Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 43, 24 October 1868 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Puakea Nogelmeier
This work is dedicated to:  Kamuela Kumukahi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

----------

BUKE V11. HELU 43           HONOLULU, OKATOBA 24,1868.                        NA HELU A PAU 360.

----------

KA NUPEPA KUOKOA,

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

----------

NA OLELO HOOLAHA-aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana. $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookau malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

KAHINA-he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa pela, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi-penei: he 25 laua a $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

KA @@@@@@ NO NA OLELO HOOLAHA-ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke @@@@@@, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PAPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO- aole e kauia @@@ inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke kupona keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA-ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kekahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

                                                            L.H KULIKA, (Luna Hoopuka.)

----------

"KA NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2 00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

----------

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 @@@@ or $1.50; and $2.00 for one month ; all advertisements must be paid for in advanced.

KANIKAUA will be charged 1.00 per page,or 4 cts, a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaua, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa , or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either or foreigners or natives, will be inserted on the subscription 1st, until paid for. This rule must be strictly adhered to, in account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South Corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M to 4 P.M.

                                                                                    L.H GULICK.

                                                                        For the Publishers.

            Volume I, II and III of the Kuokoa , bound, for sale $3.50-@@@

            Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

----------

Ka Nupepa Kuokoa.

----------

HE MAU MELE KOIHONUA

A ME NA MELE NO

KAUILANUIMAKEHAIKALANI KAMAIALII.

----------

NA S.M KAMAKAU I HAKU.

----------

MOKUNA V.

----------

1.         Lohi Pokai he halauloa,

Ola i ka malu o ka niu,

Lohi o Lo@okinau ia Hinamanua,

Lohi Keawawa ia Kokoonamoku,

Lohi Kekaa i Kealakikeekee a Maui,

Lohi Haena ia Honokawai,

Ke-ka-hu-la-

 

2.Kahu Kealia i ka umu a ka makani,

Kahu no wela ke kula o Kamaomao,

Pili auhee ke kula o Kakanilua i ka la,

No-a ka lau pili ka manu Kalamalo,

I ka holoa e ke ahi a waiho wale,

A pau ka hale noho a ka i-a,

Ohi kuekue ka wahine halihali iuka,

 

3. He i-a ai na ke kupa o Koanaulu-e-

Ulu ke ahi omaka iho i ke kula,

Kai a huakai ke ahi me he kanaka la,

O ka maka he ahi-o ka upena ka lima,

E ohi ai o ka i-a make ua-hi-

            Ma-hea-o-e? -Ma-a-nei-no-au-e-

 

MAHELE.

1.Hana Makahiku

I ka punana wai a ka Malua,

Hele lua i ka pali o Oheo,

O oe ia e Kaulana,

Ua haakulou wale Kuloa i ka makani,

O ka ne lea a ke kai o Pihikau,

O ka hone a ka ale o Mokumana,

 

2.O ka naue iki a Mahinawai,

O ke kuhao a Kuahalau,

O ka hii a Punahoa i ka malie.

Me he kapakea la ke kai o Kumaka,

Ka hoonuanua i ke alo o Kau,

O ka maalo a Kulanaakahau,

Me he wahine maikai la o Kukala-la-

            Ma-hea-o-e? Maanei-no-au-e-

 

3.Pali e Puna haoa i ka liula,

Haoa ka ohia o Kupakoili,

Kalakala ihi ka luna o Moeawakea,

Huli ka paeloa a o Okuauli,

Mauna ke aloha ua ola ae nei-hoi-

Ua ola au i ko hua e mai,

I ko kalaku mai i kahi kanaka,

Nolaila au i ola ae ai ne-ii

            Ma-hea-o-e?-Maanei-no-au-e-

 

MOKUNA VI.

