Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 41, 10 October 1868 — Page 4

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Kasey Kaya
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 10, 1868.

 

O wrap the flag around me, boys.

Silver Lule

 

1.   Wahi mai ia ʻ u na hoa o ʻ u,

A puni i ka hae;

Ka hae kuu lole kupapau,

Nona kuu make e.

Kuu mea nei i oli ai,

A lana kuu manao,

Ka ike i ke kau ana ʻ e

Ka hae maluna o ʻ u.

Cho. - Wahi mai ia ʻ u, na hoa o ʻ u,

A puni i ka hae;

Ka hae kuu lole kupapau,

Nona kuu make e.

 

2.   A ia ʻ u i kaua ikaika pu,

A haule iho nei,

Ua pili au a hahai mau,

Mamuli o ka hae,

I keia wa onini o ʻ u,

A ike poaeae,

E o kou Inoa a paa mai ia ʻ u

Kau hae aloha nei.

 

Cho – Wahi mai ia ʻ u, na hoa o’u, &c.

 

3.   O kou manao e kaua pu,

E o ʻ u mau hua e.

Malalo o ka hae hoku,

A hee ka enemi.

Aka, ua haule e no au,

Ko ole kuu manao;

E hee na kipi ia oukou,

Aole ae nei au.

 

Cho. – Wahi nae ia ʻ u, na hoa o ʻ u, &c.

 

4.   Heaha hoi, ke palah@,

KE kino haule o ʻ u!

Kuu uhane nae, e kuu ia no,

A hui me oukou.

A nauwe ae e kaua hou,

Mai paupauaho e,

E kaua mau, a haule pu,

A make no ka hae.

 

Cho. – Wahi mai ia ʻ u, na hoa o ʻ u,

A puni i ka hae;

Ka hae kau lole kupapau,

Nona kuu mae e.   HAWAII.

 

Ka make no ka hae.

 

Ma ka nana’ku i kahi mele maluna iho, he wahi hoa e mele ana.  Ua hele oia i ke kaua me na hoa kaua ona, e kokua i ke kinai ana i ke kipi.  Ua kipi kekahi hapa o ke aupuni, ua haumaele ke aupuni ia lakou – Ua pihoihoi ka poe kupuna no ke aupuni a no ka hae o ke aupuni.  Aloha lakou i ke aupuni, me kona hae, ka lakou makemake e noho mau malalo iho o ka malu o na hae aupuni nei.  A i mea e maopopo ai ka oiaio o ko lakou makemake a me ko lakou aloha, ua au lakou e hele i ke kaua, e hele aku no a kaua no a haule kekahi iloko o ke kaua, a eha a make.  A i ka wa e make ana, ua paipai no lakou i ka poe e koe a kaua no, aole make e paupauaho, e wiwo wale e hoi i hope i ko lakou home, oiai e mau ana ke kipi.  Auhea ko lakou home?  heaha hoi ke ano o na home ke pio ole ke kipi a me ka haunaele?

            Ma ka hoohalike ana, ua kipi ke aupuni o ke Akua.  Lehulehu ka poe kipi, ka poe i haalele i ke Akua ke Lii pono, a ua hele lakou mamua o kekahi alii pono ole, oia hoi ka diabolo.

            He poe koa ka poe pono, na kahuna pule, na misionari, na luna ekalesia, na hoahanau kane,m na hoahanau wahine, na hoahanau kamalu.  E lawe in a mea kaua, i ka olelo a ke Akua, a me ka pule, a e hele aku a kaua, e kaua no ka hae, no ka hae o ke aupuni, no ka hae o Iesu, no ka hae o ke Ola.  Mai minamina i na kino; mai makau i ka luhi, i ka eha, i ka make o ke kino.  Ua haunaele ke aupuni e kaua ana na kipi e lawe i ke aupuni no lakou, a e lawe pu ia kakou ka poe kupaa i ka hae: a ina lilo kakou ia lakou, auhea ko kakou mau home, na pono, na pomaikai e noho nei?  Aole – e pau ana – e make pu ana me na kipi, e nele like ana – no ka mea – he mana ke Akua, ka Moi nui o ke aupuni.  A e hoopai ana oia in a kipia pau ke hoi ole mai lakou.  Nolaila ea, e na koa o Iesu, e ala, e nauwe aku – e kaua i ka enemi, i ka diabolo, i ka hewa i na mea ino a pau – E ku, e hoihoi mai i ka poe kipi malalo iho o ka hae aupuni.  Heaha la hoi ke make kakou iloko o keia kaua a palaho na kino?  E kuuia na uhane, e komo aku iloko o ka maluhia o ka lani.                                                                                HAWAII.

 

KE KEA KEOKEO.

MOKUNA V.

 

“Pau! Aole, o ka hoomaka mua ana keia o leke?.  I ʻ a aloha au ia oe; a i koolua hoi no ʻ u no keia ola ana, alaila e pakele no oe mai ka make mai.”

“Aole loa!”

“E noonoo oe e ke Kaunalese, o kou manaolana wale no ia i koe, a pela wale no e pakele ai kou ola.”

“He oi ka pono o kuu make, mamua o kuu mare ana me oe!”

