Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 38, 19 September 1868 — Page 4

Page PDF (1.71 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEMABA 19, 1868

Ka Nupepa Kuokoa.
What I love and hate.
- Silver Lute.

                     1. Aloha wale au
                     Ina leo kani mau
Ko na manu, ko na kamalii o, So Lo.
                     O na leo nuku nae,
                     Oia ka'u e inaina ai,
Me na leo wahahee a hoohuhu. So Lo.

                     2. Aloha hoi au
                     Ina kula pua mau.
Me ka maka ano aloha mai. So Lo;
                     O ka mea aua nae.
                     Oia ka'u e huhu ai.
Me ka mea pakaulei a molohai, So Lo.

                     3. Aloha nui au
                     I ke mele oli mau.
I ka leo e lana'i la kau manao, So Lo;
                     O ka ko konia
                     Me ka leo hoopaapaa,
A ohumu ino, ka'u e inaina mau. So Lo.

                     4. Ina he inaina ko'u
                     Ku au ma ka mala o'u.
A nana ilalo a iluna'e, So Lo;
                     Lele ae la ko'u huhu,
                     Hoi mai ke aloha o'u.
Me ke kala i ka poe kue mai, So Lo.

                     5. A ae mai oe i ka'u
                     I loaa ka malu o'u,
Eia no ke kumu e loaa ai, So Lo;
                     Aole make e kuai
                     ! kou kino ola nei, Lo.
Me ka uhane pu ou no koonei waiwai, So

                     6. Ua pau ae ku haakei,
                     Ma ke oli e noho nei:
Makehewa no ke kaniuhu, So Lo:
                     He naau maemae no ko'u
                     A he ola lawa no'u,
A, nolaila e hauoli au a mau, So Lo.
HAWAII.

-
Hele Malihini ana
-
MAI POINA AU KUU WAHI J. KUA.

                     I kela helu aku nei, ua hoopau au i ka'u kamailio ana Hilo, aka ia'u i hoomaka ai e kakau aku no Hamakua, ua haupu ae au no kuu wahi hoa luhi o ke keena Kuokoa, a he hoa make hoi no ua rumi ia, ma he kaua hakaka mawaena o ua Keena la a me kela Keena mai hoi maanei aku o ke alanui, e noho ia la no e ia pukaua o ka Halau hookahi. Ia'u aku nei ma ka ua Kanilehua, ua launa a hookipa pinepine kela a me kona wahine ia'u. Ua nanea ua wahi hoa la o'u i na paka ua o ka ua kaulana o Hilo; o i hoalohaloha wale aku i ka noho ana o ke alo alii-a aohe wahi mea a maliu mai. Haalele aku no au e ao wahi kula namu haole ana, me na wahi haumana mailuilu he 12 a oi iki paha, aka ina nae e ike lea ia ka pono o kana hana, alaila aohe kanalua e lawe ana ka Hawaii ponoi i ka hana.

HAALELE ANA IA LAUPAHOEHOE.

                     O ka la 27 o Augate, o ka Poaha ia, oia no ka la a kahi Malihini hele hookahi i haalele ai i keia wahi. He la malie a maikai ia no ka huakai hele. Ma keia wahi, ua haawi oluolu mai o D. Manu i wahi lio no'u e holo ai a hiki i Hamakua. Me ia kamaaina pu ke aloha pumehana o kana malihini nei. Aohe i wela iho ka ili i ka la o ko makou hele ana aku, komo ana i ka Home o Ka Mea Mahaloia o Hamakua. S. Kipi, a paina pu ka aina kakahiaka ma kona papa aina hoonuanua i na mea hooluolu houpo o kamahele. Luana iki no me ia a holo mai i Waipio me ko'u kamaaina mai Hilo mai. O ua Mea la no i Mahaloia kai hoolale ae i na keiki paahana i hoki no'u, a na lakou i lawelawe mai a kau ana au iluna o ka hoka, o Waipio ka ihu. Maanei, aole au e hoopoina i ka haawi ana aku i ke aloha a me ka mahalo nona. Ua pokole ka manawa o ka launa ana, aka ua oi kelakela loa aku nae na lokomaikai i hiipoiia mai.

HAMAKUA A ME KONA NANAINA.

                     He aina maikai o Hamakua ma ka nana ana aku a na maka, ua uliuli na kuahiwi a me kona mau kula i na laau a me na manu, aka ina oe e hoomaka e holo, e oopa ana ko waha i ka helu i ka nui o na alu, a e ukiuki ana hoi oe me ke kahaha o loko. Aole hoohalahala no kona alanui hele, he maikai mau ia e moali la, mai ka hikina a hiki i Waipio. O ko laila kahiko mau, o ka makani. Ia makou e hele nei, ke ike ia aku la na halepule, e okuku mai ana na oioi, a he mau mile pokole aku ana, ku aku ana he halepule, pela wale no a hiki i Waipio. Eia ka me haohao iloko o'u. Ia makou e hele nei, aohe ikeia aku e lehulehu mai ana ua wahi kauhale ma kahi hookahi. Meenei a me o kalilo ku mai ana he wahi pupupu-hale, a pela aku ana, ku mai la. O na wahi hale kuai no na wahi hale io. Ka! kai ka neoneo o kela aina momona. Ua piha keia aina i ka holoholona oia ua bipi he lehulehu, e hoopulapula ana. Eia ka poe hanai bipi malaila; Keoni, Paka Pakana, Iaukea a me S. Kipi, Esq.

