Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 39, 26 September 1868 — Page 4

Page PDF (1.80 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEMABA 26, 1868.

Ka Nupepa Kuokoa.

The Land of Canaan.
------ Golden Censer

1. Ke nauwe nei i ka aina e.
Ka aina ao, aina aloha
mai.
Kuewa no ma ka aina nei.
Aina maikai e, aina hewa nae.

Cho —Nauwe ae i ka aina o Kanaana,
Me Aberahama, na mamo pu ana.
Noho a mau, noho a mau
Ma ka aina o Kanaana.

2. Paa iki no ma ka aina nei,
Ka aina e malihini ai,
He mau la no a e hiki ae
I ka aina malu e malu ai.

Cho. — Nauwe ae, &c.

3. A noho mai ma ka aina nei,
Ma ka aina ao e nana'ku ai,
Kahi noho mau o Iesu ke Lii N
ana no kakou e hoola mai.

Hui.— Nauwe ae, &c.

4. A hala ae la ka aina nei,
Ka aina lani ke hoea mai,
A oli pu i ke komo ae
A aloha pau i ka aina nei.

Cho.---Malu mau, malu mau maia Kanaana,
Me Aberahama na mamo pu ana,
Malu a mau, malu a mau
Ma ka aina o Kanaana. HAWAII.

Kumumanao no ka Ekale sia Pope ma
HAWAII NEI.

O keia ano ekalesia i ikeia ma Hawaii nei, o ka ekalesia Roma no ia i hea mau ia ka inoa ma na Aina Pope he nui wale o ke ao nei. I ka hapa mua o ke Keneturia XI i ka makahiki 1054, ia manawa hoi; ua mahele ia ae ua ekalesia Roma nei ielua Apana, a ua kapaia'ku ka Apana mua. "O ka ekalesia Helene ma ka Hikina." A o ka Apana alua hoi "O ka ekale sia Latina ma ke Komohana." Aohe hoi i liuliu ma ia hope mai, ua kapa hou oia ia ia iho, o ka ekalesia Katorika Roma, a hiki i keia manawa.
            He nui na inoa o keia ekale sia, aka nae ; hookahi wale iho no ano o kana mau hana a pau e pili ana i ke Ola, mai ke kau o kona hookumu ia ana ma ke ao nei a hiki i keia manawa, aohe loa ia i loli iki ae e hana i ka maikai wale no, e like hoi me ke ao ana mai a ka Palapala Hemolele, aka, he oia mau kona ino, a me ka pono ole loa hoi o kana mau hana hoola, e pili maopopo aku ana i na pono nui Hemolele o ka noho lani ana.
            No ka mea hoi; ma kau-wahi o ka Palapala Hemolele, ua kapa ia mai oia. " He holoholona. A he makuahine hoi a na wahine Laikini Hookamakama," a ma kau-wa-hi e ae hoi o ia Buke, ua i ia mai oia. " He Anikristo."A wahi hoi a Kobehama imua aku o Heneri V. "He keiki na ka make," a ia'u hoi ea, pela io no, aohe mea hiki i kekahi hoa o keia Aha, ke hoole ae i ka oiaio o keia mau inoa. No ka mea hoi, ina kakou e haliu ana a nana maopopo aku i ka moolelo o ka lakou mau hana, e ikeia auanei, ke hooia lea mai nei ke koko ula hala ole o na haipule he nui wale, i luku hoomainoino wale ia e keia holoholona puni-koko, i ke ino, a me ka pono loa ole oia Aoao Hoomana. A i hoike no keia manao ana pela, e maopopo auanei ka oiaio o ka'u olelo, ke haliu ae kakou a nana maka iho ma ka wa eono, ehiku, a me ka wahi, o ka buke i kapaia mai "Ka Moolelo Ekalesia."
            He nui a he kinikini wale ke ino o keia ekale sia Pope, mai ka la o kona hookumu ia ana ma ke ao nei, a hiki i keia manawa, i ikeia ma na wahi a pau o Europa, a ke manao iho nei au, he wahi Buke Moolelo loihi loa no ia, ke haku pono ia kona ano, kana mau hana, a me kona ulu ana, aka nae, aole hoi i pili aku ka'u haawina ilaila, o ka Ekalesia Pope ma Hawaii nei, a oia iho la ka mea i kauohaia mai ia'u e ko oukou Komite, e huli, a e imi hoi i kona ano, a me kana mau hana, ina paha he pono, a ina paha he ino, a hoike aku imua o keia Aha, i kahi a me ka manawa o ko oukou halawai ana.