1.Ea maikai  ka hau o Maunakea,

Ke kuahiwi o Hainoa e ku nei,

I ka hao a ka makani o ka Olauniu,

Liuliu i na ukana a ka makemake,

I kui a hoolawa ia e ka wahine,

Wahine kikepakepa

 

2.Ai holoholo i ka ua lehua,

I ka ua ia e ka ua a helelo ka pua,

Mahelo ka ili o ka laau,

I ka nahua aki poe ia e ka anu,

I kilihehe i ka pua o ka rose,

Haloke ka pua nei i ka ua,

Ohaha nahaha

I ke ani e ka makani he puulena,

He makani kahiko ia no Pu-na-

 

3.No Puna ka hala me ka lehua,

Ke kui a la e ke ani lehua,

Ke kaoo la ia Kamoani,

Oia ka'u e u nei,

 

4.O ke aka o kuu kane makani,

I na la i ka papa o Malama,

E malama i Naki a Wahinekapu,

Kapu mai la ka maka

I ka mea o ke aloha,

Hukihukiku i ka mea a loko,

I manao ai e mo-e-

            Ma-hea-o-e-?-Maanei-no-au-e-

 

5.Aia la o Puna aina a ke onaona i noho,

I walea i ka ua Kanilehua,

Hele ka manu inu wai o Piiholo,

Holo ka alele a ke aloha,

I ka ua awaawa anu o Kalua,

Piha maona aku la o Kilauea,

 

6.Enaena ka papa, wela ka pahoehoe,

Kani ka hoe a ka manu o Haili,

Hihia au i ka nani o Hanakahi.

Paia e ke ala a pau ke onaona,

O i Hilo ka Puulena me Kamoani,

I hoope i ke ala o Panaewa,

Hewa kaha ka leo o ke kai i ka uluhala,

 

7.Hala pala loli i leia e ka wahine,

Wahine kiai lehua o Waialoalo,

Alawa ae o ka lehua popohe i ka papa,

He papa lohi o Kukii na ka la,

A me he ahi la ke aloha i ke kanaka,

 

8.Kaikaiku i na popo lehua,

Ina ukiuki mahaehae

Ka manao iloko.

Kikikou-kiki-kou-i ka pua-

O ka lehua-

            Ma-hea-o-e-?-Maanei-no-au-e-

 

MOKUNA VII.

1.Nani Kaala i lohia e ka hau,

He keiki ia na ka ua waahila,

He hiapo na ka ua kanikoa,

E hahi ana i ka maka o ke kai,

Pula ka maka o ka ia i ke one,

I ke kuehu ia e ke kai o Mololani,

 

2.Pii ke kai i ke koa o Heeia,

E hoae ana i ka pua o ka akuli,

Ua upolu wale i ke oho o ke kupukupu

Pepe ka maka o ka ahiahi,

Kamakahala lei o Malailua-e-

I ka eha-e-

 

3.Eha Kauai i ka welau makani,

Malua-kele-

Ke alakai a la e ke koolauwahine,

I hoa walea i Kahauaola,

Ola ka maka ia Kalalau,

I ka hene a ka manu i ka laau,

E hone ana i ka pua o ka lehua,

Hene ka wai awe i na pali,

Ko'u ka puu i ka wai o Kemamo,

E akahele a hina,

I ka lima ka kanaka o Limunui-e-

 

4.Nui no ka ike a ka maka,

Akahai ka nana,

Puahi nae hoi ka holo,

Ka holo a ka lio,

Mai moloaa i ke kaula waha,

Haalele-wale-i ka-eha-e-

 

5.Nani ka nahele ka mauna o Kawaikini,

Ua ike wale ia o Koianana,

Ua pilikia i ke anu o Kahelekua-e-

I kua au i honua no ke aloha,

I konohiki na'u ka makemake,

Hoopau mau manawa ia,

            E noho-ne-i-I-ka-eha-e-

 

                                    ( Aole i pau)

----------

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

NA S.M. KAMAKAU.

HELU 94.

 ----------

NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI

MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA O KAMEHAMEHA III.

----------

No ka hiki ana mai a me ke komo ana mai o ka Hoomana Katolika Roma ma Hawaii nei.

            He nui na mea i oleloia no ka Hoomana Katolika Roma ma Hawaii nei. Ke olelo nei kekahi poe, ua hiki mua mai ka Hoomana Katolika Roma ma hawaii nei, i ka hiki mua ana mai no a na moku Sepania, i oleloia ai o Kukanaloa ma, i ke au o ke aupuni o Hawaii ia Kahoukapu; a i ke au hoi o ke Aupuni o Maui ia Kakaalaneo; a ua lilo ke ano Hoomana Karistiano me ke ano hoomanakii Hawaii. He wahi ano no nae hoi e akaka ai, ua hui pu ia ka Hoomana Karistiano me ka Hoomana kamaaina o ka Lahui ia wa.

