Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 35, 29 August 1868 — Page 4

Page PDF (1.77 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, AUGATE 29, 1868.

Ka Nupepa Kuokoa.
Jemmy Boker or Johnny Schmoker.

(Silver Bell & Silver Lute)

-

1. Ka Pahu. (Drum)
Iemi Boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani,
Ke hookani ma ka Pahu:
Lopo lopo lo, oia ka Pahu,
Lopo lopo lo, oia ka Pahu.

2. Ka Ohe. (Fife)
Iemi Boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani,
Ke hookani ma ka Ohe:
Pili wili wi, oia ko Ohe:
Lopo lopo lo, oia ka Pahu:
A lopo lopo lo,
A pili wili wi, oia ka Ohe.

3. Kila. (Triangle)
Iemi Boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani,
Ke hookani ma ke Kila;
Kini kini ki, oia ke Kila:
Pili wili wi, oia ka Ohe;
Lopo lopo lo, oia ka Pahu;
A lopo lopo lo, a pili wili wi,
A kini kini ki, oia ke Kila.

4. Ka Ole. (Trumbone) or (Trumpet)
Iemi boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani,
Ke hookani ma ka Ole;
Pu pu pu, oia ka Ole;
Kini kini ki, oia ke Kila;
Pili wili wi, oia ka Ohe;
Lopo lopo lo, oia ka Pahu;
A lopo lopo lo, a pili wili wi.
A kini kini ki,
A pu pu pu, oia ka Ole.

5. Ke Kima. (Cymbal)
Iemi Boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani.
Ke hookani ma ke Kima;
Ki ki ki, oia ke Kima;
Pu pu pu, oia ka Ole;
Kini kini ki, oia ke Kila;
Pili wili wi, oia ka Ohe;
Lopo lopo lo, oia ka Pahu;
A lopo lopo lo, a pili wili wi,
A kini kini ki, a pu pu pu;
A ki ki ki, oia ke Kima.

6. Ka Hida. (Viol)
Iemi Boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani,
Ke hookani ma ka Fida;
Wo wo wo, oia ka Fida;
Ki ki ki, oia ke Kima;
Pu pu pu, oia ka Ole:
Kini kini ki, oia ke Kila:
Pili wili wi, oia ka Ohe;
Lopu lopo lo, oia ka Pahu:
A lopo lopo lo, a pili wili wi,
A kini kini ki, a pu pu pu,
A ki ki ki,
A wo wo wo, oia ka Fida.

7. Ka Upoho. (Bugpipe)
Iemi Boka, Iemi Boka, hiki ia'u la ke hookani,
Ke hookani ma ka Upoho;
Ka ka ka, oia ka Upoho;
Wo wo wo, oia ka Fida;
Ki ki ki, oia ke Kima;
Pu pu pu, oia ka Ole:
Kini kini ki, oia ke Kila;
Pili wili wi, oia ka Ohe;
Lopo lopo lo, oia ka Pahu;
A lopo lopo lo, a pili wili wi,
A kini kini ki, a pu pu pu,
A ki ki ki, a wo wo wo,
A ka ka ka, oia ka Upoho. HAWAII.

Iemi Boka.
-

                     Owai la hoi oia? Keoni Semoka kekahi inoa ona, oia hoi Keoni Puhibaka. He kanaka Geremania oia e kaena ana no kona akamai i ka hookani ana ma na mea kani he nui wale. Ina he kuhi hewa keia, eia ka pololei; e kaena ana kekahi kanaka ia Iemi Boka, penei ma ka olelo Geremania, Johnny Schmoker, Johnny Schmoker, Joh kann spiel en, Jch kann Spiel en, Jch kann spiel mein kline Drummel, Rub a dub a dub, dars ist mein Drummel. Ke ano ma ka olelo Hawaii, aia no ia ma ka pauku akahi o ke mele.
                     Ua akawai keia kanaka ma ka hookani ma ka Pahu, ma ka Ohe, ma ka huinakolu Kila, a ma na mea kani he nui wale. A pehe la nae oia ke hawanawana, a nele paha i ke aloha ia Iesu? 1 Kor. 13:1. Nui ka poe akamai ma na mea o keia ao, ma ka hookani pahu, puhi ohe, kuolo fida, paani piano, a ma na leo himeni, a ma na palapala hoonaauao; aka, ina ua hemahema lakou ma na mea e pili ana i ke aloha io i ka Akua a i ka hoalauna, heaha ka waiwai ma kela ao! HAWAII.

