Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 35, 29 August 1868 — HE MOOLELO NO HAMANALAU, HANAI A HAWEA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO HAMANALAU, HANAI A HAWEA.

I imeeiā nml>jko mai o na kaao kahiko Hawaii rtā. HELO 21. KA HOOMAKAUKAT7 IN&O KAUKAMPOKII NO SA MEA £ PILI ANA I KA LA HlLAhila O KANA KaIKAMAHINE, oia hoi o Ki ko.va. I ka hala aua'ku o ua mau imi Haku a imi alii nei o Kuaiheiani, ua hoouoa koke ia ae la kukioi maina ma Kahana } ma na makamaka o Uluboaloha r a «m hoo» t unaia kekahi mau hoewaa ma Halawa, a J ma Keaoae, a hīki )oa kekahi ma Paoa f ;

a ma Waipio k-ihi han.iu o Kmhuauwi»- i lua e auhau aku no ka inolako ana mai ( no ka la hoan kane o Kuknna. a o Kai- I huiuwaaiua no kekabi i hoī i Hawaii. A o kekahi mau Ahi ai okaiu lioi Oahu i oei, e hke oie Ewa, a «:e Koo- r 1 lauloa, a aie Kona nei, KooUuimko. ua kokua pu ako U, a ua hele aku U no hm kekahi poe ilaila e noho ai a hiki mai ke; kane a ke kaikamahme a Kaukanapokii. A ona knhiko nani 110 hoi i fioanau no, HamannU i, u« pnu no i k;» hnoiliia inai j no ua kaiksmir»hine, a ua hoihoiia no ol Kukona me ke kupunawahiu»- nie Hawe-i■ ■ iluna o Kaaia t> noho «k a lnki i k;t »ae kanoha ia aku ai, oia kona wa e hele m«i ai, (e nana i ka ia hoao o o Hainanai.iu 1

me Hinahpii'iam, a poi.-i no o Kukona e hanaia ai. hnnohnno io no.) A«a 1»an» oha hou ia na knimka t* hana li«»ti i mau kauhaie, n oi ae mnmua o na hale mua a lakou e noho ana. i h:ile no iih niiilihim e hiki mai ai, aole no n» maiihiui mai o Kuaiheiani waie no, aka, 110 na maiihim no keknlii o keia mau nina i oleioia mamua 'enei ; ua lako mai l« no ia ina kanaka inamuli oke kauoha aiii; ua uiua

mai na me.i inaikai, na inakamak» nloha, a nui i Knhelekua, anhe wahi h<iinah«nin ] iki o|Hopoikeau ; a ke liuliu wale la nn O' un o Kauk;in»pokii, hele wale no na kn-i nak« n i-o, nole wahi e 010010 ae ai i hope, ua haohia mai la e kela keiki makaa» kau nui waie o ka Mokupniewale, b he nani «nle no. i l<m i ke kali wale noo ka hiki mai, ua hala pahu na pule ekolu a : ine ka liapa o ka iiooinakaukau ana. a ua : lako io no. j Ka hiki ana mai o KA M'-WAA o HoomaILEANUE .MAWAHO PONO O WAIALUA, < A PAE H7KA. | I ka wanaao puleiiukhu o kekahi la ae, ua ike aku la na kanaka nla kaknhiaka nui i keia me*» uliuli, a hauwalaau, a wawa, e hoomkeko ni mkwuho iho, eia ka o ka auwaa o un liuiioiih nei a ua o Kaukanapokii ; o k;t lioal i ia akti la no ia o n.i knnaka a pnn, a lu»<i mai la i ka imu o ka puaa, u ai ka Lae o Kahuku n kn Lne o Kuena ka a o ua enea he imu puaa, ka ilio, ke koelepalau, ka niaia kulolo, a me ka ulu, ke kalo kulolo, ahiawel>i ua mea he nhi, o ka a mai la no hoi mai uka o Knwailoa a hiki i kai o nn ahi, hele a maiamalama o uko, hele no hoi a malamaiama o kai, a kohu ike ole ia no ke awa e hookomo inai ai kn nuwaa. A no ka manao 110 kekahi o kn poe malihitii o ke ao ae no ia. noho 110 lakou i waho aao loa ae. I lawa no ike ao ana, halakika ana kahi waa kialoa o ua mau walii liina elele nei a Hoomaileanue, a pae i kaha-oue, he mea manawa ole ia, o ka waa o ua n>au wahi kanaka nei, he mea <>le ia i in< katn:iaina, loki ana i kain kau-waa, a hHe e auau, a wehe ka inalo wai, aahu ke kapa inaluo, n helenku la i kahi o Kuuknnapokii, a hai aku la i na olelo a pau, n kii ia aku la ka auwaa e hookomo mai. Aua pae mai |a na poe a pau iuka. a ua hookipa ia ae l.i kela a nie keia ma kauhale kamnama, mai Winuieu a hiki i Mokuleia ka paa i na kauhale a me na kanaka, a o kekahi pt»e i»o, noho oihuauuuaa iho la no. Aua hookipa ia ae la o Hoomaileanue rna kekahi hale nui a naui, a maikiii foq, me ka ike oleia inai e na poe e ae, o Kaukanapokii waie 110, a me na Kahu o ua keiki la o Kukulu o Kahiki, a peia i hauu la ai na mea e pili aua ia ia, a hiki i ka wa i hewhalawai ui laua ine ka moopuua kua-lua a Hawea o luna o Kaala, kela kuahiwi a ka nam i uoiio ai.

