Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 42, 17 October 1868 — Page 2

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  James Palakiko
This work is dedicated to:  Mary Akiona, mother

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

mea maikai a ke Akua i waiho mai ai me kanaka, i makemake ae nei au kamailio ma keia wahi, me ka ninau ana, No keaha la i inu nui ai kekahi poe e hooloa, a i ole, e hoopau loa?  O oukou no paha kekahi i ike i ke kumu, nolaila, ua oki no kaʻu, no ka mea, ua mau ae la no ia; ehia auanei hoa o ke ola, ina ae, oia?  A i ole no hoi paha, oia iho la no.  Ehia hoi auanei o Mea ia Mea nei, lauhue Kona?  A o Mia hoi ia Mia nei, manuwa Kula?  A o Moa ma hoi ia Moa nei?  Na ke kai e ai ka aina.  O koʻu hai ae ka paha i kaʻu mea i ike aku nei a me koʻu mau manao no ia mau mea e pau loa; o olelo mai hoi auanei oukou na huna ia.  A lohe ia ae la no hoi paha ia mau mea la ea; o-ia.  o ka Moolelo no ka kakou.  A e pakui Moolelo iho paha oukou?  Ina no hoi pela ea, ai waha hihi no.  (Aole i pau.)

 

Ritualism

 

The Dean of Carlisle preached a sermon in the cathedral of the city recently on Ritualism.  It was a sequel to a discourse upon the same subject delivered in the cathedral on the previous Sunday.  At the close of his argument the dean said if he had believed with some fond and foolish people that the divisions of the Church of England were only a slight squabble about a little decoration, about a little more music, a little more singing, a little more dress, he would consider it as “hay, straw, and stubble.” not worthy of consideration, but he believed, in the depths of his heart, this thing meant much more.  He believed the nature of it was deep-seated in the artifices of Satan, in the mysteries of iniquity and corruption.  He would not say it was a work of the Church of Rome, but of the dark ages; and whether it be a part of the whole-every fragment of drapery, every unusual bowing and crossing of the hands, the taking of the Lordʻs Supper in the hollow of the hand, or bowing to the altar-it was downright idolatry.  Why would a man going down the steps of the communion table, bow to the table?  He must believe there was something there.  What was it?  It was because he believed the elements of bread and wine had been turned into the body and blood of Christ; it was because he thought a sacrifice had been offered there.  He believed that in all these things, which appeared to some childish, there was a certain thrusting out of a bud, which would lead by and by to a flower and fruit; and the seeds of superstition and darkness must be the result.  These men were “causing divisions among us.”  Avoid them!  Don’t go near them; don’t go out of curiosity, to see their bedizened altars and their gorgeous vestments.  It is all superstition and idolatry, the whole of it.

He condemned no man individually; but inasmuch as those who represented that system reviled Protestantism-told them that their Protestant martyrs were merely political offenders-laughed at the Protestantism by virtue of which Victoria sits upon the throne, and by virtue of which he occupied that pulpit-he solemnly declared he believed Ritualism to be a deep seated heresy, proving itself to be so by its hands to go to its mother Rome, and to its sister the Grecian Church, while it turned away from Protestantism.  Protestantism was a protest against the very thing that Ritualism wished to introduce.  They asked for liberty; liberty to do what?  Liberty to introduce Popery into the Church of England.  They should have no such liberty so far as all honest ministers of Christ could oppose them, by fair argument in open court, and by every means which God had given them.  He had been watching them for these forty years, he had never ceased to do so, and with his dying breath he should do so still.

A Very Natural Mistake-Not long since, at a public dinner in one of our large midland towns, a Roman Catholic priest who was sitting not very far from a Protestant clergyman, told the latter an amusing but significant incident, which occurred to one of his (the priest’s) flock: A poor Irish Roman Catholic woman happened to enter a Ritualistic church, naturally mistaking it for a Popish place of worship.  Puzzled and perplexed both by what she saw and what she did not see, she came breathless and in haste to the priest, explaining, “O yer Riverence, I’m fairly bothered.”  “Why, what’s the matter!”  “Why, yer Riverence, I’ve just been into a church and saw there the illigant Altar, and the candles, and the priests saying Mass, but sorrow a dhrop of holy water could I find, and when I asked for it, ‘O’ said one, ‘we have no holy wather here!’  ‘No holy wather!’ says I, ‘ah, then, ah then, what is it ye are?  ye spalpeens, ye’r decavers intirely!”-English Paper.

 

Ma keia mau la hope mai nei, ua hoolaha hou ae o Generaln Garipalodi, i kekahi paapala iwaena o na makaainana o Italia; a maloko no hoi o ia palapala i hoike ae ai oia i kona manao mahalo i ka poe kue Pope, e kapa ana i ka Luakini o Sana Paulo, he hale kuai, a i ka Pope hoi, he kanaka hoopiopio lealea.