            Hulili mai la na maka o Auverene iloko o ka pouli o ka pouli o ka po me na hiohiona o ka hoka, aka, ke ala mai la nae na manao lokoino mua ana i hoomoamoa loihi ai iloko o kona puuwai, a o ka hoailona o ka lili kekahi i ike pu ia aku la iloko o kona mau helehelena; a me ke ano hoohenehene oia i pane mai ai.  “A-ha! Aia ka lihi o kou puuwai ke hilinai nei maluna o ke Kaunatese O Rousilona.  E Iokeline, mai nana aku oe iluna, aole hoi ilalo nei, no ka mea, aole o Rousiona maanei, e hiki ai ke kokua mai ia oe.  He aneane he hora i hala ae nei kuu ike ana ia ia e holo ana maluna o ka lio mawaena o Rue de Beliza; me ka huakai alii a pau o Guise.  Ua kauoha ia mai oia i ke Aha kukakuka malu o ka Moi.”

Puu@ ae la o Iokeline ia ia iho a paa, a iloko o kana mau hua pule ma ka naau, na ua waiho ae la no oia i mau kanaenae aloha i ka Haku o na Haku, a i ke Alii hoi o na ‘lii, i ka i ana, “E ka lani e aloha mai.”

            Olelo hou mai la ke Gasapada D’Auverene, i ka i ana, “Na ʻ u e ao malie aku i ua o Rousilona me ka oluolu ke hoi hou mai oia i nei.  O ka hale ana i kukulu ai me ka ikaika a me ka paa hoi e like me keia au e ike nei, he mea ole loa ia no ka hoopaa ana i ka manu i makamae ia e like me oe.”

            Ia manawa pane aku la ke Kaunatese, “Ke nonoi aku nei au ia oe.  Ae, me na kupee ana o kuu mau kuli imua ou; e lawe oe nou iho i kuu mau pa kaua a me na aina a pau o ʻ u maloko o Noremanadi, a e hookuu mai ia ʻ u e hele laula ma ka ili o ka honua me keakea ole ia mai.”

            “He mea Akaka ole ia, e Iokeline nani e; o kou lima wale no ka ʻ u e noinoi aku nei.”

            “O ia mea, ea; e D’Auverene, aole loa ia e lilo ana ia oe!”

            “E noonoo, e noo hou oe.  E haawi no au i manawa nou e noonoo pono ai.  Aia ma o aku o ka puka pa hao e ku mai la kahi i kakali ai o ke koa.  Ma ka Ka Moi olelo kauoha ponoi e lawe ai au ia oe mai nei aku.  Ina e ae oe na ʻ u, alaila aohe hana i koe; a i hole oe, alaila e lawe ia no oe imua o ka Aha hookolokolo e hookolokolo ia ai no kou haalele io ana i kou aoao Huguenola.  A i ole ia i ka make.”

            Hoomaha iki iho la ke Kaunatese no ke kahi mau minute me ka ekemu ole aku i ua Auverene la.  E hilinai aku ana kona kino in a paia o ka hale, a ua kupouli mai la kona manao; a iloko o ia mau minute, he mau minute hana nui ia a ka weliweli i hoalii iho ai.  Ia laua e u ku hoolai ana me ka ekemu ole aku o kekahi i kekahi, aia kekahi mea nana i hoolawa main a kulana eehia e weliweli ai ka mea kino palupalu e like me Iokeline; O ka pa pukiki mai a ka makani, a me ka nu mai iloko o ka laau; a o na helehelena poluhiluhi hoi o ka lani e hookaakukua mai la i ka poli akea o ke aouli.  A o na olapa mai a ka uila a me ke kui mai hoi a ka hekili na mea nana i hoakaka e mai, aia he kuaua nui ke hookokoke mai ana.

            Aka hoi ia Iokeline i ea ai iluna e kamailio mai i ke Gasapada D’Auverene, oaka mai la ka uila, a ike ia aku la na maka o Iokeline ua keokeo e like me ka pohaku mabela.

            Pane malie aku la oia, “Ke hole aku nei au i kau noi.  E aho kuu hele ana aku i kekahi alanui o ka pilikia – a i ole ia i kuu make ana.”

            “Ae, ua lawa keia.”  Lalau mai la ua o Auverene e pau mai ia Iokeline, aka, olelo aku la oia.  “Hele aku oe mamua, na’u no au e hele aku.”

            Uina ae la ka puka hao i ko laua wehe ana mai, a hoomaka aku la no hoi laua e puka aku iwaho.  Leha malu ae la ke Gasapada mahope ona e nana ae i ke Kaunatese, malia, o komo ia mai oia e homo aku e hou i knoa puuwai me ka pahi i mea nona e pakele aku ai mai ona aku.  Aka, aole! E hele malie aku ana no ke Kaunaatese mahope ona, me ka opi mai a pili i kona kappa aahu me ia.  Malalo iho o na opi@ o kona lole veleveta, hoopoholo iho la oia i kekahi komo lima gula mai kona manamana lima iho, a hoolei malu aku la me ka hikiwawe iloko o ke keena hookipa o ka hale.  A pela i hele aku ai oia mailoko aku o ua pa kana la.

