Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 1, 2 January 1869 — Ke ahi kao lele e pouli ai na maka o Hua-a a me na ukali ona. [ARTICLE]

Ke ahi kao lele e pouli ai na maka o Hua-a a me na ukali ona.

E ahonui niai oc e ku Luna Hooponopo- j no e ne mni ia'u e kamnilio pu me Hun-a ; ma, uo ka mea, ua helu at? nei au me ka ■ hooiunnau'anui i ka nukuia niai o makou na i Lahainaluna i ka poe liookiekie, waiwai ole,! puni walune, a ua pau kauna, me he mea la j no hoi ua kiiia aku ko iakou mau kaikuahi». ne, a mau wahine hoopalau paha a kaili ae,' ika ka mea oka nuku pouo ole. Aole no : hoi he nuku ae o na makuahonowai ona ! Lahainaluna i mare wnhine ma na nupepa,! ika pee waiwai ole, a peia nku. la lakou j nei nae ka nuku, malama no paha he nuku ' kuleana ka oukou, o ko oukou uhi ana nmi i ke kolokn pouli o ka hookamnni, oin hoi ko oukou inoa am> e. hiki oie ia'u ke hoomao-. popo i ka pololei a me ka oiaio ole o ka oukou. AKa, ke pee uei oukou imua oka le-; hulehu maialo o ko oukou inau inoa kapakfpa, i meii e nalo ai oukou imua o Anakou, a i i mea e maopopo ole ai ka poe naua keia : mau olelo, nolaila, he poe hoopiha nupepa : oukou, a uhiuhi luu mamaue no ko oukou j mau nemo ponoi. Aohe o'makou makema- 1 ke e jmio fne kft poe huna inon, no ka mea, ua ike au he hana waiwai oie, a he niau olelo Inmkamani ka ka poe huna iuoa, no ka . mea, aohe kuieaua nui o ka iiuna aua "t ka inoa, hookaiii wale 110 o ike iea in auanei, a loaa hoi kn mai nui he hilahila. Malama; uo hoi pnha o oe no ia e D. M. C., o ko pee i nua mai hoi mnialo o ko iuon ilua-n. iuhi hewa inakou i ka niuau i ka i. ea noua ia iuoii. He hana kupono ole ia ia oukou eka poe wniwai, penei pahn: Ina hoi oe e hele i | ka liale o ko hoa hui waiwai, a olelo aku oe,: 41 Eia au la o Hua-a, i k»i mai nei au i tau«; sani daln." Ika nana aku e lamana ana ko hoa me ka oleio mni. *• Aoie au i ike ia : Hua-n, Owai oeT' Anoai okoi&lamea' paha e ike ai ia oe o ko wahi heieheiena, i! ka poopoo paha o na wahi inaka, i ke ulina-i lina paha. Peia no hdi nukou eka poe e huna inoa nei im'na o makou ; o oukou no, hoi poha ia e mnalo ae nei, o kooukou huna ana hoi i ka irtoa, nolaila, maihunaenahoa i ka inoa, hoike ia ae. aoie ka uhi iau. Auhea oe e Hua-a, ua nana au i kau mau | oleio m-ii ka inoa a ka hope, a ua maopopo ia. Ua olelo akea »e oe, lie like ka mBre wahine ana ine ke kukuiu hale aua. He kahua ko kukulu haie aun, ahe kabua | no hoi ko k& 11x11« wahine. Peia io no, aka ; ea, ma ko kana hoomaopopo nna ma keia ao, ua ike kaua, he hookahi uo kahua 0 ka hale, aoie elua, nka nae, ua lalau oe e ke hoa no ko kukuiu aua ika inare maluua o na kahua eUia. A ina he kamana kukuiu hale oe i kukuiu maiuna o na kahua eiua, he nu hou ia » ike ia ma keia ao. Ika mauao <%tia he keu ia 0 ka hale inoa, hio 1 0 ianei. Hookahi no paha ka hao ake Ko&iu hina ilalo. Kauiana ua w*hi Hua-a nei i ke kmuana p«h uakeke&e* pela no ka maie, ua p)K nakekeke kau kukulu ana, eia mmi au kahua: 1. "O ia paiapala mare. n 2, ,V U ku nra»«t*i, l*k", kuonoAno." -

