Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 3, 16 January 1869 — Page 3

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Mike
This work is dedicated to:  John E. Bush

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KE KUOKOA, HONOLULU, IANUARI 16, 1869.

 

@ Kokoke e h@lapu mai na lima o na @a @o i h@ p@@ i hook@a ole i ko lakou mau au@au k@ waiwai a @lokolo@a, o ka api@ o Kona @ no hala @ makahiki 1868 i kaa @ ka ua komo loa mai kakou @ i malama m@ o keia makahiki 18@.  N@ o @ popoki hana wale no @, a ka m@kAAla mai ke hemehema ae.

 

NA AMAMA H@L@ - I keia mau @kehakeha, a ahiahi aku @ i hala, ua poni nui na amaama @ keia wahi o Honolulu nei, a ua lawe ia @ ma ka Makeke e na keiki lae ula o U@kehau e kuai ai.  Nana aku ua makepono o ke kuai ana, e ku ana ka puu no@ no ka hapawalu, @ i loa aku a he ha@ mamae ka poohiwi i ka paa, a ko no hoi k@, i ka mea o ke nui.  Ola no nae ko makou makapehu ia o Honolulu nei.

 

MA KA WAIHONA O KA PAPA HAWAII - Ua hoounaia mai ma ka waihona o ka Papa Hawaii, ma Honolulu nei, mai ka ekalesia mai o Rev. E. Bana ma Kohala, he eha haneli dala maoli, no lohe mai o na hoiliili a@ no ko @ mahinahou.  Puu dala nui maoli keia a kela ekalesia.  Ina pela ka hoahu i ke ana mai o na ekalesia e ae, alaila, e noi nuan@i ke kahe ana aku o na auwai o ke olelo a ke Akua ma kela a me keia wahi a kakou e manao ae ai e hoolaha aku i ka ke Akua Euanelio i na inea ola a pau.

 

LA HOOKAHAKAHA O NA KAA-WAI - Ma ka la 3 of Feberuari o keia a me keia makahiki e malama ana ka oihana kinai ahi holookoa o Honolulu nei, he la no lakou e hookahakaha ai no na keiki o ke ahi.  I ka makahiki @ hala iho nei ua hoomaka lakou ia mea, a ua holo pono, a pela paha auanei lakou e hana hou ai keia makahiki.  O ka la 3 of Feberuari, makahiki 1856, oia no ka la i hookumu ia ai o ia oihana ma keia kulanakauhale, a nolaila, ua malama lakou ia wa, a la e hoomanao ai no ka hookumuia ana o ia hana nei ma Hawaii neil.  Ia makou i hoi ai e pai, lohe mai la makou, e hookahakaha hou ana lakou ma keia la 3 ne.

 

KE KULA HIMENI O KALIHI - Ua lohe mai makou, ua lana loa na opio a me na elemakole o kela apana aina o kakou ma keia hana, me ka manao nui e ake e ike i ka himeni.  Ke paipai nei no hoi makou e hoomau ia hana, i loaa ai ia oukou he mau puukani no ia awawa.  Aole nae me ka manao lealea wale no, aka, me ke ake maoli no e loaa ia ike.  Mai ka opio eha makahiki a hiki i ka elemakule a luahine, ka poi e hele nei.  O Kivini Taua, oia no ke kumu nana e alakai nei ia lakou me kahi pupu weuweu ole.

 

KA MOKUAHI "MONTANTA." - Hapaha hora paha mahope iho o ka hora 9 o ka Poakahi aku nei, lohe ia aku ana ke kani o ka pu@u@ahi o luna o ka mokuahi Montana ma waho o ka nuku o Mamala.  No ka poeleele loa, ua ku  no oia mawaho.  Ma ke kakahiaka nui Poalua, ua kii aku ke Pailatat Kapena Nemone@o, a hookomo mai a pili ma ka uapo o Ainahou.  Aohe i hoomaluia aku keia moku me na ukana, aka, ua hooleleia mai no, o na ohua wale no ka i hoopaa ia aku, a hala ae na la elua, alaila hoolele mai.  O na rula a me na hooponopono ana a ka Papa Ola, ua kap@eia.

 

KE OKOHOLA "JULIANA." - Ma ke awakea Poalua iho nei, e makakau ana kela moku e holo aku i na kai anu, i ka imi aila.  E ka@ali ana nae oia o ka hiki mai o "Pele," a nana e kolo aku iwaho.  I kona hiki ana mai, hoopaa ia kona kaula maluna o ke Juliana, oiai oia e ku ana makai iho o Hale Makeke.  Huki aku la o Pele, a hoholo aku la ua okohola la, me ke kakaiakii nae o ka ihu i Pakaka.  I kii ae ka hana e wili ae i ka hoouli, i kupono ae hoi ka ihu, o ke aiwa hoopi loa iho hoi ia o ka hole, aohe no a onioni ae.  Pela no ka apa ana, a hookuu hou ia ana ka heleuma, a pakele mai hookui i na pou e hoopii aku ai na kao lawe lepo o Kaulu.  I ko makou nana ana aku, he poe Kiure kepa ka@ika ko luna e haualaoa mai ana.  E lawelawe ana paha i na kaula moku.

