Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 48, 28 November 1868 — He Palapala Hoike Hana mawaena o NA PAKE MA ULUPALAKUA, A ME NA WAI-EHA [ARTICLE]

He Palapala Hoike Hana mawaena o NA PAKE MA ULUPALAKUA, A ME NA WAI-EHA

2 NA. S. P. Ahion.A. 5 Sept. 18, IS6S. Holo aku*nu ma Ulupalakua, Alaui. a hiuna aku me Mr. P. l\. I Makee, Ua hoike aku no wau ia ia ika | palapaln inai a Rev. Damona mai, heluhe- ] lu oia i ka pa'.apala, a hookipa olunlu mai j oia ia'u ma kona hale o noho ai. I inai oia | ia'u, he kokua kn'u hana no kona mau pake» e like me knna hiki, a ua hele koke au e ike i na pake, a kauoha ia lakou, he halawai | pulama ia po, ma ka hale halawai kanaktr malaila, i ke ahiahi iho ua malama au i ka halawai pule kannka mao(i. Ua piha loa ka hale halawai i na kanaka, na haole, a me na pake, pnu ka halawai pule kanaka, alaila, halaWai pule pake no ma ia hope koke no, he umi a oi wale no na pake i hiki mai ma ia halawai, a o ka hapanui, aia i ka hana ko ma ka hale puhi ko. | Sepi. 11. Launa au me kekahi mau pake Iwahine, n pela no na pake kane ma ko lakou wahi hana, a me kekahi mau pake iloko o ka hale. Ua ao nku au ia lakou ma na mea.pili uhane, a me na mea pili kino. 1 ke ahinhi iho, hoomaka au e kukulu i kula Hawaii no na pake ma kn lakou hale halawai, o ka nui o na haumana i hiki n>ai, he umi- | kumamawalu. | Sept. 12. Launa aku me na pake ma ko 1 lakoli wabi hana, kouhilii, a ao aku ia iakou ij i na men pono o ke Akua, a ua no aku hoi opiopio ma ka heluhelu buke |haole a me ka Hawaii, a i ke ahiahi iho, | hele hou i ke no'kula ia po. | Sept. 13. Sabati ma Ulupalakua, ua pii | inni no o Rev. H. Manase, mai Makena mni, | ua halawai no inaua me ke aloha, a ua olu|olu oia e haawi mai ia'u i ka hai olelo gma ka hnlawai kanaka maoli, Ua piha loa Ika hale halawai i na kanaka maoli a me na |haole; a pau in, hoomaka koke no au e maglnma i ka halawai pule pake, he kanakolu n |oi na pake kane i liiki mai i kn halawai, a |me kekahi mau pake wahine. Ua hauoli |nui ko Inkou mnnao, no kn Ukou lohe nna i |ka olelo a ke Akua, me he mea la, aia me B lakou ka Uhane o ke Akua ma in manawa. I Sept. 14. Launa hou me na pake ma ke |ao, kamakamailio me lakou, a ao kula haole Ikekahi, Ahiahi iho, hele hou ike ao kuU i |ka po, he umikumamalima pake i hiki mai. I Sept. 15. Oia mau no knu launn me na | pake a pau malaila, a kula hou no i ka po, Ihe iwakalua ka nui o na haumana i hele 1 mai. I Sept. 16. Oia mau no kuu hana ana ike |ao a me ka po, a no ka ua o keia po nolaila, ghe umīkumamakahi vrale no haumana i hiki |mai. Ua launa pu mai no kekahi kanaka | kumukula, o NapeU kona inoa, oia ke kanag ka a Mr. P. N. Makee i hoolimalima ai ma g ka mahina kona uku, he umi dala, ($10) no I ke ao kula Hawaii, me oa