Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 44, 31 October 1868 — Page 2

Page PDF (1.81 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 31, 1868.

kahe mai na waimaka. Eia ka mea uluhua o ka noonoo ana aku, o ka ike maopopo lea i ke kumu o keia mau waimaka.
                Ma ka'u koho wale aku no, he
olioli paha i ka ike hou aku i ko lakou aina, ka mea i puai mai ai na wailipolipo o ko lakou mau maka. Aka, eia ka mea kamalino, o kuu ike ana'ku, he mau wahine Maleka, a Paniolo kekahi, i "hiolo mai nawai nao a ke kehau." Aka, iloko no o ia maopopo pono ole ia'u o ko lakou mau kumu i "anoninoni ai, me he ai mea ino la," no ko'u piha loa no hoi i ka hoomanao me ke aloha i ko lakou nei mau wahi aina, o ko'u hakukoi pu mai la no ia. A no ka hilahila o ike ia mai, o ko'u kiei aku la no ia ma kekahi puka aniani, nana aku la i ko laila kahakai, me me na lae, o ke aloha mai la no ia i ka aina, me he mea la e kahea mai ana ka manao ia'u, mai ka ili mai o ke kai, me ka olelo mai

Aia Puna ua hui ia me ke onaona.
Ua aoao maua i ka nahele o Malio.
I hai aku ai maua i Moeawakea.
He nani Heeia he puloku na ka Awaawa,
I ka noe-au ia e ke Kuahine,
Me he kapu apana la kai o Malama,
Ka laula maikai o ka pahoehoe,
E hiki aku ai a Aalamano-e-
                Ia mau ana no makou kahi i lohi ai, hauwawa mai ana o luna, i pii aku ka hana e makaikai, e hoopili hou mai ana no kekahi Pailaka. O ko'u nalu iho la no ia me ka olelo iho; ma-nu-u-nu a no

ka hoi ua mea he Pailaka? elua he Pailaka? elua hou aku no hoi i koe, pau kauna? aohe manao ana'e he wahi pukoa koe e kuia ai o ka hookomo ana aku o ka nanai no ia a noho ana i ke awa. Kani no ke oli, he Kapena akamai ka olelo. Eia nae hoi, i nana'ku ka hana, e hoi ana ke Pailaka mua, a o ke Pailaka hou mai hoi, hoolili mai ana iluna o ka (Bridge) haka holoholo o ka Mokuahi. Akahi no au a huli ae i ko'u mau wahi hoa ohua, e launa oluolu mau ai, me ka ninau hoohuahualau aku, o hilahila loa hoi auanei ke ninau maoli. A ma ka laua mau olelo au i lohe mai ai, he Pailaka okoa no ka ko ke (Channel) Kowa, a kai Pelekane paha, a he okoa no hoi ko na muliwai. A i na Luna aku hoi o na (Docks) pa kapili moku, pili loa i ka aina. E aha la hoi, wahi a'u iloko o'u iho. O kuu olelo ana iho nei no ia la, ina elua hou aku ona mau Pailaka i koe, pau kauna ? Eia ka auanei e kauna ana A, kaalele mai ka Pali. (Aole i pau.)

Ua ike maka iho nei i keia hoomana
E KALA MAI IA'U.

E KA LUNA HOOPONOPONO E; ALOHA OE : -
                No ka hoi hou ana mai o ka manao kanaka ia'u, oiai ua hoopaa ia au e na kaula hao a ka naaupo o ka paulele ana ma ka hoomana a'u e haalele nei i keia la.
                Loihi wale i Auwale ka la, kuu hoomanawanui ana ma ka hoomana Pope, ua ike maka i na hana a lakou nei. 1. Nolaila, ke haalele nei au i ka hoomana Pope, no ka mea, aole like ka olelo me ka hana; Penei ka hoomaopopo ana.
                Olelo mai ua Kumu Pope nei a makou, aole hookupu ma keia hoomana, aole like me ka hoomana Kalavina noi dala, mahinahou. Puni au la i ka Mano he I-a laka, a mahope wale iho nei, mea mai ana ua kumu nei a makou. E! he kokua ka kakou i hapawalu no ka moku o kakou la. Auwe! wahi a'u, kai no hoi aohe noi dala o keia aoao Eia oe ke noi mai nei, like ole kuu olelo me ka hana.
                2. Ke haalele nei au i ka hoomana Pope, no ka mea, he hoomana malama kii keia. Oiai ua ike ia ma ka oukou Baibala. Pukaana 20: 3, 4,5. Ua maopopo ia, eia nae makou ke hoopapau nei i ka pule kii, kuhikuhi kii, malama kii, lei kii, hele a makahinu na wahi kii a makou i ka milimili ia, aohe wahi mea a lohe ia mai o ka makou nonoi ana.
                3. Ke haalele nei au i ka hoomana Pope,
no ka mea, he hoomana hua ole keia.
                E nana ae kakou; mai ka hoomaka ana mai o ka laha ana o keia hoomana a hiki i keia la a'u e haalele nei; aole au i ike i ka hua o ka lakou nei hana, e hoihoi mai ai la hoi na hoahanau, ole loa, waiho paha auanei a huli nui mai na kanaka o Fatuhiva i ko kakou mau makamaka e noho mai ia pau ke ano Pegana, neenee ana o Kailiahi ma (lakou nei ae,) pela e ohumu nei.
                A hoohuli mai ana la hoi i kekahi mau Pake o keia kaona, ole wale he hewa o Ahiona, ka hua mua o na Pake i lilo i kaawa na ko oukou Akua, o Maria no ko makou akua e kuawili nei. Eia aku ka mea aka loa, ka olelo ia aku keia i ka holo o ka hana o ka oukou hoomana, eia ka-ua oi-nei, mahope