LAUNA OLUOLU MA KE ALANUI.

                     Ia makou e hele nei ma ke ala loa, ua ike aloha mai o Rev. S. Kamelamela, G. Ahia, a me D. Waiau. O lakou a pau he mau Luna Lawe Kuokoa. Ua kono mai lakou a pau, e kipa hale, a e hoonanea iki, aka no ka wikiwiki loa, aohe i maliu aku i ka lakou ka-ua mai, ake loa aku la no e iho i ka pali o Waipio i ka wa maamaama. Aohe hoi i hoomau loa i ka hele, kipa e ma ka Home o ka Lunakanawai apana o Hamakua, aohe no ia he kanaka e ae, aka o ke J.K. Kaunamano no ia, o ka uka olu o Nuuanu. He kumukula kana oihana mua ma Honolulu, a he Kakauolelo iho no ka Puali Kinai ahi Helu 4; a he noho Hale kuai iho no ka Hui o ka Poe Puka malalo o Honolulu. A i keia wa, ua kau iluna o ke aki, he Lunakanawai apana no Hamakua. Malaila pu o G.B. Kalaaukane, a ua lulu lima aloha pu me lakou a pau.

O WAIPIO KA IHU O NA LIO.

                     Mahope o ka hoonanea iki ana, me ua Mea Mahaloia la, ua haalele iho iaia mahope, a ua holo pololei aku i ka aina o Liloala makou i hiki aku ai i Eleio, ua molehulehu loa iho la, aka o ka hele hoi paha a ke keiki kamaaina e alakai nei ia'u, he mea ole wale iho la no ia poeleele. Oia iho no mailuna iho a hiki ilalo, o ka poeleele loa no ia. Moe iho ia no hoi me ke kamaaina o'u, oia ka Hon, Mr. Halemanu nei, a ua kapukapu anoano no hoi ka Hale o ua kamaaina la e noho la. I ka moe ana a ao ae la miki koke aku la no au e ike i ka waihona o ka aina. He awawa maikai io no, aki, he kohu aha la kanaka o ka aina palahalaha ke noho malaila. I ko'u manao ano wahawaha koke lakou, no ka mea, ua poaiia ae la e na pali kuhoho launa pono ole a puni. I ko'u manao, ina e hiolo kela a me keia pali e poai ana, alaila e lilo ana o Waipio i aina palahalaha, aka ina pela mau no, ikiiki na maka i ka huli aku no e ku mai ana he pali, a i aui ae hoi maanei, e ku a kii ae ana no, huli no ka maka i kai moana, a i ole ia i na ao polohiwa o na lani.
                     Ua hele hoi au e makaikai i ka wai-lele o Hiilawe, oia paha ka wai-lele kaulana loa o na wai-lele o Hawaii nei. Eia no ke aweawe nei kona wai, e haule kilihune ana maluna iho o kona kiowai.

HAALELE ANA IA WAIPIO

                     Mahope iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka o ka la 28, hora 11 paha ia, haalele iho la i ua wahi nei, me ke kuke-pai (Good bye) pu ana aku i na kamaaina maoli a me na malihini haole e nohu pu la malaila, a kau iho la maluna o ka holoholona pakui hou a ke keiki kamaaina, a naue aku la ma ke kuamoo e hiki aku ai i Waimea. He mau mile ko'u hele ana aku mai ka hoea ano iluna o ka pali o Waipio, o ko'u komo no ia iloko oka ulu-laau, a mawaena o ia ulu-laau, he alanui pohopoho launa pono ole a'u i ike ole ai mamua, aole hoi i na makahiki he 25 o ko'u ola ana. Ke lana nei ko'u manao, o ka mua keia a me ka hope o ko'u ike ana ia ano alanui. Ua lohe olelo wale au, he wahi ino o Aiku, a akahi hoi ka ike kumaka. Ino io no ke alanui. Auhea ia ka Luna Alanui o Kohala Hema, i ike ole ai i kela alanui inoino. Ua moe paha ma ka hale, no ke pue i ke anu a ka ua kipuupuu o Waimea, a ua haukeke paha i ka hau o Mauna Kea. Ina eia ke ola nei, alaila e hoopau i kanaka oihana aupuni lolo, no ka mea, "o ka leo no o na makaainana oia no na kanawai." He eha paha a oi na mile a'u i hele ai iloko o ke pohopoho pono ole, a iloko o ia wa ua hele aku a ku okoa ko'u lio iwaena alanui. Elua a ekolu paha ku okoa ana o ko'u lio, kau mai la i ka apaapaa, a aole i liuliu mai ia holo ana a'u, hiki ana au i