            A ina pela, alaila, ke nonoi aku nei au i ko oukou lokomaikai e hoolohe iki wale mai i kekahi mau hakina mano, e pili ana i keia Haawina a ka Aha.
            1. Ka hoomaka ana, a me ka hiki mua ana mai o ka Ekalesia Pope, e ike ia Hawaii nei.
            2. Kona ano.
            3. Kana mau hana.
            4. A me kona Ulu ana.
            1. Ke komo mua ana mai o ka ekale sia Katorika Roma ma Hawaii nei.
            I ka makahiki 1820, a mamua'ku hoi o ia kau, aole loa i ike ia ua ekalesia Katorika Roma nei ia mau la, aka hoi, ua ikeia nae na kanaka naaupo e hoomanakii ana no, mamuli o ka ike ole, a e kulou ana no hoi imua o na Akua kii, a me na kii laau i kalai ia, e like me ko lakou manao ana he pono, oiai hoi, o ka hana mau no ia a na kanaka naaupo kahiko a pau loa, ma na aina pouli he nui wale o ke ao nei, kahi i ike mua ole ka naau i ke ino a me ka pono ole loa o ia mau hana. A ina paha hoi ma ia ano la, alaila, ua kala kahiko loa no ka ekalesia Katorika Roma, i hiki mua mai ai i Hawaii nei, wahi au.
            Aka hoi, aole nae pela, no ka mea, ua hala'e na makahiki ewalu mahope iho o ka hiki mua ana mai o ka malamalama io ma na kapakahakai o Kailua, aia hoi, ua komo apuepue mai la ua ekalesia Pope nei ma ka lima mai o Bakeloka laua me Sehoka. A ke hoike aku nei au imua o keia Aha, aole loa ia Hoomana la na kekahi o makou nei i kahea aku, aka, na lakou iho no i mahaoi wale mai mamuli hoi o ka hoopunipuni ia. No ka mea hoi, o ke kauwahi kanaka Farani noho ana ma Hawaii nei ia mau la, mamuli o ka ohana Kalepa, ua holo aku oia i Farani i ka makahiki 1823 paha—a i kona hiki ana hoi, ua hoike aku la oia i kona mau makamaka malaila, i ka nui o kona mau aina, a me kona aloha ia hoi e ka Moi nui o Hawaii nei, a ua hai pu aku no hoi i kona makemake i mau Kahuna Farani, e holo mai ia nei nei, e ao ai i keia Lahuikanaka, a nana no hoi e hoolako mai i na kii akua, a me na mea a pau e pono ai ia aoao pule, a me na lilo hoi o ka hele ana mai, a lohe o Bateroka laua o Sehoka i ka manao o keia Farani o lakou, o ko laua holo mai la no ia i Hawaii nei, mamuli hoi o ke ano Misionari Ka torika Roma.
            I ka makahiki 1827, a i ole ia 1823 paha, aia hoi, ua u-hiki mai la laua i Hawaii nei, me na lako a pau e pono ai ka laua hana, aka nae, aohe makamaka nana laua e hookipa, aohe hoi alii nana i heahea'ku ka malihini, a aohe hoi dala e hookaa aku ai i na lilo o ka hele ana mai, no ka mea, aia no ko laua Haku kanaka, e pua-na hele ana ma na kapakahakai o Mesiko, he kanaka ilihune loa. Auwe! Aloha ino no hoi ka makuakane kahiko o ka ekalesia Roma. A o Bakeloka hoi laua me Sehoka, eia no laua e u hoaa ana maluna o ka moku, aohe mea e pono ai, a no ko laua kue ana hoi i na kanawai o keia Aupuni, nolaila, ua hoihoi malie ia'ku laua i Kalefoni, maluna o kekahi moku okoa me ka maikai, a i ka hala ana hoi o na makahiki hou elua, ua u-hiki hou mai no, mahope iho o ka make ana o Kaahumanu, ke Kuhina nui o keia Aupuni.
            A ke hoike aku nei au imua o keia Aha, mai kuu la i hoomaamaa ia'i e ike akahi i na kumu mua o ka ike, a hiki wale mai hoi i na la o kuu kanaka makua ana, aole loa au i ike na kekahi o makou i kahea'ku, aka, na ka leo no o kekahi Farani o lakou i hoopunipuni aku, a ua i ike no hoi kakou i ka makuakane o ka hoopunipuni, a me ka wahahee, o Satana ia, a o kona home noho mau hoi, o ka lua po, a ina pela, alaila, ua komo mua mai ka ekalesia Katorika Roma i Hawaii nei, mamuli o ka hoopunipuni ia e Luahine.
            2. Ke ano o keia Ekalesia Roma i ikeia ma Hawaii nei.
            Ma ka nana pono ana i keia mau ekale sia elua, iloko hoi o na makahiki he kanaha a keu i hala'e nei, he okoa no na ano a me na helehelena, a he kuee like ole loa hoi ka laua mau hana ola, e pili maopopo aku ana i ka pomaikai nui hemolele o ka noho lani ana, a no ka mea hoi, o ke ano o ka ekalesia Katorika Roma, e ike maka mau ia nei, he poe maoli no lakou e kukulu ana imua o na Akua kii, a me na kii i kalaiia a i pono ia hoi, mamuli maoli loa no o na helehelena kohu i ka hoomanakii, aohe mea hiki hookahi e hoole ai i ka oiaio o keia mau hana ana a ka poe Pope, koe wale aku no ka poe ma ia aoao i maa loa hoi ma ia mau hana. E nana'ku i ko lakou mau Luakini hoomana. Ua piha wale no lakou a pau me na Kii Akua he nui o kela ano keia ano, na kii hoi i kalaiia, kii i kahaia, kii i pena ia, a kii paha hoi i hoolele aku ia, aole loa hookahi luakini o ia ano i ike ia ma Hawaii nei a pau, i nele hoi i na kii ole, e alawa ae oe mauka, he kii, e a-lo ae oe makai he kii, halo aku ma ka ipuka he kii, haliu ae mahope he kii, nana'ku imua he kii, alawa ae hoi iluna he kii, a he kii wale no ka ukana nui o na Halepule Katorika a pau loa a'u i ike maka'i mai Hawaii a Kauai, aole paha e hoole mai ana na kanaka Farani o Heeia ae nei, i keia mau hana a lakou, oiai hoi, ua maopopo ia'u a me keia Aha holookoa, o ka hapa nui wale no ia ma na luakini Farani a pau, o na kii lapuwale o kela ano keia ano.
