Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 41, 10 October 1868 — Page 2

Page PDF (1.83 MB)

This text was transcribed by:  Debbie Tanaka
This work is dedicated to:  Debbie Tanaka to Miye Yagi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 10, 1868.

English Column.

 

Earthquakes.

 

  The year 1868 will be notable for the many and uncommon earthquakes that have occurred at different places on the earth.  In the first months of the year we heard of earthquakes at the West India Islands.  In April the island of Hawaii was shaken in a manner never before known or heard by its inhabitants, and was attended with sad results, which will not be forgotten.  The earth aggitation on that island still intermittingly continues.

  Last week we received news of the terrific earthquakes on the west coast of South America that took place in the month of August, which are reported to have destroyed twelve cities and more than 30,000 human lives, and which further intellegence may show to have been even greater.

  By some of the newspapers it is stated that the terrible calamities which lately occurred from earthquakese and waves are unparalled in the world's history.  While we agree that the late South American earthquakes were the most destructive that have occurred on the earth for many years, we are not of the number who regard them as unparalled; for we read of earthquakes in times long past as being far more destructive to human life, and disastrous in other respects.  In Holy Writ it is declared, -"The thing that hath been, it is that which shall be, and that which is alone is that which shall be done, and there is no new thing under the sun."  That we may properly judge as to the late calamities being unparalled, a brief notice of some of the earthquakes of past times may not be inapt.

  The most remarkable earthquakes of ancient times are described by Pliny in his Natural History-One is noticed by him by which thirteen cities in Asia Minor were swallowed up in one night, which must have destroyed some hundred thousand of lives.

  The most extraordinary one described by him, happened during the consulate of Lucius Marcus and Sextus Julius, in the Roman province of Mutina.  He relates that two mountains felt so tremendous a shockk that they seemed to approach and retire with a most dreadful noise.  By this shock several towns were destroyed, and all the animals in their vicinity killed.  During the reign of Trojan, the city of Antioch was, together with a great part of the adjacent country destroyed by an earthquake; and about three hundred years after, during the reign of Justinian it was again destroyed with the loss of forty thousand of its inhabitants.  Lastly, after an interval of sixty years, that ill-fated city was a third time overwehelmed, with a loss of sixty thousand souls.

  In the year 1182, the greater part of the cities of Syria, and the kingdom of Jerusalem, were destroyed by a similar catastrophe; and in 1594 the Italian writers describe an earthquake at Puteoli, which occasioned the sea to retire two hundred yards from its former bed.

  The dreadful earthquakes which happened in Calabria in 1638, is described by the Father Kircher.-He was travelling in that part of Italy, and was an eye witness to an indiscribable scene of horror, he was at different times during two days thrown prostrate on the ground, at other times being unable to stand, supported himself by holding on to bushes.  He thought to continue his journey to Euphaemia, which lay within a short distance.  Turning his eyes toward the city, he could merely perceive a terrific dark cloud, which seemed to rest on the place.-Waiting until this cloud had passed away, he looked for the city; but it was totally sunk, and in its place a dismal putrid lake was to be seen.

  Such was the fate of the city of Euphaemia; and such the devastating effects of this earthquake, that along the whole coast of that part of Italy, for the space of two hundred miles, the remains of ruined towns and villages were every where to be seen.

  In 1693, after several previous shocks, one occurred on the 11th of January, which in three or four minutes entirely destroyed the city of Calabria, and 19,000 inhabitants of the island of Sicily; the undulations of this were felt in Germany, France and even in England.  Fifty-four towns were more or less sufferers by this earthquake and the total loss of human life amounted it is supposed, to nearly 100,000.

  The earthquake at Jamaica in the year 1692, was still more dreadful: the earth rose and fell like waves of the sea, and hundreds of chasms were seen opening and closing alternately: many persons were swallowed up in these, and some after being buried alive, were cast out again with torrents of water.  On the north side of the island the plantations, which covered upward of a thousand acres, were swallowed up and a lake appeared in their place.  Several hundred thousand tons of timber were broght down by the rivers from the mountains and were seen strewed on the face of the deep.

  The eartquakes in Sicily and in the two Calabrias began on the 5th of February 1783, and continued five months doing infinite danage.-Sir William Hamilton estimated that the mortality occasioned by these earthquakes was forty thousand human lives.  Huge mountains were severed and portions of them driven into the valleys.  In one place near Laureano, two tracts of land, situated in a level valley were transported to the distance of a mile with all their trees and olives still standing.  A tract of land on which a part of the city of Polistena was built was moved across a ravine to about half a mile from its former position with some hundreds of houses and many of the inhabitants.