-
No Kauai ka keia mau la.
-

                     I ka mohaluhalu ana mai o ke ao o ke kakahiaka poakahi, la 10 ae nei o keia mahina, hoomakaukau iho au e waiho ae i kuu papale ooma; a i ka mohalu loa ana e o ko ka la mau kukuna malamalama, haalele aku la au i ua papale ooma nei ou, ma ka wailei aloha opio makuaole, mahope ae ou, wahi lio holo nakunaku, a o ka nakunak holo aku la no ia, o Honolulu ka ihu, me ka manao, e kau aku ho ka moku ma ia la, a o Kauai ke kuuna; aka, ahi ia mai la, a nele ia manao.
                     Ma ka poalua ae, hora eha a oi aku o ka ahiahi, kau iho la au maluna o kahi manu keokeo, kahi aki-keehi ale o kekai, (Neti meri) a ke heo la i ke kai kaieiewaho.
                     Ma ka hora 10 o ke kakahiaka poakolu ae, ku ana i Koloa, a lele aku i uka, kunaana na maka o ka malihini nana'e i keia oina, no ka mea, akahi no a ike, i ka pae ana ka i kula, aole no he wahi maka launa iki oia aina i keia wahi malihini hele, manao iho la o loko penei, "pae paha auanei i kapuapua ka auwaa panana."
                     Aka, ua holo pu mai nae me au ma ia moku ku Luna Nui o ka Nupepa Kuokoa, a oia iho la ka makua o keia wahi malahini hele, a naua i namunamu aku ia la kou haole, i wahi moku holo honua nou. A makaukau ia o kou ae la no hoi ia makau moku holo honua, i nana iho ka hana, aia mamua hoe-uli, on huela hoi e pai ae ai, aia ma ka pili opu; o ka Lolo aku la no ia i uka i ka hale o Kauka Kamika, hookahi au hana, o ke kilahi mao maanei, i ka nani o au ainaa la. He nani io no; ua olu ka ka maukani, a he uliuli ka aina, a he huihui ke ea.
                     A hiki aku ia i kahi o Kauka Kamika, aole kela, ua hala i Lihue i ka halawai o ka Ahahui, o kona ohana no nae ma ka hale, malaila pu nohoi ka makuawahine kumu o na Iwo o ke ehukai o Puaena.
                     Kali iki iho la malaila na kekahi manawa, a pau ka paina awakea, mamuli o ka hookipa aloha malihini ana mai a Kamika wahine; o ko mau kaua ae la no ia maluna o na lio, aholo aku la i Lihue, i loaa na hana o ka Ahahui Euanelio oia mokupuni.
                     Ma ke ala e holo ai mai Koloa a i Lihue, he maikai maoli, ona kula e waiho mai ana ana mao maanei o ka ala hele, maikai wale no, aohe wahi hoohalahala kou manao. Ua olioli maikai ke kula ke nanaku, a ua lawe malie mai ka makani ia ea pua hala, a me na pua lehua.
                     I kou ike ana ku ina pua lehua, e ula halo mai ana i kona kumu, hoomanao ae la wau me ka aloha, i kuu wa kamalii, ka wa hoi au i hele nui ai i kapili manu, ma na pua o ka lehua, ka pua hoi a na manu liilii o ka ululaau, e inu haaheo ai i kona wai.
                     Mahope o ka auina la, hiki maua i Lihue, a launa pu me na hoa; nui ke aloha, a me ka hauole o ka manao. A pau ka launa aloha ana me na hoa, komo aku la, e hoolohe i na hana o ko laia ahahui; a pau ka haoia la, hookipa ia mai la ua malihini hele; nei e Rev. J. Waiamau, kahu Ekalesia o Lihue, a noho iho la ma kona hale, me ka oluolu. Olelo iho la ua wahi malihini hele nei. "No Kauai ka keia mau la.
E.K.W.

-
KA MOOLELO
NO KA
MAKAIKAI ANA A PUNUKA HONUA.
-
I KAKAUIA E
WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.
HELU 1.
-
Ka holo ana mai Honolulu aku, a ku ma Akupolako.

