Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 43, 24 October 1868 — Page 4

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Hokuaonani D. Weeks
This work is dedicated to:  To My Dad: John Douglas Weeks II

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 24, 1868

Nupepa Kuokoa.

E malama i ke ola. 

Ma @@@@ @aiea e k@@@.  A hoo@panao.  He @@ @@ paa luhe a @ai@@ Ke ola ou.  Mai ae e @@@@@ ma a laiau.  @@@ ne a hana. hana mau. 

 

H@@@@ @@ o@a ma ke ao.  Ke @ele nei@.  H@@@@ @@ @a ola ou a mau Ma ka maikai.  @@@@@ @@a, keia hora ou @@ ma@ @@na pono no a po.

 

A @@ae he uka wale no Ke oia ou; @ @@@ @@@@ o ka po.  He @@ no.  @@ @@@@@ uhi, na luuluu, @@@@@@ e o@a@ ke kino ou.

 

@@ @@@ @e @aamania, me ka uwe, he poo kuluu; @@ @@@@ ka pomaikai @nei Na pono ou; @@@@@@@ na hoa aloha nei.  @@ @@@ pa ke launa mai.

 

@@@@@@@@@ ke ola, @a waiwai, Na ola nei; @@@@@@@@@@@ ke ola o l@@a’e, Na @@ e@-- @@ @@ @@@ae ka la onei; H@@@@ @@ @@ o luna a laelae.

 

@@ @ koke mai ia la laelae, la ao a mau; @@@ kakou ma ko Ziona p@@. A @@ @ mau loa aku ia Iesu.  HAWAII.

 

KEA KEOKEO.

MOKUNA @@.

@@ @@ @@ @@@@@@ k@iana.  Hele @@@@@@ I @@@ka@@ keehi ana iloko @@@@@@. Ha I ne la oia mailaila @@@@@@@ @@p@.  E luhe wale ana ko au@@@@@@ o me ka mea ole nana e @@@ @@@ @@ke @@ e ka mea ole nana e @@@@@@@@@. Mawaena ko@@ o kona @@@@@@@@ mohala mai la kona mau @@@@@@ k@@keo, me he ao opua la o @@@@@@@ @@@ mai ana kona mau @@@@@@@@@ @@emi.

@@@@@@ ia ia. E lawe aku I kuu @@@@ kukai @@ me ke kumukuai o @@@@@ oa, aole loa au e mare ia e.

 

@@ @@ @@ana @ kuli ae ai ka ihoiho @@@@@@@ @@ko o ka pouli panopa.  @@@@@ ke pani puka o kona rumi @@@@@ @@ ana mai maluna ona, a @@ mau pa@@ manoanoa, a me @@@@ @ o ke aumoe, aia o ke Kau@ @@@ wale iho la no koe.  Ma@@@@@@@ ai oia no ia po a pau.  @@@@@ a pau I k@@@ ike aku ua @@@@@@ mea iki o loko.  @@ma@@ ihu, aka hoohelehele @### a maanei , o ka loa o ua kee@@@@au @@@ me ka helu ae I na @@@@@@ ua like @@ me he mau ma@@.

 

@@@@@@. He poliuliu o ka ma@@@ @@@ ike ia aku e kokolo @@@ ma @@ puka makani.  Aole e @@@@ ma@@’a aku, no ka mea, @@@@ @@@ ma na paia, a ua kiekie @@@@@ poo, aka, ma ia mana@@@ @@ kekahi kukuna malama@@@@ mai la ma ka pale lu@@@@@ ana loko o ka lewa, @@@@@ @@@@, a oia iho la ka @@@@ mai ia ia ua ao ka!

@@@ aku ana ilaila, lohe mahui @@@@@@@ leo.  Aia ka! He wahi @@@@@@ lawe le@a me na wahi @@@@@ kona mau eheu, kai puka @@@@@ malamalama la i ke kuku@@@@ mai la maluna ae o ka le@@@ mai o ka puka makani.  E @@ ana kona mau eheu I na uliuli @@@@ ae I kahi e hiki ai ke komo @@ Aia ma kona ai ke kauwahi @i@a@@ a I hoopaa puna me kekahi me ka momi maemae loa, e oaoa@@ l@ko o na hulu o @a wahi manu pono aku ia o Jopeline me ka hoo@@ o ka manao i ke ano o ua mo@@ la; oia po ke komo ana i hoo@@ mai kona manemanalima iho, @@@ po@@, oiai oia I loko o ka ma@@ o F@@@@@.