huli nui na Pake ma keia aoao. Ka'u mea huli nui iho hoi ia, ke pau loa aku la na hapa Pake ma ke Kula Sa bati o Haili, a he mau kumu no kekahi mau papa, i lawa paha a hiki mai o Ahiona i Hilo nei, o ke kau ae no ia ona i ko aki i kahunapule no ka hoomana oiaio, o ka hua koe wahi a ko oukou makamaka nei.
                4. Ke haalele nei au i ka hoomana Pope, no ka mea, aole Kula Sabati kahi e hoonaauao

ia ai na keiki i ka malamalama o ka uhane.
                Ma na Sabati a pau, o ka makou hoomana, aohe Kula Sabati, omilumilu kiwalao ka hana, hoihoi ole ka hana ; ke nana aku ia Haili piha pono na kui-neki i kela Sabati keia Sabati. E ake ana au e hele mai kekahi puulu kamalii i ko makou luakini, i ka ike mai la hoi i ka nani o na kii ka puni a kamalii, hele mai.
                Kikaha ae no hele loa no i Haili, ninau aku ka hie. E hele ana oukou ihea ? Eia ka lakou la, "I Haili, i ke Kula Sabati."
                5. Ke haalele nei au i ka aoao Pope no ka mea, aohe i unuhi pono ia ka Baibala; e nana pu mai no kakou, aohe a makou Baibala
holookoa, he wahi Manuale wale iho no e ku kaawili ai, imua a i hope, e lawa hoi ka muhee. A no ka oiaio o keia mau kumu e kiei iho na makamaka, ua paa loa au i ke kaulahao a Satana. Ke seku kapakahi nei au i ka aoao Pope. J. PETERO.
                Hilo, Oct., 13, 1868.

En glish Column.
The Rum Maniac.
(A SOLILOQUY.)

" Say, Doctor, may I not have rum,
                To quench this burning thirst within?
Here on this cursed bed I lie,
                And cannot get one drop of gin.
I ask not for health, nor even life-
                Life! what a curse it's been to me!
I'd rather sleep in deepest hell
                Than drink again its misery.
But, Doctor, may I not have rum?
                One drop alone is all I crave.
Grant this small boon - I ask no more-
                Then I'll defy - yes, e'en the grave;
Then, without fear, I'll fold my arms,
                And bid the monster strike his dart,
To haste me from this world of woe,
                And claim his own - this ruined heart.

"A thousand curses on his head
                Who gave me first the poisoned bowl,
Who taught me first this bane to drink, -
                Drink- death and ruin to my soul.
My soul! oh, cruel, horrid thought!
                Full well I know thy certain fate,
With what instinctive horror shrinks
                The spirit from that awful state!

"Lo st-lost-I know, forever lost!
                To me no ray of hope can come;
My fate is sealed; my doom is-
                But give me rum; I will have rum.
But, Doctor, don't you see him there?
                In that dark corner, low, he sits;
See! how he sports his fiery tongue,
                And at me burning brimstone spits!

" Go, chase him out! Look! here he come!
                Now, on my bed he wants to stay;
He shan't be there. O God! O God!
                Go 'way, I say! go 'way! go 'way!
He shan't be there, O God! O God!
                Go 'way, I say! go 'way! go 'way!
Quick! chain me fast, and tie me down;
                There, now; he clasps me in his arms;
Down- down the window ! close it tight;
                Say, don't you hear my wild alarms?

" Say, don't you see this demon fierce ?
                Does no one hear? Will no one come ?
Oh, save me - save me! I will give-
                But, rum ! I must have-will have rum.

"Ah! Now he's gone; once more I'm free:
                He- the boasting knave and liar-
He said that he would take me off
                Down to - but there! my bed's on fire!
Fire! water! help! come, haste - I'll die;
                Come, take me from this burning bed !
The smoke - I'm choking- can not cry;
                There, now - it's catching at my head!
But see ! again that demon's come;
                Look ! there, he peeps through yonder glass ;
Mark how this burning eyeballs flash!
                How fierce he grins ! what brought him back?