                     Mahope o ka puka ana'ku o ka Moku Manuwa Mahu o Beritania, (ke Kalaio, mai ka nuku aku o Mamala.) nana makou i lawe; Ua hoolana iki ia, no kekahi manawa, e kakali i na hoahele haole o makou, i uka nei no kahi i naue ai; A. i ko hua kau ana'e, hoohuli pono ia aku la ka ihu o ka moku, ma ke ala no a kakou e holo nei i Maui, hookuu pau ia ola ka ikaika kupono o ka Mahu, oiai,
                     Ke hao la na pea heke, a o ka
                     Mio ke kikala oia moku, o ka holo aku no ia o makou, oia no oe i
                     Kaniau a ke Kialoa la, holo maoli no ua moku nei, me na ukana kaumaha a pau, o kona mau lako ikaika, e kau ana iluna. A hala ka Lae o Kawaihoa, hoihoi ia ae ana ka ihu o ua moku nei o makou i ka Hikina Akau; a o ko makou hoomaka aku la no ia ma ke ala i maa ole i ka hele ia e makou.
                     Ia wa, akahi no a hiki pono ia'u ke hoomaopopo pono iloko o'u iho, he huakai loihi ka, ka makou e hele nei; aole no kekahi mau la, a mau pule paha, a mau mahina hoi; aka, no kekahi mau makahiki. Hoau ae la na maka iwaena o na lehulehua ua Halelana nei, nana makou e lawe nei. he mau maka malihini wale no. Oiai, e hooniua ia ana ka'u wahine, e ke poluea hoopailua moku; A o ke Alii hoi nana ka huakai, iloko no ia o kona Rumi. Neenee aku la au, a loaa pono kahi e noho oluolu ai, ai, mahope o ka moku; Nana mai la i ka aina, o ke kokoke aku o ka la i Lehua, hoomanao ae la au i ka hana a ka poe kahiko, penei:
                     Kuu la koili i ke kai
                     Ke no'u la kamalii
                     Ke ko-hi Ia i ke kukuna
                     Pumehana wale ia aina,
huna mai la na hapa-kahakai, ua nalo ae; Alawa ae la i na maka-lae, me na puu, e oni ae ana, me he pula kau maka la; Kilohi mai hoi i na kuahiwi, me na kualono, me he mea la, o na Ao kaale kuu, a ka makani i hahao ae ai, a piha pono ke alo o na pali, a hooho ae la au.
                     Hii Kawaihapai me he keiki la
                     Amo luakini he pa no Waialua
                     Like ke ku ka he o ka aina.
hoomanao mai la i ka aina a na Kupuna i na-i ai, i eha ai na ili, i mahole ai na iwi, a Uwe iho la i ka nui o ke aloha, i na mea a pau loa o Hawaii nei; A maluna o na mea a pau a ke Aloha i hooluaiele mai ai ia'u, ia
                     Ako Kaala i ke poo o luakini
                     Wahia e Halea-u-a-u e Kalena
                     Moe na Muliwai hau o Lihue
                     Hue mai ia ka waimaka i ka hanini,
i hiki ole i ka manao ikaika, me ke koa ke paa iho; I ka ka mea o ka maeele o ka manao, i ke kukonukonu o ke aloha i ka aina, a me na mea a pau loa; A olelo iho la no au iloko o'u,
                     E uwe no au e—
                     O kuu puni o ke aloha la--
a na ka noke hala ole a ka Huila o ka moku, i kokua ia e na pea i piha pono i ka makani, ka lulumi ano'e a na Ao hakumakuma, a me ka hooiho ana a ka La, ma ka mole aku o Nihoa, i hoonalo ae i ka aina, me he mea la, o ka aina ia o Kanehunamoku; Alawa mai la, i ka lahalaha ae o ka hokua o ka moana, ke kawahawaha ae a na ale o ka Pekilika, ka anapanapa a ka liu la i ka ili o ke kai, hoohui aku la au i ko'u mau manao, me Manamanaiakaluea, i ke oli ana ae,
                     Auwaa-la-lua ka ale i ka moana
                     Kupekupe ka hoe a ka lawaia.
                     A ua ke poluea moku i hoomalohi mai ia'u, me he mea la, e olelo mai ana,
                     Hoomaloe i ke kino ka-o-o ka noho
                     Hoole i ke aloha ia e noho nei
                     laha ina la hoi ia e uwe ai,
o ka hoi aku la no ia me ke poniupiu, a kuu aku la i ka hiamoe, e hana i kana hana o ka moeuhane, i na mea maikai o ka aina nei, i haalele ia iho ai e makou mahope nei: Me ka iini aku hoi, i na mea nani a makou e ike aku ai; a pela wale iho ia no ka haupu ana, e halia ai i na mea i hala, a me na mea e hiki mai ana, a hiki wale i ka puoho ana ae i ke kakahiaka o ko makou la mua loa, iluna o ka ili o ka Pakifika nei, a kakou e lohe olelo nei, mai ka hala ana'ku mawaho, o na palena a ko kakou mau kai ewalu, wahi a ka olelo.
                     Ma keia wahi o ke kakou Moolelo, aole au e hoonui loa ana i ka kakou naau mea e heluhelu ai, oiai, o na la mua ekolu, mahope iho o ko makou haalele ana iho ia Honolulu nei, he mau la Mai-kai ia, wahi a ka haole, a Hoopailua hoi, wahi a kakou. A o ke ano nui hoi, o ko makou holo ana, a hiki wale i ke awa mua a makou i ku ai, he malie maikai. Aole he makani inoino i halawai mai me makou; aole no hoi he mau ale nunui, a kai kupikipikio, i hookapekepeke mai i ko makou Peleleu, oiai ko makou holo ana, ma keia aoao o ka aina Puniole Komohana. I kekahi mau la, he makahi kolonahe maikai, a he ale liilii kualoloa; A i kekahi mau la hoi, he malie maikai loa, aole he makani; A he lana malie loa ke kai o ka moana, me he Loko la la, nolaila no au i hoomanao ae ai, ia
                     Kona kai Opua i ka lai
                     Opua hinalo ua malie
                     Hiolo na wainao a ke kehau—e.
                     Ia makou e lana malie ana i kekahi kakahiaka, ike ia aku la kekahi mea Moakea, e hoea mai ana, ma ka aoao Hikina Akau i ka Hikina, mai o makou aku, me he ao la, e opuu ae ana, mai loko ae o ke kai; a hala kekahi mau minute, akaka pono loa mai ana kona ano, he Moku ka; a he mau hora paha, i e maopopo ia aku ana kona ano, he Kialua Pea heke, (Brig) a no ka manao wale ana o ko makou Kapena, mai Kapalakiko mai paha ia, ke Kulanakauhale Kaulana o Kaleponi, a kahi hoi e manao wale ia nei, e lilo ana i Makuahine no ka Moana Pakifika; a i ole ia, mai kekahi mau Awa mai paha, e pili ana ia mau ka pa-ka ha-kai. O ka hoolale ae la no ia o ua Kapena nei, i na keiki o ka Moku, he mea liilii wale no hoi ia ia poe keiki.
                     Pua mai ana ka uahi,
                     Nakulu mai ana na haku,
                     Holoke mai ana na iho,
                     O ke kokoke iho la no ia o Polani.
                     Hoolale hou ae la no kela i na 'Lii a pau, me na kanaka a pau (koe ka poe ia lakou o Halemaumau) loa, a o ka hoomaka iho la no ia o ka Paikau ana, e like loa me na liuliu ana, no ka wa e hoouka ai i ke kaua; Iluna ilalo ka Pea, me ua la. I kekahi manawa, pau loa na ku-i o na kia a pau ilalo, me na la, me na Pea. I kekahi manawa hoi, pau loa na mea a pau iluna, me na Pea a pau loa i ka wehe ia. A kaulele mai kahi mau Pea mawaho; O keia mau hana nui loa, me na mea kaumaha loa i ka nana aku, he mau hana wale no, ia, no na minute pokole, he holo wale ia no na wahi a pau o ka moku, mai kona, kino, kona mau kia, a me kona mau kaula, e na'Lii, me na kanaka; a i ka nana aku, he Honua wale no ia mau wahi nihinihi ia poe; Aiwaiwa loa aku paha, ina ha wa kaua.