pnke; nolaila, ua | kauoha no au ia ia i ke ano o ke alakai ana o ina pake, a ua kamailio loihi au imua o na ■ pake, i hiki mai i keia po no na mea pili i ko |lakou kula, a me ka Uhane. | Sept. 17. Ua launa pokole me na peke I malaila, a me Ar. P. N. Alakee. no na mea |pili i ka pono o kona mau pake paahana, ēaUila, makaukau oo wau e holo ma na Wai|eha o Maui. Oka oui o na pake ma keia i mahi-ko o Ulapalakuu nei, be 42 pake kane, Bhe 6 pake wahine, o ka hapa oui o Ukou. ghe oluolu no i ka lohe ana i ka olelo « ke I Akua oiaio, elua pake, ua hui no me ka eka- | (esia o keia Apana. Aka he mau mea naauP po loa no, aole hiki ia laua ke pani mai i ka'u Hoioau ia laua, ua ao nui no au U laua, me | kua kaooha pu no oa hana Ekaleaia, a me ani hana hoahanau ma kaia Apana, e launa 1 mau me laua, a me ke ao aku i ka olelo a l,ke Akua. Oka nui ona pake i hiki inai i »

«e kala, bc 24. a me lekahi p«ke keik:. noi»iia, ua haai7i wale «u i» Ukou be buke kumu niu». a hooknni pake , u» makauknu » k.% heluhela an«. C-\ noi inni oia ia'u i Kaueha Hou a me ka Buke Hunem. rol.*ili ua kauoha au ma Hooolulu. no i.i iuau Bukc, a ua ioaa mai tio, a ua hauwi wnle au mni. he ewalu la okoa o kuu noho ana i*\ien» o kela poe pake. a eono po o kuu malaiui kuli *ns no lakou, a ua hiki do i kekahi poe ke hookui i n4 hua eh\, inn ka nana aka, he holo no ka hana o ko Ukou kuU ana. a o kekahi niau pake. he pupu no. Mai ka ai ka hora ku loihi oka man*wa o kuul ;io ku!a am i k»»!a a me keia po. E:a kekahi.l ua Uuna mai na kanaka o lapana (Japan}| Siloko o kuu keena i kel.i a me keia h, a uaE io aku au ia laua i na hana pono n ke Akaa R iiib ka olelo haole ka'u i ao aku ai, no kaS mea, o kekahi o lau.i, he kuene hah Mr. Makee, a ua akamai oia i kn o'elo hao-1 Ile, he elua keikikane pake a me e!ua katka>l inahine pake alakai, a ua lohe au. hookahil pak« ma kahakai, he hana a\ea ouo, tik«,l aole au i hiki aku maluila. nolaila, o ka lnn l ua o ka nui o na pake kane a me na p.ikeE «•ahine, a /ne keiki pake niaoh iloko o keinl Ap.ma o Honuaula nei, he 53 ka nui, hoo-S kahi o lakou, ua tnare me ka wahine Ha-| gwnii, ke lana nei kuu manao, e uiu tnai nna| |pa! a kekahi mau pake ih>ku o ka pono o kel S.\kua ina keia Apana. | a Sept. IS. Hiki au ma Wailuku, Maui, ua hookipn ia ina keknhi hale kuni o Kaloka a me kena wahme, tue kuu kanaka pu no, me ka oaau hoihoi, Ua launa koke an me kekahi mau pake k.ilepa malaila. ahijs«hi hele au e ike ia Kev. Alekauedero ma !