"There s tands his burning coach of fire;
                He smiles, and beckons me to come.
What are those words he's written there ?
                "In hell we'll never want for rum!"
One loud, one piercing shriek was heard ;
                One yell rang out upon the air;
One sound, and one alone, came forth-
                The victim's cry of wild despair.

"Wh y longer wait? I'm ripe for hell ;
                A spirit's sent to bear me down.
There in the regions of the lost,
                I sure will wear a fiery crown.
Damned, I know, with out a hope !
                (One moment more, and then I'll come!)
And there I'll quench my awful thirst
                With boiling, burning, fiery rum."

                "What fills the alms house and jails? What brings you trembling wretch upon the gallows ? It is drink. And we might call upon the tomb to break forth. Ye mouldering victims ! wipe the grave dust crumbling from your brow; stalk forth in your tattered shrouds and bony whiteness to testify against the drink! Come, come from the gallows, you spirit maddened man-slayer, give up your bloody Knife, and stalk forth to testify against it ! Crawl from the slimy ooze, ye drowned drunkards, and with suffocation's blue and livid lips speak out against the drink ! Unroll the record of the post, and let the Recording Angel read out the murder indictments written in God's book of remembrance! aye ! let the past be unfolded, and the shrieks of victims wailing be borne down upon the night blast! Snap your burning chains, ye denizens of the pit, and come up sheeted in the fire, dripping with the flames of hell, and with your trumpet tongues testify against the damnation of the drink."
                "The right of the self defence none can question. It is a primary law of nature. It lies at the very foundation of civil government, and is the great object of goverment. All laws are enacted in self defence, to protect the community from existing or threatened evils. But what evil is greater than the trafic in intoxicating drinks, which brings with it such a train of wailing, lamentation, and wo? War, famine and pestilence are trifles compared with it. Let a son be brought wounded or slain from the field of battle, and it can be endured; let him come
home with the plague of Smyrna or Egypt, an d it can be endured; let him pine away wi th hunger and die like the sons of Eria, an d it can be endured; but let him come from the shop of the vender, and driveling drunkard, and curse his father and his mo ther, and fall into a drunkard's grave, an d it cannot be endured." "Man' s inhumanity to man Make s countless thousands mourn."

NU HOU MAI KE KAHUA KAUA MAI.
LAWE PIO IA KA POE KIPI!
NA LUNA MAKAI O HILO ME KAWAIHAE.
KU MAI KE KILAUEA ME NA PIO.
HELE NA KOA ME NA PIO A HIKI I KAWA.

                I ka po Poaha iho nei, komo mai la ke kuna Fairy Queen, a ma ka lokomaikai o Kapena Von Goaniz ke kumu paikau a na koa ku mau, ua loaa mai ia makou na mea hou mai ka Poaono a hiki i ka po Sabati, a oia keia malalo iho :
                I ka Poalua, i ka Luna Makai J. H. Koni e makaikai ana i Kalua o Pele, lohe mua aku la oia i ka haunaele kipi a me ka malu ana o R. B. Nevela. Ia wa koke no, haalele oia ia Kalua o Pele, a holo mai la i Kone-ma ke alanui o Kau. Ma na wahi a pau ana i hele mai ai, ua lawe mai oia i na kanaka