  In Upper Calabria a hill nearly 400 feet in higth is said to have been carried to the distance of about four miles from where it stood, into a plain.

  The great earthquake of 1755 extended over a tract of at least four millions of square miles, it pervaded the greater portions of the continents of Europe, Africa and America.  The city of Lisbon was destroyed by it-also a great part of the city of Algiers, and many others, with an immense loss of life.  At sea the shocks of this earthquake were felt most violently.  Capt. Clark, from Denia, in north latitude 36@ 24' had his ship shaken and strained as if she had struck upon a rock, so that the seams opened, and the comopass was overturned.  Another ship 40 leagues west of St. Vincent was so strongly agitated that the anchors which were lashed, bounced up, and the men were thrown a foot and a half up from the deck; many other vessels were likewise agitated.

  In 1812 the city of Caraccas, South America with upwards of thirty other towns, and buildings in the adjacent country, to the extent of 300 square miles were completely over turned in the short space of one minute, and 80,000 were killed, and thousands more wounded.  The shocks continued for many months; some so violent to rend several mountains assunder, frequently occurring at intervals of only five minutes for days together.

  It is curious to remark the effects of such a calamity on the human mind, according as it is influenced by remorse or fear.  In less than two days after the first blow of the earthquake at Caraccas, two thousand individuals were married who had previously lived in unhallowed union.  Many poor relations who had hitherto been neglected, were sought for and acknowledge by their wealthy kindred; neglected chidren were owned, and legitimate restitutions made, and law suits terminate; while the timid and the depraved accused themselves of concealed crimes-owning murders they had committed; others rushed to fresh excesses, and to the perpetration of new enormities.

 

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L.H. KULIKA.

KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOAKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons) | S.M. Kamakau,

Rev. M. Kuaea,           | Rev. C. B. Anelu,

D. Malo, (Lokoino.)    |           (Andrews.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

HONOLULU, OKATOBA 10, 1868.

 

NA OLAI.

 

  O ka makahiki 1868 e hele nei, e hoomanao mau ia no na olai he lehulehu a me na olai ano e i hoohakui iho ma kela a me keia wahi o ka honua nei.  I na malama mua o keia makahiki, ua lohe kakou no na olai ma na mokupuni o loia Komohana.  I ka malama o Aperila, ua hoonaueueia ka mokupuni o Hawaii ma ke ano i like ole mamua, i lohe ole ia hoi e knoa lahui, a ua ui pu mai na hopena ino, kaumaha, a weliweli a kakou e hoopoina ole ai.  Ke mau nei ka onioni ana o ka honua ma ia mokupuni i kela a me keia manawa.

  I ka pule i hala aku la, ua loaa mai ia kakou na nu hou no na olai ikaika ino ma na kapakai o Amerika Hema, i hoohakui iho malaila i ka malama o Augate i hala, a ua loheia mai, he umikumamalua ka nui o na kulanakauhale i lukuia, a ua oi aku mamua o na kanaka he 30,000 i pau i ka make, a ina e lohe hou ia mai na wahi i koe, alaila e oi aku ana.

  Ka olelo nei kekahi mau nupepa, o keia mau luku weliweli ana a ke olai a me ke kaihoee, ua ike ole ia ma ka moolelo o ka hoonua nei.  Ke ne nei makou, o ka luku nui ma Amerika Hema i keia mau olai mai nei, oia io no ka hoopai weliweli loa ana malama o ka ili honua no na makahiki he nui.  Aole makou i like me ka poe e olelo nei aohe i ikeia he hoopai nui loa mamua e like me keia, no ka mea, ua heluhelu makou no na olai i na manawa loihi i hala, he oi aku ka luku nui ia ana o na ola o kanaka a me na mea like e ae mamua o keia.

  Ma ka Palapala Hemolele, ua haiia mai e ka Peni a Solomona: "O na mea mamua, oia na mea e hiki mai ana; o na mea i hanaia, oia na mea e hanaia mahope aku nei: aohe mea hou malalo iho o ka la." I mea e maopopo ai ia kakou aole i like keia olai laku hope mai nei me na olai mamua, nolaila ke lawe mai nei makou malalo iho i wahi moolelo pokole no na olai o ka wa kahiko i hula.

  O na olai i ike pono ia i ka wa kahiko, ua haiia e Paline (Pliny) maloko o kana Buke Moolelo.  Hookahi ana i ike ai ma Asia uuku, ilaila i pau ai he umikumamakolu mau kulanakauhale i ka moniia e ka honua iloko o ka po hookahi, a he haneri tausani kanaka ua manao ia ua pau i ka make.