Ua kuaiia kekahi ipu-ala ma ka Makeka e Parisa waena; a o kona kaumaha, he kanaha paona; a ua ana ia kona anapuni, he eha kapuai me elua iniha.  A o kona kumukuai, ua pau pu no paha i ka ai ia e lakou, oiai aole i haiia mai.

Ua hookolokoloia imua o ka Aha Hookolokolo ma Kalakata, ke Kapena o ka moku kaua Berirania Eurydice, no ke kumu hoopii, no ka hoao ana e hoomaka e pepehi kanaka.

KA LUNA HOOPONOPONO—L.H. Kulika.

KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. Kawainui.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons)

Rev. M. Kuaea

D. Malo (Lokoino.)

S.M. Kamakau.

Rev. C. B. Anelu. (Andrews.)

 

KA NUPEPA KUOKOA.

HONOLULU , OKAKOPA 17, 1868

I na Luna Kuokoa a me ka poe lawe

 

            He pono ia makou e paipai aku ia oukou, ke hiki mai nei ka hapaha hope o ka makahiki, a o ka wa pono keia e hiki ai ia oukou ke hookaa mai i na uku pepa a oukou.  O kekahi poe o oukou, ua hookaa pau mai i ka uku makahiki, a ke mahalo aku nei makou i ka lakou hana maikai, aka he nui ka poe e aie nei no ka lakou mau nupepa iho, a e hoomanao lakou, e pono e ukuia ka poe hoonoho hua no ka lakou hana; a ina he mea maikai ka nupepa, e malama mai oukou ma ka hookaa ana mai i ka wa kupono.

            Ke manao nei paha kekahi poe, he mea uuku ka hookaa ana mamua o ka hopena o ka makahiki.  Aole pela, no ka mea na ka poe pai no e kuai i ka pepa a me ka hoolimalima ana i ka poe hana mau, noia mea o kela a me keia mea e lawe ai i ka pepa, e uku koke mai lakou e like me ka maikai a me ka hikiwawe.

            Ke hai aku nei makou i na Luna a pau o ke Kuokoa, he uuku loa na wahi dala i hookaaia mai e kekahi poe o oukou i ka hapa mua a me ka hapa hope o ka makahiki, a ano ka wa a oukou e liuliu ai a hookaa mai i ke koena o ka poe lawe nupepa mai ko oukou mau lima aku.  Mai hoopalaleha mai oukou, no ka mea he aupuni palapala ko kakou, wahi a ka Lani III i hala aku, nolaila ke lawelawe nei ia ano aupuni.

 

Konatenekinopela a me Russia

 

            O ke kulanakauhale nani o Konatenekinopela, oia kekahi o na mea kaulana loa o keia honua.  O ka aina kahi ana e ku nei, ua hoailona maoliia no he kahua no ke kulanakauhale nui.  Ma keia wahi i kukuluia ai ke kulanakauhale e ka poe o Helene i hele mai ilaila, oia ka makahiki 660 mamua aku o ka Haku, a i ole ia he 2,528 na makahiki i hala aku nei.  Ua kapaia oia o Baizanatiuma.

            O ke kulanakauhale e ku nei, ua kukuluia i ka makahiki o ka Haku 330, e ka Emepera Roma, o Konatanatine kona inoa, ka mea i manao, oia kahi maikai no ke kulanakauhale alii o ke ao nei, a ua kapaia mahope o kona inoa.  Ke ku nei oia he umikumamalua mile mai ke Kai Eleele mai, a o ke kowa o Bosobora ke oki la mawaena, e hookaawale ana i na kapakahakai o Europa a me Asia mai Europa aku.  Na keia kowa e hoohui i ke kai o Mamora a me ke kai Eleele, a naia kowa no i hoohui mai ke kai nui o ke Kaiwaenahonua.

            Eia ma keia kulanakauhale ke awa maikai a nani loa ma ka honua nei, i kapaia ma ka inoa, “Kiwi gula,” a ke makaikai mau ia nei e na moku o na Lahui a pau o ka honua.

            Ua kukuluia ke kulanakauhale maluna o kekahi mau puu, oia hoi kekahi kumu o kona nani a oluolu maikai no ka noho ana.  O na oaheahe makani kai mai a pau o Bosobora, Mamora a me na wahi e kaei puni mai ana; a mai keia mau puu mai ua hehee aku ka lepo ma na aoao, a ua kakahe aku ilalo i ke kai a laweia aku la e ke koliolio kai.

            He nui e ae no na wai lele a me na wai kahe e lawe mau ana i na lepo; a o na paka ua ke haule iho, o lakou kekahi mea nana e lawe aku i na lepo o na puu i hehee iho ma na aoao, pela i maemae mau ai ka hapa nui o ke kulanakauhale o Konatinopela.  Aka hoi, i na wa a pau, o kahi haahaa o ke kulanakauhale e pili ana i ke awa, e kapaia no paha, he mau wahi pelapela.