a pau e loaa ana iaia. I kona hiki ana ma Kona, he kanalima a oi na kanaka me ia i makaukau no ke kaua. Elua hoi haneri kanaka ma Kona e noho makaukau ana no ke pale aku i na kipi. Ia wa, ua hoohui pu aku o Mr. Koni i kona mau kanaka me ka elua haneri mamua, a hele pu aku la i kahi a Kaona ma e noho ana.
                I ka lohe ana hoi o ka Luna Makai o Kawaihae i keia kipi ma Kona, ua hele mai oki me na kanaka a hiki i Kailua i ka po Poalima, a ua houluulu koke ia na kanaka 270 ia wa. A ia po no, kai like lakou a hiki ma Lehuula i Kainaliu, malalo o kana alakai ana. Ia lakou i hiki aku ai, e hoopuni ana o Mr. Koni a me kona mau kanaka, me ka manao e kali a loaa ona mau kokua hou.
                Hoomoana like iho lakou ia po, a i ke ao ana ae, he Poaono ia, hoomaka koke lakou e kii e noi, e haawi pio mai na kipi. I ko lakou hiki ana aku, e akoakoa mai ana no o J. Kaona a me na kipi malalo ona, ma ko lakou wahi hoomoana. Nonoi koke aku la o Mr Koni e haawi pio mai ia lakou iho. A no ka maikai o na olelo a Mr. Koni, ua ae mai lakou e lilo i poe pio. Kahea mua ia aku la o Kaona, a puka mai la oia ; a mahope, puka pakahi mai na kipi, a hikiikii ia lakou.
Eono wale no nae poe i paa i ka nikinikiia ia wa, a o ka hoomaka koke no ia o ka haunaele. O ke kumu nae o ka haunaele ana, no ka manao o ka poe i hikiia, ua hewa ko lakou haawi pio ana mai, nolaila, uluku hou ae la ua poe kipi nei. A no keia okalakala hou ana mai o ua poe kipi nei, e kahea koke ae ana ka Luna Makai Mr. Koni i ka poe e hoopuni ana, e hopu i na kipi a pau. Ua hopu koke ia lakou a pau, a hoopaaia, a alakaiia aku la i ka pa nui o kekahi haole, oia hoi o M r. Huro.
                I ke awakea Poaono, kero ia ana ka mokuahi Kilauea, a ma ka hora 4 o ke ahiahi ana iho, ku ae la ma Kaawaloa. Halawai koke mai la no o Mr. Koni me na koa. Hai aku no hoi oia i ka hopuia ana o na kipi a pau. O ka hoolele koke ia iho la no ia o na koa, a o ka mati like aku la no ia i kahi
o na pio i hoopaaia ai. Ia lakou i hiki aku ai malaila, lawe ae lakou i ka malama o na pio ia lakou.
                Mamua o ka hookuuia ana aku o na makaainana nana i malama i ka poe kipi, ua haiolelo ae ke Kuhina Kaua Nui S. H. Pilipo, ma ka inoa o ke Aupuni Hawaii, e haawi ana i ka mahalo i na makaainana i ala like mai e hoopio i ke kipi.
                I ke kakahiaka o neninei, Oct. 30, komo mai la ke Kilauea ma ke awa o Honolulu nei, me ke Kaula J. Kaona, a me na kipi mahope ona, he kanahiku kumamawalu ka nui. A ma ka lokomaikai hoi o kekahi Lutanela manao koa wiwo ole i hele aku nei i ke kahua kaua, Hirama Kahanawai o ka Puali Pukaa, i loaa mai ai kekahi o -keia, mau mea hou.
                Ma ke kakahiaka Sabati ae, Oct. 25, lawe ia na kipi i Kaawaloa ; he elua haneri a
oi iki lakou. Hooiliia maluna o Kilauea, a laweia mai la i Kailua e hookolokoloia ai, a e ninaninau pono ia ai hoi ka poe i hui i ka powa ana i ka Luna Makai R. B. Nevela.
                I ka po Sabati, ku lakou ma Kailua, a moe no lakou a pau maluna o ka moku. I ka Poakahi ana ae, ua kohoia kekahi mau Luna, e ninaninau i na poe i pili i ka powa ia ana o Mr. Nevela. Ua hoike mai kekahi mau wahine o ko Kaona aoao, ma ka aoao o ke Aupuni.
                Ma ka Poalua, noho ka Aha Hookolokolo Hooponopono. O J. Z. Waiau Esq. ma ka noho me na Luna Koa Nui, Gov. P. Nahaolelua a me Lorena ka Lunakanawai Kaapuni o Maui.
                Eia iho na mea i hooholoia ma ka lakou noonoo ana :

Poe i hoopiiia no ka lawe ola, a i lawe
ia mai i Honolulu nei.

                J. Kaona. Kalama, Kahikoku, Alika, Kamaka.

Na kane i hoopiiia no ke kokua ana mahope
o ka poe lawe ola, a i lawe ia
mai i Honolulu nei.

Kumukahi, Kalua, Kaalaau, Kaolulo, Kauihana, Puanaiwi, Kamai, Maia, Namiani, Laenui, Keohookahaku, Kaholua, Lumaawe, Kakina, Pahukula, Kanika, Hopeole, Kuinuku, Keawe, Nakapalau, Mokuhaaheo, Kolei, Kahoouka, Kaihuiokalani, Kokoaliiole, Kaelemanu, Hooleina, Lono, Pahipuea, Kaulahiwa,

Kapihe, Kaholua, Keawe, Kapa, Kumano, Auwaawi, Kaneamoku Kupa, Kupihe, Keaweiwi, Ikeole, Kalua, Kalaauhiwa, Kauhi, Lono, Epa, Hapuku, Kaailau, Kanakanoi, Wiliama, Pepehu, Keawe, Kanakanui, Hiolo, Keakua, Kuaio, Kanakaole, Nika, Kua, Nakapalau, Kaaoaokapo, Kekipi.
                Na wahine i kokua mahope o ka poe lawe ola, a laweia mai i Honolulu nei.
                Kahiamoe, Kalulo, Mahamaha, Keauoohui, Ane, Kalama, Miliama, Pake, Kaaea, Puhi, Poipe, Kahuila.

Na wahine i ka lawe ana i ke ola,
a ua hoopaaia ma Hawaii.