 

@@@ po@@@ ma ia hope mai, aia mai la @a manu nunu a @u@u @@@@@@ hao o ka puka maka@@@@ ma@ e h@@ilo mai ana I na @@@@@ e @@ mea e noho ana iloko o @@@@@.  Ua hoopaakuku ia paha @@@@@ e he kaumaha, huli ae la @@@@ @ kona mau eheu poni a @@@@@ @@ lewa oiai e wehe mai @@@@ @@@@@a.  Aka hoi, ua @@@@ kana hana.  Ua haalele @@@@@ wahi manaolna.

 

@@@@@@@ ae la ka malu po, a me @@@@ po keia la.  Aohe kanaka I @@@@ I ke kauna@@@@ la.  Aole no @@@@ a me ka wai I hoopa ia e @@@@ @@ no @ mau @@@, a pau o @ @@@ aloha ole ke@@ enemi ia ia @@ kona ano ma@@ a J@keline i @@@@@@@@@@@@@.

 

 Aka, no kela lau-oli@a o ka manaolna, ka mea a ka manu nunu i lawe mai ai, ua @oomahola ia mai la na manaolana poho o ke kaikamahine poino a me ke kaumaha. 

 

Pau ae la ka ike ia ana aku o na kukuna malamalama o ka la ma na paia mai o ka puka makani ulili hao, a hoomaka hou mai la ka pouli a@ki e halii iloko o ka rumi pouli, a oia ka wa i hemo mai ai o ka puke.  Aia hoi, ku mai la ma ka paepae puka ka helehelena o ke koa kiai me ka pahikaua e paa ana ma kona lima, a me ke koi kaua ma kekahi lima, a e nana mai ana maluna o ia nei. 

 

“Aloha@” oia wale iho la no ka olelo.  Pane malie aku la ke Kauna@ese.  “E hai mai, o ko’u hele anei keia i ko’u make?”

 

Parediu! “Aole e hiki ia’u ke hai aku ia oe i kekahi mea.” 

 

Hahai aku la oia i ke koa ma waena o ka rumi nui a lakou i hele mai ai i ka po mua, a mawaena aku hoi o ke kau wahi ala ololi e moe aku ana a hiki i kekahi puka ma ia manawa, hoomaka ae la ke koa e hookani i kekahi hoailona, oia hoi, hemo mai la ka puka maloko mai.  Akahi no a maopopo mai la ia Jokeline i hele mai ka oia ilaila e hookolokoloia ai.

 

O ke keena a@a e ku nei, he uuku no ia me ka oololi, a ua luuluu hoi i ke Silika poni kona mau paia.  Ma kekahi kala elua mau puka aniani uliuli e ku mai ana, mawaena kona o laua e ku ana kekahi kea.  E ku ana he pakaukau iwaena konu o ka rumi i hoopuniia e na noho kalele.  Aia ma ke kahi aoao o ka papakaukau kahi i noho ai ke Kakauolelo, e huli aku ana kona kua i ke kea, a me kekahi aoao hoi, he kanaka me kona kapa aahu holoku o ke Kahunapule, a he Kahunapule io no oia.  A o kekahi mau Kahunapule e ae e noho ana no iluna o na noho a e kakau ana hoi kekahi poe. 

 

O ke komo ana aku a ka mea i hoopaa pio ia, aole no ia i hoopilikia i kekahi mea hookahi o lakou, no ka mea, aola lakou i ka kali, a i nana ae hoi iluna.

 

Ma o aku o ka papakaukau, e kokoke aku ana i na puka aniani uliuli, i ke aku la o Jokeline, elua, a ekolu mau mea e noho pu ana; (oiai kona mau maka e haka pololei aku ana me ka makau i na moa a pau e noho ana iloko o ua wahi keena la.)  O ka mea mamua mai o lakou, e pukui ana kona mau kima ma kona umauma, a e kokolo ae ana na mino aka o ka lokoino ma kona mau lehelehe, huli koke mai la oia e nana i ke Kaunatese, me na maka o-----a! o ko Gasapada d’ Auverene ko ka?  (Aole i pau.)

 

Pule ana I ka Virginie Maria.

 