            Ma o aku o ka puka hao, aia he wahi alanui ololi mehameha ke waiho kamoe mai la.  Ma ia wahi kahi e ku ana o kekahi kaa lio nui, a me kekahi mau kino kanaka e maalo ae ana iloko o ka pouli aaki o ka po; aka hoomaopopo koke iho la o Iokeline i ko lakou ano, o lakou no na koa i hele pu mai me ke D’Auverene.  He wahi ipu kukui hookah ke lewa ana maluna o ua wahi alanui la i hoopaa ia i ke kaula ma na poo o kekahi mau pou hau; a na ka maamaama o ua wahi ipu kukui la i kokua loa ma ii ka ike ana a kona mau maka i ua poe koa la o lakou no na poe koa no ka Moi.

            Hookau ia aku la ke Kaunatese iluna o ke kaa, me na koa e noho mai ana ma kela a me keia aoao ona.  Pae mai la ka leo kauoha mai ka waha mai o ke D’Auverene, a o ka niniu ae la no ia o na huila o ke koa me ke Kaunatese pu iluna e lawe ia nei iloko o ka pouli konoele o ka po, aka, i hea la?

            Aohe mea hoohuoi i ko kakou noonoo ana.  Ua haule ka manaolana a na pio hoi ka hauoli.  Aia iloko o na lima paumaele o kona hoahanau ke Oasapada D’Auverene kahi i paa ai o Iokeline, a in a wahi a pau a ke D’Auverene e makemake ai e lawe ilaila auanei ke Kaunatese e malie ia aku ai he pio n aka mae.  Mahope iho o ka ninau ana o ka huila o ke kaa no na hora ekolu, aia hoi pae mai la k oleo o Auverene e hoopaa ma ii na lio.  Lele iho la o D’Auverene ilalo, a kokua mai la i ko Iokeline mau lima no ka hookuu ana iho ia ia ilalo mai ke kaa mai.  Ike ae la no hoi ke Kaunatese aia lakou iloko o ke kulanakauhale a i kekahi pa kiekie anoano hoi e kukoke mai ana.

            Kei ho makawalu mai la nap aka ua me ke koikoi, a o kahi hoi a lakou i komo aku ai he pa nui no ia i hoalii ia e ka eleele konouli o ka po.  Malalo iho o ua pio o kekahi puka pa nu ii hele aku ai ke Kaunatese i kona hale paahao, a iloko hoi o kekahi keena hapaupau, a hiki aku in a alanui pili pakaawili e iho aku ai ilalo o kekahi keena pouli anoano, a ma o aku hoi he keena nui halehale ke waiho mai ana.  Aohe malamalama i ike ia ma na wahi e ae a pau o ka ihoiho kukui wale no e paa ia mai la e ke koa kiai.

            Hookokoke mai la lakou i ke keena nui a me kahi alanui ololi.  Ilaila i ku ho@ iho ai ke D’Auverene, e kali ai mamua ae o ka hemo ana mai o ke pani pouli o ke keena paia manoanoa.

            “I hookah i koe,” pela aku ke kamailio liilii ana a ua D’Auverene la i ko Iokeline pepeiao “i hookahi koe, alaila e hookuu wale aku no au ia oe a me kou ola.  I wahine oe na ʻ u, a na ʻ u no oe e hoopakele aku ano.”

            Hopu ae la oia i ka ihoiho mai ka lima mai o ke koa nana e paa ana, a o ae la maluna o kona poo.  Na k aula wena i hoomalamalama aku i ka pouli puluwai a puai, haalulu ae la kona papahua haikea me ke ku kunihi ae inoa o ka puka, a hemo mai la ka puka imua ona, a ahuwale mai la na mea a pau ma o aku.

            He lua haahao me na puka aniani i ulili ia me ka hao.             A ʻ ole i pau.

 

Ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio o

HAWAII AKAU.

Septemaba 17, 1868.

 

            Halawai ka Ahahui Euanelio o Kawaii Akau ma Waipio, noho o Rev. S. C. Luhiau ma ka noho Lunahoomalu, pau ka pule.

            Ua koho ia o Rev. E. Bona, S. Kamelamela, Kaana i Komi@e hooponopono in a Lala o ka Aha.

            Eia na Kahu a me na Elele i hiki mai;

            No Hamakua Hikina. – O Rev. S. Kamelamela ke Kahu, o Kukoa ka Elele.

            No Hamakua waena. – O Rev. J. Bikanele ke Kahu, o Kamaihoolewa ka Elele.

            No Hamakua Komohana. – O Rev. S. Kukahekahe ke Kahu, o G. W. D. Halemanu ka Elele.

            No Waimea, aole Kahu, o Kaleihoa ka Elele.

            No Kohala Hema. – O Rev. A. Pali ke Kahu, aole Elele.

            No Kohala Komohana. – O Rev. S. C. Luhiau ke Kahu, o Kekuewa ka Elele.

            No Kohala Akau. – O Rev. E. Bona ke Kahu, o S. K@ ka Elele.

            Ua kohoia na Luna o ka Aha.

O Rev. A. Pali ka Lunahoomalu.

