Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 48, 28 November 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO NO KA MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA. I KAKAUIA E WILLIAM HOAPILI KAAUWAI. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO NO KA MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA.

I KAKAUIA E WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.

in:u/ M. Ka holo ana mai Kana-k'amaki akn, a ku ma Kauhamekona, a mai laila aku a hiki i ke'kiilanakauhak nui o Loilana i Beritania. A oiai makou e makaikui ana ma 1111 uahi a pau u ku makn e ike uku ni i uu kulnu.ikauliaK; pookela nei oka liouuu, hilnhiki Hiia mnkou i ka Walerloo Stutiou, wahi a ka hikon kupn ana ; a o ke huo hoi o in inoa nia kn kakou olelo, oia k< ia ; O knhi ia i kukuluia ai na Ha(c Auiuui uuuui a ua knu nhi o mi alauui li o n pnu loa, e iuoe aua ina na wahi n pau e hoomoeiu'i mai luila aku ; a aia uo iioi innlaila k;<hi e hoio aku ai n e hiki mui ui iloko o Lndanu. Ona kaa ahi n pau loa. a nolaila i knpaia ni ka moa. he Station. kahi a ua kaa ahi e ku ai. A no ko lakou hoouianao inuu ana i ko lakou kahua katia i lauukila ai muluuu o ke'Ln koa lon u Moi kuulanu loa uo Uoi o kein inau Kcueturi a kukou e ola nei, oiai /nat koua iiiau lu u ia kakou u noho nei. Aole i loaa hou ka mea e like ine in, a he ole loa aku hoi ka loaa ann o ka mea ioi ae. He Kaineluiimha oia no ka Hikina ; he wiwo ole o nn wiwo <ile, a he maalea o na mualea a pnu ; ka oi kelake* la o na keiki a Punipaki (Bonaputt') uuna i nai mui ka nohoana kakaolelo o kona makuakane, no kekahi o na inokupuni liihi, e laua nei i ka ili o ke Kaiwuenihouua, n hiki i ka uoho Moi Emepeia una ii« ka lahui Kokika (Gothic) nui hookalakupua, nolniln lakou i knpa «i > ka inoa o W r atalu (Waterloo). Nuna iiku no hoi i ka piha launa ole. «ole i kaua mai. Ano ia ike ana aku ia lehulehu loa, hoolann iki ae la kahi manuo, nie ka hoomaopopo iho, no ke ake ike paha i ka inalihini Hawaii, ko lakou mea i paapu loa mai ai, eia ka auanei aole. I uinuu aku ka hana iko makou mau kamaaina, e hai mai unu lakou la, o ke ano mau iho la no ka ia o ia oina. Aiwaiwa no hoi uu mea he kanaku. Nawai ole ikaika no hoi, ua hele a /iminoanoa na i*vi «oao. A pau pono ia mau liuliu aua, nie ia inau kilokilo ana aku hoi i na hioliionn o ka hiki nma ana iloko o Laeiana, o ko mnkou hoeueu ae lu no ia e kau inaluna o ke kaa lio o Kapena Rikeke, oiai oia hookahi wale iho la no kahi kamaaina o ia wa(ti, i hele ae e hookipa aku i ke Ahi Wahwie. A e ole no hoi ia, loaa 8Ī ko mnkou kaa lio a me ka mea no hoi nana e ahkai pono ia ma kou i ka hale o ke Alii i manao ia ai e noho. ( I Hawnu nei no keia Kapena Rikeke mamua, maluna o ka inoku roahu mauuwa llekake, i hoihoimai ai ia • /