He nui na pule a na Katolika Romai i hoopii aku ai i ka Virgine Maria.  Ua pule aku lakou ia ia ma ke ano “Makuahine o ke Akua.”  Ka Virgine mana loa.  “Ke aniani kilohi o ka pololei.”  “Ka mole o ka naauao.”  “Ke kumu o ko kakou hauoli.”  “Puuhonua o ka poe hewa.”  “Mea hooluolu o ka mea ehaeha,” a me kekhi mau inoa hoohanohano e ae he nui wale.  Eia kekahi hapa o kekahi pule ia ia i loaa ma ka aoao 340 o ka “Manuale Uresuline.”  “Ke hoolii aku nei au ia oe ma o ko ka makuahine lokomaikai la, e kini mai ia’u i keia la, a i na manawa no a pau o kuu ola ana, me kau i kiai hemolele ai i ka wa uuku o Kau Keiki Hiwahiwa; i makuahine a i Puuhonua, i alakai hoi no’u iloko o na pilikia a pua, na hoowalewale, a me na poino no’u e hiki mai ana ma keia hope aku: a i ka wa e hiki mai ai ka ho@a weliweli o kuu make ana e pule aku oe no’u nei.  E Maria Hemolele e ka Makuahine o ke Akua, e kokua mai ia’u, e nonoi aku oe i hooikaika ia ai au me ke Akua, i make iho ai au iloko o ke aloha ia e ko’u mea nana i hana, a i okila hoi no ke ola mau loa na hua pomaikai o ka paulele ana aku ma ou la Amene.  “Hooho-leo nui ana.”  E ka makamua.  E ka haipule.  E Maria Virigine oluolu e, e pule aku oe no’u ano, a ma ka hora hoi o kuu maka ana.” 

 

No ka heluhelu ana i na pule nonoi i ka Virgine Maria ke kumu nana i hoala mai i na manao iloko o ko’u noonoo ana.  Owai la ka Viriginie Maria? Oia anei ka mea ike i na mea a pau, a i ole ia, ka mea hoi ma na wahi a pau loa?  Ina aole, pehea la ka anei e hiki ai ia ia ke lohe i na pule e nonoi ia aku ai ia ia e na tausani kanaka o na wahi a pau o ke ao nei?  Ke hooia mai nei no ua o Katolika Roma ma i ko Maria wahi ano kanaka wale iho no, a ke i nei lakou na ke Akua no ka e hoike aku ia ia i na pule a pau i poloai ia aku ma o na la i kela la i keia la, a pela hoi, e hiki no ia ia ke uwao ae no kona poe hoomana ia ia.  O na poe e pule nei ia ia ke lia nei lakou e uwao ae ana no ka Maria i kela mea keia mea pakahi o lakou.  Aka, he mea hiki anei keia i kekahi mea oiai, he wahi kanaka walke iho no oia i hana ia mai.  Ina paha hookahi haneri muliona ka nui o na la@aka ma ka aoao Katolika Roma, a mailoko mai o kela haneri keia haneri pule, i hookahi e pule ana ia Maria i kela la i keia la ua likeia me hookahi miliona pule ia Maria i k kela la keia la.  Ano, ma ke koho wale ana aku, ua launa pu aku la no paha me ia keia mau pule a pau loa, pehea la ka nui o ka manawa he hiki ai ia ia ke hoolaa no kela pule keia pule?  He S6,400 wale no ae kona nona e hoolau ai i na pule he miliona i loko o ka la hookahi, oia hoi, he 1 o ke sekona ka nui o ka manawa no kela a me keia pule pakahi.  Ea, o ua wahi Maria la, he wahi mea wale iho no i hana ia mai, he hiki loa ka ia ia ke uwao pakahi ae no na uhane he miliona i ka la hookahi, a no kela la keia la e hana mau ai, ua lewa wale aku ia mamua o ka mea hiki ia’u ke manaoio aku.  Aka, he nui aku no na mea i nonoi ia mamua o ka awao ana, no ka mea, ke pule p@kahi nei kela keia ia Maria e kia mai i kela a me keia manawa.  Hookahi wale no mea ponoi nona na wahi a pau e hiki ke hana i keia, a o Maria la, he wahi mea wale iho no oia i hanaia, aole e hiki iaia ke hooko mai i keia noooi, a pela no e hiki ole ai ia ia ke hoolohe mai i na pule he miliona i kela la keai la, a me ka uwao pakahi ae no lakou a pau.

 

Maloko o kekahi pule (aoao 413) penei i hoonani ia aku ai o Maria.  “Ua ike mai no oe i ko’u makemake io, e mahalo, e aloha, a e hoohalike aku hoi me ia puuwai hemolele, ke kumu ia o kou mau pono a pau a me ka pomaikai, a oia wale no hoi ke kahua o kou aloha.”

 

He mea @iki anei ia Maria ke ike i na manao a me na makemake o na kanaka me miliona e pule nei ia ia i kela la i keia la?  Aole hiki, ke ole nae e oi ae oia mamua o ka mea i hana ia mai he kanaka.  Aka, ke hooia mai nei no na KatolikaRoma a hiki i keia manawa ao kona ano kanaka ana; a o na wahine opiopio nae, ka poe ao@@ ka Manuale Uresuline i hoomakaukau ia ai, ua ao ia aku lakou e pule aku ia ia me he mea la oia ka mea ma na wahi a pau a me ka mea mana loa.  No keia mea la, ua like keia ia’u me ka hoomana ana aku i ka mea i hana ia mamua ae o ka mea naau i hana.  Roma 1:25.  “Haalele aku la lakou i ke Akua oiaio, no ka mea apaapa, a hoomana aku la lakou, a malama hoi i ka mea i hana ia, aole i ka Mea nana i hana, oia ka mea hoomaikai mau loa ia! Amene!”