 

KANAKA MALAMA ILIO. - Ma ka po pule Sabati iho nei, makoko o ka luakini o Kawaiahao, ua ikeia kekahi wahi kanaka Hawaii, e malama aoa i kana wahi ilio ma kona noho.  E makemake ana kahi ilio i kekahi wa e hele, aka, aua no ua wahi kanaka la.  Eia ka ninau : I ka wa a ua kanaka la e papa ana i ka ilio e noho malie, me ka haiia mai o ka olelo o ke ola, owai la kana mea i lohe pono?  A o ke aha hoi kana mea i manao nui ai?  He hiki pono anei i ke kanaka ke malama i ka ilio a me ke Akua i ka wa hookahi?  Ua oki ka hana ana pela.

 

LA HANAU O MISS LIKELIKE. - Ma ka Poakolu iho nei hoi, la 13 o Ianuali, ua malama ia he Ahaaina Palala ma Halaaniani, Honolulu nei, no ka hoomanao ana i ka la hanau o keia Pua Alii o Hawaii nei, i hanauia mai mailoko mai o ka puahaka Alii o Keohokalole a me Kapaakea.  Ua hanau ia oia ma Honolulu nei, ma ka la 13 o Ianuari 1850.  I ka la i haiia ae la maluna, ua hiki mai oia i ka 18 o kona mau la hanau ma keia honua, nolaila knoa a me ke kaikuaana a me ka makuahine a me ko na ohua hoomanao ana i keia la hanau.  Ua hele ae no ma keia ahaaina ka Moiwahine Kanemake Kapakuhaili, ke Kamalei Haku Pauahi, na kumu a me na haumana o Kulanui Kaikamahine o Kawaiahao, a me ka poe i wai ia @ Papa Himeni o Kawaiahao.  E like me ke ano mau o ka la hanau o na 'lii o Hawaii nei, pela no i hanaia ai ma kela la.  Ua pau na hana o ia la me ka maikai ; @ hoon@ hoi kekahi wa e na @ haku o ke Kula Kaikamahine.

 

O ka nui o na dala kokua mahina hou no ka ekalesia @ o Kawaiahao, no keia Ianuari; he hookahi haneri me eono dala. (106.00.)  Nui mao@ keia hookupu kokua i ko na aina e.  E lilo paha auanei keia makahiki 1869 i makahiki holo o na hana Euaneio ma ka hoolaha ana aku.

 

HOOKOLOKOLOIA. - Ma ka Poaono aku nei i hala, na hookolokoloia o Kanale imua o ka Aha Hoomalu, mam@'i o ka hoopii ana o kana pake paahana.  Eia ke kumu; ma ka la 6, ua makahiki ia kela pake a paa i ka laau, a hili ia aku i ke kaula ma kona kino me ka ehaeha loa.  I ka ike ana o ka Loio Kuhina i na palapu o ka eha hoopaiia ai maluna o ka pake, ua kauoha oia i ka Luna Makai, e hoopau i ko ka pake palapala hoolimalima, a e kauoha ana ia ia e hookuu.  A pela no hoi ka manao o ke Kahu o ka Aha Hoomalu, e hookuu i ka pake, me ka uku o Kanale i $73.00 me ke koina.  Ua hoopii hou o Kanale, no ka hookuuia ana o ka pake mai kona hoohanaia ana aku.

 

Hawaii.

 

ILI ANA O KE KUNA MAKIA. - Ma na lono a me na palapala i loaa mai ia makou, ua minamina makou i ka hoike aku, ua ili a nahana kela kunu maluna ae, ma ke awa o Onomea, Hilo.  Ua haalele iho keia kuna ia Honolulu nei, a ua holo aku i Hilo, malalo o ka noho kapena ana o Bapakoka, he haole kamaaina ma ia mau awa.  I kona holo ana aku mai Honolulu aku nei, ua ikeia oia, he moku kupono no ia wahi.  Ma ke ahiahi o ka lla 28 o Dekemapa i hala, ua haalele oia ia Hilo one, a holo mai a ku i Onomea ia po.  Ua hooiliia maluna o ua moku la ko Ausetina mau waiwai a me na lako a pau o ka wahine i noho ai ma Hilo, a me na waiwai makana a makamae e ae a A.  I ke kakahiaka o ka la 29, na hookuuia kona waapa me na paila papa a me na ukana e ae.  O ka ikai koke mai na nalu, aka aohe nae he pilikia nui.  I ka la 30 he kakahiaka, ua kaikoo loa mai o kai, a hiki ole i ka moku ke hoopakele ae ia ia.  Ma ka hora 9 o ke kakahiaka lae a-a- i kapaia o Mahio.  Ua hele mai o Ausetina a me knoa mau paahana e kokua, aka, ua ili e ka moku, a ua nahaha liilii a lilo i mea poho nui.  Ua hiki ole ae i ka mea moku ke kamailio nui ae no ka minamina i kona waiwai, a no ke aloha o na haole, kanaka a me na makamaka o Hilo ia ia, ua haawi makana aku lakou, he Eono Haneri Dala ia Kapena Bapekoka.  Ua kuaiia keia moku e ka Hui o C. Spencer ma a me kekahi poe e ae, aka, ua panihakahakaia no ko laua nei mahele, a o ko na mea e ae, aole i panihakahakaia, nolaila, ua poho loa lakou, ka poe aohe i panihakahaka i ko lakou mau mahele.

 

Kauai.