                Kahua, Waialoe, Kalehua, Kamahoe, Kapela, Hoipo, Hopoe, Poluea, Kaaea, Nawahine, Kanu, Kepaa, Keaka, Kupele, Nakunu, Kaluna, Kahula, Pi, Keakuku, Wahineaukai, Kaneikai, Leialoha, Kaelemakule, Wahinenui, Kanae, Nalimaapa, Kaaapu, Pamahoa, Makani, Kauimakapo, Hana, Kaimi, Kahookapu, Opunui, Kaauoa, Kahula, Hakau, Kaaka, Kaioe, Kahili, Kalohe, Kaheleniau, Pimoku, Punolu, Naihe, Kahele, Kaluahine, Moai, Keaki, Palealii, Kealiihauna, Kalaelualani, Keaka, Maluihi, Hookano, Kapoka, Kauahi.

Na kane i kokua i ka lawe ola, a i hoopaaia
ma Hawaii.

                Aiwohi, Uhuuhu, Ahaakalani, Lauoho, Keohokalole, J. Sherman.

Poe i hookuuia.

                Kahilo, Kanuha, Makole, Kilinahe, Keaulana w.,
                Ua loaa mai ke kino kupapau o Nevela, a ua kanuia e na koa. Ua kanu mua ia no e na kipi, aku aole nae i hanai pono ia. O ko ke kipi mau no he hana ino, hoomaewaewa. A ua loaa pu mai no hoi ke kino kupapau o Kamai, aole nae e hiki ke hai pau aku, no ka manaonao, a me ka weliweli loa.
                I ka wa i ike mua ia aku ai ke Kilauea, ua hele koke a lehau oluna o na aleo, a ua pioloke ae ke kulanakauhale, me ke kakahe ana i kai o Ainahou, na kane, wahine, a me keiki. Mamua ae o ka hiki pono ana ae o ka moku ma Kalia, ua piha u na uapo i na ano kanaka a pau, e ake nui ana e ike i ka poe kipi. I ka pili ana mai, ua hooleleia mai na puali koa, a hooku lalaniia. Mahope weheia ka puka, a kaheia na inoa o na kipi; i ka ike ana aku nae o na makamaka ma Honolulu nei i na hoalauna ma ka aoao kipi; aloha aku hoi, e i mai ana lakou la. "Heaha kau i ke Aloha ? Mahope ae ke Aloha." I ka mea ia ana aku i ke kipi, e haikaika nui mai ana. Oia ka wa e laweia ana e na koa, e hoopaaia ma Kawa. Ua hoomaka koke na kanaka e huro, no ka olioli i ke pio ana o ka kipi. I ke ku ana mai, a ma na huina alanui na huro a pau. Hele iho o Kaona me ke poo kulou, a me ka poe kipi.
                Ua hoi ola mai na koa a pau, a me ua alii koa kaulana i holo aku. He poe koa lakou a pau ma ka ike aku, aka, aole nae i "hoolale na ai a ka ui," oiai ua pio e na kipi mamua o ko lakou hiki ana aku. Aka ua manuheu iki ia nae kahi koa ma ka ai, i pakika ka poka i ki ia e kekahi kanaka e ae i ke kumulaau, o keia pu i ki ia, he piha pu o ka wati-huli.
                E haawi aku kakou i ka mahalo nui ia J. H. Coney Esq. Luna Makai o Hilo, a ia J. W. Kupakee Lunakanawai Apana o Kau, Mr. Chillingworth Luna Makai o Kohala, a i ka Hope Lunamakai o Kau a me na makaainana a pau i ala like mai e hoopio i ke kipi.
                E like me ko makou manaolana, e haawi pio wale mai ana na kipi, a aole e hookahe, ia ke koko, pela io no. Pela i ko ai ka olelo,

"AOHE KIPI E LANAKILA!"

KA LUNA HOOPONOPONO, -- L. H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev.L. Laiana (Lyons) | S. M. Kamakau,
Rev. M. Kuaea,
Rev. C. B. Anelu,
D. Malo, (Lokoino.) | (Andrews.)

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, OKATOBA 31, 1868.
Ka Hoomaauia o na Karistiano
MA IAPANA.

                O NA MEA HOU i hiki mai nei mai Iapana mai, ke hoike mai nei ia makou, no ka hooninau