            Hookahi wale no alanui nui e holo ai mai ke kai mai a i na pa pohaku ma ka aina.  Ua poaiia ke kulanakauhale e na laina pa pohaku kahiko, i kapiliia no ke pale ana aku i na enemi.  Aole i hoonoho piliia na hale, aka ua hookaawale iki iaʻku me na wahi kipona pa, pa mea kanu a me na laau, a ma kahi kaawale na Halepule Mahomeda me na oioi he lehulehu wale.  He nui wale na winiwini loloa i kukuluia a malama loa ia me ke alohilohi keokeo; a maluna o ka piko o kela a me keia winiwini, ua kauia na kii mahina gula, a oia kekahi mea nani loa ma ka nana ana aku ma kahi mamao.  Ma na wahi a pau au e hiki aku ai i Konatinopela, e ku mai ana kela, e like me “Ka Moiwahine o na kulanakauhale.”

            Ua lilo mai keia kulanakauhale nani ma ke Kaua, mai ka poe Helene nawaliwali mai, a ua hala iho nei eha tenekuria a oi makahiki o kona lilo ana i kulanakauhale alii no ka Suletana o Tureke.  He poe Mahomeda ke Tureke, a he lahui ikaika mamua, aka no na makahiki he nui ke emi nei kona mana, a he nui ka aie o ke aupuni, a nolaila ke kapaia nei ko lakou Suletana, e na aupuni ikaika a pau.  “He kanaka mai.”

            O ka aina o ka Emepera o Rusia e pili koke mai la ia Tureke, a ke makemake nei e lilo aku ke kulanakauhale o Konatinopela iaia a me ke kowa e puka aku ai mai ke kai Eleele a i ke Kaiwaenahonua, i hiki ai i ko lakou mau moku a me na kalepa ke puka lanakila mai ke kai Eleele aku, malaila ko lakou aina pili i kapakai ma ka Hema.

            He lili loa na aupuni e ae o Europa ia Rusia, a aole o lakou makemake i keia aupuni e lawe aku i ke kulanakauhale o Konatinopela a me ke komo ana i ke kai Eleele a me ke alanui e hiki ai i Asia.  O keia kekahi kumu nui i kaua ai i na makahiki i hala o Rusia me Enelani, Farani, Auseturia a me Tureke e kokua i ke “kanaka mai” i mau kona kuokoa.  Aka no ka make ana o ka Moi o Rusia o Nikola, i ka wa e kaua ana, nolaila ua hoopau kona Panihakahaka aole make hooloihi aku i ke kaua, a nolaila ua hanaia ke Kuikahi.

            Mai ia manawa mai ke kuokoa ana o Tureke a hiki i keia wa, no ka lili o Farani, Auseturia a me Enelani.  Aka, ke kau nei no ka maka kuko o Rusia maluna o ke kulanakauhale o Konatinopale, a ke kali nei oia a loaa ka manawa kupono e lele aku ai maluna o kela wahi, a lilo mai nona.

            Ano, ua oi ae nei mamua o ka makahiki ka hoomaauia ana o Tureke a me ka hakaka ana maluna o kekahi mokupuni liilii i kapaia o Kerete.  He poe wiwo ole lakou, aka, he poho lima wale no ka nui o na kanaka e hoomau nei i ke kaua no ke kuokoa, e kue ana ia Tureke.

            Aole i mahalo ke aupuni o Rusia, no keia hoomaauia ana o na Helene, no ka mea, o ka hoomana o Rusia, oia no ka Ekalesia Helena.

            Ma ka Eke Leta hope mai nei hoi, ua lohe mai makou, ua @ Mana Nui i ke Suletana, e @ aku la ia Kerete malalo o Helene, a pela e pau ai ka hoomaauia ana o na Helene; a ua noi pu aku oia, e hai mai i ka haina iloko o na la he umi, a i ole ia e ae mai, o ka hoomaka no ia o ke kaua.

            Ke kali nei kakou i ka haina a Tureke, a ma keia eke leta mai e hiki mai ai i keia hebedoma ae, e lohe ai no ko Tureke haawi mai e like me ke noi, a i ole ia, he kaua paha.  Ina pela, aole e pau ana ko Rusia makemake ia Konatinopela.