            O ka lakou hoomana ana i ke Akua, he okoa loa no ia i ka hoomana ana a ka'u ekalesia e hilinai nui nei. No ka mea hoi, aia ma na ipuka komo o ko lakou mau Halepule a pau, ua waiho mau ia ae na pa kini wai, i mea kapipi lae, m amua iki iho o ka pule hoonamunamu wale ana, a aia hoi ma ke kuahu kahi e Haiolelo mai ai na Kahu Akua, e kuku pololei ana na ihoiho kukui loloa, e aa maikai ana i ke ao, ma na aoao ponoi ae hoi o ke kii nui, a i ka pule ana, aohe lakou hoopololei iki i ke noi ana'ku i ka Makua wale no, ma ka inoa hoi o Iesu Kri sto kana keiki, aka, hele loa e lakou ia Maria, alaila hoi pule kuwili mau aku i na manawa a pau, me keia mau huaolelo malalo iho nei.
            Aloha oe e Maria,
                Ua piha oe i ka maikai,
                Ua noho pu ka Haku me oe,
                Pomaikai loa oe iwaena o na wahine
haipule,
                Pomaikai hoi Iesu ka hua o kou opu,
                He kane-ka Maria makuahine o ke Akua.
                Maria ! Kaneta ! E pule aku oe i ka Haku no makou no ka poe kina nui i keia wa a
i na manawa no a pau. Amene.
            A pela iho la na kanaka a pau e pule mau ai i kela manawa keia manawa o ko lakou noho hoomana ana i ke Akua ma ia aoao, a o ke Kahuna Fa rani hoi ke alakai o na uhane Farani naaupo, ma ke alanui o ke ola, iloko o kona manawa Haiolelo, aohe hoomaopopo iki na kanaka i kana mau olelo, aole hoi hopu aku ka naau a malama iho, i ai na kahi uhane, no ka mea, aia no ma ka olelo ano e, a no keia mea hoi, iini nui iho la au e lohe, a e ike pono hoi i ka haiolelo a na Kahuna Farani.
            I ke awakea o kekahi la Sabati ma Honolulu mahope iho o ka hookuu ana o ka makou pule kakahiaka o Kaumakapili, aia hoi, kipa iki aku la au ma ka Halepule Farani i kapaia "Maria-o-ka-malu," a oiai hoi au malaila, e nanea ana i ka walaau a kanaka Farani i ka wa pule, kahaha nui kuu naau, me ka i ana iho. "Ka ! Kainoa hoi he manawa eehia loa ka wa e hoomana ana i ke Akua, eia ka aohe, he manawa uwaka iho la ia o na waha Farani a pau loa, aohe koe, a i kuu mea ana aku hoi i kauwahi Farani kanaka, e i mai ana kela." O ke ano iho la no ia o ka makou pule ana, na kekahi e hooho ae, a na ka lehulehu Farani hoi e pualu mai. A manao iho la au, he hana ka keia ua maa loa mai kinohi mai, a i ka pau ana ae hoi o ka lakou uwaka ana, lohe aku la au i ka haiolelo ana mai a ke Kahuna Farani, ma ka olelo e iho no, ka olelo hoi i ike nui ole ia ma Hawaii nei, a he haohao nui ko'u, i ka lohe a i ka lohe ole paha hoi o kanaka Farani e nonoho aku ana, i ka aa maikai a na maka imua, a mea akaaka iho ana i ka ia la pauaka mai, me he mea la hoi ua lohe io no kanaka, aka nae, i kuu ike ana i ka hana ano like pela, ua maopopo lea ia'u, ua kue maoli na Kahuna Farani i ka hoike ana mai a ka Palapala Hemolele, no ka mea hoi, wahi a Paulo i ko Kolineto poe.
            Ma ka Aha ekalesia no ka hoonaauao ana ia hai, ua oi loa aku kau makemake e olelo i na hua elima ma ke ano maopopo, i na hua hoi he umi tausani ma ka olelo e. Kor. 14:19. A o ka hoike ole ana mai o na Kahuna Farani i ka Haiao maloko ae o ka olelo maopopo i kanaka, ke manao nei au, ua kue maoli lakou i keia olelo a Paulo, pela io no. He nui no paha na ano i koe o keia ekalesia Pope, i ikeia ma Hawaii nei, aka hoi, ke waiho iho nei au i ke koena aku i koe i loaa ole ia'u na oukou ia e imi aku no oukou iho.
            3 Na hana o keia ekalesia Pope i ike ia ma Hawaii nei.
            I ka makahiki 1820, ka manawa hoi o ka hiki mua ana mai o ka pono io iwaena o keia Lahuikanaka, ma ka lima mai o Rev. Mr. Binamu ma, na Perosetekane. Hoole Ekalesia Katorika Roma, aia hoi, ua ike maopopo lea ia ka noho ana o ia kau, he poe naaupo wale lakou, a he poe haumia inoino loa hoi, ma na hana kino o ka noho kanaka, a ma na hana uhane hoi, o ka noho lani ana, no ka mea, aia lakou a pau mamuli o ka lealea, a mahope aku hoi, o ka hoomanakii a me na iini hewa o ka noho pouli ana, aka hoi, i kaawale aku keia mau popilikia o kanaka, mai ka naau aku, a mai ka aina aku, a heaha la ka hana nui a keia ekalesia Roma i ike mau ia ma Hawaii nei, e pili ana i ka lakou mau hana ola?
            1 O ka hoohuli ana i keia lahuikanaka uuku mahope aku ona, a, o kona makemake nui no ia. Ma ka nana'ku a ma ka ike maka ana hoi, he poe ikaika a he poe akamai loa na Kahu Farani o keia aoao aku a i ka huki a me ka aihue maalea loa ana i ka naau o kanaka naaupo, mahope aku o ka lakou lapuwale, ma ke kamakamailio oluolu loa, a ma ka hoopelapela ana hoi ia lakou iho, a me ko lakou mau hale noho, a pela aku, no ka mea hoi, he hooia loa mai nei ka maopopo ana o kekahi mau hana kanaka a lakou, i ka oiaio a me ke kupono loa ana hoi o keia mau manao malalo iho nei.
            (a) He Aoao Pule huna mau i ka Malamalama.
            O ka olelo i kapaia mai "Ka Palapala Hemolele." O ke kukui malamalama io no ia o ka aina pouli, ma ke alanui aku hoi o ka hele uhane ana, a o kona unuhi ia ana mai e ko lakou lokomaikai a i ka olelo makua hoi o ka aina hanau, no ka pono, a me ka pomaikai mau o na tausani uhane Hawaii naaupo, a o ko lakou loaa ana no hoi ia i ka malamalama ahi pio ole o ka pono uhane, mai ke kau a hiki aku i ke kau o keia noho kanaka ana, aka nae aole loa hoi lakou i hana iki pela.