            1. O ke kuhikuhi ana i na lima akau a pau i ka lani o ke anaina, me ka pule lokahi, me ka hooiaio, aia ke Akua i ka lani.

            2. O ke kukulu ana i na kii hoomana, e hoolulu ana mawaho o na luakini a me na Heiau, i mea e ulumahiehie ai ka hale o ke Akua, me ka eehia a me ka weliweli; a o ka hooulumahiehie ana i na pua nani a me na launahelehele, oia ka lele, ka palai, ka lau o ka pala a me na lau nahelehele e ae.

            3. O ka hele ana o ke Kahuna i ka hoomana. I ka hele ana o ke Kahuna nui e pule ma ke kuahu, i ke kokoke ana ma ke kuahu, alaila, hoalu mai me ke kuemi hope iho a kukuli iho la, a pule aku la; a mahope o ka pule ku ae la ke Kahuna iluna, a pipi aku la i ke kai me ka olena iloko o ke kai i ke kuahu, alaila,haliu mai la ke alo i ka aha kanaka, a pi-kai mai la i ke anaina me ke kai olena, no na hala a me na haumia o ke anaina.

            Ua like loa ke ano o ka Hoomana Katolika Roma, me kekahi ano o ka Hoomana kahiko o Hawaii nei, a ua like no hoi kekahi me ka hoomana a ka poe Iukaio. A nolaila, ua hiki mai ka Hoomana Katolika Roma, ma na moku Sepania i hiki mua mai i Hawaii nei, aka, ua huipu ia ka Hoomana Karistiano me ka hoomana Pegana. ma na kuahu me na kuapala o na luakini a me na heiau, he mau kea. Ua nini pohaku ia kahi e noho ai ke kahua, a me he kea la ke ano, a ua kipapaia ka honua i na papa pohaku. (Ina e pohihihi ia oukou, e ninau ia'u, a na'u no e kuhikuhi ia oukou i na heiau a kuu poe kupuna, o Kahinaola ka inoa, aole i haule kekahi pohaku ona, ke ku nei no ka pae kane me ka pae wahine, me na anuu, me na kipaepae, e hoi ike ana i ka oiaio o keia mau olelo, ke waiho aku nei oia me ka maluhia, me ka pii ole ia e ke kane me ka wahine, mai ka wa kahiko mai a hiki i keia la). Ua kapu loa i na wahine ka hookokoke ana maloko o ke kuahu o kahi laa loa, a ua kapu ia wahi; aka, koe nae ka anuu i kapaia ka "Hale o Papa," a ua hiki i na wahine Alii kapu loa e like me na Niaupipio a me Kalanikauiokikilo, o lakou wale no ke kaumaha i ka mohai hoali o ka luka me ka lupalupa. Koe ke kapu i na kii hoomanao o ka pae wahine akua iloko o ke kuahu, ma ka lima hema o ka ma-na; ua hoolulu ia i ka ieie me ka palapalai a me ka maile. A o na kii hoomanao o na akua maile. A o na kii hoomanao o na akua kane, aia ko lakou pae lalani ma ka lima akau o ka Moi, e pili ana i ke kualapa, oia kahi e hoolulu ai ka laupala a me na mea e pili ana i na 'kua kane. O kahi anuu hoi imua pono o ke alo o ke kahuna, a maluna aku hoi o ke kuahu, e kaumaha ai na mohai kuni; o ka anuu ia o ka Moi. Mai kahi e e lawe ia mai ai ke kii hoomanao, a kukulu ia iho maluna o ia anuu. O Kuhooneenuu paha, o Kukeoloewa paha. Aia ma ke ano o ka hale i kukuluia iloko o ka paehumu; he ohiako paha, he loulu paha, he lama paha, he hakuohia paha, he maluohia paha, he hakuohia paha, he maluohia paha, he lamaaehu paha, he lamauli paha, he halalo paha, a he nui wale aku ke ano o  na hale, (wahi a kuu kupunakane a Kuikealaikauaokalani, a o Kupi kekahi inoa.)