|kn hale kula Kahuna, liHlawai maua me ke plnha, me kuu makaikai aku i na haumana «o in kul.i, he aneane kahiko loa kekahi po»\ a he kino oo no kekahi poe, a he opiopio no kekaiii poe, uie he meu la, ua hiki aku i ke kiinakolu kn nui. Mnlnl» ka mahalo nui o laiu naau i ko kakou Makan mana loa. nnna |i w'ae i keia poe like oU i knnaka paahana nona, noho au a pau ka lakou kuU ana, ua lulu lima Inkou a pau loa me a'u, me ke [aluha pumehana iloko o ka Haku. Sept. J9. Launa pu me na pake e noho Uauliilii ana ma WailuUu, a paipai aku ia lakou e hele i ka hnlawai pule pake i ka la apopo hora 9 kakahiaka, ma ka hale pule haole ma Wailuku, e like me kuu noi t\ku Rev. Alekanedero i ka la i nehinei no ia j(h»le pnle, a holo nku au ma Waihee, a lau|na au me ka Luna o ka mahi ko malaila. ■oia o Mr. Sam T. Alekanedero, a hoike nn i !au la ia i ka p.ilapala a Rev. Damon, a ua oluolu oia e kokua mai ia'u i na mea pi!i i k'uu henn e like me kona hiki, wahi ann. la .ahiahi, hele au e launa nie keknhi mau pake jiiia ko lakou wahi hana, me ka hoike in lahe halawai pule ma ka hale pule o |Waihee i ka hora lj ahiahi o ka ia apopo. |Ua hele au e huli ia Mr. Papalimu, kekahi fLuna-hai olelo malaila, aka, ua liele oin i jku lawaia, uoiaila, nole i (oaa ia'u ma konn jfh\le, n hoi no wau ma Wailuku, a i ke ahi|ahi, imi mai ana o ua o Papalimu, a loaa au >nia Wailuku. Xoi mai oia e malama nu i ika pule knnaka mn kona hnle pule i ka la |npopo hora 3 o ko ahiahi, a ua ae aku no au ji kana noi. Pii uu ma ka hale wili ko o [Mr. Bele me Adamu, aole i loaa na haku o !na pake ia'u mahiila, aka, ua paipai no au i :na pake malaila e hele i ka pule pake ma ka hale pule haole i ka la apopo, knkahiakn ISabati, ma Wailuku. Sept. £0. Kiikiihiaka Sabiti hora 9. ha« lawai pule pake mn ka hile pule hnole, he 20 a oi na pake i hiki inai, akahi hapakolu o lakou he pee kalepa, akahi hapakolu, he poe !kuni mea ono, a o kekahi hapakolu, he poe paahana, a pau ka hal-iwai pule pake anu, ua alakai au ia lakou i ka hale pule knnaka maoli, malaila e hoolohe i ka hai olelo a Rev. Alekanedero. Ahiahi. holo aku au ma Waihee, ia'u i hiki ai inoUila, ua piha e ka hale pule i na kanako, a o na pake hoi. he 15 wale no Ukou i hiki mai, ke hui pu na kane me na wahine, a o ka hapa nui o nu pake, anle i hiki mui. Mamua o ka heiaIwai puleana, ua lalelale aku o Mr. Papali' mu i kana mau haumana kuU pake, e himeni i kekahi himeni uia ka Lira kamalii i kekahi leo, a ma ka olelo a lakou i paanaau ai. Ua piha no ka iuakini i ka hauoli, no ka akahi no a lohe ia ko Ukou himeni ana mai ma ka olelo Hawaii, a pau ia, heluheiu mai no lakou ma na pauku paanaau, a me ka pnle a ka Haku ma ka olelo kanaka. •Hoomaka au i ka malama i ka halawai ma ka olelo o lakoo. a he mau himeni elua, na lakou i himeni, he 6 ka nui o iokou, ua aneane makaukau no i ka heluheiu Buke Hawaii, mainuli o ke alakai ana .a ko lakou kumu kuU. oia o Mr. Papalimu. A e makaukau loa ana paha ke hoomanawanui hou aku Ukou. Mahope koke iho o kua hookuu ana i ka balatrai pole pakej alaila hoomaka koke i ka hnUwai pule ka-| n»ka, a mahope o ka pau ana o kuu hai-olelo j|ana, ua lulu lakou he tnau daU e kokua ai| he $6.2 >. Eia ma kuu lima e maUma! nei keia mau da!a, a hoihoi aku no wau m* j«ipa, ke hiki ika wa kupuno. A pau

