Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 42, 17 October 1868 — KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. Kamakai'. i

hi:ia; m. | No KA NOHO AHI ANA O KaUIKEAOULI ] MALUNAOKE AtfPUM, A UA KA- I PAIA O KaMEHAMEHA Ili. Ka manao o Elihadeta Kaaiu'manu. i Oahu, Dek. 20, 1825. j " Kin ko'u inanuo e na honhuniiu a pau lon, e nn'Lii. c na konakn, e na honlaunn, e nn wnhine, e na kumu, na haumana a me kn poe hooikaika i ka 01010 ake Akua. En« makaninnna kaliiko o muua me kuu Alii, inni Hawaii a Kauai; j Aloha kakou a pau loa : "Ke hai aku nei nu i ko'u innnao ia oukou a pnu loa, e nann mai oukou i ko'u manao; eno mai oukou i ka pom», i loaa ia oukou ka pono ; e like pu hoi na naau o kakou a pau loa. E hopu mni oukou i ko'u mauao, me ko kuu Alii, o ka olelo a ke Akua. " Ke hnowi aku nei mnun ia oukou i ka olelo mnikni o ke ola, a ke Akua hoi i haawi mai ai ia kakou. E hooikaika mai oukou i loaa ka pono, i loan ke ola. O ke ola mau loa o kela ao, o ko ao o ke Akua. 11 Ke aloha nui nei no ko ? u naau ia oukou ; e ake no ko'u manao, e huli mai no kakou a pau lon, imna i ke alo o lehova,o ko kakou maku». E hilinai ka-

kou a pau ia lesu, i nla Ukou n pau loa ikc Akua. Ke lawe nei ka naau ika olelo akc Akua maluna. Ke hopai pu nei kekahi naau i ko oukou mnnao. I ke «loha nku o ko'u naau ia oukou. " K malama oukou i ke kanawai o lehova. E malama ika la knpu (Sabati), e hoolnhe i ka olelo mnikai a ke Akua, o

ko kakou pomaikni ia i ke ola nui. " Eia ka olelo a ke Akun, e olioli ai ka naau me ke aloha, ke ike iho oukou i ka maikai. He oleloaloha ka olelo aka Haku nui o kakou. E hana ika pono ia nei» i loaa kela noho ona me ke Akua. } "Ke waiho nei ke koi-lipi ma ke kumu o ka\» iaau, aole i ike ia ka In a ka Haku e Inwe nku ai i ko'n uhane. I nui ke aho i ka malama i ka olelo nani a ko kakou Haku, o hiki mai k* la nui e hoo-

kolokoloin'i kakou. " He kuahu makou mamua na'Lii o keia pae nina no ka hewa ; ua kiolaia ia, lua loaa ae nei ke ola i ke Akua. 11 Eia ko'u mnnao, me ko'u naau ; a hookahi no wahi e waiho ai o ko'u naau 0 ke Akua, malaila no ka hilinai nui o ko'u naau me ka olioli. " E aloha aku kaknu i ke Akua, e noi aku i ka maikai, » malu ai We kunawai o ke Akua i ka naau o kanaka; i komo iho ka Uhane Hemolele i ko lako«i naau. 1 ola pu kakou ia lesu Kristo, i ko kakou mea e ola ai. Aloha maikai kakou." KL»3ABETA KAM«U*asu. Ua kohu Kari»tiano ko Knahumanu maoao me ke ano nui e pili ana « ke aloha Alii, « «loha nwkaainana, e makee ana i ka pono o kc aupuni o kana Alii»