            Pela paha, ua kapu paha i ka aoao Katolika Roma, na kuahu, aole e hiki i na wahine ke komo a lawelawe i na mea laa ma ke kuahu (aole au i lohe pono i keia.) U aike nae au i na kii hoomanao o na wahine maloko o kahi Loa maloko o ke kuahu.

            O ka Hoomana Iudaio; ua manao ia ua hiki mai i ke au o ke alii o Auanini, oia ke ahi o Oahu, aia ma Mokapu kahi i pae mua mai ai. O Ulupau ke kapena o Malaea ka wahine, he poe e ae no kekahi i holo pu mai, o Olomana, Aniani, Holomakani a me kekahi poe e ae, a e loaa no ka inoa o keia poe ma Koolaupoko; o ke ano o keia poe inoa ma ka olelo Hawaii, he poe inoa Haole. Ua maa i na kanaka mai ka poe kahiko mai a hiki i ka poe opiopio o keia wa ke olelo ae i kekahi, i keia mau huaolelo "Kano Ulupau ka holo Kahiki." Ua hoopili ka poe opiopio o keia wa i ka haaheo a me ka lako o ka poe Holokahiki i keia huaolelo me ka ike ole i ke ano, aia ma Koolau o Mokapu kahi i hiki mua mai ai ka haole i Hawaii nei.

            Ua manaoia he poe Iudaio keia poe haole, a i hoohalike ia na awerika o na makahiki ma na hanauna, alaila, e loaa no na tausani me na haneri makahiki, a hiki i keia wa.

            O Paumakua ke alii o Oahu, ka moopuna ia a Auanini. Ua kaulana ia alii no ka holo e kaapuni i na aina o Kukulu o Kahiki, a nana i lawe mai kanaka liilii he kupalii, aka ma kona moolelo ka mimilo kai o manowai Kaioo (mimilo ke ano.) He mau kahunapule kekahi i laweia mai. O Kaekae, o Maliu, a me Malela. Aia ma ka oihana pule a keia poe Kahunapule, ua like ke ano me ka poe Iudaio, a ua like na kapu. Ma kekahi mau kapu Iudaio i olelo ia ma ka Palapala Hemolele, ua like kekahi mau kapu me ko Hawaii nei.

Ke ku ana mai o kekahi moku Farani.

            Mamua o ka hiki ana mai o na Kahunapula Konegationale, oia na Kahunpule o ka poe Ahahui ma Amerika; a ua kapaia kekahi inoa he Puritano, no na leo himeni lulii paha. I na malama hope nae o ka makahiki 1819, ua ku mai kekahi moku Farani ma ke awa o Kawaihae, a aia maluna o ia moku kekahi Kahunapule Katolika Roma. Aia hoi ma Kawaihae, e noho ana ka Moi Liholiho Kamehameha II., oiai ua noho ae oia ma ka Noho Alii o ke Aupuni ia mau la, a e noho ana oia ilaila no ka makau i ka Ainoa, no ka mea, e ainoa liilii ana kekahi poe alii, a e hookohukohu ana no kekahi poe i na kapu aikapu akua kahiko a me na kapu Alii.

            Nolaila, ua holo aku la o Kalanimoku ma iluna o ka moku, a o John Young (Olohana) ma kekahi. Ua ninau ia hoi o Olohana e ke Kapena a me ua kahunapule nei o luna o ka moku, no ko Kalanimoku kulana. Ua hai aku o Olohana, he alii, a he Kuhina Nui no ke Aupuni Hawaii. Aka, he kanaka naauao me ka noonoo o Kalanimoku, a he akahele me ka oluolu. Ua bapetizoia o Kalanimoku ma ka Ekalesia Katolika Roma, me ka maopopo ole iaia o ka pono a me ka hewa o ia hana ana; o ka wai i kuhihuia iaia kana i ike ae.

            Eia paha ka kakou e nana aku, o ke akamai o ka mea nana i lou i ka ulu; ka i ka lou ana o ka ulu i ka wekiu; o ka ulu no ia i puupuu kepau mawaho, i hele a paki kepau i ka la ua. Heaha no la hoi ka noho ole e hoa imu, i loaa ke o o ka moku? A piki mai no hoi kamalii a Kalaihaohia. Ina paha ua paakiki ka imi ana i na mea akamai, me ka ike a me ka naauao; o ka pule i ke Akua paha ka mea e hooikaika nui ia.

