Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 44, 31 October 1868 — Na olelo pane a S. M. Kamakau. [ARTICLE]

Na olelo pane a S. M. Kamakau.

Act£to .* Kmpaa omie !l Kup*a piaio

V\ hai tnu« aku no oia i keliaki mau hi* hui o k» Moolelo Hawaii. Aohe no nnu nui t i<*« o r km piii kautrewf. O kona mamo iiu .. e huat aku do oia i na m<>« a pau mai ia io a ka iwi, aia a pau lon mai ka mua a ka h<<pr ; «laili e hooponopono w ka io me La wi. r Liola ia kekahi, e hookomo hou kek*.M. i'a haueii au m K. Kapihe ro« na olelo ana, ota ke kaoaka i »kt maoli, a ua piha oia i ke akaaiai i ao maoli ia, a i kauoha inaoli i* e kooa poe makua. Ua komo maoli paha ka olioli imeka hauoli i ka **oho Moi o ke Aupum. He Aupuoi KrisUano i kauUna ke aupom Hawaii; he pono e kaulana pu ke •upuni Hawaii me kooa ro«o moolelo. He pono e kaulana pu ka Uoolelo Hawaii me ke Aupooi Kn*t»ano. *« Ke noho oei au i ke kwaaioa. aia au a oio«u ia e ke Alii, alaila aka aa." Pela o R. Kapihe. O ka wmh aw I» mea kule«na maluna o R. Kapib*. Ua piha keaupuni Hawaiii i nt Baibala Kmlaoo; Ke piha mai nei Ike aupuoi Ha* wau i ka puupuu Hepera, ke haule nei na W.a o kekahi pue i loa» i ua imai la. O ka