            A mamuli o ka hai hana, a me ko hai luhi, a ilaila hoi lakou e aihamu wale nei, e nukunuku nei, e huhu nei, e aaka nei, e hoopaapaa nei, e kapa mai nei hoi he Buke hewa. Buke pono ole, poomuku ; a he poo-ole, a pela aku, a me keia mau kina nui hoi wahi a lakou — Kahaha ! "Lalau kalo nui no nae wahi a ka olelo!" Manomano ka maalea a me ka lapuwale haalele loa o ka hana a na Kahu Farani o keia Aoao Akua, i ka'u ike aku, no ka mea hoi, 30 ae nei makahiki a keu aku o ko lakou noho hoopunipuni a hoonaaupo wale ana i keia lahuikanaka, aole loa hoi i ike ia mai ka Baibala oiaio ma ia Hoomana, aka, o kahi buke a kanaka i unuhi kanaka ia, mamuli hoi o ka noono kanaka, a, o ka lakou ia e hoolaha nui nei, me he buke la no ka malamalama, he kohu ole ia aila ma-ku ma kahi nui loa ka pouli, a ua ahona paha hoi kona aa ho-pi-pi ana ma kahi i piha mua i ka malamalama. Ua ao ia mai au e ka oiaio. O ka mea hoakaka aku wahi a Paulo, oia ka malamalama. Epeso 5:13. Aka hoi, o ka mea e hana ana i na mea ino, oia kai hoowahawaha i ka malamalama, a aole hoi ia e hele mai i ka malamalama o ike ia auanei kaua hana ana. Ioane 3:20. A anoai paha hoi, no ka maopopo ana i na Kahuna Farani, he ekalesia puni koko keia, a i piha mau hoi i na hana ino he nui wale, a ua pono io no ka huna ia ana o ka malamalama, o ike ia auanei ka lapuwale o ka lakou mau hana e na kanaka.
            (e) Aohe Auhau Manawalea ma ia Hoomana i ike ia ma Hawaii nei.
            O keia hana ana pela, he wahi hana maalea nui no ia a lakou, i kumu hoowalewale hoi e hei aku ai ka naaupo mamuli o ka lakou hoomana. O ka oihana manawalea, aole ia he hana kanaka, a he kauoha hoi a kanaka, aka, he kauoha ia na ke Akua. E aloha aku oe i kou hoalauna, e like hoi me kou aloha ana ia oe iho. He Oihana nui keia, a he Oihana mau, he hana pono io hoi, aole loa e hiki iki ana i ka ikaika kanaka, a me ka makemake kanaka hoi ke hoopau, a ke hoopio ae i ka hana ana a ke aloha iloko o ka naau o ke kanaka, no ka pono a me ka pomaikai kino ana hoi o ka mea pilikia, he ole loa. A o ko lakou kinai ana hoi i keia oihana Uhane, a o ko lakou kue maoli ana no hoi ia i na kauoha a pau a ke Akua a me na kanawai hoi o ka pono io maoli. A i ka nana aku ea ua kue io maoli no, no ka mea hoi, aohe kokoa manawalea iki ma ia hoomana i ikeia ma Hawaii nei.
            I mai ka Palapala Hemolele no keia hana. E lawe nui mai i na waiwai hapaumi a pau iloko o ka hale ahu waiwai, i ai maloko o kou hale, i wehe ai paha au i na puka wai o ka Lani, e ninini iho hoi i ka pomakai nui maluna o oukou a pau aku la, aohe koe. Mat. 3: 10. Hoohelelei aku kekahi a nui hou ae, aua hoi kahi i ka mea ku ole i ka pono o ka nele ka hope. Sol. 11: 14 a penei hoi kekahi. E hoolei aku i kau barena maluna iho o na wai, a hala hoi na la he nui loa, e hoole loa hou mai no ia ia oe. Kek. 11:1.
            A ina paha hoi pela, alaila, o ka aua ana i ka berena he mea nele ia wahi a'u, aka hoi o ka hoolei wale ana aku he mea ia e loaa hou mai ai, wahi a Solomona. A ke hoike hou aku nei au imua o keia Aha, aole loa au i ike iki i keia oihana pono io e hana nui ia ana maloko o ka ekalesia Katorika Roma, aka hoi, o ko lakou maalea nui no nae ia, i mea e hei wale aku ai ka poe naaupo, mamuli o ka lapuwale, a ke kuhi nei la hoi au, he mea ia e pipili nui aku ai kanaka mahope aku oia hoomana, eia ka aole loa no, a iwa loa aku paha hoi a auhau mau ia mai, a he nele maoli aku ka hopena i kanaka ole wahi a'u.
            (i) O ke kukulu ana i na luakini nani, oia wahi hana maalea nui a lakou i ike ia ma Hawaii nei.
            O ko lakou ano mau no ia mai kinohi mai, a ua kaulana nui hoi ko lakou mau inoa ma keia hana. O ke kukulu ana i na luakini nani. Holokiki aku ka iini a me ka makemake ana o ko lakou mau naau ma keia mea, no ka mea hoi, ma kahi a ma na wahi hoi i kukulu ia ai keia Ekalesia Katolika Roma, aia pu no malaila na luakini nani i hana wale ia hoi a ahu kinohinohi i ka wai o Apua, a i hele wale hoi loko a puia paapu i na kii o kela ano keia ano. A o ka hopena o keia hana ana, aohe au i ike, aka hoi, me he la nae ua maopopo iki paha ma kekahi ano, he mea e aihue wale ai i ka manao o kanaka naaupo, e huli aku ma ia Hoomana auhau ole ia, a nolaila hoi, o ka poe pono a me ka poe hewa, mai ke nui a ka liilii, aohe kina nui hookahi ma ke ao nei nana e keakea mai i ko lakou hiki ole ana e komo ma keia Ekalesia, oia holokiki no a komo ana, paa aku la i Bapatemaia, o ka pau ae la no ia, a he ai barena wale no ka hana i kela Sabati keia Sabati, aohe hanai kumu, aohe mahinahou, aohe hoi dala kukulu halepule, a pela aku. A oia iho la kekahi mea i hanaia ma keia Ekalesia Katolika Roma, o ke kukulu ana i na luakini nani i mea e aihue wale ai i ka manao o kanaka naaupo.
            (o) He poe kinai ole aku i na hana ino.
               