0 ka o$e!o a ke Akua ; oia ke k?hua e k'ipan nfi ke Aupuni Hawaii. Aohe O K»aituuianu wale m> la manao ; ua koku.i |»u na'lii a pau ia manao lokahi, me ke kupaa ma ka oleio a ke Akua, <»ia ka liio ana u ke aupuni Hawaii. ile auponi Karistiano ke Aupuni Hawaii. » Aohe rna ka waha waie no ko Kaahuinanu iilo ana i Aiii Waiiine haipuie, «ka ' hoi, ma knna mnu iiana no, no ka mea, ua kauiana kana mau hana maikai. Eia| kekahi mau hana maikai a Kuuhumano: ] | I. Oka aikapu wuie no ka i hoohioioj [ia e ku Moi Lihoiiho, aka, k,oe iho no ka 1 iiomuanamana iiilii n na kanaka i na kua! In.l'i. Ai kn w(i i liio ai o Kaahun»anu' |i Alii Wiihiiie iinipuie oiaio, ua uiupa la iiho ia e ia na akua liilii a kuunka e hoo--1 iiianatii:iria ai m;ii Hawuiia Kauai, pupu'hi a'-ui la i ke ahi, a hoopau ;»ku lu i ke- ; ia a ine keia kahuna e hoomana ana i ko jl;ikou mau akua liilii. j 2. A lolie o tvHaliumanu r e hooioona lana kekahi poe niii a me kekaiii poe kaimka i d:i iwi o kekahi poe ahi e waiiio |aua ma Haleokeawe, i Honaunau, Kona, |a ma Wnipio I Hamakua, Hawaii, ulaila, kii k«>ke nku ia o Kaahumanu i i»a iwi o

na'lii, a iioukoakoa ia mai la ma ka pal» 0 Knawalon, a pupulii ia aku la ka oj>ala Ike ahi. Ama keia hana ana oae lioi a Kaalumiami pela, ua nui na enemi i hoino mai iaia ; aka, he hana maikai 110 ia a Kaahumanu, a ua pili n»> i ka naanao, ka malama ia ana o na iwi o na'lii a me na kupuna kahiko ma kahi p»a a inuluhia hoi O Kauhumanu no l%a hua muaoka! l'2kalesia, a me kekahi poe alii hoahanau ona, no ka Ekalesia o Kawaiahao, u no ka mokupuni o Oahu. Ewalu nae ko lakou nui i komo mua i ka ekalesia, aka, o Kaahumauu no nae ka hua mua o ka huli ana i ka pono o ka olelo a ke Akua ; me ke Blakai pu no hoi i kona mau ho;ihanau ulii i mau ohua no ko ke Akua Ekalesi». Ma !;a la 4 o Dekemabi 1825, ua bapetizoia o E. Kaahumami, Kalaoinioku,

| A. Keliiahonui, Lidia Nnmahano, Ke-| ! kunipiiu, Gikcona Loanui, Simeonn Ka-| iu, l)ebora Kapule Haakulou, a me R.| Kahiaiaulu. | O Uluuuiheihei Ilonpilikune, o Kahei-| heimalia Iluapili-wnliine a nie nn'li e ae; ko Mhuī. Pel<i no lioi na'lii o Hawaii a| ine Kauai, ua lokahi lakou mahope o kol Kaahunianu manao, mn ka mnnaoio i ka; olelo a ke Akua. I O ke kumu hoomahui o na'lii a me na j innknainano, mai Hawaii n Kauai, mai|

ka poe hanohano a ka poe ilihune, mai | ka poe ikaika u hiki i kulipee, mai ka: innka knakaa a ka mnkapo ; a un hele l Imakapo ia ke alanui no ka po:io a Ka-| ahumanu. I l/a lilo ia Kaahumnnu kekahi makapo, | oia hoi o Batamia Puaaiki, i lu>a knka, a| |i hoa ohumnhumu, hoa haipule pu, lioa! nlohu ; un nna na uahi a pau, aole wnhi! |kapu, no ka nui makemake i ka olelo ai