                     A ke ahi ia poe keiki.
                     Aohe nao ai i ka papaa.
                     Kau a imu i hele a enaena.
                     Aohe hawai ana e kolekole ai.
                     I ko makou kokoke loa ana aku, kau ia aela la ka Hae ilihia o Ua Eu nei o makou, ma ka pai-luna o ku pea hope; a wewelo ae ana hoi ka Hae Moi Hanohano o kakou, ma ka huini o ke kia waena. Ia wa, huki na-u-na-u ia ae ana kahi Hae moalaala o ua wahi Kialua nei, (oia no oe i ka Moa ua hee la, ka hele o na hulu o ka a-i a okakala, a pela io no ka auanei, a ike aku ana makou, he Hae Olelo e. A i ko makou halawai ana aku, me he mea la he kanaha paha anana, mai o makou aku, (i ka'u koho wale iho,) maopopo pono loa ia makou ka Oneki o ua wahi moku nei, i ka nana aku, hookahi wale no wahi kanaka o luna, o kahi mea ia ia ka hoe, o na kanaka a pau loa o luna o ua wahi moku nei, i ma-alo-alo ae ai mamua o ko makou hiki ana aku, ua pau loa i ka hoi ilalo, me ke Kapena pu. No ka ano mehameha loa o luna o ua wahi moku nei, i ka nana aku; Kena oe ana no ua Kapena nei o makou i kekahi waapa, e hookuu ia; a i kekahi Alii hoi, e holo e ninau i kona wahi i holo mai ai, a me kona wahi e holo ana, a e ninau pu hoi i na mea hou, a me kana ukana, (o kahi mea lealea okoa aku no ia a ua poe keiki Pelekane nei.) O ka Waapa i hoomakaukau ia, o ko ka Malama Moku nui Waapa, me kona mau kanaka; a o ke Ahi i hoouka ia, o kahi Pakelakela no ia i na hia loloa o lakou, o Pelekepoka opio, O ke kela no ia o ko lakou lealea, o ka oi no ia o ko lakou apiki, a o ke aiwaiwa aka no ia o ko lakou eleu, (oia nae paha, i lea no paha kana apaapa ia Hawaii he Mokupuni nui, wahi a kakou,) he keiki waena ia na kekahi Alii Nui o Pelekane, mai na Kupuna mai. O kona Ohana, he poe Alii hanau no ko lakou aina. A o kona kulana Alii, a inoa Alii hoi, he Haku, ke hiki mai kona mau la. Aka, o ke kiekie o ke Alii, a me ka hanohano o ke kulana, o kona Ohana, he Makuita, ua ike no paha, a i ole, ua lohe no hoi kekahi poe o kakou ia ia, oiai kona mau la ma Honolulu nei a me kana mau hana, peneia ka hanaia ana, i kona wa i hooana ia ai. Ua hoonohonoho ia na kanaka a pau iluna o ka Waapa, i ka wa no e kau ana ma ka aoao o ka moku. O ko waena poe, we he mea la e hoomakaukau ana e hoe, o, na kanaka elua mamua, e ku ana iluna, me ka makaukau loa, no ka wehe ana i ke Palaka, mai ka ihu ae o ka Waapa, ke haole iho iluna o ke kai. O ua Alii opio nei hoi, a me ke Kapena Waapa, ua hoomakaukau a no ka wehe ana i ke Paiaka, ma ka hope o ka waapa. A i ka makaukau ana o na mea a pau loa, hookani ia aela ka Uiili, a wehe ia aela na kaula me ka hookuu loa ia. A he mea o-e kena la, o ka holo ana o na kaula huki o ka waapa, noho ana ilalo o ka ili o ke kai, puehu ae la ke kai, i ka ikaika o ka haule ana iho o ua waapa nei. O ka hemo ae la no ia o na Palaka, ko mua, a me ko hope, haule iho la no na hoe, a lana mai ana me ka maikai iluna o ke kai, iloko o ka amo ana paha a ka maka, i hana ia'i na mea a pau, ka ua mea he hikiwawe.
                     Ke Kawa a ia poe,
                     I lele a hio na ihu,
                     Aohe nele kulana,
                     E opu ai ka lele'na.
                     A he mau hua olelo no ka'u e hoomanao mau nei i na wa a pau, a ua Kamaiki Alii Pelekane nei, i olelo ae ai; I ka wa a ka Waapa e holo paukiki ana, me he mea la, he mea paani nana ka mea makau a kekahi poe, i ka nana aku, oia holo moku no a noho ana i ke kai. Oia hoi keia, o na kewe o ka waapa i kau ai, a me na kaula a pau o laua i paa ai. Ua paa pono loa i ka hoolewalewa ia, i na Ipu-haole, Ipu-ala, a me na Ipu-pu, i hoolako ia, no ka ai ana o ka moku, aka, no ka ikaika loa o ka holo ana o ka waapa, naueue na kewe waapa, a naueue pu me na kaula o laua i paa ai, a naueue pu no hoi me ka palekai o ka moku. Pau loa ka nui o na ipu e kau ana ma ua mau kewe nei i ka helelei. O kekahi, iloko o ke kai, kekahi hoi, iluna o ka waapa, pau i ka nahaha; a o kekahi mau ipu no hoi, iluna o ko lakou mau poo, a me na kino; a oki loa i ka pau maele i ka wai, a me ka io o na ipu. A i ka'u nana aku, he kanono maoli na poo e lakou, e ninau ae ai i ke pohue. Eia nae, he mea akaaka wale ae la no ia na lakou, e amo mai ai na maka iloko o ka ula o ka io ipuhaole, aole nae he leo pane o lakou a pau loa, oiai, he kanawai ia maluna o na kanaka. Aka, o ua Pukonakona opio nei, i ka haule pololei ana iho o kekahi ipu-haole nui a Luna pono o kona poo, uwala liilii ana, pulu loa kahi papalekapu i ka wai, ula pu ae la i ka io, haukae aku haukae mai ka lipine, ke kalaunu o ka lae, a me na hoailona; a haukae pu ka ili, a me ka pihi. A iloko no o ia haukae i ka io o ka ipu mai o a o, a me ka lalilali i ka wai, o kahi papale-kapu ona, ua kapakahi ae la, aole no he lalau ae, ke holo nei no hoi ka waapa me ka nakeke, a me ka haalulu launa ole, e kahea mai ana kela me ka leo nui, Holo! ho-hou mai hoi, aole au i ana, ia mau olelo no la, pau loa na mea a pau o ka moku i ka akaaka, a koe wale no ke Kapena, a me ka Malama Moku nui, o ka mino nae ka'u i ike aku ia laua, a me na helehelena i puia koke ia'e e ka ula, a malaila no au i ike aku ai, o laua pu no kekahi i
                     I pii ia ka lena.
                     I ka holo ana o ua 'Lii opio nei, a hoi mai, me na Nupepa, a me na mea hou a pau, a ke Kapena i hai mai ai ia ia; I lohe mai ai makou i ka poino ili wale i loaa hia i ke Aupuni o Amerika, ma ka pepehi wiwo ole ia ana o ka Peresidena Linekona, a lilo iho la ia Nu hou, i mea e kaumaha io ai, a e aloha ia'i, e ko ka moku poe a pau, me he mea la, he Manuwa Amerika, me na kanaka Amerika, ka moku a makou e holo nei. A he hoailona maikai ia ia'u i ka nana aku, i ko lakou hoohui pu ana aku i ka lakou mau manao kaumaha, me ko Amerika poe, i ka wa i lohe ia mai ai ka make i hai ia ae la, a nolaila au i makemake ai e hoakaka i keia mau mea, ma keia wahi o ko kakou Moolelo, i lilo mai ai ia mau wahi olelo uuku, i kumu ao mai ia kakou, ma ko kakou ano lahui, a noho aupuni ana hoi, oiai ko kakou Kuokoa. He mea maikai ka olioli ana i ka olioli o hai; a me ke aloha ana hoi i ke aloha o hai; a oia no hoi ke ao ana a ka Buke Nui. Ua hai pu ia mai ia makou, mai Kapalakiko mai ko lakou holo ana mai. Aole he nui loa o na wahi ukana maoli o luna, aka ua komo pono nae ka moku i ke kaumaha, o na Auka Kula, a me na Auka Kala a lakou e lawe ana i Kanekona, kekahi kulanakauhale nui o ke aupuni o Kina, a no ka malanai loa o ka makani, a me ka malie loa no hoi i kekahi manawa, i huki ia ai lakou e ke au, mai ka lakou alanui maoli i manao ai e holo, a nolaila i halawai ai me makou.
(Aole i pau.)