Nelaila, ma keia niau kīihua r!ui k=iu ku-\ k«fO ana ika mar?. Kke hoa, he mea ka. nalaa m 1 ka ltbu:eha me kamnnao ina he' kaata lauwilī oe i kou kakulu aoa i ka rua-| re maluna o oa kahaa e{oa, me ka nmau īoo»| " Aahea ia ke kahua oiaio maoii 1 aiki ai ia makoo ke kukuiu i ka mare me ke kulaoaUoa o!e. * Nolaila, be mea la e sekuia e - ;ka lehuleho me ka oklo nn«. »• Aoie peno ke malami t na kahua eiua. o kukulu auanei maluna o kekahi, a haa?ele i kekah).'* • I ano iike me ka mea i ole'oia ma keKaooha Hou, »* Aole pooo ke mai.una i na Haku elua, o aloaa i kekihi a hoowahawaha i ke« |iahi.*' PeU au f aole o'u makemako e ka- ' kulu i ka mare maluna o keia mau kahua eiua. A e hke me ka kuu hoa ieea o ka . oka iu ano o Lahainaloua W. B. Ka!a, pe!la no ka'a e hooia ae ai. Ke manao neiau, ina o jpa o Hua-a kekahi iloko o ka vra e I hiiolel&' ana 0 Rsv. A. 0. Poiepe ma ka po ī Sabati. laß 0 Dekem|bi nei. i ka nana aku, |ua maneo ua pejwiao onn i ke kokua ana o ;A. O. P.. ia W . B. Kai», i ke kukuiu ana i ka mare maiuna o 6e a ua hcK>iei;\ ae : hoi ka Hua-a ame na ukaii ona. Aloha. I ino oukou e aiakai makupo uei i ka lahui! ! K Hua-a e, ina he kahua io ka palapaia , | mare no ka mare ana e like me kau mea i : . palapala ai, ahula, nohe mea nu e lili ai ia i makou a ine ka lehulehu pu. no ka mea, ua | hiki no i ka inea iiihune a me ka mea waij wai ke kii i ka paiapaia m;»re me ke keokea ' : ole ia. A heaha hoi kou mea i uuku ai i ;na Lahainaluna me ka olelo ana. •» Aolie i ! loaa ke kahua ! Aohe i loaa ke kahua !!" O j jka hoike oiaio keia o kou lalau a me ke ku-: j hihewa, no ka mea, uo loaa i na kaikuaana | ' Q inakou ka P. M.. i ka wa i mare ai, keka-: |hi hrt>i o na kahua au e ke kanaka waiwai i j j hoike akea ae ai, « heaha hoi kou mēa o1ra; , nuku ana i ua ua ioaa ke kahu*? Aole anei Ihe iili kuloko kou i Aoie anei oe i iaiau no ikou kokuiu maiuna ona kahua elua ? He 1 hoike maopopo iea keia 0 kou hoopuka alo* |ha ole ma ke "Kuokoa" ia inakou, me ko | ike iho no ua ioaa kekahi o na kahua au e [hiiinai nei. Hauhiii ae no oe aia no a wai. j wai, e like paha me oe, ke hooahu nei paha , joe i puu daia nui no ka mare wahine ana ? jHe mau halekuai paha kou ? Maiama paha he kanaka waiwai hoi oe e kalepa nei no ka mure ana, 0 ko huna ana hoi i ko inoa, e ike aku ai makou i ke ano 0 ka imi ana i ke kahua. Ua oi io ae paha kou waiwai mamua 0 kekahi mau LaKainaiuna e noho Lu« nakauawai mai nei ? Ina nohe no hoi i oi, he keu no hoi oe a ka ke olelo ia ae, Ku ka liki o Nuuanu ika makani, ooeno a me Kukahaoa iko olua liki." E kamailio ae