kuu hina ana. u.n au na h.i!f o n% pake, a k*m4kan>j»il o rro W* p<ve» hiki o> «ku » k« h«!iwai p.j!t\ a ua »«> ak'j a<- :i !*. Woa in« i>W>io pili Uhane a n.t n■.<** fili ktoo Ukou, a hoi no w\u n;.i Wi;.jki ia po. Sept. 21. la kakihiaka. lAun* hou me n« peike m» W«i!uku im ko !** > i n.<hi i kaoiiiln ai, a ao aku ia Ukou n\x k\ elelo m«īk*i a t« Akua, paipai aku ia ! »k. u ma k» hana maikni: o kekahi poe o l.tki»u. ua oluolu ro*i 00, a o keknhi pt>e hoi, ua huoraa*uea m«i no. S**pt. 26. Ma Wmluku no »u, oia mau no kuu (auua ine na p«k*. me ke «o a!»u a iakou, Ike ahiahi, holo hou aku no »pft W«ihee iloko o Va im. a Inuna hou nie na pake in.i ko hkou hale. ua hele nm t> «« no na pake e ike ia'u. a ua kamml'o ie ,k u lo» au me lakou i en mea pih kmo. .1 nie ijt niea pi/i uhane. npo /«1 l.i. Ua hookipi ia au e Mr. Papalnnu e n>i>e i konn l\a!e me 'V mo ia p<>, Ua l.iuna nni no na {>nke hiuinann a Mr. I'«p.ilimu me n'u nu ki ha'o noho o Mr. I'apuiimu ; oa heluhe!u mii ,tnikou i ka buke. ;i lnnieni nui i.ikou nnin'a, he mau hon» ke likou noho «na mni.rit, a hoi aku no mn ko !;tkou wahi. Sopt. 27. no wau ma Wailiee. hor« 8A kakiihmka, iho pu ou me Mr. Piipa. limu 1 ka Luakini i»o ke ku!<i svtliat,, n no ka ua ma ia knknhiaka. nt>!?iiin nole ium \o\ 0 na knnukn i hiki niai. he 7 prtk* i t,?ki umi Ike kuli\ Sabati. a \a'u nu ke »k.t k\ lakou. Ik« iiana uku, ua ho.'o no ki nui <> lakou t ka helulit>Ju. akn, nule 110 1 n:Mop 0 ;>o Ike ano \kn noi, « pela no ka lunaui:» 1.»k..u, me he inea 1.1, e imiknukau au.» «a» 1.1 lu,m 1 kn ike. ke hooiknik» hou aku l.ikon .i j M | uo ke Kula S:\lvtti. lu Mr. l'.pnlunu k i hana no ka (Jule knnnku, n pau 1»; hoom-»ku mu e hnpai Ika halau .u pulo pake. Ma k \ ka imnu aku, ona p.»ko i Inki mm, he 10 wnle 110 l.nkou, nolu:(a il.o hou uu mn k.\ h.»ie o Inkou e :»ku la Inkou r h« 'r in.n \ ka haUwni, »a'u i Inki aku ni, i n »n.\ ak 1 ka hnnn. eia ka e pepa unn kek.»ln p,..«. * Inumoe ana keknhi po., e haua uiia kekalu |x>e, i knu |)aipai ann uku ui lakou. u<> mai no lakou, n»e ka oleh» mai. innmiia oe, a m.i. hope aku inukou. Hoi nku au a ka h v!e pule knkali, eluo wnln no pake 1 hiki iiim, n oka nui nole 1 hele mai. Nuni kn paukiki 10 lakou, u he poe hooiuaioka lon Ka mn o lakou a'u 1 ike oi, a he «no henehenw mai nu ia'u kekahi poe u'u i ike ai. Ālnho|>e o kii pnu ana o ka pule puku, u» noi m,u Mr. Papalimu ia'u. e holo n»«ua ma k 1 hul.iwai ahinhi ma Woiehu, a ua holo uku m» -nauu imilaila, a ua hnuwi iiihi m'u ku hmu 0 ia nhiahi, a ua piha no ka lu«kitn t tU i kanaka 0 Waiehu. Mnhope oka pau una <> kn !ialavvji, ua noiio nui ih<> iakou ti<> !.