                                                (Aole i pau)

----------

KA MOOLELO

NO KA

MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA.

----------

I KAKAUIA E

WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.

HELU 10.

----------

Ka holo ana mai Apinewale aku a hiki ma lameika, a mai loila aku i Iakanela, a holo loa a hiki i Kana-Kamaki.

            Ko-ko-komo aku la makou iloko o ka hale o ua mau alii nei, ike me ua kamaaina wahine nei o makou; hoonanea iki iho la no kekahi manawa pokole, a hiu wale, paina liilii, (luncheon) a oiai makou, e hoonuu-nuu mea-ono ana, kamau mai hoi na kiaha kamapena maikai,(ehamapagne) Haele ana ua kamaaina wahine la me ke Alii, a me ka'u wahine no hoi, ma kekahi rumi e aku. I hoi nui mai ka hana, eia ka he mau palapala no Hawaii nei ka lakou i komo ai e kakau. I ike aku au i ka haawi ia ana'e i ke Kiaaina, a nana e hookomo iloko o ka eke leta; @@@@ e hele koke ana no hoi ia e kakau i kana mau palapala. A o ko makou liuliu iho la no ia e kau ma na kaa, no ka hele i ka makaikai.

            He wahi hale maikai maoli no ko ua mai Ahi Kiaaina nei, i kupono loa no i ka noho ana o ia aina wela; a he maikai loa no hoi, ina i Hawaii nei. Aka o ka oi loa o ko'u mea makemake i ko laua wahi, o ke kahua i kukuluia'i o ka hale;no ka mea, o ua kahua nei, a me ko laua pa hale no a pau loa; ua kukulu ia iluna o ka puu. O ka hale i waenakenu o ua wahi puu nei, a o ka moe ana o ke alanui kaa e hiki ai ilaila, ua hoomoe aoao ia, a hookahi puni, a oi iki ae, hiki i kahi o ka hale e ku ana. Aka he mau alanui liilii e ae no kekahi e waiho ana ma na aoao a pau, a pela no hoi ka mahelehele ia ana, o na pa a pau maloko mai o ka pa nui; a me he ano Papu La, a i ole, me he puu kaua la hoi i ka nana aku. A eia ka lua o ka'u mea i mahalo aku ai, i ko laua wahi. O ua wahi puu nei, ua ua pili loa no i ke kuahiwi ka aoao mauka, a o kona ku ana, aia no ia i ka hapalua ponoi o ke awa, a me ke kulunakau hale; a nolaila, i ka nana ana aku, mai ko laua wahi aku; ua ike ia no na wahi a pau o ke kulanakauhale e waiho mai ana me he kii la imua o ka maka; a ina e alawa aku makai, e waiho palahalaha mai ana ke awa ku moku, a he kohu ulu nahele mai i na moku; A ina hoi e hoau ae na maka ma na aoao, e waiho mai ana he mau kahawai, he mau kihapai,a he ulu nahele, i huli aku hoi i uka, a o-i-li mai ana na kualono, me na ulu laau; a ina e hoomaopopo loa aku i ka waiho ana a ke kulanakauhale, he oluolu loa na maka i ka nana ana; no ka mea, e like me ka like ole o kekahi hale i kekahi hale, pela no ka like ole o ka nana ana aku; a ina e hoomaopopo iho i ka moe ana a na Alanui ina o, a maanei, aohe panio a koe aku, oia no oe i ka Peelua kowali la, ka panio i ka la, e mo moe mai ai i waena o na hale. A i ka'u manao wale iho, he maikai okoa no paha ka nana ana, ina he po mahina, he nani okoa aku no hoi ia, ina hoi he po pouli, me ka malamalama pono i na Ipukukui; oiai he awakea ka makou hiki ana aku ilaila. Ina he hiki ia kakou ke hoomaopopo i na kulanakauhale nani o Keaha? (Fainy Cities,) alaila, oia ka hi-o-hi-o-na e like ai. Mea mai paha oukou ia'u i ka haanui ea? Ae no hoi paha, pela maoli io no. Ina paha, he mau olelo mahalo hou aku koe a'u i ike ai? Oi hou aku no kuu haanui ana; no ka mea, he maikai maoli no.