I 3 !K*lani Nni Lim iiko. Kn hko uw*hi me rr.ana. t manu poahi msnu. | o—Kaukin}—3— b 0 k'» Wīn 1 'awiia o Pokahi, I l pena kuku ole o Pu,->*,v.thi. | He'in We ah» n»sn»i no Kaauwana, ir»ai. H#' in u ninhuna pomamua o k»>nn ttewt/io l»!'i an:i,me he rn« 3 !;i <i O oi! 1 puleiM ke ahi o Kairf3i!e. hc»k;i an;i »!u«ia o K;ui>*huaMe. O ka |;ihiij n ka ipo fthi Papnh, O ka #]aw3 iki n ka manu i> Knula. Oke Uīi*i n»oo wai«* >!oiu o L«^no.u. 0 k;i noho mai a Lehua i ke k.u —a — -Mea okaika» :»na ku rn<mno iloko. 1 ko 1 ana inai, <? aivi ik» k:*u^ —* — Āo hiktutia iioko o ke Kulanakuuhule Spimuuluna o Berjiania. Ka 110ho ana maluila a me ka ike anu i ka Moiieahine īlaonaO ku li;ite u ke Alu » »n;um»> a« e nulio ku iuki niiikni) iluku o 1» k;i (>aie tm »a o ka wninuekaneiuake u ke Kapenu kanlana o IWiNnia, j ai e »JiaKuikiii » ku !*«»;»i Anu Aknu. oia no hm o f'»ant; }*h Ihkiliiih (SirJoim Frankiii)) A frm paha e liooniaiiuo una kekalii o ua wahine la no ia i luki mui ai i Hanaii nei u»e knna kaikainolnne, u liele ai hoi e makaika» la llawaii nei. Ama ku lokomaikui kelakeiu o kuu mea f.tfiu oie, r u (ni iioi e knena n»:ui nei, i ka pau ole «» ka minamiua, o»a no oe la Oi kuko ia'ku ke nlohn, Ue haupu he mina He mina—no he minamina la oe i heie uku nei, Heie haalele mai nei— Oe ia makou ii Kalimi Nui—kapu— Lani Uii—Lani Alea—o—e— O—oe—ia—o—oe—ane—a— I liooiako waie ia ai oiu i na mea a pnu e oluolu ai kana makaikui ana, oiai konu knaiiL-le ana ia Huwaii nei me ku uku <»le. Ana in lokomaikai no hoi i malama a i hookipa maikai iaiu a hiki wule i koua iioi ana.

lAku, uo ko Inuu hiki ole uua ae i kahi 0 ke kau aln e ku ai, e hookipa umi ai i |ke Aiii, nolaila, un kuu ke Alii mn ke Kkaa lio o Kupeua Kikeke, ke kumaaiua iokumaikai, i hele ae e hookipa aku iuia, onii ka hoea ana aku iloko o ia huikau malihini. Ama ke ulakai uuu a Kapena Rikeke, i hiki ai ke holo pololei a hiki i knhi o ua wahiuekanemake Palanakilina nei (Lady Franklin); ama ia kaa lio pu no hoi i kuu ai ma\m me ke Alii ; n kaawa/e iki na haoie mu ia hele ana. O knhi a ke kaa ahi i ku ai, a kau nku ai makou ma ke kan lio o Kapena Rikeke, u holo i ka hule o Palunakilina Waliine ; aia ia mn ku noao hikina o ka iiiuliwai Tamesa, n o ka hule hoi o ua wahine la, uin ia i ku noao komohana hema iki ae o un niuliwai In. Nolaila, ika holo ana nku u makou mni kahi nku n nn kan ahi e ku nnn, a i ka hale o ua wahine knnemnke Pelekane nei, ua holo makou e aneane nna mai kn hikina a i ke komohuna pololei, nkn, e like me ka ltfli ana o ke aiunui i kela nouoa i keia uoao, pela no ka holo ana a ke kaa lio i o a m nei. Ai ka holo anu aku a makou, ua kokoke lon ka wnpo n me ke alanui ma kahi e ku ana oka Hule Ahaolelo a me ka Halepule Abe, a'u no hoi i hoakaka inua ae nei ma keia mau Helu i hala iho uei. Akn, o keknhi oua wahi kauluua 1 ike ia aku e mukou ma ia hoioanu, oiai e piii ana ke alanui a makou i holo aku ai ia mau wahi a [)an, oiai hoi o ka pa mahiunni, n i oio o kn pa mea kanu i hanaia i wahi hooluolu no na mea a pau. A okn inoa oia pa, o Kana Kemiki (St James Park). O kekahi wahi a makou i ike nku. o ka Hnle Alii o ka Moi Wahiue, i kupa ia o ka Haie Alii Pakinahama, (Buckinham Palaoe). O