            Ka Puukani Kaulana Ua Hala-Me ka naau kaumaha a minamina, ke hai aku nei ia oukou, o ko kakou puukani kaulana ma ke mele ana, oia o Mrs. Elizabeta Kikaha Halulu, ua haalele mai la i keia ola ana, ma ka hora elua a me ka hapa o ka wanaao Poalima iho nei, ma kona wahi ma Honokaupu, Honolulu nei.  Ua hanauia oia ma Kawaiahao i ka la 26 o Iune, 1841, a make iho la maanei i ka la 16 o Okatoba, 1868, iloko o ka iwakalua kumamahiku o kona mau makahiki ma keia ao.  Ua waiho iho i kana kane a me na pilikana iloko o ke kaumaha, a i ka papa himeni holookoa o Kawaiahao iloko o ke kanikau nona.  Aia maluna o kona koolua a me na pilikana ko makou aloha me ke kanikau pu ana no ka mea i make.  I ke ahiahi o ka la apoapo e hoolewaia ai kona kino kupapau.  Ua makemakeia na pilikana a pau e ukali aku i kana huakai hope.

 

NU HOU KULOKO

Oahu .

            Na Alii Moku “Mohongo.”-Maluna o ka Mokuahi Idaho i holo aku nei, ua ike makou i kekahi mau alii moku maluna ona, i holo aku nei i Kapalakiko, a holo loa aku paha ma ha Hikina.

            Malama Buke Waiwai o ke Aupuni.-Ua ike iho makou, ua hookohuia mai o Alfred C. Kakela opio, i Malama Bake Waiwai no ko kakou Aupuni, ma kahi o Mr. Wanapaka i kaiehuia ae nei no kekahi kumu e ae a makou i lohe maopopo ole mai ai.

            Ua ike iho makou i ke kuna Alabani, ua hana hou ia kona kia mua, a ua kauia he ma-ke nana pihi kohola mawaena o ke ku-i o ke kia, i wahi hoi e nana ai a ike aku i ke kohola, ke holo ia ma kana hana pepehi ia.  E hana mau pea heke ia ana paha ia kia ona.

            Ua kani ke ae na bele pau ahi i ka wanaao o ka Poaono iho nei, a ua eleu ae na keiki o ke ahi, a holo aku i kahi o ke ahi.  I hoea aku ka hana, eia ka he imu puaa, a no ka uahi launa pono ole, nolaila kani hewa na bele.  Mahalo no nae i ka mikiala o na keiki o ke ahi.

            I keia la, akahi haneri me kanaono kumamaha la o ke Kalepa Kilona ma ka moana me na ukana no keia kulanakauhale.  Aia pu hoi maluna oia moku, na Baibala a me na Kauhoa Hou ano hou no kakou nei.  Ke ake nei makou e hiki mai e hoolawa aku i ka maka pehu Baibala o ka poe e ake nei ia mau ano Baibala hou.

Hoomaemae Alanui.-Ia makou i naue holoholo iho ai i kekahi o keia mau kakahiaka nui hau kololio wale, ua halawai mai ko makou mau kii onohi maka me na wahine a me na kane e pulumi ana mamua iho o ko lakou mau ipuka hale, a e hoolale ana i na ula ahi no ua mau puu opala la i houluuluia.  Pomaikai hoi ina ua hoomaemae pu ia mai o loko o ko lakou mau pa hale iho.

            Ka Ulu Moku o Keia Kikina.-Ke ike nei makou, ke hooihoiho mai nei na au moku o Kohola o kakou mai na kai anu, ua ku mai kekahi mau wahi moku kakaikahi, a ei aku paha mahope mai ka nui.  Ke lana nei ko makou manao e hoopomaikaiia ko kakou mau keiki aukai ma ka hoi ana mai, ua lehau ko lakou mau moku i ka aila, aka, he nui nae ke kanalua ana o ka poe haole no ko lakou hoi mai me ka pakalaki.

            Ke pipili mai nei na nalo i ke ao maluna o kela me keia mea, a maluna pu hoi o ke kino kanaka.  He manaka maoli hoi i ka pipili mai i ka wa kakau.  Owai la ka mea hana ole i ike i ke pale aku i keia mea.  Aole hoi oia wale, kau ma la hoi ke ano ahiahi, a o ke kani hala ole mai la hoi ia o ka makika waha liilii, nana aku, aohe hana kuli mai a koe.  Kai no hoi o ke ao ke hoopilikiaia, pau pu no la me ka po.  I ahuna i ka paku makika, moe lealea ka po.

            Ka Aha Kukamalu-Ma ka halawai ana a ka Aha Kukamalu, mahope iho o ka make ana o ka Mea Hanohano Rev. Lorena Anaru, ua hooholo lakou, he mau olelo hooholo, e haawi aku i ka wahine kanemake, a me kona ohana i ke aloha, a e paa hoi ke kanikau ma ka lima hema o na lala o ia Aha Hanohano i ka hoailona kanikau no na la he kanakolu.

            Na Ipu Haole.-I ka Poaono a i ka Poakahi iho nei, ua huluiia mai ma ka Makeke o Honolulu nei, na tausani ipu haole, mai Waianae mai, maluna o ke kiakahi Waimalu.  Ua kuai nana e na pake a me ka poe hoopukapuka ipu, a eia lakou a pau ke maauauwa mai nei ma ko lakou mau hale kuai ipu iho.  Pomaikai wale ina e nui mai ana ua mau hua ono la a hiki aku i ke kau ulumoku.