WAIMEA AINA MAUNA,

a hookipaia iho la ao ma ka home o kuu makamaka oiaio, ke keiki kamaaina o ia wahi, B. Kealoha. Malaila i nanea iho ai ia hakina la, a hele e ike i kela Makua kaulana o ua aina Mauna la, ka Rev. Lorenzo Laiana, a Haku Mele Hawaii hoi, o ko kakou Kilohana Pookela. Ua malie a kalae ua aina mauna la i ka wa a'u i hiki aku ai, ua nalowale na kui houhou a ke anu—ua lea hoi ka hia-moe me ka hoa ole ia o ke ahi. Ua hiolani iho au na ua home la o kuu makamaka, a ua hookua moe pu mai hoi o Rev. A. Pali ia po. E mahalo aku au i ka mailani ana mai a kuu mau kamaaina ia'u, aka aohe nae ia mea i lilo i mea e haakei ai ko'u kulana.

KA HOLO ANA I KOHALA.

                     Ao ae la ka po, he Ponono ia, oia ka la 29 o Augate, kaha maha koke aku la no au i kuu makamaka e holo i Kohala ia la, aua mai kela e moe hou a noa ke Sabati, aka, ua uila loa ae la loko e ike i ka aina haaheo o kuu mau hoa kula, a no ko'u pakela koikoi loa, nolaila ua liuliu mai kela i na lio nui elua a holo aku la i Kohala mamuli o kona alakai ana a hiki wale i Kohala. Ua ukali pu mai hoi o Rev. A. Pali a Kawaihae uka, haalele huakai mai la, hoi aku ia i Kawaihae. Hora ekolu paha auina la a mamua iki iho, hiki maua i Kohala, a hele loa e ike ia Rev. E. Bona, a mailaila ae i kahi i hookipaia ai, oia hoi ma kahi o Mr. Paku, ae kanaka makua kaulana no na hana pono, a he kamaaina hookipa hoi. Malaila au i noho ai eha la, a ua hele mai e ike ia'u kuu mau hoa kula o ka la welawela o Kehehuna, oia no o Hana Kuheleloa a me Mere K. Koliau, a ua luana oluolu pu, me ka ninau mai, "pehea kau ike i ka aina haaheo o maua?" Eia ka'u malaila, ua maikai ka aina o olua, ua uliuli maikai na kula na lau nahelehele a me na mala-ko, ua molale hoi ka nanaina a ua maka, ua hania hoi na lae i ka hio a ka makani. Ua oluolu kupono ka noho ana; aohe hoohalahala. Ua mahalo loa au i ko'u mau kamaaina malihini ia'u, a me o'u mau hoa kula, no ka pailani wale ana mai i kahi kamahele nei, a i ke alakai pu ana hoi e hoomakaikai i na wahi pana o ua aina haaheo la o lakou. Me lakou na waihona o ke aloha oiaio. He oiaio ma ko'u ike, o Kohala ka nani o na aina a puni o Hawaii.

HAALELE ANA IA KOHALA.

                     Ma ke awakea Poakolu, ua haalele iho au i ua aina nani la, me ka haawi i ka makana hope loa, he aloha i na kamaaina a me ka poe a pau i launa oluolu mai ia'u. Malaila aku holo pololei a hiki i Kawaihae uka me kekahi kamaaina. Hoi mai kuu wahi kamaaina ilaila a me ia pu ke aloha kuke pai (Good bye) o kana malihini nei. Ua hookipa mua mai nae o J.W. Keoni ia maua, a ua puholo moa no ua wahi kamaaina la o'u. Me J.W.K. ko'u iho ana a hiki i Kawaihae kai, maluna aku o ke alanui aupuni aa Nana aku i na lio, na hoki a me na bipi naku mai iluna o na aa. He pokole wale no ke nana aku ia Kawaihae kai, aka ia maua i hoomaka aku ai e iho, ka mamao aku ia, a liuliu wale hiki, a moe ma ka Hale o Rev. A. Pali oia ke ahiahi Poakolu, Sepatemaba 2. Ua malama maikai mai keia kamaaina ia'u, a ua hoonuanua mai i kana papa aina me na pihi (ia) o ke kai lipolipo. Me ia na mahalo ana a me ka hoomaikai. Poaha ae, ku mai ke "Kilauea" a hoi mai i ka la kikiki o Honolulu e poo la ai. I ka holo ana nae a luna o ka moku, ua haawi wale mai o C. Puna i kona waa-pa e kau aku au maluna ona, a nana e lawe ia'u iluna o "Kilauea." Nona ke aloha hope o ka hele aina ana.
                     I ko'u hoopau ana i ka'u kamailio no ka'u huakai kaapuni, he pono no'u e haawi aku i ke aloha a me ka mahalo i na makamaka o ke "Kuokoa" na hoalauna, na makamaka ma ke kino, a me ka poe a pau i heahea mai i ka malihini; a e hoomaikaiia hoi ke Akua Nui maluna iho no kona malama ana mai. Me ke aloha.
J.U. KAWAINUI. (MALIHINIHELE)

