareia e rev. B.W. Pareka, o Hairama Kanaina k, me Nakaana w.
Mar 19, ma Kawaihae uka, mareia e Rev. A. Pali, e Kamaihoolewa k, me Kulili kane w.
MAKE.
Iune 11, ma Kawaihae uka make o Kalaniuku k, me Kaikuaana k, he mai pake ku laua mai i make ai.
OLELO HOOLAHA
EIA MA KA PA AUPUNI PAUOA NEI, ua lawe ia mai na lio holohewa, a hookahi lio e kudalaia ana i ka la 31 o Aug. hora 12 o ke awakea. Lio w ulaula JR hema. Lio kane ulaula ekolu wawae keokeo hao kekee akau. Lio wahine hululole hao b akau, hao ano upamakani me ka A hema. Lio wahine hulupala elua hao O hema. Hoki k eleele hao anoe hema. Lio kane hulupala kuapuka hao II akau hao hapala hema. Elua bipi wahine na Kemi Laka.
P. KAAIAHUA Luna Pa Aupuni.
Pauoa Aug. 28, 1868. 352-1t
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA MEA A PAU KE NANA MAI I keia olelo hoolaha, owau o KAWAHA, ka mea nona ka waiwai paa e waiho ana ma ke Ahupuaa o Halawa Ewa, ke papa aku nei au i ka poe i hoolimalima mai ia Kahauolono, aole lakou e mahiai hou malaila. Ina lakou e hana hou, e hoopii no au ma ke Kanawai no ke komohewa. KAWAHA.
Kapuukolo Honolulu, Aug. 28, 1868. 351-2t*
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei e na Makua hui keiki a'u i hele aku ai, ma na pali haaluli o Koolau, a me ua keiki lawaia o Kekaka, a me ka poe e ae hoi kekahi, ke kahea ia aku nei oukou a pau loa, e nana mai i ka'u wahi Ahaaina, no ka'u waki keiki, o Kalama, ke hiki aku i ka la 11 o Sepatemaba ae nei. Ekolu no Papa, Papa dala, Papa hapalua, Papa hapaha. Nolaila, e naue like mai oukou, me ka oukou wahi makana ma ko oukou lima. MANUHI Kahuku, Augate 24, 1868. 351-2ts*
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau. Owau O PAHOA, kahea NAHALELAAU, wahine a POHOLOWAI o Wailuku, Maui i make aku nei. Ke hoole loa aku nei au i ka Hoolaha a W. POHANO o Wailuku Maui. Iune 18, 1868. Oiai aole ona wahi kuleana iloko o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa o Poholowai. J.W. PAHOA.
Wailuku, Maui, Augate 13, 1868.
OLELO HOOLAHA.
O KA MEA NONA KA INOA MALALO UA hoonohoia e Ka Mea Hanohano R.A. Lyman, Lunakanawai Kaapuni Apana 3 Mokupuni o Hawaii, i Luna Hooponopono Waiwai, no ka waiwai a pau loa o E. Kekaula k. o Pulama, Puna. Hawaii, i make aku nei. Nolaila, i na mea a pau i aie iaia, e hookaa koke mai ia'u, a o na mea hoi a pau ana i aie aku ai, e hoike koke maloko o na la he kanakolu, a e loaa no au ma ka Hale Hookolokolo i ke Kulanakauhale o Hilo Kauakanilehua, H. D. KEAWEHANO.
L.H. Waiwai.
Hilo Hawaii, Iulai 22, 1868. 349 4ts
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU O MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, ua hooilina oiaio o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa o
LIWAI HAALELEA
i make aku nei. Nolaila, ke kahea aku nei maua ma ke akea i ka poe a mau mea paha e paa aua i kahi waiwai paa, a waiwai lewa paha i hoolilo ole i a aku, e pono lakou a pau e hoike koke mai imua o maua, a i ole i ko mana kanaka ponoi, a hope hoi, oia o W.S. Pahukula wale no. E hele kaapuni ana oia mai Kauai a hala aku i Hawaii, no ka launa pu ana me oukou ma keia hope aku Ina o kekahi mea, a huna paha i kekahi o ka waiwai i haiia maluna, me ka hoike ole mai,e hoopii no maua e like me ke Kanawai o ko Hawaii Pae Aina. Me ka mahalo.
CHARLES KANAINA,
H.K. KAPAKUHAILI.
Honolulu, Iune 1. 340-6m
OLELO HOOLAHA!
