Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 44, 31 October 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, OKATO BA 31, 1868.
Ka Nupepa Kuokoa.
Laurels, Fresh Laurels.
(Fresh Laurels)
1. Pua, lei pua no ke Kula Sabati,
Lei pua nani ka makou e haawi nei;
E mohala a mae ole
Ma ka mala maluna e;
E lawe ae i na pua nei,
Na pua nani i lei maikai.
Cho. - Pua, lei pua no ke Kula nei,
Kula Sabati,.
Lei pua nani ka makou e haawi nei.
2. Pua lei pua no ke Kula Sa bati,
Lei pua nani ka makou e haawi nei.
No ka aha mele pono,
No na keiki maemae e ;
Ka pule me ka manao maikai,
Nolaila mai ka lei nani e.
- Pua, lei pua no ke Kula nei,
Kula Sabati,
Lei pua nani ka makou e haawii nei.
3. Pua, lei pua no ke Kula Sa bati.
Lei pua nani ka makou e haawi nei;
Lau aala, uliuli.
Pua onaona e;
E lawe ae me ka hoomaikai,
E oli pu me ka akahai.
-Pua, lei pua no ke Kula Sabati,
Kula Sabati,
Lei pua nani ka makou e haawi nei.
4. Pua, lei pua no ke Kula Sabati.
Lei pua nani ka makou e haawi nei
Oia no na leo mele.
Me na mele maikai e ;
Hoopaanaau a memele pu,
Hahai a malama ia Iesu.
Cho. - Pua, lei pua no ke Kula nei,
Kula Sabati,
Lei pua nani ka makou e haawi nei. HAWAII.
Aihue Nahe sa.
He mau kanaka elua e hele hoohalua ana ma ka alanui i kekahi la, a ike laua i kekahi kanaka e lawe malie ana i kahi pahu maluna iho o kona lima. Kali laua a waiho ia ua pahu nei ma kahi malu, alaila kii aku laua a lawe malu ia pahu me ka manao he waiwai maikai loa paha maloko. I ka wehe ana nae, aia hoi he mau nahesa, he mau moo niho awa eha iloko, e moe owili ana me ko lakou mau maka nui weliweli. Ka puiwa ka no ia o laua a holo kiki i kahi e pee ai me ka nana ole i hope. Ina ua lele mai na nahesa a nahu ia laua, ko laua make no ia.
Na manao hoopili.
1. He mau pahu ke nana i aela e kanaka, he maikai ko waho, a, ma kekahi ana, he maikai, he waiwai paha ko loko. Meia paha ke kiaha rama, ka wahine maikai, ka wahine hookamakama, ka wahine manuahi, ke kane manuahi, ke dala paha, me kekahi mau waiwai e ae, he lole, he holoholona paha.
2. Hoomakakiu kanaka a waiho ia ua mau paha nei, alaila lalau malu a paa a lawe aku i kahi e noho ana lakou, malama, apo, puliki, hoomoe ma ka poli, a hala he mau la, he mau malama, he mau makahiki paha, me ke kahi ana ua pomaikai, ua waiwai lakou.
3. Nani ke kuhihewa ! I ka wehe ana i ua mau pahu nei, ma keia ao paha, a i ole ia ma kela ao, ma ka po, heaha ko loko? He mau nahesa ka, he mau moo niho awa, a lele mai a nahu, a pilikia loa iho la.
Ua lawe anei oe, e kuu hoa, i ke kiaha rama? e hoomanao oe he moo niho awa maloko.
Ua lawe malu anei oe, e kekahi hoa, i kekahi waiwai, he dala, he lole, he holoholona, aia no ia ma kou hale, ma kou pa ? o hoomanao oe, he moo niho awa maloko.
Aia anei me oe, ma kou hale, kou poli he wahine, he kane, aole nau, na hai, ke noho pu la nae e like me na mea i mare ia ? e hoomanao oe he moo niho awa maloko.
He nui no na pahu, he moo niho awa ko loko, aole hiki ia'u ke hai aku, na oukou no e noonoo; ina ua lawe oukou i kekahi o ua mau pahu nei, e wikiwiki i ka haalele a holo kiki aku, mai kali a weheia a lele mai ua nahesa a nahu mai a lilo i ilo nahu mau, i ahi aa mau i mea e poino ai ke kino a me ka uhane ma keia ao, a ma kela ao mau loa.
HAWAII.
Na olelo pane a S. M. Kamakau.
Kupaa oiaio! Kupaa oiaio!! Kupaa oiaio !!!
Ua hai mua aku no oia i kekaki mau hihia o ka Moolelo Hawaii. Aohe no imu nui i loaa ole ka pili kauwewe. O kona manao nui, e huai aku no oia i na mea a pau mai ka io a ka iwi, aia a pau loa mai ka mua a ka hope; alaila e hooponopono ia ka io me ka iwi, e kiola ia kekahi, e hookomo hou kekahi.