 

ILI ANA O KE KUNA "LUCY WHITE." - Ua ili hou iho nei ke kuna Lucy White o Capt. A. White, ma ke awa o Moloaa ma ka la 30 o Dekemaba ae la 1868; nona ka inoa o "Mere Hilo" mamua.

 

I ka Poaono la 26 ka hookomo ana mai i ke awa; a i ka la Sabati ae.  Ka nou mai la no o ka ua a me ka makani, a o ke ala pu mai la no ia o na nalu nui o ua aina nei.  o ka hui ae la no ia o ke awa, aohe wahi puka hoomaha ae, e pakele ai la.  Ua mau no ke poi o ka nalu a hiki i ka Poakolu, pau ka mana o ka On a moku i hooikaika ai e pakele.

 

I ka Poakahi a me ka Poalua, ua hoonui ae ka on a moku i ka mea e paa ai; a nui hou ae ana no ka nalu, a i ke kakahiaka Poakolu, e makaukau ana na kanaka e lawe i na kaula hao hou; ka moku e mai la no ia o na kaula i paa ai, lawe koiele ia ae a kau i kula.  I nalu no la hoi paha ko keia aina a lohe mai i ke ao, e oe no la hoi e ili.

 

He awa pilikia no keia o na moku i keia manawa, mai Novemaba a hiki i Feberuari, he manawa nalu keia, hookahi wale no po kupono e ku ai ka moku.  O ka pono loa no i na on a moku e holo ana ma keia mau awa, e hoomakaukau i na heleuma nunui, na kaulahao nunui, a me kaula lopi nunui, e aho paha ia loihi ke kamau ana a malie.

 

Eia na moku i ili a nahahaha, a i pakele aku hoi mai keia awa aku.

 

Iulai 14, 1864.  Mere, o D. Foster & Co.  Pakele aku ma ka apua.  Iulai 1864.  Kamehameha IV, puhi ke-oka, la makahiki no, ili o Kineki, a nahaha.  Mawaena o Iune me Iulai, puehu o Hanna, (Kawa) no Alika ma.  Nov. 1868.  Puehu o Yette no Capt. A. White.  Dek. 30, 1868.  Ili iho nei o Lucy White, no Capt. A. White no.

 

I keia makahiki hookahi ua ili papalua ia ka poino ia Capt. A. White; oiai alua o na mau moku i ili.  Pela iho la nae na haawina o keia ao.  Aole a kakou mea i lawe mai ai, aole no hoi e lawe hou aku ai - Ua hele kohana mai a e hoi kohana mai aku.

 

"E hoonaniia ke Akua."

 

E. Helekuhini

 

Kauai, Ianuari 2, 1869.

 

He wahi lulu dala ma Opihikao, Puna, Hawaii.

 

I ka la 5 iho nei o Dek., ua lulu dala iho na hoahanau mai Iililoa a Kaueleau, a ua akoakoa ae maloko o ko makou Hieau, no ko makou koena aie no Bele.

 

He anaina pule mamoua, ia Rev. D. Makuakane ka Haiaao, ma Epeso 4:3, ua wehewehe nui ia no na hana e pono ai ke aupuni o ke Akua, a no na mea e pili ana no ka hele.

 

KA LULU DALA ANA.

 

Ua lulu mai na hoahanau i na hua i loaa i ko lakou mau lima, a ua loaa no e like me ka manao ana e pau ko makou aie, o na dala @ he 18@ ua pau ko makou a@e ana ia Bele.  O ka huia@ o na dala o ko makou bele, he 866.50, ua hoi mai ke Kahu oia anaina, he @ kooiana kahi.

 

Ka p@ ana a kekahi mau wahine elua, o Hana Ulunui, a me Mary Kahahaikauila.

 

Komo Paio.

 

O Pu, a me Bele.  Owai ko laua me oi?

Ku mai o Mere Kahahaikauila, a hai mai i ke anaina, o Pu ka mea i pono.

Ku mai o Hana Ulunui, o Bele ka mea i pono.

 

Ua koho ia i Presidena, o G. W. Kaluahine, ua hoomaka ka paio ana a Pu & Bele.  Lilo mua ia Pu ka olelo ana penei:

 

Pu.  Eia wau o Pu, mai loko mai au o ke kai uli.  Ua kii ae ko oukou mau kupuna ia'u, a ua lawe ia mai au, a ua lilo au i kauwa, ua haawi mai ko oukou poe kupuna i ka'u hana, oia kuu kahea leo nui ana e hele mai i ka pono, a i ka ike hou, oia kuupono a ko poe kupuna i kii ae ai.

 

Bele.  Eia wau o Bele, mai Bostona mai au, mai na kai lipolipo o ka moana Pakipia kau mua ana au ma ka mokupuni o Kakuihewa, me kuu manao iho o kuu wahi noho ia, aole ka, eia ka auanei hoi i ka mokupuni o Keawe, i hiki mai hoi ka hana i Kauakanilehua, eia ka auanei i ka lau o ka niu o Opihikao, eia kuu pono la o ka nui o kuu leo, aohe e like me ka Pu leo ka hana pilo, he pono keia o bele ia.

 

Pu.  Eia no Pu la, o ko'u leo no ia o ka hana pilo, ua pau ka ka pouli la, ua nui ka'u mau pua, aia ka'u mau moopuna la ke noho mai la i ke ahe a ka makani o Fatuhiva, a i Maikonisia, o ka pono ia a ka hana pilo la, aole oia wale no, o ka nui o ka poe i ao ia i ka ike, a pela wale aku.