 

He mau kumu e ae no kekahi e hiki ole ai ke pule ia Maria.  Aole i mahalo ka Baibala i ka pule ana aku ia Maria, a i ole ia i kekahi kanaka haipule e ae.  Aole no he huaolelo iloko olaila e kupono a i ka pule mau ana aku ia Maria, aole no hoi oia ka hana i haawiia mai ai e na makua o na Keneturia mua eha.  Aole i loaa ia makou ia mea @loko o na mea e manaoio ia ai.

 

Aole i loaa ia’u kekahi hoike o ka’u mau poe e hoomana ana ia Maria mamua aku o Keneturia eha.  Aia nae kekahi poe wahine uuku mai Terake mai e noho nei ma Arabia: ua hookaulana ae lakou he poe Kahuna wahine lakou no Maria no ka la e hoano aku ai ia ia, oia hoi ka la ahaaina hoomau.  Ua kaihele ae lakou maluna o na kaa kaua e like la me na kaa o ka poe pegana e holo mau ai me ke ano hoomanamana, ua hoolaae ia na mea ono wepa no Maria, he mau mohai makana ia nana, alaila, ai iho no lakou, aka, ua hoahewa ia nae keia hana e ka ekalesia Katolika holookoa.  Olelo mai la o Epipanio no lakou.  “He hana lapuwale keia mea a pau, a me ke ano ole a he hana hoopunipuni na ke diabolo.  E mahalo ia no o Maria.  E hoomana ia hoi ke Akua, aole nae e hoomana kekahi ia Maria.” 

 

Ina aole i loaa ia kakou kekahi mau pule ia Maria i kakauia e na makua Kristiano iloko o na Keneturina ekolu a eha paha mahope mai o Kristo, a aole hoi he mea i hoopono mai i na pule e like me keia, heaha la ko kakou pono e hoomau ai i ka pule ana aku ia ia?  Iloko o na mea i palapalaia, he nui wale na pule i ke Akua, a no ka Haku Iesu; aole he pule no ka Virgine Maria kekahi, no ia mea, ke manaoio nei makou, iloko o na Keneturia ekolu mahope mai o Krsto, aole i pule aku ka poe manaoio ia Maria. 

 

I na e hiki i na Katolika ke kue mai i keia hoike ana me ka hooiaio mai i kekahi mau mea i kakau ia e na makua kahiko mamua aku o ke Keneturia elima.  He makemake no au e hana lakou pela, aka, ke makemake nei makou e hoomaopopo iho lakou, aole makou e lawe mai ana i na mea i hahai waha ia mai, a me na kaao oiaio ole i mea na makou e manaoio aku ai.

 

O na Buke pule a na Kotorika Roma o keia au iho nei, ua hoopiha ia a me na pule ia Maria.  He kumu hooia kupono keia, o na Katorica Roma o keia wa iho nei kai pule ia Maria, Ina i loaa na’u he mau pule iloko o ke Karisotome.  Augutme, lerome, a me ka Anatasiu e nonoi ana ia ia, he mea akaka no ia’u, aia iloko o ko lakou mau la na poe e pule ana i ka Virigine: i loko o ke Keneturia elima.  Aka aole nae i loaa kekahi o keia pule iloko o ka lakou mau buke.

 

Ua pai nui ae na Roma i ko lakou ekalesia he mea mau ia lakou ia, a me ia liko no ma kela mau wahi keia wahi.  Ke hoike nei lakou, e manaoio, a e ao hoi i ka na Aposetolo i manaoio ai a i oo ia ai hoi.  Eia ka kekahi mea kakau o lakou i i mai ai no ua manaoio nei o lakou.  “Aole loa i hookomo mai ka ekalesia Pope i kekahi mea ano hou, ma na mea o ka manaoio; o kaua mau mea e manaoio nei, a e ao nei i keia wa, oia no ka ka ekalesia Katolika i manoio ai a i ao ia ai hoi iloko o na Keneturia mua ekolu a eha mahope mai o na Aposetolo, ma kekahi mae o kana mau halawai nui, he nui no na mea hou i hooholoia, he mau puu hoopa no ka manaoio; aka hoi, aole no e hiki i kekahi ke hoinoino ole mai i ka oiaio, me ka i mai aia iloko o kekahi o keia mau mea hou i hooholoia, ka haawi ana i @a@a no na Kristiano no na mea hou e kue aku ai i ka Baibala a i ole i na moo kuauhau kahiko.  He mau moali wale no keia no ko na Aposetolo mau keehona wawae.  Aole no he hana iki a ka Ahaolelo, aka, o ka hookohu wale no a me ka hooiaio i na mea i hana ia mamua aku o ko lakou halawai ana, pela no ka mea i hana ia ma na Aupuni Kristiano a pau a pela no iwaena o na makua mua loa.”  “Hoike ana i ka oiaio o ke Katorika Roma Aoao 70-73.”