            Nu Hou ka Wela o Honolulu.-Ke hoi hou mai nei ka la o ua kulanakauhale nei, nana aku hulalali loa ke anaponapa a ka wai liu la i ke kula.  Aka aohe no nae ia he mea hou a ko Honolulu keiki e makau ae ai, oiai no keia keiki ka oleloia ana, “he keiki poo la ko Honolulu.”  Ua hele no nae keia mau la kikiki a makahinu wale no i na keiki uapo, i ka ka mea o ka noke mau i ka hoehoe waapa.

            Keiki Opio a Keoni Karati.-Ma Makiki, la 11 o keia malama, make iho-la i ka mai anu, ke kaikamahine opio a keia kanaka o ka aina e, me kana wahine Hawaii, iloko o na makahiki elima o kona ola ana ma keia honua.  He kaikamahine oia na keia mau makua i aloha nui ai, aka, ua hiki ole ia laua ke aua iho i ka laua mea aloha, mai ka lima mai o ka make.

            Ka Mokuahi “Montana.”-Ina ua haalele io keia Mokuahi i ke awa o Kapalakiko i ka Poakolu o ka pule i hala, alaila, o ka Poakahi e hiki mai ana, oia kona la e komo mai ai ma ko kakou nei awa, me na ukana a me na ohua.  Ina he mea ano nui ko na aina nui i keia wa, alaila, e lohe mai auanei kakou mai na mea hou mai maluna ona.  O na wahi mea ulu wale no paha auanei ka kakou mau wahi mea kupono no keia mau moku, nolaila, e uleu mai no oukou.

            Ko Kunuiakea Ola Kino.-I keia mau la aku nei i hala, ua loohia keia pua alii o kakou i ka mai anu, ia ia e noho ana ma ka hale kula ma Ahuimanu, aka no ka ikeia ana, aohe kupono nona ka hooloihi ana malaila, nolaila, ua hoihoiia mai oia i ke kulanakauhale nei, a na Kauka Minuteole i lapaau iho nei ia ia, a ua ola loa oia i keia wa.  I ka la Sabati iho nei, ua ike iho makou ia ia i kona komo ana iloko o ka Hale Hoomana o na Makua o lakou, me kona ola oluolu loa a maikai.

            Ka Hookolokolo Kiure o Honolulu.-Ma ka Poakahi iho nei, ua kukuluia na Aha Kiure elua o Honolulu nei, na haole a me na kanaka.  Ua hoopaneeia na Kiure kanaka maoli a ka Poakahi, alaila komo mai lakou.  Ua hoopaneeia hoi na Kiure haole a i ka la inehinei.  Ua waihoia mai imua o ka Aah Kiure haole, ka hihia o ka haole kahi umiumi, a me ka hoopii poho a ke kupakako a Hulipahu no na tausani dala elua me elima haneri, no kona hoehaia ana a kekahi mau haole.

            “Kona Pakeke” a me na Alani-I ka Poakahi nei, ua huaiia ae na ukana o keia kuna holoholo pili aina o kakou, a maluna mai ona i ike iho ai makou i na alani momona o Kona, na kope, na maia, na ko, a me na mea e ae oia aina lai malino.  Ua piha pono keia kuna i na ukana, a ua hele a piha pono kona nui kino.  I ka hiki ana mai no hoi i ka uapo, ua hoeu aku no hoi koonei poe piepiele, a hului mai la i na ko, maia, alani, kope no ke kumukuai i hooholoia e na aoao elua.  Ua emi mai paha i ke dala me hapalua ke kumukuai o ka haneri alani hookahi.

            Halawai a ka Poe Kanu Ko.-Ma ka hora 11 o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, ua kono ae ke Kuhina Waiwai o Hailasi i na Ona o na Mahiko a me na Agena, e hui pu me ia ma kona Keena Hana.  Ua hele aku keia poe e hui, a ia manawa i hai mai ai oia no kana Misiona i Wasinetona.  Ua hai mai oia, he manao lana no kona, e hooholoia ana ke Kuikahi Panai Like i keia halawai hou ana aku o ka Ahaolelo.  O ka poe Mahiko wale no ka poe i kaheaia, a pehea iho la ka auanei kakou ka poe paahana a me na kanaka nona ka aina.