 

Bele.  Eia wau o Bele, he pono nui no ka'u e hana ai i oi aku mamua ou, aole oe e nohon hou ana, ua hapauea kou kino, ua kokoke mai kou hopena, ua seku ia oe; aole o kau mau pua ua akaka ae la hoi, malia hoi e oi aku ana hoi au ma keia mua aku.

 

Eia ka mea makemake i ka nana ana, o ka eleu o keia mau wahine ma ka hoopuka ana i na olelo; aohe wiwo, aohe aka, aohe hilahila, oa no a koa, me he mau wahi Kenela la e holoholo ana imua o kona mau puali koa, i ka ua mea he eleu.  Nenei lua ke anaina i ka mea he mikioi o ka laua olelo ana, a he nui aku no i koe, aole i pau pono aku, ku ia mai e Rev. D. Makuakane, a noi mai i ka Peresidena e noonoo i ka aoao i pono, eleu mai la no ua mau wahi kenela la i ka hoopuka mai i ka olelo lea, ua pono no ko'u aoao, ua pono ole o mea.

 

Ku mai la ka Peresidoka a hoonohonoho i ka pono o na aoao elua, aole hoi i pau pono, kue mai o H. Hoolapa; hai mai ka Peresidena i ka olelo hooholo, ua hooholo ia o Pu ka mea i pono.  Hookuuia ke anaina.  He ma'u wahi mea hou ia, ke hoi nei ke Keiki o Kaalakeleawe, ke holu mai la ka lau o ka niu o Kaueleau.  K. G. W. A.-1.

 

Kauaeleau, Puna, Hawaii, Dek. 11 1868.

 

NA RULA A ME NA HOOPONOPONO ANA NO KA HOOMALU ANA I NA MOKU KU MAI, I HOOHOLOIA E KA PAPA OLA HAWAII, MA KA LAKOU HALAWAI ANA O IANUARI 8, 1869.

 

1. Ma ke ku ana mai o kekahi moku ma kekahi awa o keia Aupuni, mai kekahi awa mai i ikeia, he mai puupuu olaila, a oia nae, aohe mai puupuu i hoea ae maluna o ka moku i ka holo ana mai; aole e aeia e pae mai kekahi ohua a luina moku, ke ole e hala ae, he umikumamalima la mai ka mana o kona hono ana mai.

 

2. I ke ku ana mai o kekahi moku ma kekahi awa o keia Aupuni, ua loaa mua paha, a e mai ana paha kekahi maluna o ka moku i ka mai puupuu liilii; e hoomaluia ka moku, a o ka mea mai, e hoounaia i ka halemai hoomalu;; a o na luina a me na ohua eemoku, e hoomaluia no na la he umikumamalima.

 

3. Aole e aeia kekahi mea e haalele, a e hele e ike i kekahi moku, hale, a pa paha, i hoomaluia e ka Papa Ola, ke ole e aeia aku e ka Papa ma ka palapala kakau lima.

 

4. E like me na mea i oleloia ae la maluna, aole e aeia kekahi mau lole komo a mau ukana pili kino paha e hoolele mai i kula nei, mamua ae o ka hoomaemaeia ana, e like me ke kauoha ana a ka Papa Ola.

 

5.  I ke ku ana mai o kekahi moku, he mai maluna, a ua loaa paha kekahi i ka holo ana mai me ka mai puupuu liilii; a o ka moku holookoa, a i ole ia, o kekahi mau wahi paha o ka moku, e like me ke kauoha ana mai a ka Papa Ola e  hoomaemaeia, e like me ke kauoha ana mai a ka Papa; a aole mamua ae o keia hoomaemae ana, e hiki ai ke kiolaia mai ka ukana o ka moku i kula nei.

 

6. Aole e hoopaeia mai kekahi "eke leta," mai kekahi moku mai, he mai puupuu liilii ko luna, a ua loaa paha ma ka holo ana mai, ke ole e loaa aku ka palapala kakau lima mai i ka Peresidena aku o ka Papa Ola.

 

N. B. - N Pauku 284, 285, 293 a me 294 o ke Kanawai Kivila o keia Aupuni: a penei ka heluhelu ana:

 

PAUKU 284.  E hoolaha aku ka Papa Ola i na rula hooponopono a lakou i kau ai, ma ke pai ana iloko o kekahi nupepa i paiia ma ia Apana, a i ole he nupepa ma ia wahi, alaila, ma ke kau ana i palapala lima ma na wahi akea ekolu o ke kulanakauhale, a Apana paha; a e manaoia ka hoolaha ana i na rula, he hoike ana'ku i ku i ke Kanawai no na kanaka a pau.

 

PAUKU 285.  O kela mea keia mea e haki i kekahi rula hooponopono o ka Papa Ola, mahope o kona hoolahaia ana, e like me ka olelo o ka pauku maluna ae nei, e hoopaiia oia ma ka uku hoopai, @ule oi aku i na dala hookahi haneri.

 

PAUKU 293.  O na rula hooponopono i ke kaohi ana mai i @iaoia pela, e pili no lakou i na kanaka a pau, a i ka ukana me ka waiwai a pau e hiki mai ana maluna oia mau moku, a i na kanaka a pau e hele ana maluna o ua mau moku la.