-
Hele Malihini ana.
-
HAALELE ANA IA KAPALILUA.

I NA HOA O KE KEENA KUOKOA; ALOHA:—
                     Ma ka lokomaikai o Ka Mea Kaulana K. W. Kuaimoku i hoolaunaia aku e ke Kahu o ke Kihapai o Kapalilua, ua hiamoe iho au ma kona malu hale i ka po Poalima, Augate 7, ma kahakai pali o ua aina pali lua la. He olai ka ma ua po la, ekolu a eha paha hakui ana, aka no ka maluhiluhi no hoi o kamahele, nolaila, ua ike ole ae la i keia mau hana ano e o ka po.
                     Kakahiaka nui ae haawi makana wale mai ua mea hale la i kona hoki paikai no ka'u huakai, a hookau iho la ia'u maluna; a makaukau iho la au e hele, haawi aku la au i ka mahalo a me ka hoomaikai ana nona a me kona ohana.
                     Ukali pu mai la hoi ka Rev. S.W. Papaula ia'u a hala paha ka akahi hapakplu o ke ala e hele aku ai i Waiohinu, a hookuu aloha mai la kela ia'u e hele. Lulu lima aloha hope iho ia, a huli aku la kona alo i hope, a huli hoi ko kahi malihini alo a oukou imua. Alo aku la au o na ulu laau a me na kipona kanaka ole, hookahi kanaka o ke kani hala ole a na leo o na manu, e like no me ke ano mau o ka noho ana o na ulu nahele.