Ua hauoli ia R. Kapihe ma na olelo ana, oia ke kanaka i ike maoli, a ua piha oia i ke akamai i ao maoli ia, a i kauoha maoli ia e kona poe makua. Ua komo maoli paha ka olioli a me ka hauoli i ka Noho Moi o ke Aupuni. He Aupuni Kristiano i kaulana ke aupuni Hawaii; he pono e kaulana pu ke aupuni Hawaii me kona mau moolelo. He pono e kaulana pu ka Moolelo Hawaii me ke Aupuni Kristiano. "Ke noho nei au i ke kuaaina, aia au a ninau ia e ke Alii, alaila hele aku au." Pela o R. Kapihe. O ka Moi wale no ka mea kuleana maluna o R. Kapihe. Ua piha ke aupuni Hawaiii i na Baibala Kristiano; Ke piha mai nei ke aupuni Hawaii i ka puupuu Hepe ra, ke haule nei na lala o kekahi poe i loaa i ua mai la. O ka Moolelo a Kapihe he mea ia e pomaikai ai ke Aupuni Hawaii; a e ola'i ka Noho Moi me na'Lii a me ka Lahui holookoa. He wahi kanalua ko'u i ka oiaio o kau mau olelo e kapalau elelo paa mai nei la, no ka mea, i na paha e lohe ke alii Da vida Kalakaua ia oe i ko akamai, alaila, aole paha oia e hele e ninau hele i kauhale, ua pau loa kekahi poe alii i ka ninau ia, a pela no kekahi poe kanaka, a pela no ma Maui a ma Hawaii; a pela no kuu lohe mai, ua hele no ma Koolaupoko e ninau ai. Pehea ka hoi oe e hooluhi wale nei i ka haku kanu. Ke manao nei au, aole i ku i ka oiaio kau mau olelo, ua komo ia oe e ke akua o Uaua Nukumoo, a me Uaua Ai; O Kahaulepapalua ka inoa. A i ole ia o ke'kua o Kanepawale, o Kiha-u-lua.
Eia kekahi kumu kanalua o'u i ka oiaio o kau mau olelo; ua hoopuka mai nei oe i ko mau kuamoo kuauhau, ua manao paha oe, ua hana wale a miomio, me ka manao ua-pono-wale. Aka, i ko'u manao, ua nui na kumu hoopaapaa, a ua hoole no ka poe kahiko. Oia hoole no ka'u i malama iho.
Ke olelo nei o R. Kapihe hoo Kapihe, kui hou mai Kapihe. "I ke auhulihia ana ka o ka Noho Moi e noho nei, alaila pau ka noho haku ana maluna o na'Lii, alaila he noho hoahanau wale no mahope aku." He olelo koikoi loa keia a R. Kapihe, a e noonoo pu mai kakou, he olelo naioaikae keia ma ko'u manao i ka noonoo ana. A e ninau mai paha oukou. Pehea ke ano ? eia ke ano; He kipi. Aia a hoolilo ia kekahi i Moi no ke Aupuni, alaila e kipi koke ka mea nana keia olelo, me ka olelo iho, ua like makou a pau, aole mea maluna ae o makou he poe hoahanau makou a pau.
Pela ka moolelo o Keaona Kuahuula, me Keawemauhili, e hoole ana ia Kamehameha, aole he alii, nolaila ke kaua i waena o lakou. Pela ka ohumu kipi iwaena o ke Kuamanoha, Kauhiwawaeono, a me Kahekili Keaumoku, e pepehi ia Kamehameha, me ka olelo, ua like no lakou aohe mea i oi ae i kulana alii, he poe hoahanau wale no na'Lii a pau, ua like no o Kamehameha me lakou. Ina he alii o R. Kapihe; he kipi. Ina he kanaka o R. Kapihe ; he kanaka paipai i ke kipi.
Ke hoakaka nei au i ke kulana o na'Lii e noho nei, ua loaa no ka inoa alii i na'Lii a pau e noho nei, ua lawa ka inoa alii; ua manoanoa ia Keawe, ua makolu ia Kalanikauleleiaiwi. Pela ia I, ia Mahi, ia Ahu, ia Palena a pela aku ; aka, ua loaa i keia poe alii, he kapu ohi, he uku i ka puaa ke pili i ke kanawai, a he pau i ka hao, aole e pau i ke puhi ia i ke ahi.
Eha mau alii e ola nei, elua kapu, he kapu ohi, he kapu wela. Pehea ? Ua like anei?
"Aole i like i ka ua naulu,
Ia ua hoohali kehau,
Me he ipuwai i ninini ia la,
Na hau o Kumomoku,
Kekee na hau o Puuloa,
Piiku na hau o Leleiwi,
Aole ka ! oe i ike i ka hau kuapuu,
Kuakee, kuawili, kekee, nohokee,
Ohai mohola o Kanehili,
I Kaupea-la,
Ua like paha ?
Aole i like."
" Aole i like keia mau Lani,
I ka hoolikelike wale mai,
He kanaka ia a he lepo,
He akua keia mau Lani,
He ulele keia mau Lani,
Mai ka lani,
He haole ku mai Kahiki,
Eha hoi nei mau Lani Akua,
Ewalu hoi kela poe Akua,
O Ku, o Lono, o Kane, o Kanaloa,
Kanemanaia a Ahuwahine,
O Kahaihaipua a Kekuwalu-la,
Ua like paha ?