 

PAUKU 294.  E hoolahaia na rula hooponopono i ke kaohi ana mai, ma ke paiia ana e like me ka olelo o ka Pauku 284, a mahope oia hoolaha ana, e hoopaiia ka mea nana i uhaki i kekahi oia mau rula hooponopono kaohi mai, ma ka uku aole emi mai malalo o na dala elima, aole o oi aku i na dala elima haneri.

 

FRED. W. HUTCHISON

Peresidena o ka Papa Ola

 

Hoike na Kula o Ewa me Waianae.

 

E KE KUOKOA; Aloha oe:

 

I ka la 28 of Dekemaba, 1868, ua hoomaka ia ka hoakaka ana o na haumana, na kumu, na makua a me ka lehulehu a pau, ma ka luakini Hoole Pope, ma Waiawa, Ewa, ma ka hora 9 o ke kakahiaka, no ka hoike ana i ka makaukau o na haumana a me na kumu kekahi.  Penei ke ano o ka hoomaka ana: Hoomaka mua ia ma ke ku ana mai o na haumana hiki k mele mai i himeni.  Pau ia, pule ia.  Hoomaka ka hoike ana o na A a me na Hookui o na kula a pau, mai Halawa a hiki i kekua o ke awalau o Puuloa.  A pau ia, hoike ia na haumana i ike i ka heluhelu o kela kula keia kula mai o a o.  Ka pau ia o ka hoike ana i na haumana ma ia la.

 

HOIKE ANA I NA KUMU KULA.

 

Ku mai ka Lunakula, me ai Mahaloaia S. W. Mahelona, a kahea mai la i na kumu a pau e akoakoa mai mamua o ke anaina.

 

Eia ko lakou mau inoa:

F. Pomaikai, No Halawa.

J. Kekaina, No Kalauao.

A. Kauhi, No Waiawa.

S. Kanahele, No Waipio.

D. Kalou, No Honouliuli.

Geo, No Puuloa.

P. S. Hoonani, he Kumu Kula Himeni oia. 

 

Hoomaka hoi ke Komite e ninau ia P. S. Hoonani i kekahi mau ninau e pili ana i na Kanawai no ka Himeni.  Ma ka ninau ana, ua ike ia no ka makaukau.  A pela no hoi i ninau ai ka Lunakula iaia.

 

A pau ia, hoike i na kumu i ka Helunaau, mai ka Hokuna 1-15.  A ma ka ninau ana a na Komite a me kela mea keia mea ia lakou ua ike ia no ka makakau io ma ka Helumaau.

 

Pau ia, hoomaka ma ka Hoailonahelu a me na ninau o kela ano keia ano; a ike ia no ko lakou makaukau ma na ninau hiki, aka, aole nae i pau na palapala i ka hoikeia ia lakou, ua pau e ka manawa.

 

Hoike mai ke Komite i ko laua mahalo i na kumu, a pela no ka Lunakula; a hookuuia aku la ke anaina.

 

I ka la 29 ae, oia ka Poalua, hora 8 kakahiaka, hoomaka hou ka hoike i na haumana ma na palapala i koe o ka la mua i hoike ai, ka Helunaau, Huinahelu, Pa-ko-li, Palapala Aina, Hoailonahelu, a ia mea aku a ia mea aku.  Peneia nae ka hana ana: Ku mai na haumana i ike i ka himeni o kela kula keia kula, a himeni mai.  A pau ia, hoomaka ka hoike ana ma ka Helunaau i na Komite a me ka Lunakula, ua makaukau no na haumana ma na mea i aoia ia lakou.  A pau ka hoike and ma ia la, ku mai ke Komite S. K. Kuhano a me J. N. Naili, a hoike mai i ko laua mahalo, n ka makaukau o na haumana, na kumu a me ka lehulehu o na makua.

 

A pela no hoi i kokua mai ai kekahi makamaka i kona manao mahalo no ia mea hookahi no, oia hoi o Natanela Kaiaikawaha a me ka Lunakula no hoi o ia apana.  A pela i hoopau ia ai ka hoike no ia la.

 

I ka la 30, oia ka Poakolu, holo aku ke Komite e ike i ka makaukau o na kula ma Waianae.  Ua hoomakaia ka hoike ana ma ka hora 10 o ke kakahiaka.  Elua no kula malaila, aka, ekolu nae kumu.  Eia na inoa,

G. H. E. Keauiole, No Waianae,

David Kuhaupio, No Makua. 

Aarona, he Kula Himeni no ia Apana okoa.

 

Hoomaka ka hoike ana ma na keiki liilii o na kula elua.  A pau ia, ku mai ke kula Himeni a Aarona.  A pau ka himeni, hoike ma ko Heluaaau na kula a elua, a mahope himeni mai; a he himeni wale no ka palena pau o ka hoike ana mahope o ka pau ana o kela a me keia palapala.

 

Eia nae, mahope o ka pau ana o ka ninau a ke Komite i na haumana, haawiia ka ninau i na makua, a ua ike ia no ka makaukau o na haumana ma na ninau i haawi ia aku ia lakou.

 

Pau ka hoike ana i na haumana.

 

HOIKE IA NA KUMU.

 

Kahea aku ke Komite i na kumu e akoakoa mai makua o na haumana a me na makua.

 

Hoomaka ka ninau a me ka hoike i na kumu ma ka Helunaau a me ka Huinahelu, a o ka pau e no ia o ka manawa, aole nae i pau na pepa i ka hoike ia.