O Rev. S. C. Luhiau ke Kakauolelo.

Kuhoia i mau hoa kuka, o Rev. J. F. Pogue, Rev. L. H. Kuliko, Rev. J. W. Kaiwi.

Kohoia he Komite imi hana.  Rev. E. Bona, Rev. L. H. Kulika G. W. D. Halemanu.

Hoike hapa mai ke Komite imi hana, penei.

            1.   E weheia ka halawai me ka pule i kela a me keia kakahiaka; a i hookah hapalua hora i ka pau ana o kela halawai keia halawai ahiahi no ka haipule.

            2.   Hoike Kihapai.

            3.   Heluhelu i na haawina.

            4.   E hapaiia na palapala hoopii i keia aha.  Kohoia i mau Komite imi haawina, Rev. J. Bikanele, Rev. S. Kukahekahe, Rev. S. Kamelamela na Komite.

Kohoia o Rev. E. Bona, Rev. S. C. Luhiau i Komite Hooponopono Moolelo, a hoouna aku e pai ma ka Nupepa Kuokoa.

Hooholoia – E @ na hoahanau e noho pu ana i mau hoa kamailio no keia Aha.

Na Hoike Kihapai.

Heluhelu mai o S. Kamelamela i kana hoike no Hamakua Hikina.

Heluhelu mai o J. Bikanele i kana hoike no Hamakua waena.

Heluhelu mai o E. Bona i ka hoike no Waimea.

Heluhelu mai o A. Pal ii ka hoike no Kohala Hema.

Heluhelu mai o S. C. Luhiau i ka hoike no Kohala Komohana.

Heluhelu mai o E. Bona i ka hoike no Kohala Akau.

Hoopaneeia ka Aha.  Ia Rev. J. W. Kaiwi ka pule.

Halawai ka aha i ke ahiahi, hora 11.  Pule o A. Pali.

Hapaiia ka hana ma ka heluhelu ana i na Haawina.

Heluhelu mai o J. Bikanele i kana Haawina, a noi mai o J. W. Kaiwi e hoolaha ia keia Haawina ma ke Kuokoa.  Hooholoia.

Heluhelu mai o Kukahekahe i kana Haawina.

Heluhelu mai o A. Pal ii kana Haawina.

Hoopanee ka Aha a popo ho@.

A mamua ae o ka hookuu ana o ka Aha, ua malama ia ½ hora no ka haipule, a pau hookuuia ka Aha.

Sepatemaba 18, 1869.

            Halawai hou ka Aha i ka hola 9 ½ kakahiaka, Ia J. Bikanele ka pule.

            Heluhelu mai o S. Kukahekahe i ka hoike Kihapai o ka ekalesia o Hamakua Komohana.

Heluhelu mai o S. C. Luhiau i kena Haawina.

            Heluhelu mai o E. Bona i kana Haawina.

            Noiia mai e kohoia ke Komite nana e noonoo i kahi e halawai hou ai keia aha ma Maraki, 1869. Hooholoia.

            Kohoia o J. Bikanele, S. Kaana, D. Halemanu, i mau Komite.

            Heluhelu mai o G. W. D. Halemanu i kana Haawina.

            Heluhelu mai o Kamaka i kana Haawina.

            Heluhelu mai o S. Kaanna i kana Haawina.

            Heluhelu mai ke Komite imi hana he palapala n aka Ekalesia o Helani ia A. Poli, e noi ana ia ia e hoi aku e noho i Kahu ao lakou.

            Heluhelu hou ia mai he Palapala Hooholo n aka Papa Hawaii e noi ana ia rev. A. Pali e hele i Waioli, Kauai e kokua i ka Ekalesia.  A ma ia mau Palapala, ua waiho aku keia Ahahui n aka mea i noiia, a nana e noonoo in a mea pono no keia mau Palapala, i hiki ia ia ke hai mai imua o keia Aba@.

            Alaila, ku mai la ka mea i noi ia ma na Palapala noi a hai mai i kona manao penei;

            Ma ko ʻ u hoomaopopo ana in a Palapala no ii waiho ia mai imua o ʻ u, ua maopopo ko ke Akua alakai ana ia ʻ u ma ke alanui e hiki aku ai i Waioli, Kauai, me ko ʻ u ae aku ia noi.  Alaila,

            Hooholoia. – Ke apono nei keia Ahahui i ke noi ia mai o Rev. A. Pali, kekahi Lala e noho ne iloko o keia Ahahui e holo i Waioli, Kauai, me ka @e oluolu aku i kona waiho ana i ka Ekalesia o Kohala Hema, a e holo aku e kokua i ka Ekalesia o Waioli.

            A ke hai aku nei ua hoi keia Aha i ko makou aloha i ka mea hele, me ko makou manao lana no, i kona oiaio a paa no hoi ma ka Oihana Kahuna, me ka pule aku i ke Akua nona a me kana wahine, oiai e hapai ana oia i kana hana ma kona wahi e holo aku ai.

            Noi mai o L. H. Kuliko, e koho ia ka Makua Misionari (Bona) a me S. C. Luhiau e malama i ka Ekalesia o Kohala Hema, a hiki i ka wa e loaa ai ko lakou Kahu.