ke Akua. * Aia a lohe o Kaahumanu, he kanakaj j liaipuie o mea, n he wahine manaoio hoi 0 mea, ua pnannnu loa ka Ui Akua, na j Knnawai o ke Akua, na Poolelo* Sabati; a ke Kahunapule. Ke ninau la ua Ka-1 ahumanu nei, "Owai in mea ? Ea,owai< 'hoi ia mea ? E kii aku ! E kii aku !" O; j ka lilo koke ae la no ia i hoa kuka, u hon i ialoha pu no hoi. Aia a hiki mai ka puu ;waiw»i, «liuln, iwaho wale ae la ko ia la,' ; <4 Hoae mn o, hoae ina o. Auhea o Ha-j |wannwanar Auhea o Kahanunui ? Aujhca o mea uia? Hnawiia oku, haawiia; aku.'' Kupanaha no hoi ko Kaahumajnu mannoio hikiwawe i ka oleln maikai ja ke Akua. He okipau loa aku hoi ka ohana misionari, he mau hoaaloha oiaio lakou a pau loa, mai na kane a na wahine. a ua liio 1 lnkou i mau milimili. O ka lakou mau |olelo, oia knoa e manaoio ai, me ka malama loa iloko o kona puuwai. < U« hele okoa no oia i ka hnle o kela a me keia kumu misionari, me ka lakou inau wahine a me na keiki a lakou ; me i ka makemake e huna aloha pu me ka ! poe nana i lawe mai ka olelo a ke Akua. Ua ike na mUiouah a pau i kona puuwai me ka naau haahaa, a mekona mau wai|maka e uwe ana iinu* o lakou, no ka ; minamina i ka olelo a ke Akua, no ka hiki ana mai hoi i kona *a Inahine. j lloko o ta mau b, ua lilo ka olelo a ke ! Akua ia Kaahunwnu i kii milimih ; aole oia e hiamoe i ka la, aia no oia e nana

ana a e heluhehi iiwi ana i 'Kela a me I keia { alapili oka Bj;ba!a. i uaul»i hapa { ia ai oke Kinohi, Pukaana, Oihanaka- I huna, lusua, Halelu a ine kekaiu ' palapala oke Kauoha Hou ; a «> ka ti • Akua, ona Kanawai oke Akua, oka ' Hi/ueiii, ona Haiao Poo.lelo a na Kahu- 1 najHjle ma ka la Salwti. a me ke ano hoi j ' o ka ulelo ; a he mau mea īa e hai paa- i 1 noaaia oi n>a ka hui ahiahi o kela halo* ■ ' wai keia halawai ohsna o ka la ylbati. j 1 0 keia mau mea a pau loa, oia ka Kaa-|j humauu i lawe m§i a malama iho me ka.j nia}aoio. hoi ia Kaahu-« maiu ke kakat^w»v ln^hi^ v na olelo llaiao a ke Kahunapule. n»ea kupanaha ko Kaahunianu imi i anarr ka naa«iao iloko o k»>nn inau la lua-) i hine a nnwoliwali hui. a loaa io nna ka I heluhelu i ka BatbaU a me na palapala, | Ina hua helu a ine ke kakaulima. Mai j ke Akua mai ka naauao, wahi a Sulo-1 mona. • i He nui loa na hna maikai i loaa i ka j laliMĪ holookoa ma ko Aupuni llawaii, ; mar na'Lii u na mak.minana, no kn pake- J la lūa o keia Alii Wuhme, i ka hoohuli i | .na inea a pnn ma ka olelo a ke Akua inhi; Hawaii a Kauai. O ka oi loa aku no nae ka mokupuni o Oaliu. Ua make o Kaahumanu, a ua liele pu i me.ke Akua, a ke ohi la oia i ka hua o kana mau hana maikai. Aohe jiiea nui | 0 keia ao nana e pani i kona hakahaka. | (Ja iilo o Kaahumanu i kumu hoohalike ; no ka poe a pau e malamn i kann pono' 1 inii ai. t: Pomnikni ka poe i innke ke ; make iloko o ka Haku ma keia hope'ku:; wahi a kn Uhane), e hoomaha | lakpu iko lakou luhi, a ke hahai nei no j hoi ka lakuu hann ana mahope o lakou." (Aole i pau ) .