-
No na mea i ike maka ai ma Kaleponi.
-

E KA NUPEPA KUOKOA; ALOHA OE:—
                     I ko maua kamailio pu ana me ka Haole i hookipa mua mai i'u ma Kolepaka, i mai la ua Haole nei ia'u, aia ma kahi kokoke i kalepaka nei he wahi kula Inikini, a o ke kumu o ua kula nei he wahi Inikini ia. Ninau aku la au, owai la kona inoa. Aole ou i ike, wahi ana, aka aia la ma o kekahi poe kamalii Inikini, hiki paha ia lakou ke hai aku ia oe. Pela kana. A hele koke aku la au a halawai pu me lakou, a ninau aku la i kekahi keiki kane Inikini penei, ke ike nei anei oe i ka inoa o ke kumu kula Inikini ma kela wahi. Ae mai la ia, ae, ke ike nei au ia ia. Owai la kona inoa? "O Ioane Makani" wahi ana. Ae, o Ioane Makani no, ea, e hiki anei ia oe ke alakai aku ia'u i kona wahi i noho mai ai. Ae no paha, wahi ana. A o ka hele kuke ana aku la ia. Hookahi a elua mile paha ka hele ana malalo iho o kekahi mau laau maikai, a oluolu a hiki i ka pa hale o ke kumu Inikini a'u i imi ai. Aia la ia ma ka pa e mahiai ana. Aloha aku a aloha mai, a oluolu ae la ko maua launa ana kekahi i kekahi.

IOANE MAKANI.

                     He wahi Inikini maoli keia kanaka, o Ioane Makani, a ua launa pinepine mai kekahi o oukou me ia ma na makahiki i hala ae nei. Ma kona wa opiopio loa, ua lawe ia mai oia mai Kaliponia mai a hiki i keia pae Moku o Hawaii, nei, a noho iho la oia me, a haole ma kona home. A make iho la na haole la, na Mr. Paris ka i hoouna aku ia Ioane Makani i ke Kula Hanai ma Hilo, a malaila kona noho ana ia mau wahi makahiki malalo iho o ke kumu o ua kula la o Mr. Lyman. A loaa mai ia ia kekahi ike a naauao, a hookuuia mai mai ia kula mai, hele aku la ia i Wailuku a komo aku la i ke kula Kahunapule, a noho iho la malalo o Mr. Alekanedero, a pau kona noho ana malaila, ua hoounaia aku oia e ka Papa Hawaii i Kalifonia i lawelawe i ka Oihana Misionari mawaena o kona lahui Inikini. A hoi aku ia ia i Kalifonia, make iho la kona makuakane ponoi, a lilo o Ioane Makani nei i hooilina nona, a loaa mai ia ia he wahi kuleana pa hale maikai. Hookahi paha eka, a aole ia, elua. Ua puni a paa na pa hale nei ka pa laau, a na Ioane i kukulu ae i wahi hale laau malaila; elua ona mau keena, he kena kula kekahi, a he keena moe kekahi. Aia ma ia keena kula he wahi papa eleele, a me na mea e ae e kokua ana i kona ao ana'u i kona mau haumana. Aole he nui na haumana a Ioane, no ka mea, o keia poe Inikini he poe hawawa, kuewa wale, makemake ole i ka ike, a inu rama a ona. He umi haumana i kekahi manawa, he eono i kekahi a he ole paha i kekahi. Aole o lakou buke ia ka lakou olelo; aole hui he mea e ae e naauao wawe ai lakou. Ma ka olelo haole i ao ia'ku ai lakou. Na Ioane nae i hai aku i ka Euanelio ma ka lakou olelo ponoi, manao iho la o Makani elua a ekolu paha o lakou i apo i ka olelo a ke Akua, a i manaoio aku ia Iesu Kristo. Aole nae i hookomoia ma kekahi o lakou i ka ekalesia. Ua kamailio pu makou me kekahi poe kanaka Hawaii no Ioane Makani, a olelo mai ia lakou, he kanaka oluolu a maikai ia, a ikaika hoi i ka hana. I kuu launa ana'ku me Makani, nana i hai mai ia'u i kahi e noho mai ai na kanaka Hawaii, a ae mai la ia e holo pu aku maua ma ko lakou home, a launa aku la me lakou. A kakahiaka ae, a po ekolu ia, hoi mai au i Sakaramento, a kali a hiki mai o Ioane malaila.