            Hooholoia. – No ke noi ana mai o Rev. A. Pal ii Palapala Hookuu.  NOlaila,

            Hooholoia. – Na ke Kakauolelo e haawi aku ia ia i Palapala Hookuu mai keia Ahahui aku a i ka Ahahui Euanelio o Kauai.

            Waiho mai o L. H. Kulika he Palapala noi ia Rev. S. C. Luhiau, e hoao oia i ke kaahele iloko o Hawaii Akau, Hamakua Komohana, a me na wahi e ae o Hawaii nei, no ka hana hoolaha Buke iloko o na mahina ekolu o keia hapalua makahiki ae, a ae aku no ka mea i noi ia.

            Hooholoia. – Ke apono aku nei keia Aha i ka Rev. S. C. Luhiau ae ana e hoao i ka hana hoolaha Buke no na mahina ekolu iloko o keia hapalua makahiki.

            Hoopanee ia ka Aha a ka hora 2.  Ia Kaana ka pule.

            Halawai ka Aha i ke ahiahi hora 2.  Ia A. Pali ka pule.

            Heluhelu mai ke Komite i kekahi mau kumu hana hou mai.

            5.   Na hihia e hanaia.

            6.   O na Palapala Hoolauna nan a Aha Euanelio e mai.  Hapaiia, O na hihia e hanaia

            1.         Ko ka Ekalesia o Hamakua Hikina.

            2.         Ko ka Ekalesia o Waipio. Pau ka noonoo o ka Aha i ka Mua.

Hooholoia. – Aole e hoahewa ana keia Aha in a hoahanau o Hamakua Hikina no ko lakou kokua ana i ka hoopae ana ma ii na Papa mai ka moku ma ii ka la Sabati, aka, ke manao hoi makou, ua puni lakou i ka olelo, “ua pilikia ka moku;” a ke paipai ikaika nei makou ia lakou, a in a hoahanau a pau, mai hoolilo in a pilikia uuku, a in a pilikia o na waiwai o kakou i mea e hehi ai i ka malu o ka la Sabati.

Hooholoia. – A koho ku hale i Komite e noonoo in a hihia o ka Ekalesia o Waipio.

Ua kohoia o Rev. L. H. Kulika, Rev. J. F. Pogue, Rev. A. Pali, Rev. J. W. Kaiwi, G. W. D. Halemanu, Kamaihoolewa na Komite.

Heluhelu ia imua o ka Aha, he Palapala aloha n aka Ahahui Euanelia o Hawaii Komohana, e hai mai ana i ko lakou aloha i keia Aha, a me ka Palapala aloha a kekahi keiki o ke Kulakahunapule o Wailuku, e hai mai ana no i kona aloha i keia Aha.

Hooholoia. – E kohoia o Halemanu i Komite nana e hai aku i ke aloha o keia Aha in a Lala a pau o ia Ahahui Euauelio o Hawaii Komohana.  A e Kamelamela i Komite e hai aku i ke aloha o na Lala o keia Ahahui Euanelio in a keiki a keia Aha ma ke Kula Kahuna ma Wailuku.

Hooholoia. – E hoopanee i ka Aha a i ka la apopo hora 9 ½ kakahiaka.  Ua malama ia no ½ hora no ka haipule.  A pau hookuuia ka Aha.

Sepatemaba 19, 1869.

 

Hawalwai hou ka Aha i ka hora 9 ½ kakahiaka.  Ia Rev. J. F. Pogue ka pule.

Kamailio mai o Rev. J. F. Pogue i na mea ana i ike ai no Kaleponia, a me Rev. J. W. Kaiwi no na mea ana i ike ai no Nuuhiwa; a hauoli no ke anaina i ka lohe ana i ka laua olelo.

Heluhelu mai ke Komite imi Haawina no Maraki, 1869, e hiki mai ana.

Na Haawina.

            1.   He aha ka hihia i ku i ka hooponopono Ekalesia ana?                           S. Kamelamela.

            2.   Pono anei ke koho ia ke Kahu Ekalesia i Lunamakaainana?          J. Bikanele.

            3.   Na Rula o ka Haku Mele ana.                                                           L. Laiana.

            4.   He mea hoopoho anei ka malama ana in a hana o ke aupuni o ke Akua, he mea hoowaiwai anei?                                                             Ekalesia o Kohala Hema.

            5.   He hana anei ka ka Ekalesia maluna o na hoahanau i haalele in a halawai?  S. C. Luhia.

            6.   Ke kuleana o na Ekalesia iloko o keia Ahahui.                                                    E. Bona.

            7.   Ka hoailona e Akaka ai ke kanaka ua alakai ia oia e ka Uhane o ke Akua.   S. Kaana.

            8.   Pono anei ke hooponopono ia na hoahanau i hookaa ole i ka lakou aie?   G. W. D. Halemanu

            9.   Ka oiaio i olelo ia ma Ioane; Mokuna 8: 32                                              Kamaka.

Hooholoia – E hoomau ia na Haawina o na mea i koe.