 

Ku mai ke Komite a hoike mai i ko laua mahalo i na mea i hana ia.  Ekolu mea i mahaloia, O ka makauaau o na haumana, a o ka makaukau o na koma a me ka lehulehu noho malu o na makua.

 

A mahope iho, ku mai ka mea kaulana G. M. Koha, a wehewehe mai i kona mau manao lehulehu, me ka pokole no nae.

 

Pule ia a pau, a hookuu loa ia ka hoike.

 

No Komite, J. N. Naili, S. K. Kuhano

 

Waikahalulu, Honolulu, Ian. 4, 1869.

 

Ka Olelo ao a Rev. J. H. Moku ia J. Kikiakoi.

 

E kuu kaikaina iloko o ka Haku:

 

Ke lave nei oe i ka oihana kahi Ekalesia, he oihana nui, he oihana koikoi a maikai ka oihana au e lawe nei, no ka mea, ua kauoha ia oe e hanai a e puunauea aku i ka berena o ke ola iwaena o keia Ekalesia, ka mea a Kristo i kauai ai me kona koko iho.

 

Nau e hanai i keia mau hipa a me na keiki a Kristo.  Me ka waiu aiai o ka naauao.

 

E kuu kaikaina.  Mai imi oe i kou iho, aka, e imi oe i ka pomaikai o keia mau uhane i waiho ia iloko o kou lima.

 

No ka mea, i kekahi manawa e kaumaha auanei kou naau ke ike aku; ua auwana a hele hewa kekahi poe mai ka pono aku, aka mai paupauaho oe, e hoomanawanui, e nana iluna i ka Haku, ka mea nana e kokua mai ia oe a me kau hana; nana e hooikaika ia oe me he koa maikai la no Iesu Kristo, aka hoi, e hauoli auanei oe i ka ike aku, ua kupaa kekahi poe ma ka pono me ka naueue ole.  O lakou auanei kou mau hoa ohumuhumu, a mau hoa kukakuka ma na mea pili i ka pono, e paulele ae maluna o na makamaka oiaio a pau o kou Ekalesia, no ka mea, oia na lima oiaio nana e kokua i kau hana nui, e like me Hura a me Aarona i paepae ae ai i na lima o Mose i ka wa a lakou e kaua ana, a pela lakou i lanakila ai.

 

No ka pule mehameha.  E launa pinepine oe me ke Akua ma kahi malu, nou iho, no kou ohana a no na mea a pau.  I hookupaa ia kou naau ma ka pono, i lilo oe i kia hoomanao maikai iwaena o kou Ekalesia, a i malamalama oiaio ohi e pomaikai ai na kino a me na uhane o keia poe.  O kou launa pinepine ana me ke Akua ma kahi malu, oia ka mea e pumehana ai ke aloha iloko o kou naau, no ka mea, aole e lilo ka wai iloko o ka ipuhao i mahu, ke ole e pao ia ka wahie a me ke ahi malalo ae o ka ipuhao, pela hoi, in a e launa pinepine oe me ke Akua ma kahi malu, e wela auanei ke aloha iloko o kou naau i ka Haku a me kona aupuni.

 

No ka Palapala Hemolele.  E heluhelu pinepine i ka olelo a ke Akua, me ka naau akahai, a me ka haahaa, e nonoi i ke Akua, nana e kokua mai ia oe i ka noonoo ana i kana olelo.  E lawe ia olelo a e hawele iloko o kou naau a me kou puhaka, i makaukau ai oe no na hana a pau.  O ka Palapala Hemolele ka pahikaua i haawi ia ma kou lima, e paio aku oe i ka paio maikai o ka manaoio.  A i kue ia mai oe mamua a mahope, ma kela a me keia aoao, e hoolana oe i ka maneo o na koa o Iesu, e hele imua me ka wiwo ole, no ka mea, aole kakou e hakoko ana ma ka mea io a me ka mea koko, aka, me na 'lii na mea ikaika, na kahu hoi o ka po@ii o keia ao, a me na uhane ino o ka hewa."  Maluna iho o keia mau mea a pau.  "E a@hu iho i ke kahiko a pau o ke Akua.  i hiki ia kakou ke kupaa i na hana maalea a ke Diablo."

 

Ka hoolauna lima akau aloha.  Ano la, e kuu kaikaina, ke hoolauna aku nei au ia oe me ka lima akau o ke aloha, e hoike ana, ua @li iho maluna o kaua a me ko kaua mau hoa Kahunapule ka hana nui a koikoi a ke kiai, a me ke alakai anai i ko kakou lahui ma ka pono, i mea e pono ai ia kakou ke lawelawe i keia Oihana.  Mai hilinai oe i kou al@ mai a me kou naau iho, aka, e launa mai oe me na makua a me na kaikuaana o kaua ma keia Oihana, ke loaa ia oe na mea e kaumaha ai a e hauoli ai ka manao, i amo pu kakou i na kauoha a me na mea e hauoli ai iloko o keia Oihana.  E like me ke kauoha.  "Euwe pu me ka poe euwe ana, e hauoli pu me ka poe e hauoli ana."  Me ka mahalo no.  DAVID KAAOAO.  Olowalu, Maui, Dec. 29, 1869.

 

MARE.

 

Ian. 9, ma Waialua mareia e O. H. Ku@ika, o W. Hoa@ k, me E Hakau w - o Nakihei k, me Momona w.