Ae-Ae-ua like."
Ke olelo mai nei o R. Kapihe, he hapaimemeua, me ka hoopilimeaai o S. M. Kamakau. Heaha auanei ka lakou mea nui ia'u, he kanaka kuhao au, he wauke ka-kahi no Kuloli. O ko hoopukapuka alii mai i ka like, e like me ke kauoha a kou makua wahi au, ua like wale no ka! na 'Lii a pau Nolaila au e hoole ae nei imua o ka Lahui holookoa o kaua, aole i like na'Lii e noho nei ! he like i ka la o ke aloha, a i ka la o ka manawaino, aole oe e pili aku, no ka mea, he mau moopuna kela na Kalaninuikuihonoikamoku Kekaulike. Oia no ka aoao o Kalani Kauikeaouli i kapa ia'ku ai he akua. He kap ohi ko Hawaii. He kapu akua ko Maui, he ahi, he wela, he paapaa. Ina la o Kamehameha I, mahope o ka hanau ana o ka Moi Liholiho ma Hilo, ua kaumaha pinepine ko Kamehameha naau i ka hookae a na'Lii o Maui i na'Lii o Hawaii: e kapa ana o Kekuiapoiwa me Kalaniakua oia o Kalanikauiokikilo, he aweawe poi na'Lii o Hawaii. O Keawe ke kupuna alii o Hawaii, he poi aweawe.
O kekahi kanaka kaulana i lawe pio ia i Hawaii no ke kaua i Nuuanu, o Pakui ka inoa. I ka hanau ana o ka Moi Liholiho, ua haku o Pakui i kekahi mele inoa alii no Liholiho. Penei ua mele la.
"O nahili ka po loloa ia Manua.
O ka pu kaukama i Hawaii Akea,
O ka pulei Akea Kiha,
A Kiha nui a Piilani,
A Kauihi a Kalanahonua,
A ka maka lena uahi lena,
A ka hoohaulani moku-i-o-
A kela kanaka hoali mali mauna,
O Kalaninuikuihonoikamoku,
Nana na kapuahi kanaka,
E o i Kauai i Oahu,
I Maui kahiko o Kama-ena-ena-
& & & & &
Ua kupilikii ko Kamehameha manao i keia mele a Pakui, me ka olelo iho, he aina kauwa ka! paha o Hawaii. Ua kiiia ka poe akamai a pau, ua hele mai lakou e hoike imua o Kamehameha. A o Kalanikuahulu ka mea kaulana i ke akamai; a i mai oia, ua pololei ka haku mele, ua haku me ka hoopilimeaai ole imua ou. Ua hooholoia i Hawaii, e like me ko Kamehameha manao, ua lilo oia i Moi no ke Aupuni, mai Hawaii a Oahu. Aohe ma ka oiaio.
Aohe no e naueue ka oiaio.
I na Keonimana me na Aumakua kupa o ke Aupuni Hawaii. Eia keia mea hilu onionio, a he opule he ia noenoe, nolaila hu mai kuu aloha i kuu mau kupuna, a hoomanao mai la au, eia no ka ! ke koe nei na makawela a lakou; a i na he mau keiki ka ua poe makawela nei la, alaila, e kapa no i kou mau kowau a hala i kuu kapuai, aole e pii mai iluna, ua laa ia ia lakou, ma kou kapuai wale no kahi e hiki ia lakou. Ua haku o R. Kapihe i mele no kuu mau kamaa ma ke "Au Okoa Helu 23, aoao 4." O H. K. o R. Kapihe no ia.
O R. Kapihe o ka moopuna no keia a Kamokakula w., o Wae k., o Hamakua.
"E Wae-e-Wae-e,
Hoi-mai-he-ia.
Aole-ia-la-he--ka--wale.
O na pua no keia a Hopoleiau w., Makanikahio ke kane.
"Uhia ae la e ke ehukai,
Poele ka luna o Kihalua.
Pala ka lau, ka ai o Kamae--e."
O na anoano no keia a Kaneiki a Wekea k., o Kaumalowikao w., hanau o Kapulou noho ia Kapapaiki, o Lualailua ka aina.
"A makani Kahikinui,
Hiki ole ka waa holo,
Kau i ka wiliwili.
Ka waa o ka hoe waa-e."
O ka puhala ula wena o ka pili Koolau o Hakaaano, oia umalu pali koolau mai Puaahaunui a Wainene la - O Kahaakea k. o Wainene w.
" A ka lae o Puuhoku i kai,
E lumai ana e ka makani,
Ka ihu o na moku i ke kai,
Anoano pihopiho,
A'u lae i ka ino."
Ua kau leo mai o Mololani, ua pono no o R. Kapihe i olelo ai no Koolaupoko, o ka poe moopuna no ia a Kauhiwaha-ukauka, a Kauhi-pakaka o Makapu, ka poe lepo makawela, a ou mau kupuna.
"Luuluu o R. Kapihe i ka ua nui,
Kaumaha i ka lepo o Alakai,
Ka hele ua o Manuakepa,
Ua oiku i ka loa o Koianana."