            Ka Ekalesia o Waimanalo.-Ua oluolu i na hoahanau o keia ekalesia maluna ae, ke koho ana aku ia Keoni Kamaki opio, ke keiki papa o ua pali koolau la, i Puuku malama dala, a i mea nana e kuai i na papa ma Honolulu, a me ka hoolako ana i na mea e ea, no ka hooponopono ana a paa loa na hemahema o ko lakou luakini e ku la ma Waimanalo.  Ua ae oluolu aku hoi ka mea i kohoia mai, e hapai ia hana nui, a ke liuliu nei oia e hoomaka.  Ma ka la ewalu iho nei, ua hoahaaina lulu dala lakou, a ua loaa mai na palahuku he nui.  O ka huina o na dala no ka hoolako ana aku, he $305.  Hoomaemae ia a maikai ko ke Akua wahi e hoomana ai.

            Ka Uahi a Pele.-Ma ka Poakahi iho nei, ua paa pu mai ko kakou mau kuahiwi i ka uahi, me he mea la, he ao ua poluluhi, aka, aole nae nolaila. Me he mea la, ke hana hou nei ka Madame Pele i kana hana eli honua.  Aole i ikeia kekahi wahi i puka ae ai kona mahu.  Ua lohe mai makou, he uahi ma Puna i ka la hope o ka malama i hala mai ka lua ae o kahi a ua wahine la e noho ana, a heaha la auanei ka hopena.  Ke olelo mai nei kekahi o poe Hawaii, aole i pau ka mahu ana o ka auwai pele i puka ai i kai o Hioipakini, ke kuku la no ka mahu.  Ike ole ia no hoi ka hana a ka wahine hookalakupua o ka uka o Puna.

            O ka la 28 o Novemaba e hiki mai ana, he la kulaia no keia Aupuni, no kona Kuokoa ana iloko o na makahiki he iwakalua a keu i hala.  Penei hoi, liuliu mai ana, na kanaka aloha aina, no ka hoomanao ana ia la.

            Haole Farani Kilo Hoku.-Ua kukulu aenei ka haole Farani i holo mai nei e nana hoku, i wahi hale nana hoku nona ma na huina o na Alanui Uniona a me Adamu ma Honolulu nei, a ke hoomaka mai nei paha ia i keia mau po e nana me kana ohenana.

            Ka Papa Ola a me na Poe o Kalaupapa.-Ua lohe mai makou, ua manao keia Papa, e hookaawale i na kanaka a pau e noho ana ma Kalaupapa, i kuleana ole maluna o ia wahi, a e hoolilo loa ia aina no ka poe o kakou i loohia e kela mai pake; e kali makou a maopopo no na mea kuleana aina malaila.

            He Mau Palapala Elua.-Ua loaa mai i ko makou waihona palapala, he elua mau leta pane ia “Kupa Hawaii” o Lahaina, Maui, a no ka piha loa o ko lakou mau pepa i hala, nolaila, ua waiho mai makou a i ka wa kupono, alaila hoopuka aku makou i hookahi o ia mau palapala.

            Ia kakou e komo aku ai iloko o ka luakini o Kaumakapili i keia wa, ua loli ae kona ano mai ka wa mua ae, a he ano hiehie maoli ae la keia i ko ke kulana mua.  Ua hoopololeiia ka hoonoho ana i na noho, e huli pono ana imua, ma kahi o ka awai e haliu mai ana.

            Kuikahi Panai Like.-Ma ka la ewalu iho nei o keia malama, ua kakau inoa iho he kanaono mau haole waiwai, paahana, kalepa a hana lima o keia kulanakauhale, ma ka palapala noi i ka Moi, e noi aku ana laia, e hoouna hou i haole kupono i Amerika Huipuia, no ka hele ana e hooikaika hou i keia Kuikahi, i ka halawai hou ana o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, no ka mea, ua manao keia poe haole, e mahuahua ana na pomaikai e loaa i keia Aupuni, ke hooholoia kela Kuikahi Panai Like.

            Oiai ke pii aenei ko kakou lahui mai ka noho ana naaupo a i ka noho ana naauao, a ua puni ka aina i ka naauao, no laila, o ka kakou hana maikai aku o keia wa, o ka malama ana i na rula o ka noho ana maikai a naauao.  Eia nae, o kekahi poe wahine ano e o kakou, ke hoao nei e holoholo lio me ke olohelohe, aohe pa-u lole e uhi ae ai i ko lakou mau kuekue waiho wale, nolaila, he mea maikai, i na he mea hiki i na makai a me na kaiko o keia kulanakauhale, e ao a e papa aku i na wahine e hana ana pela, i pau ai ka lakou hana uku ole ana ma ke kulanakauhale Alii nei, o hoohilahilaia mai auanei kakou e ko Nawaieha poe.