Moolelo a K'npihe he me* ia « pomiikāi ai i k« Aopuni Hawaii; a c ola'i kc No!so Moi me oa'Lii a tne ka Labui hoiookoa. He wa-? hi kanaloa ko'u i ka oiaio o kao maa e kipalaa elelo paa mai nei 1«, no ka mea. i ; oa psba e lohe ke alii DaT*.<la KaUkaua ia t oe i ko akamai, ala;!a, aole paha oia e he!e| e ninau hele i kauhale, ua j*o loa poe aiii i ka ninau ia, a p«la no kekahi poe| kaoika, & pela no ma Maai a ma Hawaii; a . peU no kou Johe mai, ua hel« no ma Koo- ■ iaupoko e niaau ai. Pehea ka hoi oe e hoo-. luhi wale nei i kn haku kanu. Ke manao oli hq, aole i ku i ka oiaio kau mau oieio, • oa komo ia oe e ke akua o Uaua Nukumoo, | a me Uaua Ai; 0 Kabautepapatua ka iooo. A i tte ia o ke'kua o Kanepawale, o Kiha<a* Wa. £ia kekahi kumu kanalua o'u i ka oiaio 0 kaa mau ōlelo; ua hoopuka mai nei oe i! ko mau kuamoo kuauhau, ua manaopoha< oe, ua hana wa!e a miomio, rae ka maoao; ua»pono-pono-wale. Aka, i ko'u manao, ua j 001 na kumu hoopaapaa, a ua hoole no ka | poe kahiko. Oia hooie no ka'u i malama iho. \ Ke olelo nei o K. Kapihehoo Kapihe. kui[ hou mai Knpihe. •• I ke auhulihia ana ka! f o ka Noho Moi e noho oei,a)aila pau ka no-| bo haku aoa maluna o na'Lii, alaila henoho i hoahanau wale no mnhope nka.", He olelo| koikoi loa kein a R. Kapihe, a e noonoo pu * mai kakou, he olelo naioaikae keia ma ko'u ; manao i ka noonoo ana. A e ninaii ir ai pa- j ba oukou. Pehea keano? eiakeano, Hei kipi. Aia a hnolilo ia kekahi i Moi no ke i Aupuni, alaila e Kiipi koke ka mea nana keia ! olelo, me ka olelo iho, ua like makou a pau, j aole mea maluna ae o makou he poe hoahanau makou n pmi j Pela ka moolelo o Keaoua Kunhunla, me Keawemnuhili, e hooleana ia Kamehanieha, : nole he alii, nolaila ke kaua i waenu o lakou.; Pela ka ohumu kipi iwaena o keKuamanoha, j Kauhiwawaeono,a meKahekili Keaumoku,! e pepehi ia Komehameha, ine ka olelo, ua i like no Inkou aohe men i oi ne i kulana alii, J he poe honhanau wale no na'Lii a pau, ua | like no o Kamehnmeha me Inkou. ina he j alii o R. Kapihe; he kipi. Ina he kanaka o, K. Kapihe ; he kanaka paipni i ke kipi. i Ke hoaknka nei aU i ke kulann o na'Lii e ' noho nei, ua lona no kn inoa nlii i nn'Lii a i pau e noho nei, ua lawa kainoa nlii; ua manoanoa la Keawe, ua makolu ia Kalnnikau-! leleiaiwi. Pela ia 1, ia Mahi, ia Ahu, ia Pa- j lena a pela aku ; aka, ua loaa i keia poe aiii, ' he knpu ohi, he uku i ka puaa ke pili i ku ! kanawai, a he pau i ka hao, aole e pau i ke i puhi ia i ke ahi. [ Eha mau aiii e ola nei, elun kapu, he kn- j pu ohi, he kapuwela. Pehea ? Ua like anei? u Aole i like i ka ua haulu, L\ ua hoohali kehnu, Me he ipuwai i ninini ia la, Na hau o Kumomoku, Kekee na hau o Puuloa, Piiku na hau o Leleiwi, > Aole ka ! oe i ike i ka hnu knnpnu, i Kuakee, kuawili, kekee, nohokee, | Ohai mohola o Kanehili, j l Kaupea-ln, Ua like paha ? ' Aole i like." j M Aole i like keia mau Lani, 1 kn hoolikelike wnle mai, j Hekannkn ia a he lepo, { He akua kein mnu Lnni, | He ulele keia mau Lnni, j Mai ka Inni, ] He haole ku mni Kahiki, j Eha hoi nei mau Lnni Akun, j Ewalu hoi kelu poe Akua, i O Ku, o Loiio, o Knne, o Kanaloa, j Kanemnnaia n Ahuwnhine, I 0 Knhnihaipua a Kekmvalu-la, | Ua like pahn ? ! Ae-Ae-un like." j Ke olelo mni nei o H. Knpihe, he hapai* | memeua, me ka hoopilimenai o S. M. Ka-1 makau. Heaha aunnei kn lakou inea nui j ia'u, he kanaka kuhao au. he wauke ka-kahi j no Kuloli. O ko hoopuknpuka nlii mni i ka ; iike, e hke me kc knuoha n kou mnkua wahi tfu, ua like wale tio ku ! nn'Lii n pnu No-1 laila au c hoole ae nei imua o ku Lahui ho-, lookou o kaua, nole i like nn'Lii e noho nei ! | he like i ka la o ke uloha, n i ka la o ka manawaino, aole oe e pili aku, no ka meo, he mau moopuna kela na Kalamnuikuihonoikamoku Kekaulike. Oia no ki aoaoo Kalnni; Kauikeaouli i kapa ia'ku ai he akua. He knpu ohi ko Hawail. He kapu okua ko Ma»' ui, he ahi. he wela, he panpna. lna la o Ka. J mehameha I, mahope o ka hanau nna o ka | Moi Liholiho mn Hilo, ua kaumnhn pinepine ; ko Knmehameha nanu i ka hookae a nn'Lii o Maui i na'Lii o e kapa ana o Ke-1 kuiapoiwa me Kalaniakua oia o Kalnnikaui-; okikilo, he aweawe poi na'Lii o Hawaii. O Keawe ke kupuna nlii o Hawaii, he poi' aweawe. O kekahi knnnka kaulana i lawe pio ia i; Hawaii no ke knua i Nuuanu, o Pakui ka j inoa. I ka hanau ana o ka Moi Lihohho,; ua haku o P«ikui i kekahi inele inoa alii no; Lihoiiho* Penei ua mele la. ! •» O nahiii ka po ioioa ia Manua. ' 0 ka pu i Hawaii Akea, 1 O kn pulei Akea Kiha, A Kiha nui a Piilani, A Kauihi a Kaianahonua, ! A ka maka lena uahi lena, j A ka hoohauiani moku-i-o- [ A keia kanaka hoali ranli mauna, | 0 Kalaninuikuihonoikamoku, Nana na kapuahi kanaka, £ « i Kauai i Oahu, 1 Maui kihiko o Kama-enn-ena- & & & & & m Ua kupilikii ko Kamehameha manao i kela mele a Pakui, me ka olelo iho, he aina kauwa ka! paha o Hawaii. Ua kiiia ka po« akamai o pau, oa hel* mii lakou e hoike imua o Kamehameha. A o Kalaoikuahulu kft mea kaulana i ke akamai; a i mai oia. ua pololei km haku mele, ua hako me ka hoopiiimeaai ule imua on. Ua hooholuia i