kekahi mai o uu Haie Lio oka Moi Wahine, a hoea mai makou i ka pa nui hm o na pa awa kanu holohoio a pau o Beritania ; un kapaia kona inoa oka pa Haika, (Hyde Park). A maiaila mai makou i holo mai ai a hiki i ka hale o na kamaaina a ke'hi i manao ai e noho pu. E pili ana ko laua hale ma kn aoao hikina akau o kahi i kapaia o Kenikikona (Kensinjton). Noiaila i kapaia «i ia aono n pau o Kenikikona Koa-luna (Upper Gove Kensijton). A o ka inoa iho la no in o ko laua hale, oia hoio Kenikikona Koa-luna, haie Helu 4 (No. 4 Upper Gove Lodge Kensinjton). A i hiki aku ka hana o makou, e noho mai ana ua mauwahi kamanina nei j o makou —o kaiii makuahine no me kahi | kaikamahine, o laua wale iho la no ko ko laua hale, me na wnhi kauwa a laua j eono. A penei ka hoonohouoho ana o |

gika lakou mau hana : 0 Kc kauwa mua.i $hc kuene ; n n ka !»a. he niea hana lole:* gs* o kr kr»iti. he kuke ; a o ka h*, hc ksiif'i<»Mtfiiauna ; a o ka luui, he moa hooā naeni ie haie ; a o kc nno, he nipa nialaJr»a i ke kihapai. A o ko l »ua hlo m laakou a |L>at) i ka n.aluna hookah», hke lf«ih:i n»e hookahi hanen aa.. a oi »ku. | nc ka hanai j>»i i bi ai. ka la a me kahi |e nv? ar, koe ke kaf»a. O ko'u mea i ihonkaka ;«e uei i ke»a mau mea. o»n no| |ka n»»ina<» aiu. he uiea kcip<»no i.'i kakou| i'a kakou ka ike Hna i ke ano o ka no'ioa 11 na kannka o ui ain<« kaulana ne?.f Ē»a hu» i» U nlniiia Nm, i hiki ai la ka-| c«j ke hoomaopops l » hi-| \ ana i ko kakou uoonoo ke ike. alutla.| ela kakou e lnwhalike aku ai. kf: u?ake-j iake kakou e hana f>ela, no ka inea, hep |tnea maopopo loa. he oi aku ko lakou| ■noho pilikia aun, noho iHlume ! >nn, h no-| |ho kaumaha ana niamua <> aka.| luu lilo ia inau pihkīa f ia ōīau ilihune uh I nu' ia u.au kamualia a pau loa, i inaua iiii' i nana e hnopoiuaikai ia lakou a nuil !oa. a nolaila. ina ka houhahke ana i ko| I!akoti mau ha;twina koikoi, nie ko knk<»up nau haauina inaina hoi, n ku Makua nuiĒ uana kiikou a pau loa i hana, ihaav\i pR-| Kahi mai ai ia kakoi. Peneia ka niea i| loau i ka'u uana ana ; | Uii lilo na henwina kf»ikoi a pau loa a« kc Akua, i haawi ai ia lakou i mau ku-| inu no lnkou o poniaikai loa ai. A « nog hnawina mamn hoi a ke Akua i hantvii mai ai ia kakou, i mau kumu e hemahe-| |nm ai. A o ka hua e loaa ia lakou, oia| |ka ikaika, ka waiwai a ine ka ulu IA o ka kakou hua hoi e ohi nei, oia no| ka nawnliwali, ka nele a nie ka emi lan-1 na ole. i E o ? u mau hoa Ilawaii e, e manaoiol |mai ana no anei oukou ia'u, ke hai aku| |nu ? O kekahi keia o na manao nui |oa| fjf)uf!ii » paipai ikaika mai ia'u, e ae aku i| |ke noi n ka Luna Mooponopono Nui q| Jke Kuokoa, e hoolaha i keia Moolelo.