I ke awakea o keia la Sabati iho nei Augate la 30, halawai pu iho la au me ke kauwahi Kahuna Parani ma ke Alanui Papu. Aloha aku la au iaia, a aloha maikai mai la hoi kela ia'u, a no kuu ake nui loa e loaa mai ia'u kekahi mau hakina manao e pili ana i ka'u haawina nei, nolaila hoi, alakai aku kela ia'u a i ka hale o ke kahuna parani, ua kamakamailio iki maua ma kekahi ano o keia Ekalesia, a i kuu hoolohe ana'ku i kai ala mau hoike ana mai a pau, maopopo lea iho la ia'u, ua like pu ka maikai a me ke ino ma ia hoomana, aole loa hoi he mea hookahi i ike ia iloko o na kanawai o ka pono io maoli, e oki a e kapae loa ia aku ai ke kanaka mai ka ekalesia aku, ke ku ka hoahanau i ka ahewa ia, aka, hookahi wale iho no hewa nui e kaawale loa aku ai ke kanaka, oia hoi ka haalele ana i ka Ekalesia Katolika Roma, a komo aku i ka Ekalesia Hoolepope, a o kona kaawale loa ana no ia mai ka Ekalesia aku, ke ole oia e hoi hou mai ma ka Penikenia ana, a oia iho la ka hewa nui loa ma keia Ekalesia e oki ia ai ke kanaka wahi mai a ua Kahunapule Parani la ia'u.
            A o ka hewa moekolohe hoi a me ka aihue, ka hoopunipuni, ka pepehi kanaka, ka hehi Sabati, ke kanu awa, ka inu awa, ka inu rama, ke kanu bata, ka nau bata, ke puhi bata a me na ino hoi he nui wale, aole loa ia he mau hana e haumia wale ai keia Ekalesia, ke akaka ke kanaka ua hihia maoli, he pono iho la no ia ma ia hoomana, aohe kapu iki, a no keia mau hana olu wale hoi a lakou, kinai ole aku, papa ole aku, kanu awa pu no, inu awa no, puhipuhi wahi bata no hoi, paapaani pu no i ka la Sabati, a pela wale aku hoi, nolaila, ua makemake nui ia no e na kanaka makemake i na mea haumia wale oia ano, aka hoi, o ka poe i ike maka i ka oiaio ea, aole loa o lakou oluolu iki he mau hana kupono keia i ka noho paipule ana, aka, ua hoopailua maoli no.
            Aia ma ka Ekalesia kahi o kuu noho Kahu ana, ua ike maka ponoi au i ke Kahunapule Pa rani o keia Apana e puhipuhi bata pu ana no me kona mau hoahanau ma ke akea, a ua lohe ia mai no hoi ua hookikina aku oia i na hoahanau Parani o Waikane a me Waiohole e kanu nui i ka awa maluna iho o kona mau aina, a ina paha pela, alaila, ua like ka maikai a me ke ino ma ia Ekalesia, e like me ka'u hoike ana aku imua o keia Aha ma ka waena hoi o keia Haawina.
                (u) He Ekalesia wahapaa mau keia.
                Ma ka nana aku a ma ka ike maka ana hoi, ua maopopo lea, o kona ano mau no ia mai kinohi mai, he poe hoeaea wale, a hoopaapaa ino hoi, aole loa i pau iki ia ano a hiki wale mai hoi i keia la. E nana aku maloko o na Nupepa, piha ia me na olelo paio a Euperete ma, a iloko iho hoi o kahi
nupepa Katolika a lakou, piha wale no ia apana pepa me na olelo kuamuamu, hoonaukiuki, aole loa hookahi oleloao i ike ia ma ia Nupepa, he ole loa, o ka hakaka ka nui o kana mau olelo, e ala mai ai la o ke kaua kuloko ana mawaena o lakou a me kakou, a ka hana ole ia aku hoi e na kahuna o ka oiaio, pakele ai ke kaua maoli ana. E na hoa a me na makamaka o keia aha; he Ekale sia wahapaa mau keia, a o kona ano no ia mai kinohi mai a hiki i keia la, o na hana lapuwale o ia ano. He wahakole mau.
                (h) He poe maalea na Kahuna Parani. Akamai no lakou i ka olelo mai. He poe ilihune makou, aohe waiwai ma ke kino, pelapela wale na hale, aohe dala, aohe kokua na hoahanau, aole like me ka poe Kalavina, waiwai, kuonoono ka noho ana, hanohano, nui na aina, maikai na hale, a he poe keonimana maoli no i ka ike aku. He mau olelo alapahi a maalea keia a na Kahuna Parani, no ka mea, aole keia he mau oihana hoowaiwai kino, a hoolako kino, a hoohanohano kino, he ole loa, a i hoolaha aku la hoi i keia pono, no ka loaa nui mai o ka hanohano a me ke dala, aka, ua olelo mai nae o Paulo. O ka mea e lawelawe ana i ka oihana laa, e ai no oia i ko ka oihana laa, a o ka mea lawelawe hoi ma ke kuahu, e ai no hoi ia i ko ke kuahu. Ina i hana pono ia e lakou ka Ekalesia Pope, me he mea la, ua like no a like, a mai loko mai hoi o laua e loaa ai na lako a nui o kela pono keia pono, no ka mea hoi, wahi a ka Haku—E imi e aku oukou i ke Aupuni o ke Akua a me kana pono, a pau loa mai ua mau mea la i ka haawi ia mai ia oukou.