Hoopanee ka Aha a Poakahi hora 9 kakahiaka.  Mamua o ka hookuu ana o ka Aha, ua malama ia ½ hora haipule; A pau, hookuu ia ka Aha.                            Sepatemaba 21, 1868.

Halawai hou ka Aha ma ka Poakahi hora 9 kakahiaka; A pau ka pule.

Heluheluia he Palapala na S. Kukahekahe, e waiho ana i kana Oihana Kahu Ekalesisa ma ko ka Aha lima.  Nolaila; Heluhelu mai o L. H. Kulika, ke Poo o ka Komite i kohoia e noonoo in a hihia o ka Ekalesia o Waipio i kekahi mau olelo hooholo; penei:

            1.   Hooholoia. – Ke hoopono nei keia Ahahui i ka waiho ana mai o Rev. S. Kukahekahe i kona noho Kahu Ekalesia ana no ka Ekalesia a Hamakua Komohana.

            2.   Hooholoia. – Ke paipai ia nei ka Ekalesia o Hamakua Komohana e hooponopono pu me Rev. S. Kukahekahe no ko lakou aie ia ia.

            3.   Hooholoia. – E kohoia o Rev. J. Bikanele e keika Ahahui i mea nana e malama i ka Ekalesia o Hamakua Komohana, a hiki aku i ka manawa e hoonoho ia ai ke Kahu ponoi no lakou.

            4.   Hooholoia. – No ka hoomaopopo lea ana he nui ka poe i hihia me ka Ekalesia o Hamakua Komohana, nolaila.

Ke kauoha aku nei keia Ahahui ia lakou, e hookolokolo a e kapae ae in a hihia a pau, i mea e maemae io ai ka Ekalesia.  Hooholoia a pau; alaila;

Hoike mai ke Komite no kekahi e halawai hou aku ai keia Aha.  Aia ma Hamakua Hikina.

Noi mai o Kaleihoa e kukuluia keia Ahahui ma Waimea.

Noi mai o Rev. E. Boua, e waiho ia ke koho ana a me ka noonoo ana i kahi e kukulu hou ai keia Aha ma ka lima o kekahi Komite, a e hui aku oia me Rev. L. Laiana, a me S. Kamelamela.

Hooholoia. – Kohoia o E. Bona i Komite. 

Noi mai o Rev. J. Bikanele e hoopanee keia Aha a ka Poaha mua o Maraki, 1869, ma kahi a ke Komite e hooponopono e ai.

Hooholoia. – Ua waiho mai ka Lunahoomalu i kona manao aloha i keia Ahahui, a me ke noi mai e pule aku i ke Akua no ko laua hele ana mahope iho o ka heluhelu ana o ka moolelo.  Hoopaneeia.

 

NA KANAWAI I HOOHOLOIA.

 

HE KANAWAI

 

E HOOPAU AI I KEKAHI KANAWAI I KAPAIA “HE KANAWAI E PILI ANA I NA POE I AEIA E KOHO BALOTA.” I APONOIA MA KA LA 31 O DEKEMABA, 1864, A E HOOPONOPONO AI HOI NO KE KULEANA KOHO BALOTA NO NA LUNA MAKAAINANA ILOKO O KA HALE AUAOLELO, O KELA ME KEIA MEA HAAWI BALOTA.

[Koena mai kela Pule mai]

Pauku 7.  E noho mai ua Luna Nana Koho ma kahi kupono maloko o ka Apana, iloko o ka manawa aole e emi malalo o na la he umi, aole e oi aku na la he iwakalua mamua iho o ka la koho, i mea e hoolohe ai in a olelo hoike no ke kupono ole o ka poe i kakauinoa ole ia e ka Luna Helu a Luna Auhau paha, me ka mea i oleloia ma na Pauku 3, me 4 o keia Kanawai, o ka poe hoi e noi ana i kuleana koho balota; a i mea hoi e hooponopono hou ia’i na papa inoa i oleloia ma ka Pauku 6 o keia Kanawai ke ikeia ka pono.  E hoolaha e ia e na Luna nana Koho no ia mau halawai ana ma ke kakau pu ana in a papa helu inoa i hai ia, e like hoi me ka Pauku 6 o keia Kanawai, a ma ia mau halawai ana, e hoolohe pono in a olelo hoopii a pau i hoopukaia e kue ana i ka haawi balota ana o kela a me keia mea i kakau inoa ia ma ia mau papa helu, a ina e maopopo i ua poe Luna Nana la he pono ole ka hookomoia ana o ka inoa o kekahi kanaka ma ia papa inoa, alaila, e holoi koke ia kela inoa.

Pauku 8.  O kela a me keia Luna Helu a Luna Auhau paha i kakau ole i ka papa hoike, papa inoa e like me ka mea i kakau ia ma na Pauku 3 a me 4 o keia Kanawai, e hoouku ia oia no kela a me keia hoike ole ana pela in a dala hookah haneri.  A o kela me keia Luna Helu a Luna Auhau paha, e kakau ana i kekahi olelo ma kea no hoopunipuni, a oiaio ole paha e pili ana i ua papa hoike la, e hoopai ia oia in a dala he umi.