NA KANAKA HAWAII MA VERNONA.

                     A Poaha, halawai hou mai maua me Ioane Makani, a holo aku ia ma ka Moku Mahi mai Sakaramento a hiki i Fremonta, he wahi kauhale ia ma ke kapa muli-wai o Sakaramento. He 25 paha mile mai Sakaramento aku a hiki malaila, pae maua i uka. Aole nae ma ia wahi na kanaka Hawaii, aia lakou ma kela kapa o ka Muli-wai, ma ke kauhale kona inoa "Verenona." Ike mai la lakou ia maua ma keia kapa o ka Muli-wai. E kii koke mai la, a lawe aku la ia maua ma ka waa-pa a hiki i kela kapa, a aloha aku a aloha mai makou, a uwe makou kekahi i kekahi, a oluolu ko makou halawai pu ana.
                     Eia malalo iho nei he wahi papa inoa o na kane, a me na wahine, a me na kaikamahine e noho la ma Verenona.
                     O Kapuu, no Hamakua Maui. He hoahanau ia, ua hookomoia mai oia ma ka ekalesia e kekahi Kahunapule Haole i ka wa i noho mai ai o Mr. Hana ma Kalifornia. He luna hoi ia oo na kanaka Hawaii a pau ma Verenona.
                     Kekoi no Waihee, Maui.
                     Kaawa " Keanae, "
                     Mahuka " Kohala, Hawaii.
                     Kahohuli " " "
                     Kaholokahiki " Keawanui, Oahu.
                     Mapuawai " Manoa, "
                     Papu " Waimea, Kauai.
                     Manuiki, no Kohala Hawaii. O ka wahine ia a Kapuu.
                     Kini. He wahine Inikini ia. O ka wahine ia a Mahuka—Aole o laua i mare i ka wa a'u i noho mai ai malaila, aka, i keia wa, ua mare ia laua, a oluolu ko laua noho pu ana.
                     Hana Kapuu. He wahi kaikamahine ia o Kapuu ma.
                     Harieka. He hapa Inikini ia, a he kaikamahine hanai ia a Kapuu ma.
                     Rebeka. Ua like loa ia me ka Harieka.
                     Ua ao ia'ku keia mau kaikamahine ekolu ma ka olelo haole i kela la i keia la, a hiki ia lakou ke heluhelu aku i na buke haole. He wahi kanaka Hawaii ko lakou kumu.
                     He poe lawaia lakou a pau, a ua kuonoono iki no ko lakou noho ana. Eia no nae ka hemahema, he poe palaka loa lakou. Aole o lakou hele i ka halawai ma ka ia Sabati. Aole o lakou pule ohana. Aole hoi imi i na mea e ola mau ai ko lakou uhane. Imi iho la nae i na dala a me na waiwai o keia ao. Ua olelo mai na haole e noho kokoke ana ia lakou penei; he poe noho malie lakou, a he poe hana pololei. Hoowahawaha aku la kekahi poe haole ia lakou. No ke aha la? Aole no ko lakou hana pono ana, aole hoi no ka hana kolohe, aka, "no ko lakou ili-ulaula no," a manao iho la ua poe haole nei, he poe lakou i ano like me ka poe Negero. E aho ke hoi mai lakou a pau i Hawaii nei. Aole nae pela ko lakou makemake. Manao iho la lakou e noho malaila a make lakou. Aloha ino! No keaha la i manao mai ai lakou e noho mai ma ia aina i hoowahawaha ia lakou? Eia kahi mea a'u i mahalo ai, heluhelu pinepine ae la lakou i ka Nupepa "Kuokoa," a he nui ko lakou ake ana i ka nuhou i pai ia ma ia Nupepa. Malaila e akaka'i, aole lakou i hoopoina i ko lakou wahi one hanau, he mea nui ia a maikai, aka, ina i lilo lakou he poe ano like me kekahi luna haneri o Roma i kona wa i noho mai ai ma ka aina malihini, alaila, pono loa, a pomaikai lakou. Pene i olelo ia mai no ua luna haneri la. "He kanaka haipule, ua makau i ke Akua, a me kona hale a pau, manawalea nui no ia i kanaka, a pule mau no ia i ke Akua."
Me ka mahalo. POKUE.