; Ka hoao ana o Kokona Mt KC kine *e ! Hoomailkanue. i ! Ua (nakaukau n»ai nei ka poe o ka ai« ; na e, a eia iakou ke noho nei mc ka ma* | kiiahonowa». I wale no i kamaaina.i Oleio maiu aku la o Hoomaiieanue i n»j kanakaona, e ninau aku i ua makuahonowoī, i ke ano o ka ike wahineana 'ku. Olelo inai ia o Kaukanapokii, aia a hatn mai ka ohu ilalo nei o Waialua, a nalowale kela a me keia kanaka i kooa hoa ilio, a |>au ae ia • n>e kekahi mau hoaiio> na e ae, a oia ka wa e ike aku at kakou e noho mai ana ota i kahi i hoomakaukau' ia no kā hoao aoa. *A hoi aku la oa mau Eiele nei a oleioaku la i-t Hoomaileanue, ia mau uiea a pau a Kaukanapokii i olelo mai ta. A he mea maikai iho la ia i k« manaooka kakou huaooa hou, fauwe! o ka'u huoona oo ka! o ka ma«a me Kaukaoapoku oie wale.j Ua ike mai la . no o Hawea iluna n Kaab i ke an<> ma- ; kaukau olalo o Waialua ; hoouHi ako la j oia ia Kokona e hele i ka auau i ka wai

auau ou* maiiuaiitnc ; a hana tku 1« ho 0 Kukona e like no uh» oa me« i hana w ia Hanianalaii. poi* no |mi kr«a. A ua hoomaka »» ho» na hekih «* hke ine kc aim n*a« ; a i ka t» nkauka» ana, ua nhi j*i» n»i hka nor % a &e kokolo mai h k» ohu i oa kiialuwi. * ke hali» mai 1-4 Ik* |;iu Uau. A l •*» U».u» •na BP, l'll ka o Kttk»na k« % in»ho |ui »hm mr m ka* naka itn!o o a n«»h»» mai ta tit» hot o Kooiit:*<it k ttmHC iii» kel-* »•>•«>, oiai, iolc no h«»t i ikei.i mm kt>ni Im |« ana n»ni .i iimlk» (>•!, «Mai kr |«« nei ka ohn, "' a "" ka mni&ui* ort* i (inoiiiin i;i [p.ii «I ni« ke iiMnoha » I ka Wfi i ikt» i;i mi »i l.iua rim mra n |vm ; uwa ka pihe u w«l»« ; a n ka |»oc 1 tkt> mua m Kukoiia» ua liou l«k"U.a u.i iiiu a(» ln o knkiKU i mt Y a