  O ke olai ikaika hookahi, ua hoikeia eia, oia ke olai i hoohakui iho i ka manawa a Lucia Marcusa a me Sextera Iulio e hana ana ma ka laua hana iloko o ka palena aina Roma oia o Mutina.  Ua olelo oia, elua mau mauna i hoonaueueaeia e ke olai ikaika loa, a ua opiopi na mauna me he mea la ua hele e pili na piko, a i ka hoi hope ana aku, he halulu leo kupanaha me he leo awe la. Ma keia oiai, ua nui na kuianakauhale i pau i ka hoohaneeia, a o na holoholona a pau ma ia wahi, ua pau i ka make.  I ka wa hoi e noho alii ana o Taragana (Tragan) ua luku ia ke kuianakauhale o Anetioka me kekahi wahi nui o ka aina e pili ana, e ke olai; a ekolu haneri makahiki paha mahope iho, oia ka wa e noho alii ana o lusitiniana, ua luku hou ia me ka pau i ka make o ke kanaha tausani kanaka.  Mahope iho, he kanaono paha makahiki, o keia kulanakauhale popilikia no, ua auhulihia hou o ke kolu ia me ka pau i ka make o kanaono tausani kanaka.

  I ka makahiki 1182, o na hapa nui o na kulanakauhale o Suria a me ke aupuni o Ierusalema, ua pau no i ka hoohioloia e ia luku hookahi ana; a i 1594, ua hoakaka kekahi mau kanaka kakau Italia, he olai ma Puteoli nana i hoomimiki aka i ke kai a hala elua haneri iwilei mai kahi mau aku o ke kai.

  O kekahi mau olai weliweli loa i hoonaueue iho ma Calabaria ia ka 1638, ua hoike make o Makua Kasehe, (Kircher).  E hele ana oia ma kela wahi o Italia, a he ike maka oia no keia luku weliweli.  Ua kiolaool@ ia oia ma o a maanei iloko o na la elua, ma ka lepo, a i kekahi wa, ua hiki ole iaia ke ku iluna, a nolaila ua paa oia i na lalalaau.  Ua manao oia e hoomau aku i kana hele ana a hiki i Eupaemia, he wahi ia e waiho koke mai ana.  I ke a@ ana aku o kona mau maka i ua kulanakauhale la, he ao eleele weliweli kana i ike aku me he mea la e kau pono ana maluna iho o ia wahi.  I kona kakali ana a pau ae kela ao eleele, nana aku ia i ke kulanakauhale, ua poholo okoa loa ia ilalo a ma kona wahi, he loko eleele wai hauna ke laua ana.  Oia iho la ka hopena inoino o keia olai ma kapakai o kela wahi o Italia, a mai kahi mamao aku o elua haneri mile, e ikeia ai na apana poino o na kulanakauhale a me na kauhale, ua pau loa i ka hiolo.

  I ka makahiki 1693, mahope iho o na olai ana he nui, hookahi olai ikaika i hoohakui iho ma ka la 11 o Ianuari, a ua ulopa iho la i ke kulanakauhale holookoa o Catania, a me 19,000 kanaka o ka mokupuni o Sikili.  A o ka naueue a me ka haalulu ana, ua ike ia e Geremania, Farani a me Enelani hoi.  He kanalima kumamaha mau kaona a oi aku a emi mai paha i pau i ka pilikia i keia olai.  A o ka haina o ka poe i make ma ka manao ana, ua kokoke paha e hiki aku i ka hookahi haneri tausani.

  O ke olai hoi ma Iameka, i ka makahiki 1692, oia kekahi olai i oi o ka weliweli; ua oku ae ka aina iluna, a hai aku la me he hai ana la a na nalu o ke kai.  He mau haneri mawae i hooaia, a ike ia e hamama ana, a hoihoi hou ia ae; aka, he nui loa nae na kanaka i ale pu ia e keia mau mawae; a o kekahi, mahope o ke kanu ola ia ana'ku, hapai hou la ae la iluna, me he olaola ana la a ka wai kahe.  Ma ka aoao akau o ka mokupuni nona hoi na mahinaai i hiki aku na eka i ke tausani maluna ae, ua pau loa i ka moni ia, a he moanawai iho la ma kona wahi.  He mau haneri tausani na tona laau i lawe ia mai i kai mai na mauna mai, e halana ana maluna o ka ili o ka honua.

  Ua hoomaka na olai ma Sikili a me na Calabria elua, ma ka la 5 o Feb. 1783, a ua hoomau aku ke olai ana a hala na malama elima, me na hoopoino he nui wale.  Ua koho o Haku Uilama Hamilatona, o na make ma keia mau olai, he kanaha tausani kanaka.  O na mauna nui, ua hoonahaia, a he mau apana oia kai lawe ia aku ma na awawa.  Ma kekahi wahi kokoke i ke kulanakauhale o Laureno, e waiho ana elua mau aina ma ke awawa paiahulaha, a ua hapana a kiola ia aku i elua mile ke kaawale, me na laau oliva e ulu ana.