            Pauku 9.  O na Luna Helu a pau, i ole i lawe mai mua o na Luna Nana Koho o ko lakou mau Apana iho, i papa helu, e like me ka mea i oleloia ma ka Pauku 5 o keia Kanawai, o na kanaka a pau maloko oia Apana, i hookaa i ko lakou mau auhau iloko o ka manawa a ke Kanawai i olelo ai, a ua ike ia ko lakou mau inoa ma na buke helu o ka Luna Helu, alaila, e hoopai ia ua Luna Helu la in a dala hookahi haneri.

            Pauku 10.  I mea e pono ai ka oihana koho balota, e hoolako mai ke Kuhina Waiwai in a Luna Auhau, he mau palapala pai hakahaka, no ka hookae ana in a auhau, e like me na palapalahookau e lawelawe ia ana i keia manawa a o na palapala hookaa e lawelawe ia ana ma keia hope aku; aku hoi, e kau makaka lea ia maluna oia mau palapala, na huaolelo i pai ia, i keia mau olelo.  “Ua pono iaia ke koho balota.”  A o kela me keia Luna Helu ke hookaa ia main a auhau i koe o kekahi kanaka i loaa iaia ka pono o ke koho balota malalo o ka Pauku 2 o keia kanawai e kakau ia ai ma ka hoopiha hakahaka a e haawi ia aku i kela a me keia kanaka oia ano i palapala hookaa auhau i pai ia e like me ka mea i olelo mua ia.

            Pauku 11.  Ina ma kekahi halawai ana o na Luna Nana Koho e nieniele ai no ka poe koho e like me ka mea i olelo ia ma ka Pauku 7 o keia Kanawai, ua hoomaopopo ia o kekahi kanaka i komo ole kona inoa ma ka papa helu inoa a ka Luna auhau i lawe aku ai i ka Luna Naue Koho, e like me ka Pauku 5 o keia Kanawai, a ina e hoomaopopo ua loaa i ua kanaka ne ii na mea e kupono ai malalo o ke Kanawai e koho balota, a ua nonoi hoi kela in a Luna Nana Koho e hookomo i kona inoa ma ka papa helu o ka poe koho balota i hoike ia mai ia lakou e like me ka Pauku 5 o keika Kanawai, alaila na na Luna Nana Koho e kauoha aku @ @ na Auhau e k@ a e haawi aku i ua kanaka ne ii aponoia pela, e na Luna Nana.  @ palapala hookaa auhau, e like me ka mea i kauoha ia no ka poe koho balota mal@ ka Pauku 10 o keia Kanawai.  Eia nae i ka palapala hookaa i haawi mua ia iaia @ hoihoi ia ma ii ka Luna Auhau e holo@ no ka mea, ua loaa iaia kekahi palapala hoo@ hoi i paiia “Kupono ke koho balota.”

            Pauku 12.  Ina e hookomo na Luna Nana Koho in a inoa o ka poe koho balotae ike me ka mea i kauoha ia ma ka Pauku 6 o keia Kanawai, o ka poe hoi i hai ia mai ko lakou mau inoa e na Luna Auhau @ mua ia, e like me ka mea i olelo mua ia ma ka Pauku 5, o keia Kanawa, aole no e hoopaaia lakou e pani no kekahi mea i haule ma ia papa helu.

            Pauku 13.  Ma ka la koho o na Lunamakaainana e lawe no na Luna Nana Koho in a balota o ka poe a pau i kakau inoa ia ma ka papa helu o ka poe haawi balota, ka poe nae i hoike ai imua o na Luna Nana ma @ la koho, he palapala hookaa auhau i paiia me na huaolelo, “Kupono ke koho balota.” A oia palapala hookaa auhau, e hoihoi ia @ i ka mea nona ia mea, mahope iho o kona waiho ana ma ii kona balota, a me ke kakau ia ana o kona inoa ma ka pepa helu o ka poe i koho balota.  Ina manawa a pau ua kauohaia na Luna Nana Koho e holoi in a huaolelo “Kupono ke koho balota.” Mamua ae o ka hoihoi ia ona iaia i kona palapala hookau i paiia me ia mau huaolelo.  Aole no e hiki ke hoahewa ia na Luna Nana Koho no ko lakou hole ana i ka balota o kekahi kanaka i komo ole kona inoa ma ka papa helu o ka poe koho balota, a ina hoi i hoike ae mai oia he palapala hookaa auhau mai ka Luna Auhau mai, i pai ia me na huaolelo “Kupono ke koho balota.”

            Pauku 14.  Ina e hoike hoopunipuni kekahi i kona inoa, a pane aku paha me ka oiaio ole imua o na Luna Nana Koho i ka wa e halawai ana lakou e like me ka mea i olelo ia ma ka Pauku 7 o keia Kanawai, alaila, e hoouku ia oia in a dala he umikumamalima no kela me keia hewa oia ano.

            Pauku 15.  O na huaolelo “Kanaina Nui.” Ma ka Pauku 2 o keia Kanawa, ua komo malaila ka pepehi kanaka o kela me keia @gere, moe aikane, puhi hale, hoohiki wahahee, palapala hoopunipuni, aihue, kipe, lawe i ka waiwai i haawiia mai e malama, a me na karaima nui e ae na karaima e loaa ole ai i ka mea nana i hana i kona mau pono malalo o ke Kanawai ke ole i kalaia mai o ka Moi.