Mamina ia ka haku o oukou, a kaeo pono ana no i ka oukou milimili, haku hou ia i mele a lealea loa. S. M. KAMAKAU.
Hele Kaapuni ana ia Kauai.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha e:
Ke makemake nei au e hoike holookoa aku i na mea a'u i ike ai a i hana ai hoi ma kahi a'u i hele kaapuni ai o ka mokupuni o Kauai, oia hoi mai Waioli a Waimea. Ke pono nae ia i kou manao.
Ma ke kau ana aku o ke ano ahiahi o ka Poakolu mua o Sepatemaba, oia no ka helu eiwa ana o kona mau la, haalele iho la au ia Oahu nui a Kakuihewa, a me kona kaona hanohano a na puo alii a kakou e hoohonua paa loa nei, i muimuia pu ia mai hoi e na kanaka o kela ano keia ano, i piha kui ai kou kaona e Oahu i ka nani like ole o kela a me keia ano waiwai a pela aku.
O ke kuna "Luka" ko'u mea nana i lawe oluolu aku maluna o na ale kawahawaha o Kaieie, a hoopae ola aku i ka oukou wahi kamahele ma ka ae one hualala o Hanalei ua nui a ka Pueo, ma ke kakahiaka nui o ka la 11 o Sepatemaba. A mai Hanalei one aku ko'u naue hele ana'ku a hiki wale ma ko Mrs. K. Ioane hale ma Waioli, a hui aloha pu au me lakou. A i ko lakou wa i paina kakahiaka ai, hookipa oluolu aku lakou ia'u e paina pu ai me lakou, a pela no hoi ma ko lakou pule ohana ana. A ma ka pau ana o ko'u lua no ana me ka ohana i hoonele ia mai i ka Papa-ole o keia mau la pokole o keia ola kino ana, hele aku la au ma ko Mr. A. Wilikoki hale, a hui aloha pu me lakou meka hauoli pu iloko o Kristo. A me lakou au i noho ai a hiki i ko'u wa i haalele aku ai ia Waioli, a ma ko Mr. H. J. Wana Esq. hale hoi au e paina ai.
NO WAIOLI.
He wahi maikai a oluolu keia i ka'u ike iho, uliuli maikai no hoi ka aina ke nana aku. Aole nae he kahu o ka ekalesia o Waioli ia wa a'u i hiki ai ilaila, a o Mr. A. Wilikoki nae ka mea nana e malama ana ia ekalesia. Ma ke kakahiaka nui o ka Poaono o ka la 12 o Sept. he wahi halawai ko makou, ua mahuahua no ka poe i hele mai, a ma ke ahiahi no oia ia, he auaina halawai nui no kai akoakoa mai maloko o Waioli, luakini, a ua lehulehu no na kanaka i akoakoa mai. A ma ka la Sabati ae ko'u hahai ana'ku i na mea a na kanaka o Ebona i hana ai i ka wa kahiko, a me ka haalele ana o kekahi poe ia mau hana ino o ka wa o ko lakou noho pegana ana. A ma ko'u hai aku i ke ano kii o kekahi poe oloko o ke anaina i akoakoa nui mai, me he mea la ua nui ko lakou olioli a me ka makemake pu kekahi, ke ole nae au e kuhihewa. A i ka pau ana o ka halawai, kau ae ana kekahi mau hoa- hanau i kekahi mau apana dala maluna o kahi pakaukau iki o Waioli-luakini, no ka waihona o ko kakou Hui Kalepa Hoola Uhane ma na aina pegana, a i kuu hui ana ia lakou a pau, $1.50, a o ko makou hoi aku la no ia ma na home e hooluolu iki ai.
A ma ka hora 21/2 ae, kahea hou mai ana o Waioli-bele ia makou e komo hou aku iloko o kona malu, a ua ae aku no makou, a na ano mahuahua no ia anaina. O Rev. E. H. Paulo ko makou kahuna ia wa, oia ko Anahola a me Koolau Kahu Ekalekia, maka Poaono kona hiki ana mai i Waioli me kana wahine, me ka manao e malama i ka hana a ka Haku malaila i ka la Sabati ae, aka nae hoi, hai pu iho la au me ia ma ia la no, a o ko maua ka-ana like iho la no hoi ia i na hana o ia la, a ua holo like ia mea iwaena o maua a i elua, e like me ia maluna'e. A oiai oia e haawi mai ana i kana mau olelo e pili ana no kana pooolelo, aia ka, he mahalo nui kai komohia ia iloko o na naau o ko ke Akua poe; a pela iho la makou i hapai ai i ka hana a ka Haku, a hiki wale i ka pau ana o ka halawai.