HIKI ANA I KAU.

                     No ko'u hookahi loa, aohe huli ae i hope, aole hoi o a ia nei, kakani no kahi waha i ka mukimuki, a nakunaku na hoi ka hele a kahi hoki. Hora 4 paha o ke ahiahi a mahope iho, paka aku la au mawaho o ka ulu laau, iloko o ke aa keia hou ana, a nana aku la molaelae mai la o mua, aka okuku mai no nae na wahi ohia ku kakaikahi aohe nui. Ia wa nae loaa iho la ia'u he wahi kamaaina no Waiohinu e hoi ana, akahi no au a kamailio wahi leo. O Keo ka inoa o ua wahi kamaaina la. Aloha aku la au a aloha mai la kela. Malihini mai kela, ae aku la no hoi ao. Ninau koke aku la no nae au. "hiki no au i Waiohinu?" Ae mai la no kela. I ko ia hoalalau mai a ano ane iho la ka ia i ka ilikai, hoau ae la maua e holo. Eia ka o ke alanui a Toma keia a maua e holo kainepu nei. Maikai maoli io no hoi ka hana a ka Luna Alanui Toma Matina, ina pela ka hana a ka Luna Alanui o Kona, ma no hoi paha ua maikai kona mau alanui aa.

KA IKE ANA I NA AUWAI PELE.

                     Aohe i liuliu ia holo ana aku a maua, loaa ka auwai pele i kahe ai a puka i kahakai o Kahioipakini malalo mai o Mamalu Pali. Nana aku no e mahu mai ana no ke aa, a o ka lua hoi i puka ae ai a kahe a wai mai, e punohu mai ana no ka uahi. O kekahi mea hoi paha i uahi loa ai, no ka helelei ana iho a na paka ua. Haanui mai ia ua wahi kamaaina nei o'u, a hele keaka mai la, me olelo mai, "he ai-na aenei ka keia pele i kahe iho nei, he ai ana no a na'lii ka maikai." Komo iki iho la iloko o'u ia wahi kanalua no keia wahi kanaka.
                     Kau aku la maua iluna o Kahuku ponoi, a nana aku la ekolu mau auwai pele i kahe ae a poomuku wale iho la no maluna o ka aina palahalaha o Kahuku. Aole e like me kekahi lohe mua loa, hookahi no auwai nui i kahe ai ka pele, he mau mile ke akea. Aole pela ka oiaio. He auwai pele i kahe ai i ka wa hookahi, a hookahi i puka loa i kahakai a ekolu i poomuku wale mai.
                     Ua molehulehu no hoi, pau ua mau lae pohaku pele nei i ke kaa ia maua i hope. Mai poina au. Ke ku nei kekahi hale mawaena o kekahi auwai pele i kahe ai, i poai ia a puni a ku ua hale la iwaena me na kanaka eha maloko. Mai kekahi kamaaina mai i lohe ai au, o na kanaka maloko o ua la, e noho ana me ka nanea, aka hikiwawe nae a puni ana ka hale i ka pele. Imi lakou i wahi e pakele ai, aohe loaa, noho pu lakou me ka manao o ko lakou hora hope ia a make aku, aka i maalili ana o ka pele, ua ola mai lakou a pau. Pomaikai ke ola na ke Akua.

KUU WAHI KAMAAINA.