Pauku 16. O kela me keia kanaka i hoohewaia i kekahi karaima nui a ua kalaia e ka Moi, me ka hoihoi ia mai o kona mau pono a pau malao o ke Kanawai, e hoike aku oia imua o ka Luna Helu, Luna Auhau, a o na Luna Nana paha, i ka palapala hoi kea o ia kala ana mai, a i ole @ i kope oia palapala i hooiaioia, alaila, e hiki no iaia ke koho balota.

Pauku 17.  Ina manawa a pau in a e like ole na manawa ina i like ole na manao o na Luna Nana no kekahi mea e pili ana i ka lakou oihana, alaial, o ka mea i holo i ka hapanui o lakou, oia ka mea paa.

Pauku 18.  O kela me keia Luna Nana Koho i hoonohoia malalo o ke Kanawai e hooko i ke koho ana no na Lunamakaainana NO KA Ahaolelo kau Kanawai o ka Pae Aina, ke hole i ka wehe, a ke wehe ole paha i ka wahi koho balota i ka hora ewalu o ke kakahiaka o ka la koho, a i lokahi ka manao, a i kokua aku paha ia hole ana, a wehe ole ana i ka wahi koho; a i pani paha i ka wahi koho mamua ae o ka hora elima o ke ahiahi o ka la koho, a i lokahi ka manao a i kokua aku paha i ka pani e ana o ka wahi koho mamua ae oia hora; e hooukuia no ia i ka uku hoopai, i kela me keia manawa e hana ai pela, aole e oi aku mamua o ka elima haneri dala e hoopiiia e ke Kuhina Loio mamuli o ke kauoha a ka Ahaolelo kau Kanawai e noho ana mahope koke mai oia manawa koho.  A o na uku hoopai e ae a pau e pili ana i keia Kanawai, e ku no ia i ka hooko a i ka hoopai ia imua o na Lunakanawai Hoomalu a Apana, o kela me keia Apana, kahi i hanaia ai oia hala.  A o ka mea e hai ana i ka koe ia o na pauku o keia kanawai i hiki ai ke khoopai ia e na Lunakanawai Hoomalu a Apana; e loaa ana no iaia ka hookah hapaha o ka uku hoopai e loaa mai ana mai ka mea i ku ai iaia ka hewa.

Pauku 19.  O na Kanawai me na hapa Kanawai a pau e kue ana i keia ua hoopauia.

Pauku 20.  E lilo keia i Kanawai ma ka la aku i hooholoia’i.

Aponoia i keia la 22 o Iune, M. H. 1868.

KAMEHAMEHA R.

 

MEA HOU!

Hookahi Tausani Dala Makana!

 

I HOOHOIHOI IA AI.

 

KA MEA HOOMAU

 

HANA KULOKO HAWAII NEI.

$1,000!!

 

Ma keia mea, ke haawi nei au i Hookahi Tausani Dala, he mau aku kaulele e hoohoihoi ai i ka mahiai ia ana o ka PULUPULU @ AILANA ma keia Pae Aina.  Penei kea no:

1 – I ke kanaka maoli, a haole paha, @ ke kanu ana i ka Pulupulu Bi Ailana iloko o ka makahiki 188@, a i kona hoi @ paona Pulupulu, aole i emi iho malalo o 28,000 paona, me ka hoa no, a e haawi no au i ka uku kaulele.

ELIMA HANERI DALA MA KE GULA!

($500.00!)

2 – I ke kanaka maoli a haole paha, ka lua hoi o na mea i hooulu nu ii ka Pulupulu 81 Ailana iloko o ka makahiki 180@ .  1 emi ole iho malalo o 21,000 paona, me ka hua no – E haawi no au i uku kaulele,

EKOLU HANERI DALA MA KE GULA!

($3,000!)

            3 – I ke kanaka maoli a haole paha, ke kolu hoi o na mea i hooulu mai i ka Palupalu @ Ailana iloko o ka makahiki 180@ i emi ole iho malalo o 16,000 me ka hoa no – E haawi no na ! aku kaulele,

ELUA HANERI DALA MA KE GULA

($200.00!)

O na kumu nui wale no i haawiia ai keia mau makana maluna, a i wehe akea ia ai hoi in a mea a pau, no ka Pulapula wale no i hooala ia ma Hawaii nei, - A no ka Pulupulu @ @lana hoi ka makana e haawiia ai; a e kuai hoopaki ia no e ka mea nana ka inoa malalo nei me ke Kumukuai Kiekie.  O ka @ @ o ka mea nana e haawi nein a aku kaulele, i mea e mahiai pono ia ai a ulu ka Pulupulu o ka makahiki 18@-Aole e kuai ia kekahi hapa oia mea me ka poe e ae.

            Ina he ano kanalua, e ninau pono mai no i ka oiaio.

            E waihoia kela uku makana a hiki i ka la 31 o Dec. @ ma ka wa e weheia ai.          (350.@)                                                                                   H.M. WINI.