 

Okat 1, ma Kaneohe mareia e J. Manuela, o Nawahine kane me Puniawa w

 

Dec 1, ma Kaneohe mareia e J. Manuela, o Makaokalai k. me Kaou w No Heeia laua.

 

Dec 23, ma Kaneohe mareia e J. Manuela, o J. Kaihupeelani k, no Kahuku, me Palahu w no Heeia.

 

MAKE.

 

Ian 9, ma Alewa Noeolul make o Kaaukai w

 

Ian 4 ma Kaalawai make o Palaualelo k

 

Ian 11, ma Kapalama make o Kahuena k - no Puna Hawaii oia.

 

Nov 16, ma Kawaihae-uka make o Kahua w

 

Dek 11, ma ia wahi no make o Kaulua k

 

Dek 6 ma Puukawaiwai Hawaii make o Kahele w

 

Dek 10, ma Heeia Oahu make o Paako k, he keiki ia na Makole, hoahanau no Kohai.

 

NUHOU!

 

UA HOEMI IA KEKUMU KUAI O NA KUI ma ke kuai pahu.  A pela no na Pena Hale, a me ka Aila Pena Hale; aia ma ka Halekuai Mea Hao o Nuka.

 

W. N. LADD

Alanui Papa.  372-3@

 

OLELO HOOLAHA.

 

E IKE OUKOU E NA MEA A PAU, owau o ka mea @na ka inoa malao iho, ke kauoha aku nei au i na kanaka lawaia i lako ia na Upena han@ a me kela ano ke@ lako@ e hele ma ko'u mau k@ ma Honouliuli e lawaia ai; mai ka Lae o Kahaeka a ke kai o Puoin@, a hiki loa i Kapi@ka@e.  E hele mua mai n@ me a'e e kamaiho ai a i ole me kuu hope paha oia o Kaikainahaole oia ka Halemai, a me Kopili@o ma Puuloa.

 

KIMO PELEKANE

Honolulu, Ian 15, 1869.  378 22@

 

$500.00!!

 

E HOAIEA AKU I KA POE E Makemake mai ana e ale DALA.  E @ ia J. O. CARTER ma ka Halekuai Buke o Wini.  370-3@

 

HALE HUMUHUMU LOLE!!

 

KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA @oa ka l@ malalo iho, i ka lehulehu, na makaukau oia e hoo@ okioki i @ ano lole kane a pau, e like me ke ano Nu Hoe Loa i hiki mai, a e like noi me ka makemake o ka mea nona ka lole, ma ko'u Hale Humehume Lole, ma Alanui Ho@, Honolulu.  H@ mau ana au hoi @ i na Lole Apa a pau o kela a me keia ano Na Hoe.

 

371-3@  KEONE TELA (Jno. Aylett).

 

OLELO HOOLAHA.

 

O MAUA O NA MEA NONA NA INOA MALALO iho, ke hookapu aku nei maua i ka aina hoolimalilma o maua, e waiho nei ma Kukulaaeo, Mokupuni Oahu.  Ua kapu no hoi me ke kai, @ i @ e iho wale kela kanaka keia kanaka, pela @ hoi na holoholona Lio, Pipi, Hoki, Mi@, Puaa, Moa, Kaka, a me ka Paloka.  Ua @ loa keia mau @ i holoholona i ha a ma keia Olelo Hoolaha. Ioa e kue kekahi i na olelo i @, e hope ia @  ie @, a e hana ia e like me ke Ka@ aina.  @ kekahi i keia Olelo Hoolaha, e @.  E @ keia Olelo Hoolaha i Kanawai pua mai @.

 

371-2@  P. NAONE, F. R. NAONE

 

LOIO!  LOIO!

LEO. WOLFF,

LAHAINA, MAUI.

@

 

LAUOHO!  LAUOHO!!

 

E @ ke kumukuai kiekie no na lauoho @ e hulu @ pipi paha, ke @ ku'u wahi.

 

38@  GEO LEONARD

@

 

HE AINA KULA LIO.

 

O ka mea nona ka inoa malalo iho, he aina @ i ka pa aina @ paha ae @ hoolimalima me @ mea lio e hoo@ he $1.00 no ka malama.

 

H. H@.

Nuu@, Honolulu, Oct. 23, 1868.  @

 

HOONANI HALE.

 

I na kanaka Hawaii a pau maloko o kela aupuni, @ aku @ e @ ia oukou i na noho, na papakaukau, na moe paipai, na @, na papa kaukau  ku wai @ a me na mea ano like o ke @ hale e like me ka makepono ma ke kamailio pu ana.  E lawe @ ae i ka @ o na lauoho, p@ ai a h@ o na lio a me na pipi @ ke kuai ana i na mea a pau o ko'u @.  E @ mai e ike e ia'u mamua o ka @ ana i na wahia e @.

 

GEORGE LEONARD

385-@  Aina@, Ho@

 

KALE N. SPENCER   @ McFARLANE @

 

C. N. SPENCER MA

 

NA KOMISINA KALEPA.

 

E LOAA MAI ANA NO IA MAU A NA MEA i hoounaia mai o na Mea Ulu o keia @ Mokupuni, e like me na Ili Bipi, Ili Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pul@, Ka @ a me na h@a ai e ae, a e h@ no ke kumukuai p@.  E kuaiia na waiwai a h@ aku e @ like me ke kauoha

 

344-1yr

 

ILI KAO!  ILI KAO!