                     Oiai ke poeleele loa iho nei, a ke noke mai na paka ua o lewa lani, a e anapu ana hoi ka uila, ke hele iho la au e penopeno i ka ka mea o ka pulu. No kuu ake nui e ike ia Waiohinu, nolaila ninau aku laau i kuu wahi kamaaina, "Auhea o Waiohinu?" Pane mai la kela, "aohe i launa aku." Kahaha iho la au, a ka! iho la. O ko ia la hoohuli koke mai la no ia i ke poo o ko ia la lio a palalu mai la mamua, a pane mai la me ka leo. "Mai walaau oe. Ua ike aka la oe i kela mea?" Anapu ae la ka uila, a pane hou mai la kela, "Ike aku la oe i kela?" Ae aku la au, Pane mai la kela ia'u, mai walaau oe.

HIKI ANA I WAIOHINU.

                     Oia hele mumule no o maua a hiki ana i Waiohinu, nana no nae i pane mai "o Waiohinu keia la." Manao ae la au, ua pau ke kapu ona, a papa wahi leo iki aku la. Manao iho la au iloko o'u he wahi kahu pele keia, eia a mahope iho, lohe mai ana au he wahi kanaka lele wale iho no ka o ka hauli ke olai iho, a nolaila paha keia hana naaupo ana i papa mai ai ia'u. E mahalo aku au ia ia, ma kona alakai ana ia'u ma kahi o ke keiki kamaaina o Waiohinu, S. Kaikuahine, kahi a ko'u poo i hookipaia iho ai maloko o ka malu hale laau nui hou, i koe iho i ke olai, aka no kana hana hoomanamana, e koekoe aku au.

SABATI MA WAIOHINU.

                     Moe iho la makou ia po a ao ae, he Sabati ia, la 9 o Augate. I ka hiki ana ae i ka wati 10 palia o ke kakahiaka, kani mai la ka bele Kula Sabati, a pau aku la na keiki a me na makua, a hoomoana iho la malalo o kekahi ulu kukui. Nui na kamalii a me na makua i hele mai, a noho malalo o na malu kukui a me na kuava e ku ana. No ke ake ike alii hoi paha kekahi i ka "wahine hele la o Kaiona," nolaila hoi pau loa mai ai, oiai ua hiki iho ua Kamalei Haku nei ka mea nona kainoa maluna ae, ka Hon. Mrs. Pauahi Bihopa a me kona hoahele Miss Neki Keolaloa me ko laua huakai nui, i ka Poalima iho, no ke ake e ike i ka pahoehoe i hooheheia a me ka lepo i uhiia iho i kekahi mau hale. No keaha ka malama ia ana o ke Kula Sabati a me ke anaina haipule malalo o kela ulukukui? No ka mea, ua hoohiolo ia ko lakou luakini e na olai kupinai. Pehea na ekalesia e ae o Hawaii nei, e hookuu wale ana anei lakou i na keiki hipa o Kau e hele wale, e kokua mai ana paha no ke kukulu ana i ka luakini hou no lakou? Ua lohe mai au, ua nonoi mai ko Kona a me ko na wai-eha, e komo aku o W. Toma Matina, iloko oia mau ekalesia, a e kokua mai lakou ma ka mea loaa. Pehea na ekalesia makua o Honolulu? E nana maka wale mai ana anei?
(1.) KA PIHOIHOI MAKAU O KE KAMALEI HAKU.
                     Oiai e hiolani ana ke Kamalei Haku Pauahi a me kona hoahele i ka po Poalima. Augate 7, aia hoi hakui ihola na olai eha, e hoonaueue ana i ko laua hiamoe, o ko laua puoho ino ae la no ia a haalulu pu ana me ke ano makau, no ka akahiakahi hoi paha kekahi a ike i na ano olai oia kaina.
(2.) NA HEANA A KA PELE A ME KE KAI PII.
                     Ua ike maka iho nei au i na heana a ka Pele a me ke kai mimiki. Ke waiho nei lakou, he mau mea makaikai na ka poe e makemake ana e hele mai e nana, a e makaikai no lakou iho. Eia ke waiho nei na auwai pele i hoolilo ia i pahoehoe, ka aina hoi i hoonahaia, a i ka hookui ana, ua pili paewa, na hale i hoohaneeia, na puu i hoomoanaia, no ka wa popilikia makau a me kela mea keia mea e ae e pili ana no keia poino.
                     (3.) NA BUKE MOOLELO NO KEIA PILIKIA.
                     Ia oukou e ka poe heluhelu, me he mea la o kela a me keia kanaka o Waiohinu a me na wahi e pili ana, he mau buke moolelo lakou a pau no keia pilikia nui, i paiia me na hua palapala. He lealea maoli na pepeiao i lakou hahai mai no kela pilikia. Ua haawi mai kekahi Keonimana o ua kaona la i kona ae ia'u, e kakau mai i ka moolelo holookoa mai ka mua a ka hope o keia pilikia, e hoolahaia ma ko kakou Kilohana, a ua ae aku au. E ike io ana paha kakou. Iho ke ahi a pii ke kai kekahi olelo nui a lakou.
                     (4.) HUAKAI NANA LEPO A KE ALII.
                     Ma ka Poakahi ae, la 10, ua hoeu ke alii e hele e ike i ka lepo o Keaiwa, a me ia pu na kanaka he nui i hahai aku. Ua komo pu kahi malihini nei maloko o ia huakai. Ua hele aku ua hukai nei e makaikai ia Honuapo a me Punaluu kahi i hamoia ai na kauhale a me na kanaka e ke kai pii a mimiki. Ua loaa pu aku hoi ia makou o Holoua, ke kanaka i kauoia ai e ke kai a pake le mahunehune mai. He mau papa olelo kekahi no kona pakele ana aohe hiki ke hoolawa loa. Ke olelo nei ka nui o ko Kau poe, ua emi ka aina ilalo ma kau wahi, a he nui na olelo e ae a lakou.
                     I ka auina la, hiki ka huakai i kahi a ka lepo i lele mai, a make ai he 31 kanaka ka nui, a uhi paa pu ia hoi na hale he umi a oi ae, kahi a ua poe la e noho ana mamua iho o ka poino ana. Nana aku, ano menemene no ka hoolele ia ana mai o kela lepo. Eia hoi kekahi, aohe ahai lono o kela poe i uhi ia ai e ka lepo. O ko lakou hale lua iho la kela lepo i lawea mai kahi e mai, a uhiia iho maluna o lakou. Eia nae ka pomaikai nui i haawiia mai, ke kahe nei he kahawai maluna o kela lepo i uhi mai ai, mai kela wa mai o ka malama o Aperila a hiki i keia wa. Ua kokoke loa keia wai, aohe e luhi ka auwana i ka huli wai. Ua inu iho nei ke Kamalei Haku, a he ono io no i ka inu ana. Pomaikai ka loaa ana o kela wai, ma kela wahi wai kahawai ole. Ua hookipa iho o Rev. J. Kauhane a me kona wahine i ke alii e paina, a i ka pau ana no, o ko ia la huli ae la no ia, hoi ana i Waiohinu.