 

I loko o keia wa ke pule nei na Katolika i ka Virigine Maria, a ina paha o keia olelo maluna ae nei ka oiaio, alaila o na makua mua loa, a ma na Kristiano o ko lakou mau la kekahi i pule ia Maria.  Aka, auhea ka hoike maopopo o ko lakou hana ana pela?  Aole loa au i i@@ i kekahi mea like mai kinohi mai e pule ana ia ia kekahi, a hiki wale mai ke ke Keneturia elima.  I ke au o Nesotorio o ke Keneturia elima ka manawa i laulaha ae ai ka hoomana ana ia Maria iloko o ka ekalesia, a ua ikeia keia mea he ano beretika.  Me he mea la e hoolilo ae ana na ekalesia Roma i ke ano o ka pule ana ia Maria, he hana ia na na poe Kristiano o ke Keneturia mua, ka lua, ke kolu, a me Keneturia eha.  Ua waiho mai anei lakou no kakou i kumukauoha i haawina mai ia lakou pela?  Auhea la ka hoike maopopo oia Kumu Kauhoa?  Ua imi noelo aku au e loaa ka hookumu ana mai o ka pule ana aku i kela a me keia poe haipule, a aohe i loaa iki ia’u iloko o na Keneturia mamua aku o ke Keneturia eha. 

 

Eia kekahi mau mea a no hou i hana ia e ka Ekalesia Katolika: I ke Keneturia elima, ua pule ia aku la na poe haipule i make, aka, i ka pau ana o ia Keneturia, ua hook@ia ia hana ana, no ke kupono ole.  E nana i ko Gisela loolelo Ekalesia, Mokuna 5, Palena 99.

 

Aole no hoi au i ike i loko o na makahiki elua haneri a keu, mahope mai o Kristo, he mau kii kalai kekahi i kukuluia ae iloko o na luakini Karistiano, i mea na na kanaka e kulou aku ai.  I ka makahiki 303, ua hooholo iho ka At@@aolelo Elevira i keia olelo papa malalo iho penei:

 

“Aohe mea i hoomana ia, a i hoolua ia paha e pena ia ma na paia” (o ka helepule).  O Eusebio ka mea i kakau i ke Keneturia eha penei: “Ina aole oe e imi i kii kalaiia ma ka like ana me ko ke Akua ano, (Kristo) aka, no ko kekahi mea kino o keia ao, e like me ka mea i hooponopono ia mamua aku o keia hoololi hou ana, alaila, e pono oe e hoopoina i kela mau lalani i palapala ia iloko o ke Kauoha Kahiko, e papa ana hoi ia kakou, aohe make hana i kii kalaiia, o ko ka lani iluna a me ko ka honua hoi malalo ae.  I nahea la oe i ike ai i kekahi mea like me keia i hanaia iloko o na halepule, a i ole ia, i haiia mai ai paha mai kekahi mai, no ko lakou hookomoia ilaila?  Aole anei o keia mau mea (na kii o na kanaka haipule) ka i kipaku ia mai na halepule aku a pau o ke ao nei?”

 

I mai la o Neanedera, “Iloko o ke Keneturia eha, hoomaka mai la na kanaka e kahiko i na luakini me na kii kalai—he mea no hoi i hana mau ole ia mai, a hiki wale iho nei i ke kokoke ana e pau  

Keia Keneturia.  Iloko o ka haiolelo i haawiia e Karisotome ma Konesetanito, e like me kana i haawi ai ma Anetioka, iloko o ka hapa hope o ke Keneturia eha aole no i loaa iki kekahi me e hoapono ai i ka hoo ana i na kii iloko o ka halepule.”

 

Mahope mai i ke Keneturia ewalu, he nui na mea kue mai i ka hoomana ana i na kii.  I ka makahiki 754 he halawai nui ia no na Bihopa 338, ma Konesetanito, a ua hoolaha ia ae ia manawa o na poe a pau e hoomana ana i ke kii, ua huli hou lakou i ka hooma na kii, a e kipaku ia lakou e na Kristiano:  a ua hooholoia hoi e ka Ahaolelo; o kela a me keia kii o kela ano keia ano i hana ia e na poe pena kii kolohe, e kipaku ia mai ka ekalesia Krstiano aku.  “Ko Naaneda Moolelo Ekalesia.  Buke 3.”

 

“Aole i like ka Ekalesia Roma me ka Ekalesia o na Lunaolelo.” 