NO KA MEA, UA HOONOHO AKU AU IA CHAS. H. JUDD (Kale Kauka) i Hope no'u. Nolaila, ke hoolaha aku nei au i na kanaka a pau, mai keia la aku, oia wale no ka mea mana e ohi ai i na uku hoolimalima a me na aie e ae. Aole loa e uku ia kekahi mau bila aie ma ko'u helu ke ae ole oia a kauoha ole mai paha.
H.K. KAPAKUHAILI.
Honolulu, Iulai 9, 1868. 245-6ms
KE KULANUI O KAPUNAHOU.
E HOOMAKA HOU ANA KEIA KULANUI ma ka Poakahi, la 2 o Sepatemaba, a o na mea e manao ana e komo mai a lilo i haumana no keia Kula, e hele mua mai lakou mamua ae o ka hoomaka ana, i ka Poakahi a me ka Poalua o ia hebedoma, e ninaninau aku ia lakou. O na Kumukula no keia makahiki, o W.D. Alekanedero ka Peresidena, a o E.P. Church (Halepule) ka Hope, i kokua ia e na kumu kaulana Miss L.H. Stone a me Miss Emaa L Smith, (kaikamahine a Rev. L. Kamika) A o na haumana e makemake ana e noho mai ma Kapunahou, he pono no hoi ia lakou ke hoike mai i ko lakou manao. E.P. CHURCH (Halepule).
Kapunahou, Iulai 25, 1868. 347-4ts
S. MEGNIN
MEA KUAI LOLE MAIKAI
—A ME-
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,
Na Kamma, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.
E hele mua maanei mamua o ka hele ana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no waa. Aia makai iho o ka Roiala Hotele ku'u Halekuai Lole. E wehe ia ana ka puka i keia la.
Honolulu, Ian. 4, 1868. 345-4ts
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKE,
LAAU HAMO-PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Ma Honolulu 327-tf
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo.
I. BATALETA.
318-3m
OLELO HOOLAHA.
E LIKE AUANEI NA MEA A PAU, UA haalele mai ka'u kane mare ia'u, oia hoi o FATHER, he haole i noho Halekuai ma Honolulu, a ua nalowale iloko o na makahiki ekolu, nolaila, ke kauoha aku nei au ia oe, e hoi mai oe e noho pu kaua, a i hoi ole mai oe a hala na malama elua, e nonoi koke no au e hookaawale i ke kana berita mare.
Mrs. PIIMAUNA FATHER
Lahaina, Iulai 31, 1868. 349 4t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A pau ma keia palapala, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hai aku nei au imua o ke akea, na haalele mai ka'u wahine o
KAHANAAUPUNI
ia'u a me ko maua wahi moe, a ua hele aku ma kahi e, a laila ke papa aku nei au i na haole, na pake a me na mea no a pau, mai hoaie mai iaia. Ina hoai mai oukou iaia, maluna no o oukou ia poho. THOMAS MARGANO.
Hilo, Iulai 23, 1868. 349 4ts
E HOLO MAU ANA KE
"KILAUEA"
I keia hapaha Makahiki, e like me keia
malalo nei.
E haalele ana ia Honolulu
Poakahi Iulai 6
Poakahi Iulai 13
Poakahi Iulai 20
Poakahi Iulai 27
Poakahi Augake 3
E hoomaka ana i ka pule elua o Augake 10, a e hoomaka ana i ka holo i ka Poakahi Aukake 17
Poakahi Augake 26
Poakahi Augake 31
Poakahi Sept. 7
Poakahi Sept. 14
Ma ka hora 4 1/2 ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KEALAKEAKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
a me MAHUKONA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu.
KAILUA, ma ke ahiahi Poakolu
KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poaha.
Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono.
E hoopae ia no na ohua o MAKENA.
WALKER & ALLEN
Honolulu, Iune. 27, 1867. NA EGINI.
318-3m
No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Ballastier ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L.L. TORBERT).
318-tf
E KUAIIA AKU ANA
KA MOKU KUNA
"MERE HILO"
nona na tona 48 14-95, i kapili hou ia iho nei i ke kele awe, a hana hou ia iho nei na hemahema a pau, a hoolakoia he mau mea hou, a ke holoholo nei mawaena o Hilo a me Honolulu nei. E kuaiia aku no i ka poe e makemake mai ana. No na mea aku i koe, e ninau ia
L.L. TORBERT (Hulipahu)
ma Honolulu, a ia J.H. CONEY (Koni) ma Hilo. 338-tf
MEA HOU!