-
Mai ka Mokupuni Lepo manu Hanakeaumoe mai.
-

E KE KUOKOA E; Aloha oe: —
                     Ka uwila e anapu ana mai Hawaii o Keawe a ka welo ana a ka la i Lehua a hiki loa mai ma keia wahi ailana. E oluolu oe e hookomo iho i keia mau wahi mea hou ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i ike mai ai na makamaka puni mea hou o kaua mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano.
                     Ua haalele aku au ia Honolulu ke Capital o ke Aupuni Hawaii, kahi a ka hanohano i noho ai, i ka la 23 o Mei a ua holo mai ma ka moku "Nor Wester," a ua hiki ma keia ailana i ka la 6 o Iune, o ko makou nui ewalu, huipu me na kanaka mua maanei 25, o ka huina pau nae mai na kanaka a na haole he 30.
                     Ke ano o keia ailana. He wahi ailana uuku keia, he poepoe, o ka loa o keia wahi ailana he 3/4 mile, a pela no ka laula, he ahua mahai a puni he pohaku, a o waena he halua, a oia no kahi lepo manu o keia ailana, a ua pau nae ko laila lepo manu, a eia ke lapulapu nei ma kula nei, a e nele ana keia ailana i ka lepo manu ole.
                     Make. Ua make o Hoopii, aia i Wailuku, Maui kona wahi, a o kona wahi i noho ai o Honolulu, ma Kaopuaua, a o kona mai i make ai, mai Honolulu mai no, ua ike no he mai, lawe i ke kanaha dala a ka haole a holo mai maanei e hana ai, ua kii mai no ka mea nana i hana a lawe aku, a ua haalele mai ia makou kona mau hoa au kai, i ka poe nana e u aku ma keia kae o ka lua kupapau, o ka nui o kona mau la ma keia ailana he 26, 11 hora a make aku la ia, aia maluna o kona ohana ke aloha nui.
                     La 4 o Iulai. Ua hoomanao ia ka la 4 o Iulai e makou, ua hukia ae ka hae Amerika e pulelo ana i ka makani, a o ka moku "Nor Wester" ka makou mahalo i ka hao ana ae a paihi i na hae wai hooluu like ole, a ua olioli ia ka la kulaia o Amerika e makou me ka hauoli no ke kuokoa ana o ia aupuni nui.
                     Pakele mahunehune. Ma ka hora 6 o ka la 6 o Iulai, ua moku ka heleuma akau o ka moku "Nor Wester," a ua luu aku iloko o ka hohonu lipolipo o ka moana, a ua paa aku na kanaka o uka nei maluna ona e hana ai ia po a ao, a o ka holo no ia, ua hoi aka oia i Honolulu no kona pilikia i ka mea ole e paa ai no ka hooili ana i na lepo manu maluna ona, a ua lawe aku ia he 200 haneri tona, nolaila, me ke kapena ke aloha nui no kona kiai makaala i kona moku i ole ai e hamale ia aku e na pukoa o ua ailana nei.
                     No ka ua. Ma ka la 12 o Iulai, na haule makawalu mai na paka ua ma keia wahi ailana, e hoomau ana i ko makou ailana nei, no ka mea, o ka helu ekahi keia o kahi a ka la i noho ai, akahi no a hoopulu ia mai e na paka ua koikoi, nolaila, ua oluolu makou no ko ke Akua aloha i ka haawi ana mai i wai einu no makou, no ka mea, o ko makou wai einu e noho nei he wai kai, oia ka wai i kapaia e na kalu o kakou he wai opunui.
                     La 31 o Iulai. Ua hoomanao ia ae e na keiki o ka ehukai o McKeans Is., nei ka la kulaia o ko kakou aupuni, a ua kani hauoli ae makou i ka olioli, a ua poloai ae makou i ka Makua nui, "e mau ka welo ana o ka Hae Hawaii i ka pono."
                     Ua ku mai o Kamehameha i keia la 5 o Augate o keia makahiki no me na lako ai o keia ailana, a maluna mai o laila ko makou lohe ana i na mea hou o ke kaona, me na paahana mai nei no i pani no ka poe e hoi ana.
                     A ma keia la, ke kaawale aku nei keia mau maka aloha o makou, e hoi aku ana i ka lai o ke kaona, aia maluna o lakou ko makou aloha nui.
                     Eia mai na inoa o na kanaka hana o McKeans Island nei, mai Iulai o, 1867 a hiki i Iune 6, 1868.
Inoa kanaka, Kahi i noho'i, Mokupuni.
J.H. Keanu, Kusu, Maui.
Ka, Kaneohe, Oahu.
Kapaole, Moelana, Koolau, Oahu.
IULAI 20, 1868.
J. Kamai, Hilo, Hawaii.
Leleo, Keaau, Waianae, Oahu,
Kimo, Kaneohe, "
Makakoa, Kipahulu, Maui.
Kalima, Maunalei, Lanai.
Keliiainaole, Honouliuli, Ewa, Oahu.
Asao, Honokaona, Kina.
Asu, " "
Aso, " "
Keoni la, Kainahai, "
Beni. Milo.
Kupale, Bolabola.
Keoni Ledi, Bonebe, Alapia.
2 Kimo Cbrem, " "
DEK. 8, 1867.
Kale, Hilo, Hawaii.
IUNE 6, 1868.
D.B. Pohano, Wailuku, Maui.
Mao, Kealakekua, Hawaii.
Mahuka, Kahuku, Kau, Hawaii.
Hoopii, (make) Wailuku, Maui.
Asiu, Honokaona, Kina.
Mana, " "
Aho, " "
                     He mau ia wahi mea hou o keia ailana, a hoomahuahua aku i ke aloha, me na Kapena o ke "Kuokoa" ke aloha a me na keiki ulele kepau o ka hale pai. J.W. MOLIA.
Anemanu, Aug. 5, 1868.