nuiia o na kamaaina ma kela aina. A no ia mea, ua hoolaha ke Aupuni he Olelo Hoolaha e kue ana ia lakou. Eia malalo iho ua Olelo Hoolaha nei:
                "Ke papa loa ia aku nei ka aoao Hoomana Karistiano, ma na ano a me na mea e ae a pau loa, ua hookapu loa ia. Ua hoopau loa ia ka aoao Diabolo. Ina aole e kue aku ana kekahi, e hoopaiia lakou me ke aloha ole ia."
                I mea e maopopo pono ai i ko kakou poe heluhelu, no keia hoomaau nuiia ana o na Karistiano ma Iapana, nolaila, ua manao makou e hai aku i ka moolelo pokole no na mea pili hoomana i ka wa i hala ma ia aina.
                Ekolu paha haneli a oi ae na makahiki i hala aku nei, ua holo aku kekahi misionari Katolika i Iapana, nona ka inoa Xaviere, (Xavier) a oia no ka haole mua nana i hai aku i na mea e pili ana ia Kristo i kela lahui. Ua hookipa maikai ia oia e na kanaka, a pela no hoi ka poe misionari Katolika i holo koke mai mahope ona. Ua holo pono ku lakou hana, a ua apo koke mai he mau haneri tausani o ko Iapana poe i ka aoao hoomana Katolika, e like me ka lakou ao ana. He noi na alii i lilo i poe manaoio ma ia aoao hoomana.
                Mahope mai o ka poe misionari Katolika mua, ua hiki mai na kahuna Katolika e ae

o ka papa Iesui ta, o ko lakou makemake ka imi i na mana hooponopono pili Aupuni, ma na wahi a pau a lakou o hele ako ai. Ma ka lakou alakai ana, ua hele aku he mau Elele eha, he mau Alii o ka papa kiekie, e ike ia Xutusa V., (Xixtua) ka Pope ma Roma, oia ka makahiki 1584. Mahope o ko lakou hoi ana mai, ua ulu ae kekahi lili nui e kue ana i na Kahuna Pope, na ka Mikado, oia hoi ka inoa o ka Emepela elua i noho mau ma ka Noho Alii, ka mea hoi i manao e lilo i poo no na Uhane maluna o na'lii o me na kanaka a pau ma Iapana, e like me ka ka Pope o Roma manao e noho poo nei maluna o na kanaka a pau o ka honua nei. No ka nui, o ka poe alii i hahai aku mahope o ke ao ana a ka aoao Iesuita, no ia mea, ua nui ko lakou mana. I keia manawa, ua loaa i kekahi Moi hou ka noho alii Kivila, nona ka inoa Taiko Sama. Ua ala mai keia Moi mai waena mai o na makaainana. I kona mau la opiopio, o kana hana ka oki wahie, a auamo no maluna iho o kona mau kipoohiwi, a lawe i ke kulanakauhale. A mahope, loaa iaia he wahi kulana kuene no ka Halealii; a mahope iho lilo i Alihikaua iloko o ke kaua, a o ka hope loa kona lilo ana i Moi. Ua ma re aku oia me ke kaikamahine a ka Mikado, a nona mai i pii ai a mahuahua loa kona mana. Ua haawi ae nei oia i na kauoha e hookuke aku i na Misionari a pau mai Iapana aku. Eia kana olelo: "O na Makua Pope, ka poe i kapaia no ka hui o Iesu, ua komo mai lakou iloko o keia Pae Moku, e ao aku i kekahi manaoio e, oia ke kumu o ko'u hoopau loa ana aku i keia poe Kahuna e, mai ka hoomau ana i ko lakou ao ana. Ke kauoha nei au, e haalele koke lakou ia Iapana."
                He lehulehu wale na Pukiki a me na Paniolo i holo mai i Iapana e kalepa ai, aka, ano ua ala ae he hoomaau nui malaila, ua kipakuia aku mawaho o ka aina na misionari Iesuita, a ua pepehiia paha. Ua kipa ku pu ia aku na Paniolo, Pukiki a me na haole e ae mai ka aina aku, a ua hoomaka kokeia ka luku nuiia o na Karistiano kamaaina. He mau tausani i pepehi waleia, he mau tausani i olokaaia ma na pali, a he mau tausani i pepehiia me na pahikaua, a he mau tausani ka i make i na pukuniahi a me na luku e ae.
                Mahope iho o ka pau ana o na haole i ke kipakuia, ua hooholoia ke Kanawai penei : "Aole he moku a waapa Iapana, aohe hoi he kanaka e manao e holo aku mawaho o Iapana ; o ka mea kue i keia, he make ka uku. O na Iapana a pau i hoi mai iloko o ka aina mai na aina e mai, e make lakou. O ke kanaka e loaa ai kekahi Kahunapule Pope, e uku makaana ia i 500 pauna dala, ($20,000). O ka poe a pau e no aku ana i keia manaoio, a e lawe paha i keia inoa hoohilahila, e hoopaahaoia oia iloko o ka Hale Paahao o ke kulanakauhale."
                No keia kumu, no na makahiki elua haneri a oi aku i hala, ua hookaawale loa aku na haole a pau ia lakou mai ka aina aku, a ua makemake ole ke Aupuni i ka inoa o Kristo, a ua hoomaau loa ia hoi. Mai ia manawa mai a hiki i ka wa a na Mana Nui o Beritania Nui, Amerika Huipuia a me Farani i hookui aku nei i kela Aupuni e hana Kuikahi, a e wehe akea i kekahi o ko lakou mau awa kumoku, a e ae aku i na haole e noho maluna o ka aina.
                Mai ia manawa mai, ua hoi hou aku na Misionari Katolika, a ua komo pu aku hoi na Misionari Hoole Pope, a hoomaka koke no i ka unuhi ana i ka Baibala a me na buke e ae. Ua paiia iho nei he Weheweheolelo nona na huaolelo he 20,000, ma ka olelo Iapana a me ka Enelani. Ua kukuluia na kula, a ua nui ka poe i apo i ka aoao Karistiano. Aka, o ke Aupuni, aole i hoopau loa i na Kanawai kahiko e papa ana i na Karistiano.
                I keia makahiki e hele nei, he kaua kipi ma Iapana, mawaena o kekahi poe alii, a he nui ka haunaele i haule iho maluna oia aina. O ka aoao e noho mana Aupuni nei, me he mea la, ke manao nei oia, ke hana pu nei ka poe Karistiano me keia, a ua hoomanao ae ia i na wa i hala, a ua makemake e hehi a paku liilii ka manaoio Karistiano.
                Aka, o keia mea o ka hoopau loa i ka hoomana Karistiano, aole e hiki ke hana, no ka mea, ua unuhiia ae nei na olelo a ke Akua ma ka olelo Iapana, e na Misionari Hoole Pope; a ma na wahi a pau a ka Baibala e heluheluia ai a manaoioia, he hoike oia no ka oi mamua o ka pahikaua oi lua, a he mana hoi e hiki ole ai ke hoauhulihia.
                Ke koi nei na Kanawai o Iapana, e hoopaaia na heluna o na kane, wahine a me na keiki ma kekahi mau heiau hoomanakii, a i ole ia, e hoole loa ia ke kanu pono ana o ko
lakou mau kupapau. A no keia mea, o na Iapana a pau, eia iloko o ka inaina o ka lima hao, ka lima hao o ke aupuni. Aka, ke manao nei makou, e hiki mai ana na la maikai no na kanaka a pau ma Iapana, a e lilo lakou i lahui waiwai a Karistiano, a e ae ia na kanaka a pau e hoomana i ke Akua, e like me ko lakou ike he pono.