            A pau na huhu ana, me ke aloha ana i na kamaaina; o ko makou kau aku la no ia i na kaa, haele ana i ka makaikai. Ka i no paha ua pau la hoi ka huro-huro ana, a na kanaka o ke kulanakauhale, aole ka lua nei, i hoea hou aku no ka hana o makou iloko o ke kulanakauhale? e noke hou mai ana no lakou i ka haro, e hahai hele ai ma na aoao o na kaa; nana'ku ma na wahi a pau loa a makou e holo ai, ua huro wale ia no; me ka hoolei mai no i na pua mai luna mai no hoi kekahi a ma kekahi wahi a makou i holo ai, oiai na mea a pau e huro ana, e hoolei pua ana, e wehe mai ana hoi kekahi poe i na papale, a o kekahi poe hoi, e koelo mai ana i na hainaka, e hahai okoa mai ana no kekahi wahi kaikamahine me kana pupu pua, a haawi i ke Alii; ke holo nei no hoi na kaa o makou, i ka wa o ke Alii i lalau iho ai i ka pua a ua wahi kaikamahine nei, ke noke nei no i ka holo ma na aoao o ke kaa, oia mea huro okoa mai la no ka hoi ia, e le-le-le nui mai ai, i o ia nei, kuehu mai me na hainaka o lakou, hoolei-lei nui mai i na papale; noke mai hoi na wahine opiopio maka palupalu i ke ki-eki-ei ma na puka aniani, me na hainaka e wiliwili mai ai, a mea honi ae la i na lima no o lakou, kani ka mu-ki, le-a-le-a na akaaka, i ko'u ike ana'ku ia mau honi me na mu-ki ana a lakou; naholo ae la hoi ka wena o na maka, aohe enaena a koe o na papalina. O ko'u haupu ae la no ia i ko Lomio (romeo) mau la o ka olelo ana iho;

            I mikina-lima paha wau

            No na lima palupalu,

            Ina la ua hiki

            Ke hoopa ia aku,

            Kela mau maka onaona,

            Me ka papalina enaena,

 

            A o ko makou holo loa aku la no ia, a hiki i ka uwapo, aloha hou me ia poe kamaaina, e kakali mai ana ilaila; hookani hou na Puhi-ohe, huro na kanaka, peahi na lima, ko-welo na hainaka, hoolei na papale, kau hoi makou iluna o na waapa, o ka holo no ia,a hiki i ka mokuahi mua no a makou i holo mai ai; hoomaha iki iho la, makaikai hou hoi i na wahi rumi aloha me na'lii o ia moku, a o ka hoeu ae la no ia, haele nui ana, e kau i ka moku-ahi nui o makou e holo ai, me ka manao aku o Pelekane ka aina, o Lakana ke kulanakauhale , a o Kauhamekona ke awa. I kau aku ka hana o makou iluna o ua moku hou nei o makou; nana aku, ua hele wale a ulu-wehi-wehi i na ohua o na wahi a pau loa, na kane, na wahine, a me na keiki no hoi. No ka Helu 2 kekahi poe, no ka Helu 1 hoi kekahi poe,a no ke Kalana (saloon) ka nui loa. Nana aku no hoi, akoakoa na kanaka o na lahui a pau ilaila. A mai ke kani-koo no hoi ka helu ana, a hiki loa i ka poe upalu wale; "me he moena pulu la no hoi kekahi poe i kai o Ewa;" a o kekahi poe no hoi, oia no oe i ka "nani mola-mola he uka Molakia" la, eia nae, "hookahi ka hao hana i Papiohuli:" A i huli pono aku ka hana, e alakai aku ana ke Kapena e makaikai i na rumi, e kuhikuhi pono hoi i na Keena, a e hoomaopopo no hoi i na mea a pau. A o ka hookuu iki iho la no ia e hooluolu, o ka hau wa-wa loa mai hoi o na'lii moku, o ka oloke mai hoi a na ohua, o ka maha koke ae la no ia o ka ma-lu-hi-lu-hi, pii ana iluna, nanea iki i ke ko-ha-i-ha-i a ke kehau i ka ili o ke kai, a pau ka paina ana, akahi no a hoomaha pono ka nae o ia la o ka haele ana, kani wahi wai-ki, a hoi ana i ka rumi; o ke a-he-a-he malie mai a ka makani kuahine o ia aina, ma kahi puka-aniani, oia no oe i ka hau alia-lia-la, ka mapu mai o ka mea ea-ea-kai, o ka le-a-le-a maoli iho la no ia aohe manao mai i na leo ku-pi-nai o loko o ua Kaluna nei; eia ka 'uanei, he