-
Na Kanawai i Hooholoia.
-
HE KANAWAI E HOOLOLI AI I NA PAUKU 422, 423 A ME 425 O KE KANAWAI KIVILA.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     Pauku 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 422 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana i na huaolelo "O ka Luna Paipalapala e lilo oia ex officio," ma ka lalani mua o ia pauku a ma ka hookomo ana i na huaolelo "O ke Kuhina Kalaiaina a o kekahi mea paha i hookohu pono ia eia," i heluheluia'i ua pauku la penei: Pauka 422. O ke Kuhina Kalaiaina, a o kekahi mea paha i hookohu pono ia eia, oia no ka Luna malama i ka Hoailona Pai o ke Aupuni, a nana no e pai i ua hoailona la ma na palapala (etc., etc.,) e like me ke Kanawai Kivila.
                     Pauku 2. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 423 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana i na huaolelo "Ka Luna Paipalapala o ke Aupuni," a me ka hookomo ana i na huaolelo "Ke Kuhina Kalaiaina, a me kekahi mea paha i hookohu pono ia eia." i heluheluia'i ua pauku ia penei: Pauku 423. O ka Hoailona Pai o ke Aupuni e like no ia me ka hoailona pai i aponoia'i i ka makahiki 1864; a ke Kuhina Kalaiaina a o kekahi mea paha i hookohu pono ia eia, e malama nei.
                     Pauku 3. E hoololiia a ma keia ua hoooliia no ka Pauku 425 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana i na huaolelo "Ka Luna Paipalapala o ke Aupuni," ma ka lalani mua a me ka hookomo ana i na huaolelo "Ke Kuhina Kalaiaina, a i kekahi mea pai hookohu pono ia eia," a me ke kapae ana i na huaolelo "i ka Luna Pai," ma ka lalani 8 o ka olelo Hawaii i heluheluia'i ia pauku penei: Pauku 425. E hiki no i ke Kuhina Kalaiaina, a i kekahi mea paha i hookohu pono ia eia, ke kau i Hoailona Pai ma na palapala hakahaka, a e kuai aku ia pepa i na Ahahookolokolo, na oihana hooko o ke Aupuni, na Luna Dute, na Loio, a ina mea e ae e pono ai ka lehulehu, i kela manawa keia manawa, ke loaa mai iaia hookahi dala no keia pai ana keia pai ana. Aka hoi, e loaa no i ka Luna Dute Nui, a me na Luna e ae o ke Aupuni na pepa i hoailona pai ia e pono ai ka lakou mau hana, me ka uku mua ole, ke haawi lakou i na palapala hoike loaa, a ke hoike aku lakou i na dala i loaa mai ia lakou no na pepa hoailona, ma ka lakou mau palapala hoike oihana e like me ke kanawai.
                     Pauku 4. E lilo keia i kanawai mai kona la aku e hooholoia'i, a o na kanawai a me na hapa kanawai a pau e kue ana i keia ua hoopauia.
                     Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.