            He lohe ko'u, he poe mea aina nui lakou ma Hawaii nei, a ke hoolilo nui ia nei na dala i hoouna ia mai e ko lakou Ahahui Pope mai Roma mai he $5000 00 paha dala i kela makahiki keia makahiki, no keia mau aina a ua kakauia hoi keia mau aina a pau malalo iho o ka inoa o ko lakou Epikopo nui, a mai loko mai paha hoi o kekahi hapa o keia mau aina e loaa mai ia ko lakou ola, a ina io pela, alaila, e lako nui aku ana lakou, a e lilo ana paha hoi i poe waiwai maoli ma keia mua aku a hiki mai, ke mau ko lakou hoomakaulii aina ana ano like pela. A o ko lakou kapa ana mai ia kakou he poe waiwai, aole loa pela kuu manao, aka, mai ke Akua mai no na lako he nui o ka noho ana, a ina i hana pono lakou i keia Ekalesia Pope i ike ia ma Hawaii nei e like me ka ke Akua kauoha, ke manao nei au ua like no a like kakou.
            4. Ka ulu una o ka Ekale sia Pope. Iloko o na makahiki he 30 a oi aku o kona ola ana ma Hawaii nei, hakalia wale kona ulu ana, no ka mea hoi, ma ka nana ana aku i kana mau hana a pau, ua ike ia, he mau hana ku wale no kana i kona ulu loa ana. Aohe auhau manawalea ma ia Ekalesia, aohe dala kukulu halepule mai na hoahanau mai, he ekalesia kinai ole aku keia i na hana ino, ua like pu ka maikai a me ke ino ma ia aoao pule, aka hoi, e like me ka nui o na hana olu wale i ka manao o kanaka ma ia aoao pule, pela no ka emi ana aku o kona ulu ana.
            I ka nana aku i keia Ekalesia, ikaika mai kinohi mai, o kona hookumu ia ana ua emi mai kona ikaika, he elua mau kumu nui o ka maopopo ana ia'u o keia manao.
            1. O ko lakou kue mau ana i na kauoha a me na kanawai a pau o ke Akua.
            2. O ko lakou kinai maoli ole ana aku no i na hewa i akaka.
            Ina he oiaio ka'u mau olelo ana a pau mai ka hoomaka ana mai o keia palapala e pili ana i na kauoha a pau a ke Akua. Mai hana iki oe i kii, aole hoi e kulou a hoomana aku ma ke alo oia mau mea, a ina hoi ua pono ke ino a me ka maikai ma ia hoomana, ua kinai ole ia aku na mea hewa, a ua ae ia mai hoi me he mau mea maikai la, alaila, oia kekahi mau kumu nui maopopo wahi a'u e ulu nui ole mai ai ia Ekalesia, a me he mea la hoi e hele loa aku ana paha i kona nawaliwali loa ana ke hoomau ia ko lakou hana ana i keia mau hana kue i ko ke Akua makemake. O na hana pono ka ke Akua i makemake, a o na hana haumia a pelapela hoi, oia kana i hoowahawaha loa ai, a oia mau mea ino a ka Haku i makemake ole ai, o ka lakou hoi ia i makemake ai, nolaila, i kuu manao e lilo ana paha ia Ekalesia i mea nawaliwali ma keia mua aku e hiki mai ana.