 

He mea oiaio maoli keia, a he pono i kekahi o na poe heluhelu o ke Kuokoa ke olelo pela.  A ina e hiki i kekahi mea, ke lawe mai i kana mau hooiaio imua ou me ka hooia mai, i ko na apotolo pule ana aku ia Maria, a me na Kristiano o ia mau la, a pela hoi me ke kulou ana imua o na kii. 

 

Aka, e hoike aku ia Pople ma i ko kakou manaoio ole i kana mau moolelo.  He hopohopo makou i na moolelo i hoike pono ole ia mai me ka oiaio.

 

Ua like no lakou me na moolelo a na lu@@io, a no ia mea i olelo mai ai ka Haku.  “Pela oukou i hoole ai i ke Kanawai o ke Akua ma ka oukou moolelo o Mat. 15: 6.  Baibala Douare, a he hopohopo pu no hoi makou i na poe e hilinai aku ana i na mau moolelo nei, a e hooikaika aku ana hoi e hoohulihuli mai i kekahi poe e aku, e manaoio i ka ua poe alakai makapo nei.  Mai hahai na poe heluhelu o ke “Kuokoa” i kekahi o keia mau alakai makapo.  Ua hoohalike ia lakou me na Bereana,” “apo mai lakou i ka olelo me ka manao nui, imi no hoi lakou i kela la keia la ma ka Palapala Hemolele, ina paha he oiaio keia mau mea.  Oih. 17:11 Do@are Baibala.

 

O ka “Palapala Hemolele” ka mea e hiki ke hoonaauao ia oe e ola ai, ma ka manaoio iloko o Iesu Krist.  2 Tim. 3:15.  Nolaila, “e huli i ka Palapala Hemolele, no ka mea, ua manao oukou, he ola mau loa ko oukou malaila, a oia ka mea nana i hoike noʻu.”  E nana ma Ioane 5:39 Douare Baibala.

 

Ke kiaha uila e kunahihi hou ai o Kupa Hawaii.

 

E ka Luna Hooponopono E; Aloha oe:

 

E hookipa oluolu hou mai oe iaʻu, e hookaawale i ke kauwahi o ka pepa, i paki koele aku au i kahi kaata ole loa ma ka hoopuka manao ana o Kal@iolele ma Lahaina.

 

Iaʻu e pue ana i ke anu o ke koekoe ma ke ahiahi naonao p@eleele o ka Poaono, la 26 o Sepatemba ma koʻu home a ike iho la au ia oe e “Kupu Hawaii” ma ke “Au Okoa,” Helu 22, ua paila ia koʻu lunamanao a hiki i na degere 212, lilo ae la koʻu noonoo pono i hehena i kuu mea i hoolaha ia ai ma na helu i hala o keia pepa. 

 

E.K.H. (S.W. Nailiili.)  Ua menemene minamina makou o ka Apana o Kaaoapali nei, no kou wili paakiki maluna o W. Kahookaumaha.  Kahuna pule ka mea nana oe e pane nei wahi au ma kekahi kumu kuhi@@ewa moowini au i manao ai nana. Mamuli o ke koho wale no wahi a ka hooaka ka 21 o ka mole Anahonua, “O ka manao koho wale he manao hoike wale no ia, aole i maopopo kona oiaio.”  Pela iho la oe, no ka mea, ke i nei oe, “wahi a Kahookaumaha.  Mr. Kahunapule o Kaanapali, i kakou iho ai i ka inoa o kona makuakane Kahahawai.” 

 

Malaila, ke hai aku nei au ia oe, he okoe loa ia, aole oia i huipu a kue aku ia oe, he okoa loa no hoi au.  Ia oe ka ha@hili hoinoino laibila i ka mea pono i ka haule i ka lalau, a me kou kapa aku “e hoi hou i ke kuilaau i Molokai,”  nani kou inaina me ka bubu ano ole.  Ua lohe pono au o Kaluau ka inoa ponoi o kona makuakane, aole no he makua i kapa ia o Kahahawai, a ohana pili hanauna la hoi, he ole loa no au he hoopunipuni nei i ka Lunahooponopono o ke “Au Okoa” a me ka lehulehu i heluhelu ia mau manao naaupo au.

 

He akaka loa, ua hoopia ia oe e ke kuhuluku kupikipikio no koʻu pane mau, no kuu wehewehe ana hoi i ka oiaio i ke akea i ko pahu o pala o ka helu 13 i hal@, nolaila, ke poipu nei oe ma o W.K., la, malaila kou wahi pono e moolelo loihi ai me ka waiwai ole.  Eia wale no, i na he kuleana kou aoao, pane mai oe iaʻu, pela hoi au ia oe, a hiki i ko kaua mea e lanakila ma ka paio ana, mamua o kou hoekaeka i ka inoa maikai o hai me ke kumu ole.  He nele manao ka paha kou?  Pela io no ka nana aku, e hou poo ai i o ia nei, e hauhili ai oe ia oe iho me ka hawawa nui loa.