 

UA MAKAUKAU AU E KUAI I KA ILI KAO no ke kumukuai @ ma he DALA MAOLI e hookaa ai.  A in a e manao na kanaka o keia mau Mokupuni e hoo@ mai ia'u i ka @ ma Honolulu nei, alaila ua hiki ia'u ke lawe mai e hoo@ koke aku i ke Dala.  Ina me ko'u mau moku pono@ e ho@ mai @, aole he uku moku, @ hoe ka m@ KINAU, HOKULELE, WAIWAI, ROB ROY a me ISABELLA.   KIMO PELEKANE

 

Honolulu, Dec. 10, 1868.  267-@

 

OLELO HOOLAHA.

 

No ka make ana o J. H. Marshall, ka Luna hooponopono Waiwai o Ko@ai i make, o Koloa, Kauai nolaila, ua hookohuia ka mea nona inoa malalo nei, i Lunahooponopono Waiwai, a ke kauoha aku nei i ua mea a pau i ole iaia e hookaa koke mai.  O ka poe a pau ana i ole aku ai e hoike koke mai, i hooponopono ia ai ka waiwai o ka @ i make. 

D. K. F@@.

Lunahooponopono Waiwai.

 

Nawiliwili, Kauai, Nov. 30, 1868.  @

 

OLELO HOOLAHA.

 

NO KA MEA, UA HOONOHO AKU AU IA CHAS. H. JUDD (Kale Kauka) i Hope @ Nolaila, ke hoolaha aku nei au i na kanaka a pau, mai @, oia wale no ka mea ma@ e hoi ai i na uku hoolimalima a me na a@e e ae.  Aole loa e uku ia kekahi mau @ ma ko'u helu ke ae ole oia a kauoha ole mai paha.

 

H. K. KAPAKUHAILI.

Honolulu, Iulai 2, 1868.  @

 

HALEKUAI LOLE HOU!!

 

UA OLUOLU O AK@ (A. S. Cleghorn) e Lai aku i ka lohe i ka lehulehu a pau, ua wewhe ae @ oia he Halekuai Lole Hou, ma ke @ Papa a me Hotele, ma Monikahaae.  Ma @ hale @ loaa ai na lole hou maikai a @ kela a me keia ao.  370@

 

HALE PAI KII!

 

AIA KO'U HALE PAI KII MA MONIKAHAAE, Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA A@  S. SAVIIPOE ma ke Alanui Papa.  He @ ke kumu kuai o na Kii.

 

H. L. KEIKI CHASE

318-1y.  Mrs. Pai @

 

HALE MU!

 

HALE KUAI MEA AI!

 

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na @ Hawaii a pau!

 

RAIKI no Waimea, Kauai mai,

            PALAOA maikai loa,

KAMANO io ula no Kea@lewa mai,

BIPI uahi no Kaleponi mai,

KOPA keokeo - KOPA ulaula,

AILA Honua AILA Kohola,

KOPE - PAAKAI,

Ai no na Lio me na Moa.

 

Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.

 

PIA NO HAWAII MAI,

PIA AI -

 

A he nui loa no na mea ai maikai @ ae.

 

Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi @ e ike maka n oukou i keia mau mea i h@ la ma@

 

No ka mahalo, I. @A@ALETA

318 3@

 

NA LAAU LAPAAU

A DR. JAYNE.

 

OIA NA LAAU KUNU, LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE, LAAU HOOPAA HI, LAAU HOOMAEMAE KOKO, LAAU HAMO-PENIKILA.  HU'ALE OLA.

 

AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE, ma Honolulu, 327.

 

OLELO HOOLAHA!

KE HOIKE AKU NEI KEIA I NA KANAKA a pau, penei.  Ua kokoke e makaukau kekahi Buke hou i kapaia, "KE KEIKI PAIONIA, … OR … THE PIONEER BOY.

 

I @hiia a i kakauia ma ka Olelo Hawaii e SAMUEL C. ANDREWS, LAHAINALUNA."

 

[UA PAA KE KUI KANA.]

 

O keia Buke, he moolelo pokole no ke kanaka kaulana o ABERAHAMA LINEKONA, mai kona wa @ kona make ana i ka pe panapana @ mea heluhelu @ na keiki opio a me na kanaka Hawaii a pa@.

 

E hoomak@ia ke pai ana ma na la mua o Ianuari 1@.  A @paa i ka wahi, e haawina aku i ka poe @ ka moe wa ka pepa he kuai i keia Buke.  Penei @.

 

HOOKAUI BUKE….$1.50.  UMI BUKE….$12.50.

 

HOOKAHI BUKE $1.00 ke hoo@ koke buke o ka @ ka Luna, i ka wa i kakauia ai ka inoa.  Hoo@ ke @ uku mua, i loaa a ke dala e oia ai ka 1.00 @ pau pai.

 

Elua haneri me kanaono (360) aoao o keia Buke.

 

Eono kii maloko.

 

Aole e @ ia hai, i ka poe wale no ma ka palapala @.

 

Aole e paiia ma kekahi Nupepa.

 

E paa @ i ka @ a me ka wahi maikai.

 

A paa lawe aku ka laua i ka mea i kakau ma ka pepa kuai.

 

Maikai ka @

 

@  G. P. Judd.