Hawaū, e like me ko Karaeha(B?ba (n«nao,' ca liio oia i Moi oo ke Aopaoi, mai Hamii' a Oahu. Aobe ma km oiaio. ' Aohe oo e oaoeoe lra oiaio. * r I na Keooimau me oa Aomakoa kof*i o' lre Aoponi Hawaii. Eia keia mem hilo oniooio, a be opole he » noeaoe, nolaih hu • mai kuu aloha i kau oaa kopuna, a hooma-* nao mai la ao, eia oo ka ! ke koeoei oa raa-' ln*eia a !akoa ; a i oa he maa keiki ka ita poe makawela nei la, a<aifa, e kapa oo i kou* maa ko«no a baia i koo kapoai, aole e pu f mai ilaha, oa tna ia ta lakoo, ma koo kipoai ! wale no kahi e hiki ia lakoo. Ua hakoo R. Kapibe i mele no kou ma« kainaa mi We< *' Aa Okoa Helu 23, aoao 4«" 0H.i.0 R. Kap»be uo ia. O R. Kapibe o ka moopuoa oo keui k Ka-; makala w M a o Wnt k., o Hamakoa. | i4 E Wae-e-Wae-e, | Hoi-raai-he-ia, Aoie-ia-la-he-ka-wale." j O na paa uo keia a Hopoleiaa w., Maka-: nikahio ke kaoe. " Chia ae la e kē ehukai, Poele ka lana o Kīb»iu». Pala ka iau, ka ai o Kamae-e." 0 oa anoaoo oo keia a Kaneiki a \(ekea k.,0 Kaumalowikio w., hanatt o Kapuio|i j ooko ia Kapapaiki, o Lualaiiua ka aina. i *' A makani Kahikinoi, j Hiki oie ka waa hoio, j Kau i ka wiiiwili, I Ka waa o ka hoe wan--e. w V O ka puhala ula wena o ka pili Koolau o! Hakaaano, oia umalu pali koolau mai Puaa-| ha unui a Wainene la—O Kahaakea k. o Wainene w. •• A ka lae o Puuhoku i kai, | E lumai ana e ka makani, i Ko īhti o no moku i ke kai, j Auoano pihopiho, | A'u lae i ka ino." j lla kau leo tnai o Mololani, ua pono no o ; R. Kapihe i olelo ai no Koolaupoko, o ka poe : inoopuna no ia a Kauhiwahn-ukauka, a Kau-' hi-pakaka o Makupu, ka poe lepo makawela,! aou mau kupuna. | u Luuluu oK. Kapihe ika ua nui, | Knumaha i ka lepo o Alakai, | Ka hele ua o Maouakepa, | Ua oiku i ka (oa o Koianana." | Maminn ia ka haku o oukou, n kaeo pono' ana no i kn oukou miiimili, haku hou ia i, mele a lealea loa. S. M. Kamakau. |