 

Ke lele walawala nei oe me ka paukiki, ma kekahi lohe ou i ko hoaʻloha o Kaanapali, “he make loa ko makou Apana i keia Kahunapule, he lolo ka, aohe paipai, aohe launa mai a kukakuka ma na mea e pono ai i ka Ekalesia.  Owau kekahi kamaaina ma keia wahi, ua ike kukonukonu au, he olioli, he hauoli ia W. K. Kahunapule i ka lilo ana oonei iaia, i kiai nana e alako nei i na uhane he nui o makou maloko o Iesu Kristo, ke i nui nei, ke hanai nei oia i ka ai lani ma kela ao.  Ua manao au, he mau olelo wahahee wale no nei nau, aole oe i lohe, oiai, o kou mau he epa, no ka mea, na makaukau oe ia hana.  Mai kona hiki ana mai i kinohi a keia wa, he ikaika ma ke kuka pu lawelawe ana ma ko ke Akua Aupuni, ua ike ia ka H@@ ma ke kihapai, ua ohana maikaiʻ o kona noeau iho i ka himeni, honehone hoohikilele lua i ka manao me he pupu kanioe la o ka mauna, i na la Sabati a me na la e ae, aole me ia ka nui o na Kahunapule mamua, he lolo i ka himeni, a he lilo no hoi ma ke ano kalepa a hoolimalima i mau paaua oki wahie, au e i nei he mikimiki, pau alu la ia.  Pane hou.

 

Wahi a “K.H.,” ke hoohalahala nei oia “no ka apono ia ana o na kumukula wahine o ka hele wale me kahi holoku, aohe papale o ke poo, aohe kamaa o na wawae, pela hoi na kumukula kane, me kahi palaka ahinahina, wawae ahinahina, he wahi palule maluna aohe kamaa.”  Ma ia mea, ke hooiaio kupono nei oe i kou huhew ma kulakula i ka alaala puloa, no ka mea, aole ka aahuana me ka palekoki kilika, pahoehoe, he alanui ia e maalahi ai ke ao ana a hikiwawe ka naauao i na kaikamahine, aia he papale, kamaa, oi kelakela kau hale kula, pela hoi na kumukula kane, o ka aahu ana i ke palaka ahinahina, wawae ahinahina, alaila, hakalia ka ike o na keiki kane, aia he palule me ke kuka, papale, kamaa o na wawae, nui loa ke akamai o kau mau haumana, oia ke kumu i pau e ai ke dala o ka waihona o ke aupuni a hapa na la kula o ka makahiki.  Auwe oe e “H.K.!”  i ka nui launa ole o ka manomano o kou pii ana maluna o ke kahua nihinihi o ka hawawa, no ka mea hoi, wahi aʻu, he mau pepeiao no kou, aole anei i lohe?  Aole anei oe i hoomanao i kuu mea; wehewehe ai i na nupepa i puehu haaheo aku la, Pela io maoli no. 

 

Ke ekemu nei oe:  “E hoomaemae me kahi kapa kupono, alaila, aole e hoopai ia e na kanawai o ke kula maluna oia haumana.”  Malaila ke kue nei au, no ka mea; owau kekahi i ike i na rula oia kula, aole o ka aahu ana i ka ahinahina a kamaa ole na waewae, he kapulu ia, a maemae ole, oia ka mea e nele ai i ke bola ai i ka wa paina, no ke kupono ole o ka aahu, a kau mai ni ke kanawai o ke luka maluna oia haumana.  Pua ka uahi o ka lua ka hei ia oe.  Eia wale no, o ka hoopaanaau ole i na haawina.  Ka! Ua oi kelakela ka iini ma ia kapa, mai na kapauea, a hiki i na opio, mai na lopa a i na keonimana, i oi aku i kou kulana, no ka ahina.  No keaha iho la ia?  Eia, emi ke kumukuai, he paa a maemae maoli, oia ke kumu.  Hoomanao ae la au ia olelo penei: “Ua oki oe e hoka ana.”  Kahawai.  Kaanapali, Oct.1, 1868.

 

NA KANAWAI I HOOHOLOIA.

 

HE KANAWAI

 

E KOKUA AI I KA HOOKO ANA O NA PALAPALA HOPU.