            Hauwawa okoa no ia i Kuamoo-kane,

            Nei aku la i ke kai o Nanele-e-

            Haunaele i ka makani kaeleki,

            O ka wa hookahi no ia a Kaimuki,

            E o e hiki ua paa ia Hanaaumoe,

            I ke kua malimali o hanauma,

            I lea loa no ka hele i Ihiihilauakea-e.-

i puoho ae ka hana i ke kakahiaka nui, eia ka makou ke holo nei; o "iki kauliki, no e ka ihu la," wahi a o'u hoa kuwili o ua hale kupau nei.

 

Ka holo ana mai Kana-Kamaki aku, a ku ma Kauhamekona, a mai loila aku a hiki i ke kulanakauhale nui o Ladana i Beritania.

            E like loa no me ka'u i hoohoihoi aku nei mamua o ka hookaawale ia o ko ke Alii wahi e noho ai, a me kana papa aina, pela no i hana ia ai ma keia Moku.A eia wale no ka mea like ole, o ke Kaluna i hana ia ia o keia moku no na wahine, aia no ia ma kekahi aoao o ke Kaluna nui i lalo o ka moku. A o na rumi hoi i hookaawale ia no ke Ahi e noho ai, i luna no ia o ka hale nui i kukulu ia, mai ke kia waena a hiki loa ihope. A nolaila, , i mea e maluhia ai kona wahi, mai ka hi-o-haele ana, a na opua a pau. Ua hana ia i mau wahi paku lole mamua a mahope o kona mau rumi, a ua hookapu ia hoi na ohua a pau loa, aole e komo maloko o ia mau paku;a me na'lii moku pu no hoi. Aia wale no o kana mea e kauoha mai ai. A nolaila, i ka hele ana o na ohua a pau loa,A eia wale no ka mea like ole, o ke Kaluna i hana ia o keia moku no na wahine, aia no ia ma kekahi aoao o ke Kaluna nui i lalo o ka moku. A o na rumi hoi i hookaawale ia no ke Ahi e noho ai, i luna no ia o ka hale nui i kukulu ia, mai ke kia waena a hiki loa ihope. A nolaila, i mea e maluhia ai kona wahi, mai ka hi-o-haele ana,a na opua a pau. Ua hana ia i mau wahi paku lole mamua a mahope o kona mau rumi, a ua hookapu ia hoi na ohua a pau loa, aole e komo maloko o ia mau paku; a me na'lii moku pu no hoi. Aia wale no o kaa mea e kauoha mai ai. A nolaila, i ka hele ana o na ohua a pau loa, a me na'lii moku pu no hoi imua a i hope o ka moku, ma ka aoao i ku ai ko ke Alii mau runi, he hele aku no, a hiki i ka paku, alaila hoi hou, ma kekahi aoao, a no ka mau no hoi o ko ke Alii hopohopo i ka huikau launa ole, ina e hele i ka papa-aina i hookaawale ia nana, nolaila no ia i makemake loa'i i ka lawe ia aku o kana mea ai iloko o ua mau wahi paku nei, a pela mau no i hanaia ai e like loa no me kela moku mua, oia hoi o lakou ekolu wale iho no ke paina malaila; a o makou no hoi ekolu ke noho e ai i ka papa aina maoli a hiki wale i Pelekane.

            Aole paha he mau mea ano nui loa o keia holo ana aku a makou, i kupono i ko oukou olioli ke akena aku au. Aka, e lawe pakiko iki ae no paha au i kekahi mau mea,a hoopuipui iho no hoi , me na "hee palau a Kauai-wahine." a kakou no hoi i noke-noke mai nei, a i ka Keaka haakena aku hoi, lawa loa.