  He wahi aina, oia kahi e ku ana kekahi aoao o ke kulanakauhale o Polisetona, ua hooneeia ma kekahi oawawa, he hapalua mile ke kaawale aku mai kona wahi i ku mua ai, me na hale a me na kanaka no keia hapaiia anu.

  Ma Calaberia luna, e ku ana he puu i kokoke i eha haneri kapuai ke kiekie, ua olelo ia, ua hapaiia ua puu la a ku ma ka nina kula, he aha mile ke kaawale mai kahi mua aku ana i ku ai.

  O ke olai nui o ka makahiki 1755, ua pahola aku ia maluna o ka aloa nona na mile kuea eha miliona.  Ua holo aku no hoi maluna o ka hapa nui o Eurpoa, Aferika a me Amerika.  O ke kulanakauhale o Lisebona, ua hoohioloia e ia olai a me kekahi hapa o na kulanakauhale o Alegeira a me kekahi mau kulanakauhale e ae, me ka nui no hoi o na ola kino i pau i ka lakaia.

  Ma ka moana, ua hakui ikaika loa iho keia olai.  O ka moku o Kapena Kalaka, e holo ana ma ka Latitu Akau 36@ 24' ua luaieleia a ku-ku me he mea la ua ili maluna o na pohaku, pela i hemo wale mai ai na hookui ana o na papa moku, a olepe waleia ke panana.  O kekahi moku e aku hoi, he 40 legera ma ke komohana aku o Sana Vineceua, ua hooluliluli ikaika loa ia e keia olai hookahi, a lele wale mai na heleuma i hoopania ai; a o na kanaka hoi, ua kiolaia aku, he hookahi kapuai me ka hapa mai ka papahele aku.  He lehulehu na moku i hooluliluliia e like me keia.

  I ka makahiki 1812, o ke kulanakauhale o Caracasa ma Amerika Hema, me kekahi mau kauhale e ae, maluna aku paha o ke kanakolu, me na hale e ku mai ana ma kahi kokoke, a hala aku i ka ekolu haneri mile kuea, ua pau loa i ka hoohuliia iluna, iloko o ka wa pokole loa i hookani minute, a he 80,000 ka nui o na kanaka i pau i ka make, a he nui ka poe i hoehaia.  Ua homau aku no ka naue pinepine ana o ke olai no na malama he lehulehu; o kekahi ua ikaika loa, a nui na mauna i awahiia; a he pinepine nae ka hiki ana mawaena o na minute elima no kekahi mau la he nui.

  He mea kupanaha ka ike ana aku i na hopena o keia luku nui ma ka mauao o kanaka, e like me ke alakai ana o ka manao mihi a makau.  Mahope io o na la elua o ka hiki ana mai o ka hoopai a kela olai ma ma Caracasa, elua mau tausani kanaka i mare, he poe lakou e noho huikau wale ana mamua, me ka koohui hemolele ole ia.  Nui wale hoi na pili makamaka i@hune i haalele waleia, ua imiia aku, a hoihoiia i ke lakou mau makamaka waiwai: pela no hoi na keiki i haalele waleia e ko lakou mau makua, ua imiia a hoihoiia e lkaou; a o ka poe aihue, ua hooponopono no no na mea i aihue ia, a ua hoopau wale ia na hoopii Karaima, a o ka poe i huna i ko lakou mau Karaima kahiko, ua ahewa wale ia lakou iho; pela hoi ka poe pepehi kanaka; a o kekahi poe hoi, holo hou lakou a ahana i na hewa a me na Karaima kiekie.

 

NU HOU KULOKO

 

Oahu.

  KO KAKOU KANAU MOOLELO.-Ua hiki mai ka palapala i ko makou nei Keena hana, e hoike ana, ua loohia ua S. M. Kamakau nei i ka mai luai koko, a ua pohala ae oia i ka wa i loaa mai ai ua leta la.  Ke lana nei ko makou manao e oluolu ana oia, a ua oluolu io no.

 

  Ua lohe mai makou, ua kaheaia o Rev. D. S. Kupahu, e hoi e noho Kahu no ka elaesia o Helani ma Kona Akau, i Hawaii, a me he mea la paha, e ae io ana oia e noho ma ia wahi, a e loaa hou ana he Kahu hou no ia ekalesia.