            Moku Kaua Beritania.-Ma ka Poaha iho nei, ua hoi aku ka Mokuahi kaua Beritania Scout i ka home.  E ku ana oia ma Tahiti, a nolaila, ua hoouna aku ko kakou Luna Leta i na leta hiki malaila.  Ma ka lokomaikai o ka Luna Leta, ua hoounaia aku na puolo nupepa o ko kakou mau Misionari kanaka ma Fatuiva, no ka mea, he hiki ka leta mai Tahiti ae a ilaila.  Ua hoouna pu ia aku hoi he ope nupepa mai keia Keena aku, na Niniko a me kana kane Kapilikea, na mea makaikai i hele aku e ike i ka aina o ka wahine.  Ke lana nei ko makou manao e loaa ana, a e ike ana laua i na mea hou mai ke Kilohana ae.

            He Kaula Wahine.-O kekahi wahine Hawaii i Kaulana kona inoa ma ka lapaau mai ana, he olelo wale aku no ola ka mai, i keia mau la iho nei, e hooleleia ana ka hauli no ke kai pii, ua hele aku oia a imua o kekahi ohana, a ua wanana aku e holo i Manoa i pakele i ke kai hoee.  Mamuli o keia wanana hupo a lapuwale, ua pupuahulu kela ohana, a ua kaiehu i ko lakou mau opeope, a ekolu kaa kikane i piha i na ukana o ka hoohikihiki ana i Manoa.  Eia nae ka mea kupanaha i ua kaula wahine nei, ma kahi ana in oho ai a maa, a he mau makamaka hoi kona malaila, aole oia i hoopuka i keia wanana, aka, ma kahi e kana wahi e hoopuka ai.  Ahu kupanaha a ka la i ka wahine kilokilo Hawaii.

            He Mau Hora Hana Anei ko ka Papa Hoonaauao.-Ma ka Nupepa a H.M. Wini o ka Poaono iho nei, ua ike iho makou i ka ninau a kekahi mea i hele i ke Keena o ka Papa Haonaauao i ka wa kupono no ka hana, aka ia ia i hiki aku ai, me ka lana o ka manao e pau ana kana hana, aia hoi, ua hoohokaia oia ma ka ike ana aku, ua pani ku ia kona ipuka hana, me he mea la, aohe hale oihana ia.  Nolaila ke ninau nei oia, ua hookaawaleia anei he manawa hana no ka Papa Hoonaauao i kela a me keia la?  He nui io no ka poe keiki hele malaila e kuai buke ai i ke kakahiaka, aka aole nae he loaa o na buke, no ka mea, aia no i ka noho a kahiku ka la.  I manao hoi i ka auinala la e loaa ai, hele mai, oia ana no.  Pela mau aku ana paha a pau ka noho ana o keia ano.

            Ua Pioloke ke Kulanakauhale nei.-I ka Poakahi iho nei, ua lohe ia he mai hepera maluna o ke okohola Uilama Rotch, aka ua hoouna kokeia ke Kauka o ke awa o Honolulu nei, oia o Makipine opio e nana, ina he oiaio, aka i kona hiki ana maluna, aole mai i koe maluna o ka moku, e like me ka mea i loheia.  Ua loaa io no i ka mai hebera, eha mau kanaka o ua moku nei, i ka wa a lakou i holo aku ai mai Hakodadi aku, i ka malama o Mei, a ua pau lakou i ka make.  Ua hoomaemaeia na wahi a ua poe mai la i kaa ai, a ua hamo punaia.  Kiolaia hoi na bela moe a lakou i hiolani nui ai, a mai ia manawa mai a hiki i ka hoi ana mai i Honolulu nei, aole he mea hou i loaa.  Ua hokomoia mai ua moku nei iloko o ke awa, a eia ke ku nei me kana mau pahu aila 1100.

            Na Mahiko i Kudalaia.-Ma ka Poakahi iho nei, ua kuaiia ma ke kudala, na Mahiko o Onouhaui, a me Kailua ma Kona.  O.T.H. Davies, o Honolulu nei ka mea nana i kuai aku.

            Na Kula Aupuni o Kona nei.-Ua lohe mai makou, mai kekahi Keonimana mai, aole i hookomoia mai na buke a ke Komite Hooko i na Kula Aupuni i ka malama o Iune i hala iho nei, maloko o na Kula o keia Apana i keia wa, oia hoi ka haku manao ana, ao pili olelo ana, a me ke ao ana i na kiko.  Ke ao ia nei keia mau kula e like me ka mau, a elua mau kula e hoomaamaa nei ma ke ao kiko, koe nae kekahi mau buke a ke komite i hoapono mai ai e aoia.  Ina he hemahema no ka buke ole, alaila pono paha ka hoopalaleha ana no ka wa pokole, a imi aku ana i mea e holo ai ka naauao.

