Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 4, 23 January 1869 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KE KUOKOA. HONOLULU, IANUARI 23. 1869

 

dau ma keia a ma keia wahi, e hanaia aku Laou me ka maikaia me ka mahoia.

            Aua ua lohe mai nei kakou, ke pani paa nei kekahi Adimaraia Tureke i kekahi mokuahi Holo, a na hoopoka ae ke Suletana i ke kaua a @ Helene a poe maluna o kona aupuni @ iho iloko o na hebedoma @ kolu. P@ kakou e hoomaopopo ae ai ua huhu loa laua a oiua, a o ke kaua paha koe maanei a o laua.

            Ua @ lea ua Mana nui o Europa i kekahi a me kekahi, a ke makau nei lakou i ka hookua ika ia Helene a me Tureke e komo i ke ka@ a komo mai auanei o Rusia e kokua ia Helene, a lilo o Konatinopela, a e hamaiua auanei ka puka e komo ako ai i kekai ti@ a i Asia, mamuli o ka Rusia kokoa ana ia Helene e make iaia . E halawai ana @a mau Mana nui ma Parisa i ka la 3 o Ianuari @ e noonoo no ka hoopau ana i ke kana.

            He hoomanao nei no makou, ua hui no Mana e Enelani, Farani a me Auseturia e kue ia Rusia i ko Tureke a me Rusia wa i kaua ai, i kekahi mau makahiki aku nei i haia, ma ke kaua o Sepasabole; a o ke kumu i pau ai o la make ma o ka Emepera o Rusia.

Ano, ua lohe mai nei makou, ua puhi ae na Ture i ka Hae o ke aupuni Rusia ma na aianui o Konatinopela, a ua olelo ke Suletanna, aole ana makemake e hoouna i ka halawai o ka Aha Hui o na Mana nui o Europa, ma no Kerete ke kumu.

Ua hoike ia ae, ua hoomakaukau loihi o Roma no ke kue ana ia Tureke, i loaa mai ai ke ala e hiki ai i ke kai Eleele a hiki i Ana, mai na la mai o Petero ka nui kona naiu ana; a ano ua lawa pono oia me ka makaukau no ke kaua no kela a me keia kumu.

Nolaila, he kumu ka makou e manao wale aku ai, o keia wahi ahi uuku i pu-a ae ai ma ka mokupini o Kerete e lilo ana i ahi nui, e a mai ana me ka weliweli.

            Aka aia no he mau kumu e ae o ke ao naulu kaua e ala mai ana, i kaawale mai ke kaua ae o Tureke a me Helene wale no.

O ke aupuni o Sepania, ke waiho nei me ke ano maopopo ole o ke kulana, mai ka wa mai o ka hookukeia ana aku o ko lakou Moiwahine Isabella. Aohe mea i ae ia, e noho ma ke Poo o ke aupuni, a o ka mana nui i keia manawa, aia ma na lima o ua Alihikana o ka Pua@ koa. Aohe like o na manao e ua kanaka i ko lakou mau noonoo iho, no ko lako kukulo ana i aupuni ano hou, ina paha he aupuni Moi a aupuni Ripubalika paha. Ke makemake nei na Kahuna Pope o Sepania a me kekahi o ka lakou mau haumana, e hoihoi hoa mai i ka Moiwahine i olahamia ai mai ka noho Moi aku. He kumu nui keia, a o ke alakai paha auanei i ke kaua ma Sepania kona hope.

Ma Italia, aia he poe nui malaila, no lakou keia Alihikaua kaulana o Garipaladi kona inoa, he poe no ia poe i kue ikaika loa i ke aupuni honua o ka Pope, a ke kali nei no ka wa kupono e hiki mai ana, e ku like mai ai lakou a hoohuli i ke aupuni Pope ma Roma i lalo ka waha, a hoohui mai ia Roma me Italia, me ka hoolilo ana ia Roma i kulanakauhale alii no Italia e like me ka manawa mamua o ka Pope. Ke malama ia nei ka Pope iloko o ka malu o kona noho ana aupuni honua e ka mana o na elau pu o Farani. Ina e ike ia aku ana o Farani e haulehia ana iloko o na kaiaulu o ka hauna-ele kaua, alaila, e lele mai auanei ka aoao kipi kuloko o Garipaladi maluna o ko lakou mau kapuai; a e hoopau koke me ka hopena loihi ole i ke aupuni i kapain, « Ko Petero aupuni ma ka honua. » O na kokua o ka Pope mamua, o Sepania a me Auseturia, aole e hiki ke kokua mai e like me mamua, a ina e auhulihia ae ana o Farani iloko o ke kaua, aole he kokua e ae no ka Pope.

No ia mea, ke nana ia nei, he ao hekili kaua pana ke malu nei maluna o Europa i ka weheia ana o keia makahiki hou.

 

Ka Hui ana me ka Pope.

 

O kela hapauea kahiko e noho nei ma Roma. e manao nei oia iho no ke poo o ka Ekalesia o Kristo ma ka honua nei, me ka hilinai, aole oia i hana wahi hewa

iki, ua hoolalia ae nei oia he palapala loihi hupo i na Ekalesia Hoolepope, a paipai ana ia lakou, a e koi ana e hui mai me ka ekalesia Roma; no ka mea, oia wale no ka ekalesia oiaio, wahi ana.

Ina i manao keia Pope, o kana palapala ka mea nana e kokua mai iaia no ka pilikia nui e hiki mai ana maluna ona, alaila, ua oi kelakela loa aku kona kuhihewa. He kakaikahi wale no ka poe e hoolohe aku ana iaia, o kekahi wahi hapa mailuilu paha o ka ekalesia o Enelani je hele aku i ua Pope la. O ka hapa paha o ka Ekalesia aupuni o Enelani, oia ka ekalesia i like me ka Ekalesia i Hooponopono houia, i hoounaia mai i Hawaii nei, a e olioli ana paha lakou ke hele akui ka ekalesia Roma, kahi o lakou i pili ai.