 

  I keia mau po hana keaka a ka haole kilokilo Mr. Matina, ua kauo okoaia na haole a me na kanaka e hele e ike i kana mau hana keaka.  Ua piha mau hoi kona hale i ka poe makaikai i hele aku.

 

  Ua noho ka Lunakanawai hou ma kona Keena Oihana i keia mau la.  Ua loaa mua no paha ia ia kona palapala hookohu mamua o kena holo ana mai i Hawaii nei.  Ua mahaloia oia, he kanaka naauao, aka, e kiai kakou, a ana i kana mau hana: a na ka hua e hoike mai i ka maikai o ka laau.

 

  KA MEA HANOHANO ELISHA H. ALENA.-I keia kakahiaka paha e hoi mai ai ko kakou Lunakanawai Kiekie maluna o ke Kilauea, mai kana huakai hele hookolokolo.  Ua lohe mai nae makou, ua lele oia ma Wailuku me kona ohana i keia hoi ana mai nei a ke Kilauea, a me he mea la paha, ma Keanapaakai lakou e kau mai ai.

 

  MAU MAKA ALOHA.-Maluna o ka Mokuahi Idaho i hoi aku nei, ua ike aku makou i kekahi o ko kakou mau haole kamaaina i kau maluna ona, oia o Rev. Elia Koawina, kana wahine a me na keiki eono, Kauka Makaainana a me kana wahine, Wananapaka, Kakaulelo nui o ka Oihana Waiwai, Col Z. S. Spalding, Kanikela Amelika maanei, a me kekahi mau makamaka e iho.

 

  KA MOKUAI "MONTANA."-I ka nana ana i na Olelo Hoolaha a na Agena o ka Laina Hooholo Mokuahi, mawaena o Kaleponi a me Honolulu, ua ike iho makou, ma ka Poakolu iho nei, e hallele ai keia Mokuahi maluna ae, a e holo mai ana i Honolulu nei, a ku mai maanei i ka la 16 paha o keia malama, me na ohua a me na ukana no keia awa.

 

  KAUKA LEE.-Ua hoi mai nei ko kakou Kauka hou, mai kana huakai kaapuni aku nei, ma na Mokupuni o maui, a me na Moku e pili ana, no kana hana ku i ka pomaikai o ka lehulehu, oia ka hele ana e nana, a e imi i na kanaka i lohia i keia mai pake.  Maha paha e hele kaapuni ana oia ma Oahu a ma Kauai paha, nolaila, e huliu oukou a hoike mai i mua ona ma kahi, a ma ka manawa ana e kahea aku ai, i ka poe i loohia i keia mai.

 

  ILI KAA WAI HOU.-Ma ke ahihi Poaono aku nei, ua puka ae ka Helu akahi a me elua o na kaa kinai ahi o keia kulanakauhale, a ma na huina o Alanui Papu a mo Hotele; malaila kahi i hoaoia ai ua ili hou la mai Kapalakiko mai.  Ua hooia iloko o ke kaa wai helu elua, a pauma pu ia kela mau helu elua, a ua puka pono na wai o laua a elua.  Ua paa hoi ka ili hou, aole i pahu.  O ke kaa wai helu akahi paha ke kiekie loa o ka wai.

 

  KA MAKANI KONA.-I kela Pealima aku nei, ua hoonou mai ka makani Kona i ka pa ana ma ke kulanakauhale o Honolulu nei.  Ua hoopoluluhi mai na ao kaalelewa o ka lani, a ua hoohiolo mai na paka na o Kulanihakoi, koele iho i ua kula panoa nei,  pale mai hoi ka puehuehu ana a ka lepo.  Me e no nae i ka ua ana la, e pau ae ka wela; Auhea hoi he pau ae.  Ke hana mau nei no paha ua wahine nei o ka lua malalo ae.

 

  HE AKI-KOE HOU.-Ua hanaia e kekahi Hui ma Kapalakiko, he ano Ahi-koe hou, a ua hoounaia mai e Walker a me Allena, kekahi mau mea hoikeike ma ko makou nei Keena.  He Ahi koe maikai a aa keia, a he kupono loa no kakou na kanaka ma ke alo Alii a ma na kuaaina.  Ua wahiia keia mea iloko o na puolo liilii, a ua kakauia mawaho na huaolelo kanaka penei.  "Kukaepele, Akeahi, Kaina oi o ka maikai, kupono no na kanaka a pau.  Hanaia ma Kapalakiko, Kaleponi."  No ka manaoia paha, o kakou ka Makeke pili koke aku ia lakou, nolaila, ua hoehu kokeia no me na huaolelo kanaka.  O ko kakou Kale K. Kalaka kekahi i komo pu iloko o keia hui hana Ahi-koe, a e mahaloia oia i kona kopekope wale ana i ua wahi huaolelo kupono no kela mea Kalena.