 

E HOOHOLOIA e i ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ka Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:

 

Pauku 1.  Ina e hoopukaia kekahi palapala hopu e kekahi Aha hookolokolo iaia ka mana, a makhuka aku ka mea i hoopiiia mawaho o ka mana o ua Ahahookolokolo la, e hiki no i ka Makai nana e lawe aku i ua palapala hopu la ke imi aku a e hopu i ka mea hoopiiia maloko o na wahi a pau o keia Aupuni, ma nae ua kakau mua ia ma ua palapala hopu la kekahi mau huaolelo kupono, e kekahi Lunakanawai Kaapuni, a Apana paha o ka Mokupuni kahi e hoopiiia ai. 

 

Pauku 2.  Ina mana ko kekahi Makai e hooko i kekahi palapala hopu ma kahi i hoopiiia ai, he mana no kona he hooko aku i kekahi palapala hopu i kakau ia e like me na olelo maluna.

 

Pauku 3.  Na ka Ahahookolokolo Kiekie ma kela a me keia manawa e hana i mau rula no ka hooko ana i keia kanawai a me na rula e ae i kupono.

 

Pauka 4.  Na ka Ahahookolokolo nana e hoopuka mua i ka palapola hopu e hooponopono i na lilo oia hopu ana a e lawe ia mai loko mai o na dala hoopai e waiho ana ma kona lima.

 

Aponoia i keia la 23 o Iune, M.H. 1969

                                    KAMEHAMEHA R.

 

                                    HE KANAWAI

E HOONOHONOHO AI I HOPE LUNA MAKAI KIEKIE O @@ AUPUNI.

 

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoe iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:

 

Pauku 1.  E hoonohoia e ka Luna Makai Kiekie, a ina ua hele ka Luna Makai Kiekie ma kahi e, a ina no kekahi kumu e ae paha ua hiki ole iaia ke hooko i kana mau hana, alaila, na ua Hope Makai Kiekie la e hana i na mea a pau i kauoha ia ma ke kanawai na ka Luna Makai Kiekie e hana.

 

Pauku 2.  Maluna o ka Luna Makai Keikie ma kona palapala hoopaa ka hihia o na hana a me na hihia a pau o ua Hope nei. 

 

Aponoia i keia la 23 of Iune, M.H. 1868

                                    KAMEHAMEHA R.

                                    HE KANA WAI

 

E HAAWI AN I KE KUHINA KALALAINA, KA MANA E LAWE I KEKAHI AINA MA HONOLULU, E PONO AI NA OHE WAI O HONOLULU.

 

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hule Ahaolelo o ko Hawaii Pai Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolele Kaukanawai o ke Aupuni:

 

Pauku 1.  Ma keia ua aeia ke Kuhina Kalaiaina e hookomo, e lawea e hoopaa no ka pono o ke Aupuni i ka aina a me ke kula ma ke Kulanukauhale o Honolulu i pono ai ka hoomoe hou ana o na ohe wai a ka Oihana Wai o Honolulu.

 

Pauku 2.  E ukuia na mea aina a pau ka aina waiwai paa a waiwai e paha i lawena pela e like me ka olelo o na Pauku 2,3,4,5,6, a me 7 o ke Kanawai e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e lawe i ka aina a me ka wai e pono ai na Ohe Wai o Honolulu i aponoia i ka la 18 o Augate, M.H. 1860.

 

Pauku 3.  E lilo keia i Kanawai mai ka la aku o kona hooholoia ana.

 

Aponoia i keai la 23 o Iune, M.H. 1868

KAMEHAMEHA R.

                                    HE KANA WAI

 

NO KA HOONALU ANA I NA HOLOHOLONA HOLO WALE.

 

Oiai ua nui ka lilo o kekahi poe ma ka lawe ana mai i kekahi mau holoholona kupono e holo wale ma na kuahiwi a me na ululaau o keia Pae Aina, Nolaila;

 

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:

 

Pauku 1.  Aole no e ki pu aole e pepehi ma kekahi ano e ae i kekahi i na manu a me na holoholona holo wale i laweia mai na aina e mai, iloko o na makahiki elima mahope oia lawe ana mai, iloko o na makahiki elima mahope oia lawe ana mai, malalo o ka hoopai, aole e oi aku mamua o ka Iwakalua dala no ka hana ana pela.

 

Pauku 2.  Aole no e lilo kekahi mea ma keia kanawai i mea e papaia ai ka pepehi ana i na holoholona a me na manu i hoomaopopoia he mea e poino ai i ka lehulehu.


Aponoia i keia la 24 o Iune, M.H. 1868.

                                    KAMEAMEHA R.

 

NA LAAU LAPAAU

 

A DR. JAYNE.

 

            OIA NA

 

LAAU KUNU,

 

LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,

 

LAAU HOOPAA HI,

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO

 

LAAU HAMO-PENIKILA,

 

HUʻALE OLA.

 

            AIA MA KAHI O KAKELE me KUKE

 

Ma Honolulu                                       327-@@