au me Hio. 1 Ua ike au i kau inau olelo e Hio, ka moo-; j puna kauiana a Hio nanahu ihu, nona ka ioleio ana, u Mo ka ihu ia Hio." Pela no !oe i hoao mai nei e nanahu mai ia makou, 1 laohe e mo!»u nu keiki o ka uka iu ia oe. ;Ke palolo mai nei ko waha, he hoa inea oe jno makou 110 kela aina makamaka ole. Aolle au i ike ia oe; ina he hoa inake io hoi oe, heaha ko mea i huna ai i ko inoa ? A i | kuu nana ana i kau mau olelo, aole he olelo na ka hoa make, he keu a ka hulikole, nu- | ku. Ooe e Hio ka oi o ke akamai ma ke ; kukulu hale; ua kukulu mai oe ika maie i inaluna 0 na kahua he nui, he hoike no kou j kuhihewa. E like me ka hauhiii oka hiki mua (Hua-a) pela oe ka ukali. Nolaila, e nana pu ae kaua i na kahua au e Hio. 1. •• O ko imi, 0 ko li-a, 0 k$ kuko e loaa : ia mea olu ia oe." • 2. " Ke kuonoono.'* 3. u Ke akahai." 4. i4 Ka 01u01u. ,, ] 5. "Ka iokomakai." I 6. «• Ke aloha." « 7. •• Ka waiwai."' 5. Ka naauao." ; Makena 110 nae knhua au eli 10. ka hele ia a eiua kauna. iioko o keia mau kahua au, ua hiki loa i na Lahainaluna ke ma« re i ka wahine, no ka inea, he p<»e aioha, 10-1 1 komaikai, ahe naauao. Ke apono mai nei oe i ka mare ana o T. Puuohau ma, no ka < mea, ua loaa la laua ke kahua, a oia hoi ka naauao. A pehea hoi makou, aole anei i ioau ia kaliua hookahi he naauao, ufl*Moaa :no; a ina pela, aohe mea au e keakea ai i ,ka mare ana, oiai ua loaa ke kahua. Nn ka ; naauao no i kaikai i kekahi poe Lahainaluna a liio he mau Lunakanawai, LunainakaI ainana, Kahunapuie, a pela aku. Aka, he uiea maopopo ole ia inakou ke hiiinai aku i ; keia inau kahua ewalu, auhea la ka oiaio? ;Ue niea hiiahiia i ke kamana i ke kukuiu ona i ka haie maiuna o na kahua ewalu, a \ pela oe ( he mea hiiahila nou i ke kukulu ana ii ka mare maiuna o keia uiau kahua ewalu. \He lehulehu au inau'olelo i koe i,hoopiha īnupepa ai, oia hoi, kou kikoo aua i ke ka- ■ hua o keia mea keia mea i pili ole i ke ku:mu hoopaapaa, no ka mea, aole 0 ke kahua ; o keia a me keia mea, o ke kahua wale no io ka m?re ka mea 1 hoopaapaa ia. A heaha ■ ka wai*Vai no īloko oia mau mea au , i noke mai nei ? Nolaila, hookahi a'u mea i jkoe e kamaiiio me oukou a eha, oia\oi #ko [oukou hilmai uui ana, 0 ka waiwai ke ka- ' hua o ka ma're ana. : Aohe o kana mai oke kuekaa o oukou, pau na Lahainuluoa waiwai ole, be wahi ; pupupu hale kahi e noho ai, he pelapeia. he kupono ole ka ia Kahakoiie ke heie aku. : Pehea no ia auaoei e kohu mai ai oukou me : makou, oiai aia aku la oukou i ka pane poo 0 ka *he mau Ona no na moku 'okohola paha; iku iike ai me ka olelo a 1 Hio, "Ke pau na hihimanu oka wahine, ikohu moku okohoia." fto!atfcir~ke hooahu jnei oukou i ka oukou mau dala a htld i ka|hi o na tausani; ina ua hiki i laila, heaha -auanei koe ? Eia wale no, ua kau i ke aki o p ka hanohano, he Ona ka m«»a kaulana.