            Hoonohonoho Akua na Kamoiliili.-Ua lohe mai makou mai ka nui makamaka mai o Waikiki waena, eia malaila kekahi @ kanaka e akoakoa nei i ka po, a o ka lakou hana, o ka hoonohonoho akua, ka mea maa a na kupuna kahiko i hana naauao ai, a eia ka hoi e ukali mai ana ia alina maluna o na keiki e noho nei i ke au naauao, ke au malamalama a pomaikai hoi.  Pehea hoi keia e hoi hope nei, me ke kumu ole.  Heaha auanei ka mai-a e loaa mai ma kena hana hoopaukoalala?  E huli e kanaka Hawaii e auwana nei, aohe akua liilii ma kahi e e hoomana ai,  Hookahi wale no mea Mana e kukuli aku ai, oia ka mea nana i hana @ oe, mailoko mai o ka ole.

            Kiaha ana o na Alanui o ke Kulanakauhale.-Ua ike iho makou, ua hoomahuamuha loa ae na Ilamuku (Na Luna Makai) i na makai o Honolulu nei, a ua hoomamao aku i ke kulana kiai o na makai mawaho.  Ua ike iho makou, ua hoonoho ia ma Alanui Rikeke, Puowaina, Kawaiahao, a me Alanui Liliha, na makai, kahi i hoonoho oleia mamua.  Ia makou e mahalo aku ai i na Luna Makai no ko lakou akamai i ka malama ana i ka maluhia o ke kulanakauhale, ke lana nei ko makou manao, e lilo na makai @ iho nei i mau kanaka kupono e kiai ai i ke kulanakauhale, a e malama pono i na kanawai o ke aupuni, a aole hoi e lilo i na hana ino e ae.  E wiwo ole oukou e na makai a pau loa, a e hele ma ka pololei a me ka hoopono.  E hoomanao iho hoi, e loaa ana i kela kanaka keia kanaka i kela ao aku ka uku e like me kana hana ana ma keia ao.

 

Maui .

            Makani Ikaika ma Ulupalakua.-Ua haukawewe mai nei o J. Kahuakai o keia wahi ia makou, e kamailio mai ana, ma ka Poalima la 2 o keia malama, ua pa iho he makani Kona ikaika malaila, he hina pu i lalo ke kanaka ke ku ae iluna.  Aole no hoi o ka makani wale, aka o ka ua pu mai no kekahi.

            He leta kai hoea a maka mai i keia keena ma Wailuku mai, e haanui ana no ka malamaia ana he ahaaina no kekahi kaikamahine ma Wailuku.  Pela no ke keiki makua.

            Hale Halawai ma Mapulehu, Molokai.-Ua houluulu dala na hoahanau ma keia wahi mamua iho nei, a ua loaa he puu dala no ke kapilipili papa ana maluna iho, oia paha he $335.  Ua kapiliia iho nei ua hale la a paa loa me ka hoolako ana i na hemahema e ae, a ua koe he puu dala, nolaila, ua uleu lakou i ka hapai ana i ko lakou hale hoomaha, kahi e hoomana ai i ka inoa o ke Kahikolu Mana Loa.  Ina pela na apana e ae, holo no na hana.

 

Hawaii .

            Na mea hou o Hamakua. He palapala inoa ole ka i loaa mai ia makou mai keia wahi mai, i hoouna ia mai no ke Kuokoa, a e olelo ana ua palapala la penei: “Ma ka po o ka la 26 o Sepatemaba, ua hanau kekahi wahine Hawaii i elua mau keiki mai ka opu mai o ka makuahine, a ua make no laua a elua mai loko mai, aka, eia ka mea kupanaha, he lepe-moa maluna o ke poo, mai mua aku o ka lae a hala aku i hope.”  He oiaio anei keia?

            He Ahi na L.K. Kalaiopuna.-Ua hoouna mai ke kaata Hawaii he leta, mai keia mokupuni mai, e hai ana i kona ike ana i ka nalu o Mahamoku.  Ke olelo nei oia, ma ka malama iho nei o Sepatemaba, he ikemaka oia no kekahi mea hou malaila, oia ka hai ana mai o ka nalu a punohu mai ka uahi, a oaka mai ke ahi, pela no ka hoi ke one.  Aole makou i manaoio loa i keia ke ole e hai hou mai kekahi poe maikai e ae, no ka mea, o ka inoa o keia kanaka, aole no he inoa oiaio.

            Na Paka Ua o Kona.-Ke palapala mai nei o N. Simeona o Kona ia makou, no ka haule ana iho o na paka ua koikoi ma ua aina kai malino la.  Wahi hoi ana, “Kohu Hilo mai nei ka hoi ua aina nei, i ka ua a po ka la.”  E aho nae hoi paha ia mau paka ua, anoai o omaka ae na wahi ka palaai, ulu palula mai hoi na wahi kalina, a o kahi hawae mai ko kai, ola no ka noho ana o ka aina, oiai ua noho aku la no i ka maka poniuniu a ka wi, i ka ua me he papaala, a haule ia iho la no na paka ua mua o ke kau, a manao ae la no ke ola.  Oia nae hoi no Kona no ka ua apiki.