            Ma na wahi a pau loa a makou i holo ai a hiki loa i Pelekane, he maikai loa ka makani, e like loa no me ko ka Pakipika malie a makou i holo mai ai, pela no keia holo ana aku a makou i ka Akelanika, he malie no. Aole makou i halawai iki me ka "makani ano huluhulu manu," aole no hoi he kai "popoi kai uli kai kea" i hoea mai, a pa-pa-pae wale no makou i uku. O kahi like ole wale no o ua mau moana nui neia a'u i hooiaio iho ai, oia no na olelo a kakou e lohe nei i ka olelo ia mai, he moana ale ikaika loa ka Akelanika: a he oluolu iki na ale o ka Pakipika nei. O keia lohe o kakou, he oiaio no, oiai nae ka makou holo ana aku, he malie maikai; Aka, ua hiki pono no i na mea a pau e manao ana e hoomaopopo, ke ike iho i ka like ole, ina o kana hana ia o ka hakilo, a pela no i hiki ai ia'u, no ka mea, ua lohe pinepine au ia mea ma Hawaii nei, a ua lehulehu no hoi na Kaao, (moolelo) a'u i heluhelu ai no ia mea. A eia ke kumu nana i paipai mai ia'u, e kikilo pololei loa ia mea i lohe ia, i akaka ai ka oiaio a me ka ole; a ua loaa ia'u ka haawina olioli i ka hai aku ia oukou i ka pololei o ia lohe, mamuli o ia ake nui ana e ike ia mea.

            A peneia ka'u mau mea, i hoomaopopo iho ai. O ke ano nui o ka mea ana o na ale, a me ke au o ka Pakipika nei, he aukahi wale no, a he ano kualoloa, me ka wili-akoi ole. Aka o ko ka Akelanika mau ale, a me ke au, he piki-piki-o, he kini-kini lua, a he kua-wili-loa. Aka e like no me keia mau ano nui i oi ae ai, a i emi iho ai hoi,ina he manawa ino, a ina he manawa maikai paha ka hoomaopopo ana, pela no ko lakou loli iki ana'e, mai kekahi nana ana a i kekahi nana ana. A nolaila, aia wale no ka ike akaka loa ia, o ka oiaio o ka like ole o ua mau moana nui nei, a ike papalua ia laua a elua, a o ka oi aku paha o ka maikai, i ka wa malie loa kekahi, a i ka wa kela huini hoi kekahi, wahi a ka poe holohua, no ka mea, pela i hiki pono loa'i ia'u ke hoomaopopo i ka'u ike, e ku-kahe-kahe nei. Ua papalua ka'u holo ana ia laua a elua, a ua loaa ia no hoi he malie, e like me ka'u i kamailio mua'e nei, a he ino nui wawahi moku no hoi i kekahi mau holo ana; a ina o kakou pu a pau loa kai ike ia mau holo ana iloko o ka ino, a puka aku i ka malie, alaila ku iho ka manao me ka nana ana'e i kahi e hiki ai ke! pakila. Aole loa hookahi mea e hiki ke hoole ae i ka olelo ana, na ka MANA o na MANA a pau i hoopakele ia Mana. E like me ka manomano o kona lokomaikai; a hiki, a kau, a mau loa aku.

            Oiai makou e hoopiipii ana, a o ka pii no ia a hala mai ka Akelanika nui. Aka, mamua o ko makou komo ana aku iloko o ke kai o Beritania, (english chamel) ua kaalo ae makou ma na Mokupuni o Akola, (azores) a i ole ia, o na Pae Aina Komohana, (Western Island.) Ua hoomaka ko makou ike ana ia mau Mokupuni, mahope iho o ka aina awakea o kekahi la, aole i pau iki ko makou ike ana aku, a hiki wale i ka poeleele loa ana; aka, i ke ala ana ae i ke kakahiaka nui, ua nalowale ua mau wahi Panalaau nei o ka Moi Wahine o Pokukala, (nohe-nohea wale.)                                       (Aole i pau.)

END

1:45