| jjOia hoi, o ke kaniuhn ana i ka emi lau-| Inn ole o ko kakou lahni; ma ka nanaS |ana aku u na maka, ma ka hoolohe anae |a na pepeiao a me ka heluhelu nnu a kal jwaha. no ka mea, he olelo oiaio loa ka'ul jke kaena ae, ua puni pono loa ko kakoul Honua, i ka hele ia aku nei ei a me ka'u wahine pu. A uu ike iaf Jno hoi na wahi kokoke loa i ka Akau lon| i w a me ka Hema loa. A ua makuikai po-| no loa ia no hoi na lahui a pau a maua ia lnki aku ai, aka, aole loa niaua i ike me| uu maka, nole i lolie me na pepeiao. a| lole no hoi e heluhelu me ka waha. He| lahui e ae no kekahi e emi nei me ka hi-l loa e like me kakou. Oia no ko| |kakou hankenn ana, he Aupuni Kuokonl |ko kakou ; he Aupuni Karistiano ko ka-l |kou ; a he Anpuni A-o-kanaka (Civilizccl)| |ko kakou. Eia hoi ; me ia ike 110 o ka-| |kou, ke holokiki nei ka Lahui iloko o kel elni uui loa. ( Ke makemake nei au el hoakaka i ke kupanaha o nal kupanaha u pau loa, o iui mea e pili anal i keia nianao). A liea In ko kakou wa| kupouo, e hnuH ai me ko knkou kino a| pau, me ko kakou n.hane a pau, a koj kakou ikaika a pau ? ī mea e pau ai o| ka emi ana, n loaa ia, alailu, hooikaika,| o kn ulu nui, a ina e hoopomaikai ia mail kakou im ia mea, alaila, E hoonani ia nuanei ke Akua Iluna o na lani kiekie loa, He iimJij ka ko l«a honua, He aloha loa ia i na kanaka. E olelo mai paha auanei kekahi, " Ke imi ia nei no hoi, a ke hana ia no."i Ea, ōole no paha he mea hiki ke hoolej ae, aole i imi ia, a nole e hana ia e keka-f hi poe, aka, ownu no ka inea nana e ho4 ole ae i ke akea, ao)e i imi ia, aole no! ho» i hana ia me ko kakou kino a pau, aj Ime ko kakou uhane a j>au, a me ko ka-1 kou ikaika a pau. Nolaila, o na imi liilti ana a ine kela mea keia mea ; aole oia ka inea e hiki ai ke hoopau i ka emi ana o ka lahui, a ke hooulu hoi, aka, he imi ana no ia, a he hana ann 110 hoi no la* kou iho no. A ina i hoomanawanui ia i'oe me ka ikaika a me ke kupono no hoi, aole lakou e nele ana i ka pomaikai, aka. auhea ka pomaikai e loaa ana i ka lahui ma o lakou (a ? [na he pa-umi wale i\o ko lakou helu ana, ka poe i hoopomaikaiia, a he pa-iausani hoi ka helu ana o ka poe e emi nei. Ua akaka loa, aole he pomaikai. ua makehewa (oa ka hilinai ana ma ia mau ho<»ihaika ana. A eia ka mea i koe. Ke lohe ia nei naolelo he lehulehu ma oa wahi a pau. Oj

!lka emi ana k* o ken lahui. n>e he mea ila luni tmi f>,o ia. nolaila. **ole he Jakainj*i # kanak3 e hiki ke pale ao a hiki | loa i ka naluwale U>a ana. p Kalialia ! o keia kupnnaha hou aku no ikeia ona kuponaha a pau l»*a. Hela io ianei keknhi mnnnn iwaena o kakou » ke- | ismaula? lua pela, alaila, owau hou |no kanu a nana e htx>le akta tiou aku ; I i>e(a ka oiaio. Ao(e no luna mai | nna o keia Lahui. Aoie loa no hoi lona a pau eae mai ana ika eo>i ann o keia Lahui. lna e ikaika ana kakoi» i kn inn h ine ka hana i ka kakou \vaM, o ka «vaele } o ka liilo a roe ke kipu!ft, alail.i. ke olelo nei au me ka maikaika, o ka Uhane, ka mea nona |& kiti olelo mai nei, E wikiwi--3 ki !oa mai nnn ko (una a pau loa i ka la- | kou wahi o ka hooulu. !L' He nui )o.) ita manao e pili ana i keia 1 honkahi. oia hoi o ko kakou Lahui, aka, ua paha kei;i no keia manawa, oi»i aole nu e nele ana i ka hai akea'ku i ko'u uiau manao i na wa a pau, ke ike hu i kahi kupono e hookomo iho ai. (AoU i pau.) a t