<• kwknkuka i kekalu mnu hemnhemn 0 ko hkn-i hale hnlawni innluila, a ua kukua nku au h«eliina dalu 110 la Luukini no na hemnl.i in t. Noho nu malniln a ka hcra 5 o ku.i nuho pu ana me Inkou, u ia w* 110, ii,>i n i mi Waiiuku ia po. Sept. 28. Ma W. iluku, ua lu le hou n«» wau e iuuno me na pnke mnlaila, me kim ao oku i ko ke Akua oiaio, nku, he | r>akii,i ioa ki nnau o kokahi poe. Ama n ahntr, hoi au ma Hamnkualoa, n noho 1110 kmi oh ». na i ka U 29 ine 30 o Sept. lOct. 1. Hele hou nu ma Pnholei o.' nuia me nu pake 0 Kupena Hohron. Alni.nl 1 ik< au i ka pio loa 0 ke kula ana o na p »ke. fllU kuu ninau aku i ka honn, hai mni n.i . 1 ko lukou pilikia no ke knunnhu ! a 1 I. 1 hana ktpkahi, aka, lie «»au pake \ nwU«n> noe hoomanawonui 1 ke kuin,nk>i, ua Im i . • le mni ke kumu kuln, aole hele mui 1 ke ku , Uct. 2. Uin mau no o kuu Uun-\ .» k»inakamailio me na pnke malaihi. .1 n au e ike ia Krv. Alekani'dero ma kom h,. . Uct. 3. 1 kakahiaka, holo aku m i W . knpu e Inuna ,me na pike nnUil». he 01» 1 |M>ke hana no Mr. C'«»rnw»-li. « me k.-k.-« m wahi e ae, kamailm qu me l ikou 1 u<t w» < pili i ka hoomana, a un p.ii(<u ;m u < heie ika halawai pule ma ka iialo p W y .. Waikapu i ke nhinhi. n peli no k»* nm i. iakou e h»»le aku rna Waiiuku e pule u 1 1 t la a popo kakihiaka. Oei. 4. Sabati nm Wailuku, k-ik.»hu..<» hora 9 halawai pule p.ike ma kx h ».e |•». . haole, he 15 wale no p«ke 1 lnki u. n 1 h t haUwai. MaUiU no o K» i v. Alekannj. r . Hora 2 ahiahi, hnlawai pule p«ke mi Wnkapu iloko o ka iuuklui inaiaii;», he I no pake i hiki m&i, a o ka nui. un he!e aku ma Wailuku ia U, a ua piin no ka U'* p.i> i na kanaka makaikni, a ua puie «u 1 k« pule hope lon ina ka oielo Hnwaii. U kn nui 0 na Buke Kuinu Mua 1 aku ni ina na Wai eha. M» Wuihua 4 Buke i haawi wale la, a hookahi Buke hou< kaa ia mai i ka hapawalu, 14 Bake 1 haa.w waie la no na pake ma Waihee, ahe 1 v\» • no Buke 1 haawiia tta ka pake m» Waikapj U ka nui • na pake mi na Wai-eha. ke hui na kane me na wahike a ine na k<*ik. pake maoli, he 115; penei: Ma Waihee, na kane • . 46 " 44 na wahine - • ln na keikikane . ,*» 41 44 na kaikamahme l—-(}J Ma Wailuku, na kane, . . 39 n« wahine • . 2 " *' na keikikane • —4.1 Ma Wnikapu, na kane - • 10—lo IHuina pau loa 115 Aka, ma ka oana aku i k« naau o na pak> ma na Wai«eha nei, he paakiiki ioa ka nm kakaikahi ka poe launa oluolu mai, nolai' i e pule nui kakou i ke Akua. e iho nui nn ka Uhane iwaena o lakou e pono ai. Ua pan ka Moolelo ona kumu hnna mn na Wai eha a me Ulupalakui, a ke ho 'm kaukau nei au e holo aku m* ka Mokupun. o Hawaii. Me ka nonoi aku i ke loa, e kokua mai i kuu hana a m ilkuu lahui kanaka.