-
HE KANAWAI

E HOOMALU AI I KE OLA A ME KA WAIWAI MAI KA POINO ANA I NA MEA ANO PAHUPAHU, KOE KA PAUDA.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
                     Pauku 1. Aole no e ae ia i kekahi mea e lawe, e malama a e waiho ma ka halepapaa, aole no e kena i kekahi e lawe, e malama a e waiho ma kona halepapaa; aole no e kokua ma ka lawe ana, malama ana, a waiho ana ma ka hale waiwai, koe wale no ka halepapaa i hoolakoia mai no keia mea e ke Aupuni, i kela mea i kapaia he "Naphtha" i oi aku mamua o ka pahu hookahi, a i kela mea i kapaia "Benzole" i oi aku mamua o ka pahu hookahi; a pela no me ka "Petroleum." Aila Honua, a me na aila e ae i komo ai ka "Petroleum." "Naptha." a me ka Aila Hoomaloo, i oi ae ka nui o keia mau aila mamua o na pahu he umi.
                     Pauku 2. Ua hookapu loaia ka lawe ana mai iloko o keia Aupuni i ka mea pahupahu i kapaia "Nitro Glycerine," a me na mea ano like me ia, malalo o na hoopai i haiia mahope ae nei iloko o keia kanawai, a e hiki no ke hoopaaia a e kuai kudalaia kekahi moku i lawe mai iloko o keia Aupuni ka "Nitro Glycerine," a me na mea pahupahu e ae paha oia ano.
                     Pauku 3. O kela me keia e malama ana ma ka hale i kekahi "Benzole," "Petroleum," sila mahu, aila hoomaloo, a aila e ae oia ano, koe nae ka malama ia ana ma ka hale i hoolakoia e ke Aupuni, e malamaia ia mau mea maloko o na pahu piula a keleawe paha, i penaia ia mau pahu mawaho me ka inoa o ka mea maloko, ma na huaolelo moakakalea, ina paha he "Benzole," "Petroleum," Kerosene Aila," a o ka inoa paha o na aila e ae oia mau ano iloko o ua mau pahu la, a e waiho mau i kela mau pahu ma kahi e kokoke ana i ka ipuka o ka hale kahi i malamaia'i ua mea la, i mea e hiki ai ke lawe kokeia mawaho o ka hale.
                     Pauku 4. Aole no e aeia i kekahi mea e lawe a e kena paha e lawe maluna o kekahi kaa, waapa, a moku paha i kekahi "Benzole," "Petroleum," aila mahu, a aila e ae oia mau ano, i hanaia me ka wai hoomaloo, ke ole i waiho pono ia maloko o na kikila, a uhi pono ia i ka manawa e kaikai ia ana maluna o ke kaa, waapa a moku paha, a ina hoi e lawe ia ana maluna o ka waapa a moku paha, alaila, maluna o ka oneke e waiho ia'i.
                     Pauku 5. Aole no e aeia i kekahi mea e lawe mai luna ae o ka moku i kekahi "Benzole," "Petroleum," aila mahu, a aila e ae oia ano, i hanaia me ka aila honua ka "Naptha," a wai hoomaloo paha, ma kekahi ano e ae aia wale no a mai ka aoao ae o ka moku me na balaka, a e hoopili hoi ka moku ma ka Uapo ia manawa. A o ka "Benzole," Petroleum," aila mahu, a me na aila e ao o ia ano, i waihoia ma kekahi uapo a alahele paha ma ke kulanakauhale o Honolulu, Lahaina, a Hilo paha, i mea e hooili ia'ku ai, e hooili koko ia no mahope ae o ka waihoia ana mai.
                     Pauku 6. Na ka Makai Kiekie o ko Hawaii Pae Aina me kona poe hope, a na na Makai Nui o kela a me keia mokupuni, me ko lakou mau hope, e lawe a e hoihoi pono aku a waiho iloko o ka hale a mau hale paha i hoolakoia e ke Aupuni no ia mea, i ka "Benzole," Petroleum," aila mahu, a me na aila e ae a pau, i hanaia me ka "Petroleum," "Naptha," a wai hoomaloo paha, i hooukaia mai mauka nei, a e waihoia maloko o ka hale, a waihoia ma kahi e ae paha, me ke kue i na olelo o keia Kanawai, na kela me keia o ia mau luna e malama ia mau mea, a hiki i ka wa i ukuia mai ia lakou na lilo a pau no ka lawelawe ana a no ka hoihoi ia ana o ia mau mea maloko o ka halepapaa. Aka, aole no e hoopakeleia kekahi mea i kue i keia Kanawai mamuli o na hana o kekahi o ia mau luna, no kekahi uku hoopai.
                     Pauku 7. Ua kauohaia ka Luna Nui o ka Oihana Kinaiahi, me kona hope, a me ke Kakauolelo o ia Oihana, me na Luna Kinaiahi o ke kulanakauhale o Honolulu, a me ka Makai Kiekie o ke Aupuni, na Makai Nui o kela me keia Mokupuni, a me na makai no hoi a pau mai o a o o keia Aupuni, na lakou e malama e hooko pono ia na olelo a pau o keia Kanawai, a ina e uhaki ia, e hoopiiia no lakou no ia uhaki ana imua o na Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
                     Pauku 8. Ina e kueia na olelo o keia Kanawai e kekahi mea a mau mea paha, alaila, e manaoia he mikamina ia; a ina e ku ka hewa iaia mahope o ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia ma ka uku dala aole e emi malalo o ke kanalima, aole hoi e oi aku i ka alima haneri, a i ole ia ma ka hoopaahaoia me ka hana oolea, aole e oi aku i na mahina ekolu; a e hiki no ke hoopai dala ia a me ka hoopaahaoia, aia no i ka manao o ka Aha.
                     Pauku 9. Ma keia ua kauohaia ke Kuhina Kalaiaina e hooholo a e kau i na rula no ka malama ana a me ka waiho ana o na mea pahupahu, koe nae na pauda i hai ole ia ma keia Kanawai e like oa mau rula la me ka mea i manaoia he pono e maluhia ai ke oia a me ka waiwai.
                     Pauku 10. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku i hooholoia'i.
Aponoia i keia la 13 o Mei, M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.

-
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA

LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKO
LAAU HAMO-PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Ma Honolulu 327-tf