I loa no a pau keia halawai, e ku-i hou iho ana no o Waioli-hele i kona kani, he bele ia no ka halawai haole, a ua akoakoa nui mai no na opu akea o Kahiki. A ua noho pu iho no hoi kekahi mau a pela. Hawaii e launa pu me lakou, oiai ko lakou wa halawai, a ua lohe aku ko makou mau pepeiao i ka lakou k namu mai, pa-ka-ke la o na ole. A o kekahi opuu Hawaii kekahi i hai aku me ko lakou mau puu kani onei mea he Himeni, oia hoi o Miss K. A. Wana, a ua ano leo haole io no i ka'u hoolohe aku. A i ka pau ana o keia halawai, o ka pau loa no hoi ia o na hana Hoano i malama ia e na haipule o Waioli, a me Hanalei. A ua mahalo nui loa au i na mea i hanaia ma keia la a ko kakou Haku i ala mai ai mai ka make mai. A me he la ma kahi o ka elua haneri a oi aku ka nui o ka poe i akoakoa mai maloko o Waioli-luakini i ka halawai kakahiaka. A ua emi iki mai hoi ko ka halawai awakea, a pela mai no hoi ko na haole.
Haalele aku au ia Waioli a me Hanalei i ka Poakahi ana ae, oia ka la 14 o Sept. A o Rev. E. H. Paulo a me kana lede ko'u mau hoahele, a ia makou i kau mai ai ma keia kapa o ka muliwai o Hanalei, maluna mai o ke Kao, kipa ae la makou ma kahi o ke kumu-kula haole, o Princeville Plantation, ma kona hale kula; e like me kana kauoha ia makou, e kipa aku ma kona wahi, ke manao makou e hele aku no New Gosena, kahi noho o kuu mau hoahele, a pela ae la makou i hooko kauoha ai.
A ia maua o Re v. E. H. Paulo e makaikai ana i na hana ike ana i ao aku ai i kana mau haumana, mahalo loa iho la maua i ke akamai o kekahi mau haumana ana ma ke kakaulima ana, a pela no ma kekahi mau mea ike e ae ana i ao aku ai ia lakou. He mau hapa haole kekahi mau haumana, he pake kekahi, he mau hapa pake kekahi, a he mau pua oliva Hawaii ka hapa nui o na haumana o keia kula olelo Beritania. Ehiku ka nui o na keikie noho pu ana me ia ma kahi hookahi, he mau keiki kane wale no nae lakou. A i ka hiki ana i ka hora 12, hoomaha ke kula, a o ko ia la koi aku la no ia ia makou e hoi e paina me ia ma kona hale, a o ko makou hooko aku la no hoi ia i ka i ala, a o ko makou hoi aku la no hoi ia. Ia makou i hiki aku ai, ua makaukau ka papa aina, a o ko makou paina iho la no ia. A i ka pau ana ae, hooluana iki iho la hoi makou a hiki wale i ko makou hele ana aku mai laila aku. Ia makou i hele mai ai a ka muliwai o Kalihi-wai, hoau i na lio o makou, a me na wahi ukana pu, a pau ma keia kapa. A mai laila mai no hoi makou a hiki ana i kahi o'u mau kamaaina, oia ke ono a oi ae o na hora o ke ano a ke ahiahi o ua la la.
ANAHOLA A ME KOOLAU.
O Rev. E. H. Paulo ke Kahu ekalesia o keia mau Apana. O New Gosena nae kona wahi e noho paa ai, a malaila no hoi au i hookipa oluolu ia ai e ia no na wa a'u i luana pu ai me ia, a hiki wale i ko'u hele ana aku mai laila aku. He ono okoa no hoi ka nohona o neia wahi, a ua nani no kona nanaina ma o a maanei, a me ka ula mai o kona mau kaiaulu, a me kona mau kula palahalaha e oni aku ai ka puaa holo houua, a moe okoa i ka ua mea he nani i ka nana aku. Ma ka Poakolu ae, akoakoa mai kekahi ahaina kanaka he lehulehu wale maloko o Anahola-luakini, a ua hai aku au i na mea a'u i ike ai a i lohe ai hoi o kahi a'u i noho ai, o na mea o pegana ma, a me ko Karistiano ma hoi. A i ka pau ana o ka halawai, hookipa maikai aku o Kalaeone ia maua o Rev. E. H. Paulo, a me kona mau pokii, ma kona paina awakea ana. A pau ka paina ana, o ko makou haalele aku la no ia ia Anahola ma, a o ka hao mai ia no o ka lio a ku-ku-ku ana makou a i eha ma ke ka-e ma ka Hikina o Wailua-muliwai, o na wahi pokii o maua kai hoopaa loa iho i ko laua mau kulana malaila, a o maua hoi kai kau mai maluna o ke Kao, a hiki ana ma keia kupa, a me ko'u lio pu hoi kekahi. Kipa ae la maua ma ko Kapalehua hale, a halawai lulu lima aloha pu makou kekahi me kekahi. Paina hou maua malaila, a mahope iho hookuu maua me kuu hoa aloha oiaio iloko o Kristo i keia hui hoahele ana o kela; ihona ana mai o ua kaiaulu o na Koolau i emi hope aku a hiki wale i ka wai o Wailua. O ko lakou la hoi aku la no hoi ia, a owau hoi a me ko'u kamaaina hou no Nawiliwili mai, o ko maua naue haele mai la no hoi ia a hiki ma ko Rev. J. Waiamau hale ma Lihue, hui lula lima akau iho la me ia, a me kona ohana pu no na minute pokole, a o ko maua hooiho mai la no ia a kupopou ana i na kaiaulu o Nawiliwili a hiki wale i ko S. Kamahalo Esq., hale noho, a hui aloha pu me na kamaaina o ia ae kai olalo o Waialeale, hoohui aku la no hoi ko'u lima akau me ko ka Mea Hanohano, ke Kiaaina o ka Mokupuni o Kauai, me ka lulu lima pumehana o nei mea he aloha Karistiano, me ka hauoli nui iloko o ka Haka Sabaota.