NU HOU KULOKO.
Oahu.

                WAIHO MAI I KA OIHANA. - Ua lohe wale mai makou, ua waiho mai o Col. H. Penikalaka,

Luna Hooponopono o ka Oihana Wai o Honolulu i kana hana ana malaila, a e hookokoke aku ana paha oia ma kahi kuleana e pili koke aku ana i ka Moi.
                Ma ka Olelo Hoolaha a na Agena o Kilauea, e holo hou ana oia ma kona mau awa ku mau i keia Poakahi ae, la 2 o Novemaba. I haule iho nei keia Poakahi ia ia no kona hookauwaia ana aku e ke Aupuni e lawe i na koa no ka hoopio ana i ka haunaele kuloko ma Kona.
                NA LOLE HOU. - Ua noi loa na lole hou o kela a me keia ano, ma na Hale Kuai Kukaa

o kakou. O ka poe makemake no e hele e nana, ua weheia na poka o na hale o ia ano, no ka nana ana, o kela a me keia mea e makemake ana e kuai aku.
                E kukuluia ana he Hale Hookipa no ka poe Amerika ma Honolulu nei, a ua hoolimalima

mau makahiki kahi noho o Haalelea i make, i wahi no na haole Amerika e hookipaia. O Mr. Wakamana, oia ke keonimana nana e hana na hooponopono ana o keia hale.
                Iloko o na la ekolu a Kauka (G.P. Judd) i o iho nei i na kanaka, he 395 ka nui

o na inoa i paa i kana buke. O kana mea o he mea ano hou no ia mai ka poe Kauka e ae, a he kupono hoi i na keiki liilii. Mai oi loa aku nae paha ka nui o na inoa ina he nui ka palahehe e o iho ai.
                KA MOKU KIAPA "D.C. MURRAY" - O ka kakou moku lawe leta mea hou mai Kipalakiko

mai, oia no keia moku maluna ae nana e lawe mai ana na mea hou o na aina puni ole hikina a komohana. Ina he mau haunaele, a he mau kaua kekahi, e lohe ana kakou maluna mai ona i keia pule ae.
                Ke noi ia aku nei ka poe mea Kuleana a pau iloko o ka Ilina ma Kawaiahao, e akoakoa mai ma ke Keena Halawai o ka luakini o ia wahi, i ka hora eiwa o ka Poakahi ae nei, la 2 o Novemaba, no na hana i pili i ka hoomaemae ana i ka Pa Ilina.
                Ma ke kauoha a ke KOMITE.
                MAKE AKU LA I KA WA OPIO. - Ma Honolulu nei, i ka hora 10 o ka po Poalua iho nei, make aku la o Alabati Linekona, iloko o elua makahiki, umikumamakahi malama, a me iwakalua la o kona ola ana ma keia ao. He keiki oia na Heneri M. Wini a me kana wahine. He mai ma kona poo kona mea i make ai. Ma ke ahiahi Poakolu ae, ua hoolewaia kona kino kupapau.
                NA O KOHOLA MA HONOLULU NEI. Ia makou i hoi ai e pai i ka kakou nupepa i keia la, ua akoakoa maloko o ke awa nei, he — ka nui o na o kohola. He kokoke e pau loa na moku i ka piha pono i ka aila, a he ano laki maoli keia kikina i ka nana aku, aole hoi e like me ka mea i hooiloiloia iho nei, e hoi nele mai ana lakou.
                NA KEIKI O KE KAI. - I keia mau aluna ahiahi a me keia mau po konane a ka mahina,