HE WAHI MOOLELO NO KEKAHI MAU MEA I
PAKELE.

                     Ma ka hora 4 o kela la 2 o Aperila, oia kela olai nui, e noho ana he mau luahine a elemakule ma ke kumu o kela pali i lele mai ai ka lepo, maloko o ko laua mau pupupu. Eia nae, i ka lele ana mai a keia lepo, ua koe no kela mau mea aohe i uhiia e ka lepo, a ke kipuka ala no ia wahi a hiki i keia la. Ua pakele ko laua ola; a o laua paha na ahai lono.
                     Eia hou no. Oi ai e lele ana na oili o na haole a me na kanaka o Keaiwa i kela la, hoouna aku la o Kauhane i kekahi o kona mau kanaka e kii i mau lio e holo ai i Hilo. Kii kela kanaka a loaa na lio, alakai e pii e hoainu wai ma kahi i uhiia iho la e ka lepo, eia nae, hoololohe na hoki. O i huki wale a o ka hiki ole, hoi hou i hope, aohe i liuliu iho, hiki ana ke olai nui loa, lele aku la kela paa i ke kumu koa, a pepe wale iho la no na hoki, a mao ae la, holo na hoki; he kani ana kana i lohe, halulu ana ka pohaku maluna o kela kumu koa ana e pua nei, a pa mai la ma kekahi lala haihai liilii. Helelei mai la kekahi mau hua keokeo ano e, a haalulu mai la kela lepo. Mao iki ae la hoi, holo kiki loa kela me ka makou, a hiki i kauhale mawaho iho kaanini ke alo iluna, i ka ka mea o ka eehia. Ua pakele mai nei ia.
                     Ua hookipaia ko oukou wahi malihini ma kahi o Rev. J. Kauhane me ka maikai, a malaila i hoomaha ai no na la elua me elua po. MALIHINIHELE.

-
Pane ia Robeta o Kau.
-

E KA NUPEPA KUOKOA;—ALOHA OE.
                     Ua ike nei au ma ke Kuokoa o ka la 1 o Augate nei i na olelo lalau a ua o Robeta nei. Owau, ka mea nona ka inoa malalo nei, wahi ana, ua haawi paewaewa i na waiwai i makana aloha ia na ka poe pio; ua palua ka haawi ana i kekahi, pakolu i kekahi, a o kekahi hoi ua hoonele ia me ka pono ole mamuli o ko'u manao pili hoomana. Auhea oe e Robeta? Aole no he oiaio iki o kau mau olelo, ke hoole aku nei, aole no e hiki ia oe ke hooiaio i kau mau mea i hoopuka mai nei no ka oiaio ole loa no. Me ka mahalo i ka Lunahooponopono. KELETINO.
Kekahi Komite o ka poe pio.
Kau, Aug. 10, 1868.

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE)
318-ly Mea Pai Kii.

KALE N. SPENCER HANALE MCFARLANE OPIO

C.N. SPENCER MA
NA KOMISINA KALEPA.

E LOAA MAI ANA NO IA MAUA NA MEA i hoounaia mai o na Mea Ulu o keia mau Mokupuni, e like me na Ili Bipi, Ili Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pulu, Ko-paa a me na hua ai e ae, a e hooliloia no ke kumukuai pomaikai oa. E kuaiia na waiwai a hoounaia aku e like me ke kauoha.
344-1yr