 

  HALAWAI KAI WAI HELU 4.-Ma keia Poakahi iho, Oct. 12. e halawai ana keia Puali Kinai Ahi maloko o ko lakou Hale Halawai, i ka hoa 7-1/2 o ke ahiahi.  Ua kauohaia na lala a pau o ia Puali, e linohau i ko lakou mau kahiko a kai ae iloko o ka Hale halawai.  Mai hoopalaleha na hoa, o puhili auanei.

 

  MOKU KALEPA FARANI.-I ka Poaha aku nei i hala, ua ku mai ma ka nuku o Mamala kekahi moku Kalepa Farani. o Hanale IV kona inoa, mai Kina mai, me na Pake paahana eha haneri me kanalima.  E laweia ana keia mau Pake i Kalio, kekahi kulanakauhale o Peru.  Malaila paha e hooleleia aku ai, a haawai ia lakou i na ukana a ka hana lima no ka imi ola no lakou iho no keia noho ana.

 

  "KA MOI" MA KUAAU.-I ka hookomo ana mai o ke kuna Ka Moi i ka auina la Poalima aku nei, ua pa lauili mai ka makani, aka ia ia e manao ana e hookaa kona ihu maloko mai o ka nuku o Mamale, o ka nanai loa aku la no ia, aohe i huli iki ae, a ma-u ana ka ihu.  Ua kii aku ka waapa o ka Manuwa Beritania e kokua, aohe nae i hemo.  Ma ka po ana iho, ua kai pii mai, a ua hemo.  I ke kakahiaka Poaono ae, ua kii aku o Pele e kolo loa mai iloko nei.  Pau pilikia.

 

MA KE KIHAPAI HOU.  Ma ka Poaono iho nei, ua ku mai ka Rev. A. Pali me kona ohana, mai Kawaihae mai, a eia oia ma kana huakai e hoi ai e noho Kahu no ke Kihapai i laweia ke Kahu ma ka aina mamao aku, mai na maka aku hoi o kana mau hipa: oia no ke kihapai o Waioli, Kauai.  Ma ka malama o Iune iho nei kona kaheaia ana, a no ia a hoeu aku e hele e hapai i kana hana nui hanohano.

 

  HE MANAO HUPO.-I keia mau la iho nei, ua nui ka wawa mawaena o na kanaka, no ka wanana a kekahi kanaka pupule hoomanamana, nona ka inoa Maluae.  Ua wanana oia ma ka Poakolu iho nei, a pii mai ke kai hoee, hoolanaia o Honolulu nei.  O kahi e pakele ai, o Manoa, a me na kuahiwi.  I ka lohe ana o ka poe paulele kapekepeke, ua hului e lakou i ko lakou mau pono, a ua holo kau kekahi poe mauka o Pauoa a me Manoa.  Ua uwe kekahi poe i ka lohe ana.  Auwe ka poe paulele kapekepeke.  Nawai oukou i olelo e hoolohe i na wanana a ka pupule? E huli a hoi a noho malie, aole ka holo auwaina.  Eia ka mea apiki loa, o ka la Poakolu iho nei, he la malie, a laelae ia ma Honolulu nei, aohe wahi paka ua i kilihune iho, aohe no hoi wahi o-hu nalu i a-e mai i uka nei.

 

  J. MOANAULI NO AMERIKA HUIPUIA.-Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku ka Mokuahi Idaho, a maluna ona i holo aku ai ko kakou makamaka kanaka Hawaii, @ Moanauli.  I hele aku nei oia i ka makaikai ia Amerika Huipuia.  E hiki mua ana oia ma Kapalakiko, a malaila aku kau maluna o ka Mokuahi, holo i Panama.  Kau maluna o ke Kaa-ahi, a holo ma ka puali a kau ma kela kapa kahakai.  Malaila aku, kau hou maluna o ka Mokuahi, a holo aku i ke kulanakauhale nui o Nu loka.  Mai ia wahi aku, e hele pu ai laua me J. S. Low a hiki i kahi o kona mau makua.  O ke kanaka Hawaii mua keia i holo i na aina haole mamuli o kona lilo ponoi iho, aole hoi e like me ka nui e auwana aku nei, a hoi mai haanui ua ike ia Amerika.  O kona kokoolua i holo aku nei, oia no o J. S. Low Esq. Luna Nui o ka Mahiko o Hanalei, Kauai.  E hala ana eha malama, alaila hiki hou mai laua ia Hawaii nei.  E hahai auanei ka pomaikai a me ka oluolu ia ia ma ka aina malihini ana e hele aku ai.  Ua lohe mai makou, ua loaa ia ia he mau palapala i ko kakou mau Kanikela ma Amerika, mai ke Keena Kuhina aku o ko na aina e.