Ke hai aku nei nu mc ka oiaio inma u oukou; ina e hoohalikeia e like me kn o<« kou, nia nni ka waiwai e iike me na haole, pake. a ioaa na tausmi <lila hiki ke innre, nlailn, e emi ino loa ana keia lahui, penei. Ma ko kakou hoomnopopo Sna i keia lahui, he Jahui ilihune kein. ;iohe i loaa na h.meri dala i ka lehulehu o kakou, he mau wahi ■ kanaka helu waio no paha ka i loaa na ha-. neri da!a, a he lahui puni no hoi me ka hoomaunauna loa; a pehea e uiau ai! ka loaa? Aole loa! A iry e kauku» knkou o ka waiwai ae, aole no e waiwai; a nawai e mare na wahine Hawaii, oiai ua mau kanele o ka Hnwaii ? Xa na nika paha oAferika a me nt pake. Alolia 1110 ka hoi o Hawoii i | kn piha kni mai i n.i paeleku o Aferika! i AUila, eia ka mea akaka, e iilo nui ana na i kanaka i ka aihue, pepehi kanaka i nui ai ■ ka wniwai. Okn no ia n 4<ue i ka mniu oke aupuni, a nni ka piiikia kaK'ou me ke emi ana oka !nbui., # N )laila au i olelo ai e emi ino ana ka lahui; a noloko mai oia kahua. eia ka mea e ike ia ana. 1. £ piha anu o Hawaii nei itm nika. , 2. E nui jina ka aihue, pepehi kanaka, I moekolohe, «Tpeln aku. j A o ke emi ino ia n ka lahui, a kaalo iou - : aku kou Avai hooluu ulaula e ka lahui Ha-1 t waii. Nolaila. mai kaukni kakou o loaa na | tau?ani dala alaila ifn»re ka ivahine, uo ka mea, i mau iki keia ka mare o ka | ] poe ilihune. O Hua-a ma ke noke i ka . waiwai a ko ka paiia, i nokeia 6 ka wuhine ; a puu ka nuku. I Ke olelo mai nei o Hio-nui ika : • oke kikala oka wahine. Pe!aka! Eia ka'u ; | ia oe, e hele%e e makaikai ipni Hawaii a 1 j- Kftuai i nn wnlime a ka poe Lahainaluna, a ! i ike 10 hoi oeWWie waie ana aohe i uhiia ! ke kikaln, pololei io kau. aka e linohau mai j > ana lukou |a, poohu kolfe ia T u.* He waha- ; heeia^au; nole no paha oe i ike ia lakou nei • e naue hele ae nei me nn kane Lahainaluna ! : ī hele wale a kau ka iwa he la makani. Ao- i • le anei ooeiae C. N. !jC.? Owai oe? j Ke olelo hei hoi o Kahaltohe*no lakoha,; ; ua hooikaika mua ka ia ika wiliwai i mea ; . e loia mai ni o Kahela. Aole pela, ua b«|p j : hoolimalimn maoliia oia Lahina. E like : I me ua kanaka e hoolianalimaia nei e MHiao*: I le ma ke dala, i na ma ka makahiki, m«la- ■ roa, a pela aku, alaila. e ohi mai i na dala mahope ke pau ka wa i hoolimalimaia. Pela o lakobn, ua hoolimalimaia oia a Mta na i he 14, a ua !oaa iaia o Rahela, i i ek ka hoike oiaio. Ikawa i mare ai o la- \ . koha ma t aole ia ī \vaiwaj, ua hoolimalima j ; hooia oia a hak n*inakahiki eono, Jflia iaia | ka waiwai a hoi aku la i kona aina. la. mamua ka mare ana, a mahope ku imi ' waiwai. Aole hoi e like me ka oukou e : ? wahakole nei. Oka waiwai maa mahope | ; -6iare, nolaila, heaha ke kahua o ko laua; , mare ana ? Oke aloha wahi a'a. U oukou ' 1 e ka poe huna inoa, hoikeia ae na inoa po- ! nei. U«fftwa keia. No ka oiaio hookamaj ni o!e, ke huna ole iho nei au i ko'u inoa ! ponoi. Aloha qo. J. N. Kapahtt. i I Knpuukolo, uee. 15, 1968