Na Kanawai i Hooholoia.

HE KANAWAI
E PILI ANA I NA MOKUMAHU HOLO PILI AINA O
KO HAWAII NEI PAE AINA.

NO KA MEA, ma ka la umikumamakolu o Novemaba, makahiki Hookahi tausani ewalu haneri kanaonokumamahiku, ua hanaia kekahi Palapala ae like e ke Kuhina Kalaiaina ma ka aoao o keia Aupuni me ka Poe Hui Hooholo Mokumahu a me ka holo Pili Aina o ko Hawaii nei Pae Aina a ma ia Palapala Ae like ua ae ia e uku aku i ua Poe Hui la i kekahi mau dala, aole emi malalo o na dala ewalu tausani, aole hoi e oi aku mamua o na dala he umi tausani, no ka makahiki hookahi, e hookaaia ma kela a me keia mahina, a e hoomaka ka helu ana oia makahiki ma ka la e hoomaka aku ai ka holo ana o ka Mokumahu Kilauea, a e haalele ua Poe Hui la i ko lakou mau pono a pau, NO LAILA;
            E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
            Pauku 1. Ka Palapala Ae Like i hanaia e like me na olelo maluna, ma keia ua apono ia, a ua hoolilo ia i mea e hoopaa i keia Aupuni, a ma keia ke ae ia nei e uku aku i ua dala kokua i oleloia ma ua Palapala Ae Like la, a hiki i na dala he Umi Tausani no ka makahiki hookahi.
            Pauku 2. Ma keia, ua haawiia i ke Kuhina Kalaiaina ka mana e hana i Palapala Ae Like me kekahi mau kanaka a me kekahi Ahahui ma ke Kanawai paha, no ka Hooholo Mokumahu Pili Aina, ma keia hope aku, a e uku aku no ia hana i kekahi mau dala aole i oi aku mamua o na dala he Umi Tausani no kela a me keia makahiki, aka, ma ia Ae Like, e ae ua mau kanaka la a Ahahui paha, e lawe mai i kekahi Mokumahu maikai kupono i ka holo moana, aole emi malalo o na tona he elua haneri, a ma kela a me keia holo ana e ku ua mau Mokumahu la ma na awa o Lahaina, Kealakekua, Kawaihae a me Hilo, a hookahi holo ana a hoi mai maloko o ka pule hookahi.
            Pauku 3. Ma keia wa haawiia i ke Kuhina Kalaiaina ka mana e hana i Palapala Ae Like me kekahi mau kanaka a me kekahi ahahui ma ke kanawai paha, no ka hooholo ana i kekahi mokumahu mawaena o Honolulu a me na awa ma ka mokupuni o Kauai, a e uku aku no ia hana i elima tausani dala ma kela a me keia makahiki a i hookahi holo ana aku a hoi mai o ua mokumahu la maloko o ka pule hookahi, a e ku no ua mokumahu la ma na awa o Nawiliwili, Hanalei, Koloa a me Waimea.
            Pauku 4. Aole no e hoolimalima ia kekahi mokumahu malalo o keia Kanawai ina aole kau ia ka Hae Hawaii.
            Aponoia i keia la 22 o Iune, M. H. 1868.
                                                KAMEHAMEHA R.