 

  MAKE OPIOPIO MA KE KULA.-Ma ka aui na la Sabati aku nei, Okatoba 4, make iho la maloko o ka pa Kula Kaikamahine o Kawaiahao ma Honolulu nei, o Esetera Kuailani Pilipo, kaikamahine hanau mua a Rev. G. W. Pilipo o Kailua, a me kana wahine, iloko o na makahiki 9, me 7 malama, a me umikumamaono la ma keia honua.  Ua hanauia oia ma Keauhou, Kona Akau, Hawaii, i ka la 16 o Feberuari, o ka 1859, a ua pauaho mai i keia ola ana i ka wa i haiia ae la.  I kona wa uuku, ua noho malie oia malalo o ka malu o kona mau makua, aole e like me ka nui o na keiki a kanaka, a ua aloha maoli kona mau makua ia ia.  Aole i hookomo kona mau makua ia ia ma na kula la e ae, aka malalo no o ko laua malama ana.  I ka la 29 o Iune o Keia makahiki, hookomo aku la kona mau makoa ia ia ma kela kula maluna ae, a malaila oia i noho ai, a lawe wale aku la no ka Mea nana i haawi mai.  I kona wa e kaa ana i ka mai, he nui kana mau huaolelo kupono, aka i elua a makou wahi olelo e hai ae, oia ka ninau a kana kumu ia ia.  "Aloha anei oe ia Iesu," "Ae," wahi a ka mai.  Ninau hoi kona makua, "makemake anei oe e hele pu me ia?" "Ae," wahi a ka mea e aneane ana e make, a moe aku la kona mau maka i ka hiamoe loihi.  Ma ke ahiahi Poakahi ae, ua akoakoa ae kona mau hoa kula, a me na hoa kula Sabati ona mawaho o kona holowaa lepo, a haipulena, a laweia aku la maluna o ke Kilauea, e hoihoi i kona aina hanau.  Ua waiho iho i ke kanikau, ke kaumaha a me ke kumakena maluna o kona makuwahine i aloha nui loa ia, kona makuakane, kona mau muli eha, a me kona mau kini he nui.  Ua oi aku na makua me ka luuluu a hehi aku i ka lai a Ehu, aka e hoomaha ia laua e ka Mea Mana maluna iho, a e kauo pu ana ia makou me oukou ma ia ano kaumaha.

 

  Ke hanaia nei he malumalu hou na ka Hale Dute ma Ainahou, a e olu na paha i ke ani a ka makani.

 

  PAKELE KE OLA I KA ONA RAMA.-I ka Poalima ae nei la 2 o Okatoba.  Pakele ke oia o ko makou hapauea, G. B. Uheke i ha ona rama.  "Ua noho ae nei hoi wahi ana, a ua kanikoo, akahi no a ike ia i ka hoopilikia ia, a-nae-iki, a pau ke aho, e ole ka Makai e @ ki aku, pakele ana ia wahi ana."  He kanaka ia i ke Au ia K@omi, he wa ia o ka on@ a imua no hoi o na'lii, a me ka poe o ke kulanakauhale o Honolulu, aole nae ia i pauakaia io io e ka poe ona rama, akahi wale no i keia.  O ka inoa o keia mea ona rama, o Pikai, no Kahuku, ma Hauula nae keia hana ana.  He pono la hoi ka ka ona rama, hilahila ole maoli keia kanaka kino ikaika i ka hoopilikia i ke ola o ka hapauea.

 

  MAKE I ALOHAIA.-Ua make aho nei o Miss. K. Kaopuu-liilii, he haumana oia no ke Kula Kaikamahine o Waialua, Oau.  Ma ka hale o kona mau makua ma Laie-wai, i la po o ka la 26 o Sepatemaba.  O ka ha no@ o na la o kona kaawale ana mai ke alo mai o na kumu o ia Kula.  O ka mai i make ai, he e-ha maloko o ka puu, a palapu, paa @ leo aole komo o ka ai.  He elua ona makahiki iloko o ke Kula nui.  Hanania oia @ makahiki 1853, o ka 15 keia o na makahiki ona.  Eia kana kauoha hope.  E hai i @ aloha i na Kumu a'u, a me na hoa hula a pau o'u.  Ke oi aku nei au i ka poli o ke a makua.  "Owau no hoi kahi i ninau ia @ no kona manao i ka make.  Pane mai @ aole ona makau i ka make; Eia h@ mai wawae maluna o ka pohaku."  Noi ke@ mai oia e pule au i ke Akua, hooko aku makou ia noi.  He mea manao nui ia imua a Iehova ka make ana o ka poe haipule.  Halelu 116:15.            H. K.