LIHUE A ME NAWILIWILI.
O Rev. J. Waiamau koonei Kahu Ekalesia, a ua hoikeike aku au i na mea ano nui o ka'u huakai i hiki malihini ai au ma na kapakai o Kauai, ma ka la 20 o Sept. A ua lehulehu no ka poe i hele mai, o na hoahanau a me kekahi poe ka-a-na wale mai, a pela no kekahi mau haole.
A ua maikai no ko makou malama ana i keia anaina hoomana, a me he la ua lana no ka manao o kekahi poe a olioli no hoi paha i na mea i hahai ia 'ku ia lakou. Me lakou no hoi au i ko lakou wa i kula Sabati ai, a ua mahalo no kuu naau. A i kuu nana aku ua ano aia a makaala no na hoahanau o keia Ekalesia, a me ko lakou kahuna, a ua ano like no hoi me ka'u lohe ana mamua ae o ko'u ike maka ana. I ka pau ana o ko makou halawai ana, ma Lihue, holo aku maua o Rev. J. Waiamau i Wailua e halawai me ko laila poe hoahanau, me he la elua mile ka loa mai Lihue aku a laila. Ia maua i hiki aku ai, ua akoakoa mua ae na kanaka ma ka luakini, a ua hoomaka koke no ka hana, a e like me ke kaina like o ka'u mau hana mai ke kulana mua a hiki wale ia wa, pela no hoi au i kuu pau aku ai imua o keia anaina ano puni mea hou o na kihapai kuwaho o kakou, a pela iho la makou i hoonanea ai a hiki wale i ka pau ana.
He mau hoa aloha oiaio no lakou nei no ke ake nui ana e imi i ka pono io a kakou e ake nui nei e loaa, no ka mea, ke hoike mai na hoike owaho i na mea i hanaia e ko lakou puuwai aloha, ma ko lakou ake nui e lohe i na hua ohaha o ko kakou mau hana hoola uhane pegana kuwaho.
Pau ka halawai, hoi mai a ma ko Mr. Kapalehua hale paina ka aina ahiahi, he he kanaka hookipa oluolu maikai loa keia o ke kappa Komohana o Wailua-muliwai, ua ano like kona papa aina me ko na haole, a ua nui kuu mahalo nona a me kana lede. Hoopau ia ka paina a o ka hoi mai la no ia, mahope o ko Lehua ume ana aku i na kukuna o ke keiki hoomalamalama a Kumukahi lakou o Haehae ma me Makanoni i Puna Hawaii, a ua haawi ia mai kona mea kue iaia, a pela iho la i hoi poeleele aku ai a hiki wale i ka hale. Eha la okoa o'u i luana ai ma kea apana hiki wale i ko'u haalele ana ia laila a nee aku no Koloa. Mahalo no au i keia wahi, no ko'u ano malihini no paha keia mahalo ana, oiai o ka hiki mua ia o ko'u a nee aku no Koloa. Mahalo no au i keia wahi, no ko'u ano malihini no paha keia mahalo ana, oiai o ka hiki mua ia o ko'u ike ana ia Kauai, nolaila, ua nu hou no ia ia'u. Aole i pau.
Ka halawai ana o ka Aha Lunakahiko
o na mokupuni o Maui.
WAILUKU, MAUI,
Oct. 16, 1868.
Halawai ka aha ma ka luakini hoolepope ma Wailuku i ka Poalima la 16, hora 91/2 A.M.-Kohoia o Rev. H. i Lunahoomalu. Eia na hoa o ka aha i hiki mai.
No Lahainaluna, S. E Bihopa ka Kahu, Aea ka Lunakahiko.
No Lahaina, J. H. Moku ke Kahu, Kapiiwi ka Lunakahiko.
No Olowalu, aole Kahu, Pepee ka Lunakahiko.
No Wailuku, aole Kahu, Keakini ka Lunakahiko,
No Waihee, aole Kahu, Nalau ka Lunakahiko.
No Kaanapali, aole Kahu, K. Kaukau ka Lunakahiko.
No Halawa, S. W. Nueku, ke Kahu, aole Lunakahiko.
No Kaluaaha, aole Kahu, Halualani ka Lunakahiko.
No Lanai, N. Pali, ke Kahu, Kealakaa ka Lunakahiko.
No Honuaula, H. Manase, ke Kahu, Laeloa ka Lunakahiko.
No Kaupo, P. W. Kaawa ke Kahu, Kahea ka Lunakahiko.
No Kipahulu, aole Kahu, Kamahaloa ka Lunakahiko.