Hookahi Tausani Dala Makana!
I HOOHOIHOI IA AI
KA MEA HOOMAU
HANA KULOKO HAWAII NEI.
$1,000!!
Ma keia mea, ke haawi nei au i Hookahi Tausani Dala, he mau uku kaulele e hoohoihoi ai i ka mahiai ia ana o ka PULUPULU SI AILANA ma keia Pae Aina. Penei ke ano.
I-I ke kanaka maoli, a haole paha, i oi ke kanu ana i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869, a i loaa hoi na paona Pulupulu, aole i emi iho malalo o 28,000 paona, me ka hua no, a e haawi no au i ka uku kaulele
ELIMA HANERI DALA MA KE GULA:
($500.00!)
2-I ke kanaka maoli a haole paha, ka lua hoi o na mea hooulu nui i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1868 i emi ole iho malalo o 21,000 paona, me ka hua no - E haawi no au i uku kaulele,
EKOLU HANERI DALA MA KE GULA:
($300.00!)
3-I ke kanaka maoli a haole paha, ke kolu hoi o na mea i hooulu nui i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869, i emi ole iho malalo o 16,000 me ka hua no - E haawi no au i uku kaulele.
ELUA HANERI DALA MA KE GULA:
($200.00!)
O na kumu nui wale no i haawiia ai keia mau makana maluna, a i wehe akea ia ai hoi i na mea a pau, no ka Pupupu lu wale no i hooulu ia ma Hawaii nei, - A no ka Pulupulu Si Ailana hoi ka makana e haawiia ai; a e kuai hoopaki ia no e ka mea nona ka inoa malalo nei me ke Kumukuai Kiekie. O ka manao nui o ka mea nana e haawi nei na uku kaulele, i mea e mahiai pono ia ai a ulu ka Pulupulu o ka makahiki 1869 - Aole e kuai ia kekahi hapa oia mea me ka poe e ae.
Ina he ano kanalua, e ninau ponoi mai no i ka oiaio,
E waihoia keia uku makana a hiki i ka la 31 o Dek. 1869, oia ka wa e weheia ai. (350-5t) H.M. WINI.
KUKUI! KUKUI!!
UA MAKEMAKE AU I NA HUA KUKUI i wela ia ka alualu oolea a o ka io wale no o loko, i umi tausani (10,000) paona. A o ka uku no ka paona hookahi, he elua keneta me ka hapa (2 1/2) ma Honolulu nei. E wiki mai! E wiki mai oukou: GEO. McLEAN (Keoki Bolabola).
250-3m
HALE KUAI LOLE HOU!!
UA WEHEIA AE NEI MA KE ALANUI NUUANU, ma o iho o ka Hale o McLIIAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na Kamalii a me na wahine. E kuai makepono ia na lole a me kela mea keia mea.
JOS. DAVIS &Co.
327-6m
Na Buke
I Hoolahaia e ka Papa Hawaii.
-
Baibala Hemolele Nui ili gula nani
me na kuhikuhi ma na aoao - $12.00
" " uuku iki iho " " 8.00
" " Nui ili eleele kaekae wai gula 7.00
" " Pananaiki iho ili eleele " 5.00
" " " " " 3.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi 3.00
" " eleele kaekae wai gula " 1.50
" " " " " 1.00
Kauoha Hou Hapa Haole - - .75
Baibala Ohana nui me na kii moohana,
ili eleele - - - - 5.00
" " " " kao 2.50
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai .25
" " 1855 - - .25
Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke
kanawai - - - - .25
" " " lahilahi - - .12
Moolelo ekalesia - - - .50
Haiao - - - - - .25
Hele Malihini ana - - - .25
No ko ke Akua ano - - - .25
Lira Kamalii - - - .25
Hoike Palapala Hemolele - - .25
Moolelo Heneri Opukahaia - - .25
Hoike Akua - - - - .25
Wehewehehala - - - .25
Ninau Hoike ili manoanoa - - .25
" " lahilahi - - .12 ½
Ui Kamalii Kula Sabati - - .12 ½
Kumumua Kula Sabati - - .12 ½
Haawina Kamalii Buke 2 - - .12 1/2
Eia na buke i haawi wale ia.Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope
Ka Ekalsia Oiaio.
Palapala Liilii-
Helu 4---Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6---E hele i o Kristo la.
Helu 7---Ke hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11---No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16---Ka eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17---Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18---No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.