 

Maui.

  KAUKA LI.-Ua holo aku o Kauka Li@ Waikolu, Molokai i ka Puakahi iho nei, nana i na mai pake a pau malaila e a@ a e hoi mai ana i keia la.

 

  Ke malamaia nei ka ekalesia o Kaluaaha ma Molokai, e na Luna ekalesia, e kahalawai mau nei lakou e like me na @ mau, oiai ko lakou kahu opio e noho ana.

 

  Ke palapala hou mai nei o G. M. K@one ia makou no ka ahaaina @ @ @ Olowalu, ma ka la 19 o ka malama i au wa le ka la.  O ka nui o na polohuku i loaa ma ia la, he $163.37@.  He poe lawe nupepa ole paha ko Olowalu, a ma@a nae paha o lawe, a lohe pinepine i na mea hou.

 

  Ke palapala mai nei ko Lahainaluna poe, he mea hou ka palainaia ana o na Keena a me ka hoonani ana o la mau hale @ Ma na la mua o Sepatemaba, he panoa ka noho ana o Lahainaluna, a ma ka la 24 o ia malama, haule mai la na paka au a @ luia na lau uliuli o  ke kula.

 

  KULA HAOLE MA KAANAPALI.-Ke palapala mai nei o W. K. Kaualililehua no kona aunamina i ke kumukula haole malaila, no kona manao e haalele ia wahi, a e imi aku ana i wahi e, a pehea iho la auanei na wahi huaolelo namu a na keiki a oukou e Kaanapali kai no o ka aua iho, a no mai a makaukau na wahi pulapula a oukou, malia hoi, o loaa ka lakou mahope aku.

 

  LUNA ALANUI KAPULU.-Ua palapala mai kekahi o Koolau ia makou no ka hanaia ana o ke alanuiu mai Heleleikeoho a hiki i Oopuola.  Ua hana kapuluia e keia luna alanui.  Uhi wale no keia i ka lepo me ke kipapa a ole iho.  Holo nae paha kana hana.  E h@ a hiki mai na kaaua o ka malama o Ianuari hao aku ke koolau pau loa na lep, ikeia ao na iwi o Hua i ka la.

 

  KO MOLOKAI MEA HOU.-Ke palapala mai nei o Z. K. Pali o Kaunakakai, penei: Eia ma Molokai Nui a Hina nei, ma ke ahupiaa o Kaunakakai, he punawai na Kamehameha V.  He punawai huila makani.  O kona kaawale aku mai kahi o ka pa alii aku, ekolu paha mile, a ke moe nei elima piula mai ua huila wai mai la e kahe pololei ana i kahi e nohoia nei.

  "Eia kekahi, ua kepa iho nei no oia i kona mau kanaka ponoi o kona wahi panalaau nei i ku makahiki, mai ka umi dala o ka mahina a i ka umikumamalua.  Oia kahi mea hou o kuaaina."

 

  UA A ME KA WAI-KAME MA LAHAINA.-Ma ka la 24 o Sept., ua hoopouli ia mai ka lewa @ a haole mai la na paka ua e hoomau ana i na lepo puehu wale o ua kaona la.  Ma ke ahiahi o ka la 25 ae, kahe mai la ka wai ma ke alanui e pili ana ma ka aoao akau o M. Kaniau, e holo pololei ana i ke kai.  Ua hoolanaia kekahi mau hale e keia wai.  Mai ke kahawai mai o Kauaula keia wai i nui ai ke kahe ana mai.  Ua pakele kekahi keiki ma Lahainaluna i keia la i wai-kahe ai ma Lahainalalo.  Pakele wale ae no ke ola.  O ka inoa o ua keiki la o Kaniulalahu.  Pela mai o M. K. Kuluwairose o Lahaina.

 

  NU HOU! NU HOU!!-Ke palapala mai nei o G. M. Keone o Wailuku, no kekahi mea hou ana i ike ai, oia ka hiki ana aku a kekahi haumana a Auberate malaila e imi haumana kula ai, me kona lei e kaawe ana i kona puai, me kona kii e lewalewa ana.  O kana buke e kula ai i kana mau haumana, he baibala lalakoa i unuhiia mai ka olelo e mai, oia paha na buke a Apodelupe.  Apuhiia aku e ia poe o lakou ka makemake.  Wikiwiki kela e pane mai e hele i Lahaina i ike ia olelo hou.  Malia paha no kou mele i ka olelo Hawaii e ao mai ai kela i kena olelo lalakoa Hu hoi ike oe.