ua halawai pinepine mai makou me na keiki o na kai anu o Arita a me Aukakina,

e lele waki ana ma ko kakou mau Alanui, oiai akahi no a loaa ia kakou he lelewaki honua, mai ka wa aku a lakou i kau ai maluna o ko lakou mau hale holo moana a hiki i ka hoi ana mai i ka aina nei.
                HE HOIKEIKE LEALEA. - I keia Poalua ae, e hiki mai ana, maloko o ka Hale Pohaku o Kimo, e hoike lealea ana kekahi poe o ke kulanakauhale nei. He nui wale lakou e hoomaamaa nei, a i ka wa i haiia ae la, e hoike ai ka kakou mau hana lealea. O na pomaikai a pau e loaa mai ana, e hoahuia no ka hookaa ana i ke koena o ka Ogana o ka luakini o Kaukeano i hiki mai nei maluna o ke Kalepa Kilona.
                KA MOKUAHI "IDAHO". — Ua haalele aku keia Mokuahi ia Kapalakiko, i ka Poakolu iho nei, la 28 o keia malama, a eia oia maluna o na ale o ka moana Pakipika e holo mai nei, me ka manao e ku mai maanei i ka Poakahi, la 9 o Novemaba. E haalele hou ana no ia Honolulu nei, ma ka Poaono, la 14 o ia malama. Nolaila o ka liuliu mai no ka oukou i na wahi mea ulu a oukou i hua a ua oo.
                MAKE KE O KOHOLA "HAE HAWAII." - Ua lohe mai makou, ua make keia moku o kohola

e holo ana malalo o ka Hae Hoku, ma ka la 23 o Sepa temaba, ia ia ma ka Moana Anu Akau. O ke kumu o keia poino ana, i lohia i ka makani ino, oia hoi ka makani e kapaia nei e kanaka, he makani gale. Ua hookauia mai na kanaka a pau maluna o ka moku Ohio. Ua loaa pu hoi na moku Reinadia

a me Uleu i keia makani iho, a ua pakele mahunehune mai nae laua, aole hoi i iho aku e like me kela.
                NA KOMISINA PALENA AINA.- Ua oluolu i ka Moi Kamehameha V., ka hookohu ana aku i ka Mea Hanohano W. P. Kamakou i Komisina Palena Aina no ka Mokupuni o Oahu; ia His Ex P. Nahaolelu, Kiaaina o Maui, i Komisina Palena Aina no ia Mokupuni; i ka Mea Hanohano Rufe A. Laimana no ka Mokupuni o Hawaii, a i ka Mea Hanohano D. McBryde i Komisina Palena Aina no ka Mokupuni o Kauai.
                HE ELELE I WASHIETONA. - Ke olelo nei ka nupepa haole o ke Aupuni, ua noonoo iho nei ka Moi a me ka Ahakuhina, he mea kupono e hoouna i kekahi haole i Wasinetona, e like me ke noi a na haole kalepa o Honolulu nei, no keia kuikahi panai like e waiho nei imua o ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, nolaila, ua hookohuia o Kauka J. M. Kamika, Luna Pai o ke Aupuni, i Elele e holo aku ilaila. Ma ka Poaono aku nei i hala, ua holo aku oia maluna o ka Mokuahi Motana me kana wahine.
                KA ILI ANA O KE KUKA "YETTE."- I ka Poaha aku nei o ka pule i aui aku la, e ku ana keia kuna maluna ae, ma kona awa ku mau ma Moloaa i Kauai, ua hooiliia i na ukana a me na ohua, me ka manao e holo mai i Honolulu nei, aka pa mai la kekahi makani ino, a hoala mai la i na nalu a kiekie,

nolaila manao iho la ke Kapena e hoopuka mai, a ia lakou e huki ana i ka heleuma, a hoopuka mai, aole hiki iki ke hoohuli ae, noloila, ua i-ka kokeia aku ma kekahi pukoa. Hookuuia ka heleuma, aka aole nae i emo a moku mai la, a i-ka loaia i kula ma ke one akoakoa ae o lalo.