aim e. n«» ka «u«u Htin i ua whi | inae la u Kuaia. o tt« huehue keia n*« ki i (wpiiiinn, ua Ih* U ta ne la i» n hr ililnu- : manm w«!«» no, ho nnnnHu no hoi i kn h*«a a Hawoa a he nioi okoa no M»ui \ Hikmi. ! Ua ike ne la kakou ia Kukonn me ke kane ana, ke u.noho nei iliilo o kn lanai |nn-010 hooknhikaha o laun, ke nnno nei | kela mta kna men, m niahalo aku a }>*• \ kuwa wale. A mahopo iho «> lail.i, ua hooliui ia ne la laua e hke me ko llmna* naluu ma hanain tma, a ua hoi aku la la« ua iluna o KaaU e noho ai n»e ke kupu- ! nawahine, mahope ihi» no hoi o ka noho liuliu ann nuikm o W'uiulun. A |h*lm Ho ; hoi o flnmanalau m«, h<»i no h«*i laui i jkn ukn o Oahunui, n ia nnhelehele oku j paha. Ua olelo ia, u« nolio no o Hnmainaliiii me kana kain', a u;i liannu mai jekolu koiki mi Inua, elu:i keiki kane, a ! heokahi kaikamahmo, a o Kukvna 110 ka . !u& ok& kaikiHnnhine. Ao kn Kaukai nnpokii mau keiki hoi, e hiki ana i ko elima, elua keiki knne, a ekolu kaikamt* hine ; a uu pi-o ne tia keiki elui n Kau» kanupokii mo Hnmnnnlnn. ua noho aku iio nn keiki a me na moopuna n Hama* imlau, nu lakou no hoi ia euohoaku i ka | lakou pono. Ua olelo ia mn keiu monj lelo kaao, o Kuukanapokii wale no ka | mea i oi uku ke ola anu, a hiki i ke ono jo na hnnnunn, ua elemnkulo loa. O Kai» |aka a me Puaena, nu mnke no laun ma ; Wuialua, a o kahi no e knpnin nna i keia |manawa, o ko Inua mau hooilinn noia ; a o Hawea, un make kolupupu loa oia t aole nue i ikeia kona wahi i mnke oi, ao« le no hoi i wuilm iu konu kino kanaka ma keia honna, na laweola la pnha A o lianiHii;ilau, uu ike<»iH i ke k«-iki a kana muu moopuiiH, a na keiki n Kukona,a ua make oi» maukii o OHhumii, a nn Kaukanapoku, n uie HiutiheM<tni, nme H«k». maileHune i kanu in in, n a na Imihuna | o na opnlipiili h le-knhako a ke kon<> o jluna o Kaal», me kn ike • lt: i« o kekuhi [ p<»e e ae. Ama ka mnke iiiih o Hnmaj unlau. ua h«»i nku la o Knknna me ke ka* jne ann i Kiikuiu o Kah'ki, ine kekahi o I kaiiH mau keiki ;i iiiiiu m<"»ptitit<, n o ke j keiki hiapo nae. u« noho no in me K«u- -| knnapokii, a nana n» i Inwe pu i nu iwi o Kaukanapokii i Kunihelnni, o Kiha ka inoa, a i ko Kiha hiki ana akn hoi i Ku* nihelmi, ua make na Ihukua, ona moopuna wale no koe. A maanei e hnopau | ai ka kak«*u kaao. j Mamao iioi»c. i Ena hoa heluhelu Nupepa, ua liuliu wale ko kakou mokaikai aua iho nei la Hamanalou a me kona kaikunane. ua hele ae nei no kakou i ka loa, a me ka laula, a iih lilo no hoi i niea hoouanea no kakou, a hoowahawaha no hoi, a kohu ehu k« maka o kekahi |K>e o kakou i ka nana ana iho. Ika puka ana mai oka lolelo hoohuoi a kekahi poe o knkou no | keia moolelo ma na mua. Ua ninau | koke au »L. H. Kulika i ka moolelo a | kaao o na aina haole, iua he like wale no jka moekahi ana o ka moolelo oia kana* ;ka ; i mai kela, he okr>a no na mana a , kekahi, a he okoa no hoi ka kekahi, a | hui no ma kekahi wahi, a nui wale aku. ; A malaila, ke noi ako nei au i hekahi poe ike o kakou t ka moolelo oiaio loa o H«Imaoalau e hoolaha mai. i mea hoonanea | na kakou no oa la koloiia o ke kau, a me na la omamalu o ka hooilo, alaila, o ka'n | kalai pono no ia o ke kuu ae i keakea, j £ ah>ha auanei. J. H. Kawcpijc. 1 Palok», Oahu, Aug. 14, 1868.