No Hana, aole Kahu, Kimo ka Lunakahiko.
No Koolau, S. Kamahiki, ke Kahu, Ioane ka Lunakahiko.
No Wailuku, Rev. W. P. Alekanedero; L. W. Papalimu, me W. Kahookaumaha he mau haiolelo. J. Kikiakoi, J. Kealo, S. Kahelemauna, Kanuha, Keone; he mau keiki lakou no ka aha.
KA HOIKE A NA KOMI TE.
Hoike mai o W. P. Alekanedero, i kona hookumu ana i ka Ekalesia o Olowalu a me Ukumehame i ka la 10 o Iune i hala aku nei. Hoaponoia ka hoike.
Hoike mai o H. Manase, aole laua o M. Kuaea, i kaapuni e paipai i na kihapai o Maui Hikina ; hoomau hou ia ke Komite e hapai ia hana i keia hapaha aku.
Hoike mai o S. E. Bihopa, i ka hooko ana o ke Komite i ka hoonoho ana ia J. H. Moku, i Kahu Ekalesia no Lahaina, i ka la 6 o Sept., i hala aku nei. Hoaponoia ka hoike.
Hoike mai o S. W. Nueku, ua hui laua me M. Kuaea, a kuka me na hoahanau o Kaluaaha, no ke koho ana i Kahu no lakou ua hooholo na hoahanau, e kahea ia Rev. J. F. Pokue i Kahu no lakou. Hoaponoia ka hoike.
Hoike mai o S. E. Bihopa, i ko laua holo ana i Lanai me C. B. Aneru, e kuka pu me na hoahanau, no kahi kupono i ko lakou manao e kukulu ai i na luakini, manao na hoahanau, elua wahi pono e kukala ai na luakini. Hoaponoia ka hoike.
Hoike mai o S. E. Bihopa, ke Komite i waiho ia aku ai ka palapala noi a na hoahanau o Kaanapali, e noi ana e hoolilo ia W. Kahookaumaha i Kahu no lakou, manao ke Komite he pono ka aha e ae aku ia noi. Hoaponoia ka hoike.
Kohoia o S. E. Bihopa, J. H. Moku, M. Kuaea, i Komite nana e hooko i ke noi a na hoahanau o Kaanapali.
Hoike mai o W. P. Alekanedero, ke komite i waihoia aku ai ka palapala noi a na hoahanau o Hana Maui Hikina, e noi ana ia J. F. Pokue i Kahu no lakou, manao ke Komite, he oluolu loa ia ina e ae mai o Mr. Pokue ia palapala Kahea. Hoaponoia ke hoike.
Hoike mai o J. H. Moku, ke Komite i waiho ia eku ai ka palapala noi a na hoahanau o Olowalu & U., e noi ana ia J. Kikiakoi i Kahu no lakou, manao ke Komite, he pono ka aha ka ae aku ia palapala noi. Hoaponoia ka hoike.
Kohoia kela Komite mua, J. H. Moku, M. Kuaea. Komite nana e hooko i ke noi a na hoahanau o Olowalu a me Ukumehame.
Hoike mai o W. P. Alekanedero, ke Komite i waiho ia aku ai ka palapala noi a na hoohanau o Waikapu, e hookaawale ia lakou i Ekalesia okoa: manao ke Komite, e lawe i ka palapala noi a waiho ma ka papa. Hoaponoia ka hoike.
(Aole i loaa mai ia makou ka aoao ekolu o ke kanana o keia moolelo.)
Kumumanao. - E lilo ana anei ko kakou lahui o Hawaii i lahui moekolohe ola? E mau ana paha ia hewa? J. Kikiakoi.
Kumumanao. - Aia mahea iloko o ke Kauoha Hou, ua ike kakou i ka noho Bihopa ana o kekahi kahunapule, me he haku la e kauoha ana i na Kahu a me na luna ekalesia malalo iho ona. S. Kahelemauna.
Kumumanao. - Ina e kuai ole ana ka pono K risto i na hewa e hoopio nei i ka lahui Hawai, ua pololei anei e kapaia ia lahui he lahui Kristiano? J. Kealo.
NA OLELO HOOHOLO.
Hooholoia. - Na ka Lunahoomalu me ke Kakauole e hoouna aku i palapala hookuu no T. G. Katina, mai kona noho Kahu ana no ka Ekalesia o Wailuku, mamuli o kona palapala noi i keia Aha, i hiki iaia ke hoi pu me na Ekalesia Euanelio o Kaleponi.
Hooholoia. - Na ka Lunahoomalu a me ke Kakauolelo, e haawi aku ia W. P. Kaawa i palapala hookuu aloha mai keia aha aku; i hiki ia ia ke hui pu me ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni Oahu.
Hooholoia. - Ua apo aku ka Aha ia J. M. Kealoha, kekahi keiki o ka Ahahui o na Ekale sia o Kauai, mamuli o ka palapala hoolauna a ia Aha i keia Aha Lunakahiko.
Hooholoia. - Kohoia o S. E. Bihopa, S. W. Nueku i Komite nana e ninaninau ia Solomona, a me Nawahine, no ka laua makaukau e lilo i mau keiki no ka Aha.