 

HE KANAWAI

E HOOHUI A E PAI I NA KANAWAI HOOPAI
KARAIMA O KE AUPUNI MA KA OLELO HAWAII
A ME KA OLELO BERITANIA.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni :
            Pauku 1. Ma keia ua kauohaia na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e kauoha aku e hoohuiia a e hoomakaukauia no ka pai ana ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania, i na Kanawai Hoopai Karaima o keia Aupuni, i kau ai me ka maua a hiki i ka pau ana o keia Ahaolelo.
            Pauku 2. Ma keia, ua kauohaia ke Kuhina Kalaiaina e kauoha aku e pai ia ma ka olelo Hawaii, me ka olelo Beritania i na Kanawai Hoopai Ka raima i hoohui ia a hoomakaukauia no hoi, e like me na mea i hoakakaia ma ka Pauku 1. A ua kauohaia oia e kikoo aku i ke Kuhina Waiwai i dala no na lilo a pau no ia pai ana, e haawi ia mai loko mai o na dala i hoolilo ole ia mamua.
                Aponoia i keia la 22 o Iune, M. H. 1868.
                                                                KAMEHAMEHA R.

 

HE KANAWAI
E PILI ANA I KA HOOIAIO ANA
I NA PALAPALA
HOOLILO.

                E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni :
            Pauku 1. Mai ka la aku e hooholoia ai keia Kanawai, ua haawiia ka manawa i ka Lunakanawai Kaapuni o ka Mokupuni o Oahu, e hooiaio i na palapala hoolilo waiwai paa a pau, e like me ka mana o na Lunakanawai Kaapuni o na Mokupuni e ae.
            Aponoia i keia la 22 o Iune, M.H. 1868.
                                                                KAMEHAMEHA R.

 

HE KANAWAI

E HOOKOMO AI I KEKAHI MAU MEA HOOLUU ILI ME KE DUTE OLE.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
            Pauku 1. Mai ka la aku e hoolahaia'i keia Kanawai e hookomoia ka ili laau Oka, ka " Catechu," a me na mea e ae i komo ai ka mea i kapaia "tanning," a i laweia no ka hana hooluu ili, me ke dute ole.
            Aponoia i keia la 22 o Iune, M. H. 1868.
                                                                KAMEHAMEHA
R.

 

HE KANAWAI

E HOOLOLI AI I KA PAUKU 788 o KE KANAWAI KIVILA.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
            Pauku 1. E hoololiia, a ma keia ua hoololiia ka Pauku 788 o ke Kanawai Kivila, a penei ia e heluheluia ai.
            Pauku 788. E wehe ia na wahi koho balota e na Luna Nana Koho, a e hoolahaia pela, i ka hora ewalu o kakahiaka o ka la koho, a e mau no ka hamama ana a hiki i ka hora elima o ke ahiahi, alaila pau.
            Me ka balota e koho ai ka poe koho, a e haawi aku kela mea koho keia mea koho i kona balota i kekahi o na Luna Nana Koho, a i ka loaa ana iaia, e kena aku oia i ke Kakauolelo o ka la koho, e kakau hoike i ka inoa o ka mea nana i haawi ae, aole hoi e nana ka Luna Nana Koho i ka inoa o ka mea i kohoia maloko o na balota ; aka, e nana oia i ka balota a maopopo ka pakahi o kona ano, a ina e maopopo ka pakahi o ka balota, e hookomo no oia iloko o ka pahu balota, aka hoi, ina e maopopo he palua a oi aku paha ke ano o kekahi balota, alaila, e hoomaopopo lea oia pela, a e hooleia ua balota nei. Aka, e ae ia no na poe koho a pau, ke makemake lakou e hana pela, e hookomo i ka balota iloko o kahi i pani paa ia, mamua o ka haawi ana aku i na Luna Nana Koho, e hookomo iloko o ka pahu balota; aka hoi, e pili ana no na Pauku 794, 795 a me 807 o ke Kanawai Kivila i ia ano balota. Aole e wehe hou ia na balota mahope o ko lakou waihoia ana iloko o ka pahu balota; a hiki aku i ka manawa e hookaawale a e helu ia ai e na Luna Nana Koho.
            Pauku 2. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku o kona hooholoia ana.
            Aponoia i keia la 22 o Iune, M. H. 1868. KAMEHAMEHA R.