Hoopaneeia ka ninaninau ana a kela halawai ana o ka Aha.
Hooholoia. - E hoolohe a ka Aha i ka haiolelo a Rev. P. W. Kaawa, ma ka hora 3 P.M. a ka Poalima, aia ke pooolelo ma Epeso 3.19.
Hooholoia. - Koho ia o H. Manase, S. W. Nueku i Komite haawi kumumanao.
Hooholoia. - Na S. W. Nueku, e malama i ka ahaaina a ka Haku ma ka Ekalesia o Kaluaaha, ahiki i ka wa e loaa ai ko lakou Kahu.
Hooholoia. - Na W. P. Alekanedero, e malama i ka ahaaina a ka Haku ma ka Ekalesia o Wailuku, me Waihee, a hiki i ka wa e loaa ai na Kahu o ia mau Ekalesia.
Hooholoia. Na D. Puhi, e malama i ka ahaaina a ka Haku ma ka Ekalesia o Hana a hiki i ka wa e loaa ai ko lakou Kahu.
Hooholoia. - E halawai hou ka Aha ma Wailuku i ka malama o Ianuari M. H, 1869, ma ka Poalima ekolu.
Hooholoia. - E malama ia i hapalua hora haipule mamua o ka hoopanee ana o ka halawai.
Hoopaneeia ka Aha a hiki Ianuari M. H. 1869. J. H. MOKU. Kakauolelo.
He Inoa Hooilina no na Moi o Hawaii, KAMEHAMEHA.
MAI KA WA KAHIKO MAI.
1 Hooluu-lena ia e ka hala a pala-loli,
Helelei ka-o ka pua Hinano hala o Luia,
One mai papa ka hala o Pooku,
Hihia kau-ka opua i ka ua ia,
No ka liko ia ua ke paha nei,
Ke pa-e nei iluna o ka lau-hala,
Hala ke kupa alo ua o Hihimanu,
Luuluu Hanalei i ka ua a ka ua,
Pehu ka-lunu ka limu o Manuokeppa,
Limu ka kanaka hina au ike ole,
Hoi ka malie a puu-paoa noho-e-
Ei-ala-e - E-hoi ma- i-
Noho iho la a make i ke hoa-lea ole
Kii wale mai no owau kona hoa,
Owau kona hoaaloha e noho nei-e-
Ei-ala-e- KAHOUKAPU.
2 Ua pala ili-ahi ka i-a o Kona.
Ka i-a maka-oa i ka wai o Luhia,
Luhi i ka i-a maka-ala me he ipo la,
Ka i-a pa-ili kanaka o ka wai,
He kama aina ka wai no Kaunalewa,
No ke kapa laau kapa pili,
He malu ka Ohai he Hale-kau-noa-
No ke kaha o aina-ike i ka helu-e-
Ei-ala-e-E hoi ma-i-
Ke helu wale la i kona la ku-lia,
Ke hoi-hoi la a ka pauku kahiko,
Ua kahiko ia mea oe e kii aku la-e-
Ei-ala-e- KAIKIOEWA.
3 Ka-hiwa-uli-lena-ula ka ua
Ma-mao-lena i ka na Ukiu,
Ke oho o ke kukui-lena o Lili,
Ua one-a a nua ka lau-koa,
Noho onaona ka uka o Piholo,
Puia no Lilikoi i ka nani,
Nani ka uka o Kokomo e noho la,
Hoi ka nani ka maikai a Alele-e-
Ei-ala-e - E hoi ma-i-
O ka lele hewa na o ka hookano,
Ka-i-mai na'u i lawe i kana mea,
Aole e nono iki iho ana no-e-
Ei-ala-e- MAILOU.
4 Ua hopu no-no-ia e ka la ka wai,
I pili-a me ka wai-ula wai-kea,
Kui-na kapa ka wai no Makaweli,
Weliweli iuka ka ua kapa-a-hoa,
He hoa ka ua-noe no Alakai,
No ka uka o Kukala-'ka-manu,
Manumanu uka i ka ua a ka noe,
Noe-aloha ia'u o Ka-wai-kini-e-
Ei-ala-e- E-hoi ma - i –
He kini nui ia'la i kela poe,
Mai kahi oe ua emi ua uuku,
He uuku kanaka ua nui no iloko-e-
Ei-ala-e- KAPAWA.
5 Anu Kahana i ka ua po-po-aha-ula,
Wena-ula i ka ua lili-lehua,
Lili-lehua o-we na-pali,
A lehua-lehua-lehua ula i ke kula,
Kanu po-aha-ula i ka nahele,
I kuikui a eha ka laau,
Ke koko o ka na ke kahe la i ke pili.
Ku-newa-newa ka-homa i ka makani,
Au kahili ku i ka pohu,
Wa-wa-hia e ka ua kanaha-e-
Ei-ala-e-E hoi ma-i-
Wa-wa-hia e ke aloha ka wai-maka,
Ke ki-ki o ke aloha i paa'i,
Paa-ole na waa-o-hope aku nei-e-
Ei-ala-e- HAAKULOU.