Aka ke ike nei kakou, ua hoole aku ka Ekalesia Lutera o Geremania i keia kumu paipai naaupo mai Roma mai.

Aole. Ua lawa ka honua i ka ike i ko ka Pope ano ma ka hoopiha ana ia Roma me na koa i hoolimalimaia mai na aina e mai e kipu i kona lahui ponoi iho, ka poe i kupono e hoomaluia malalo o ua Rula o ka Moi o Italia mamua o kana mau rula. Ua hoikeia ae, aia he 25.000 mau koa a oi ae ma Roma a hiki mai i keia la, e malama ana i ka Pope, i ole ai e kipaku mai kona mau makaainana ponoi iaia mawaho. Ua piha ka honua i ka ike i ko ka Pope ano i kana palapala i kakau ai i ua makahiki elua a ekolu paha i hala, maloko o ia palapala i hoike ai oia o ka kakou e ike nei, oia ka malamalama. Ke kapa nei oia i ka pouli he malamalama, a o ka malamalama, he pouli. Aule paha e poina ana ko makou poe heluhelu noiau i ka hoomanao ana ae, i kela palapala hoohilahila.

O ke ao e noonoo ana a heluheli i ka Barbala, a hoole i ka hookomo ana o na moolelo kanaka iloko o ka ke Akua Olelo, aole loa e hoi i hope i ka wa pouli, no kekahi manawa.

 

E hoolohe mai.

 

E IKE auanei ko makou poe heluhelu nupepa o ka makahiki i hala, a i nanea i ka hooko pono ia o ka oukou mao kauoha no ia wa, ina aole e loaa aku ana oa nupepa o keia makahiki ma kekahi mau apana o oukou, alaila, mai haohao oukou, aka, e noonoo e iho no ka hookaa oleia ana mai o ua dala o ia makahiki ke kumu o ka hoouna oleia ana aku o na nupepa, aka, ina ua makaukau oukou e hookaa mai no ko oukou mau aie i hala a me keia makahiki e bele nei, alaila, e haawiia na nupepa me ka hakaka ole e like me ka oukou mea e makemake ai.

Mai manao oukou he hana luhi ole keia, e hiki ai ke hoomaauea i ka hookaa ana, aole pela. He hana kaumaha keia, aka, ua haawi nui nae makou i ka hapa nui o ko makou luhi no ka makemake e lilo kakou a pau i lahui heluhelu nupepa, a i aupuni palapala hoi, e like me ka oielo kaulana a ka Hiwahiwa Lani Kamehemeha III., i kapa ai he aupuni palapala kona.

 

NU HOU KULOKO.

 

Oahu.

E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu, ma Wailupe, i ka Poalua, la 9 o Feberuari e hiki mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka.        A. O. FORBES,

Luna Hoomalu.

 

I keia pule iho nei, ua kiolaia mai mauka nei na waiwai o ka moku lole o Jno. T. Walakahauki, mai Enelani mai, i ku mai ma ko kakou nei awa i na la i hala.

 

Ke hoomaka ia nei e pai kekahi Buke Kula Sabati hou, i kapaia ka inoa, he "Ui Kula Sabati Helu 3." i unuhiia hoi e Rev. E. Bona o Kohala. E paa koke ana, a e hoounaia aku no hoi i na Kula Sabati o kakou, i makemake mai e kuai.

 

E ku mai ana paha ke kiapa "D. C. Murray" ma keia la, a ma ona la hoi e loaa mai ai kekahi mau mea hox ano nui mai na aupuni nui mai, a mai na mokupuni mai paha e loheia mai nei na haunaele.

 

Ua paiia iho nei, he hookahi tausani Buke Helukamalii no Fatuhiva, i unuhiia a hooponoponoia hoi e Rev. J. Bikanele a me Rev. J. W. Kaiwi. O ka mua no keia o na buke kula o ia pae aina i paiia maannei, a ina e holo aku ka « Hokuao » i ka malama ae nei o Feberuari, alaila, e hoounaia aku ana ia mau buke.

 

Ke hoomakaia nei ke pai ana i ka buke o Mareko, ma ka olelo Ebona. Na Rev. B. G. Snow (Kano) o Ebona i unuhi a hooponopono i ua buke nei. Ke ike nei kakou, ke unuhiia nei na olelo o na mokupuni liilii o ka Hema, a e lilo ana he mau aupuni mokupuni palapala, e like paha auanei me kakou o Hawaii nei.

 

Ma ka holo ana aku nei o ke kuna « Kate Lee, » ua lawe ia aku maluna ona na pake pepehi kanaka, e hele e hoolohe i ke kau ana mai o na hoopai a ke kanawai maluna o ko lakou mau kino pake a mau lima koko menemene ole i keia mea he lawe ola.

 

Ia makou i keiei aku ai maloko o ka Hale Pena o P. S. Nohea, ua ike iho makou, elua mau waapa nunui e pena ia ana, no laua na laau a me na papa, i kapiliia ai me ka paa loa. I ka ninau ia ana aku i ka mea nona ia mau waapa, haiia mai ana, no Honolulu nei no, a ua kuai ia aku i ka moku Rukini.

 

Ma ka Poakahi iho nei, ma kai o Ainahou, ua kuai ia ae na hunahuna i koe mai o ke kuna Nellie, i hoopaeia ai ma Maliko, e na Luna Kudala Adamu a me Waila. Alua mau moku i ili i kudalaia na waiwai aihamu o koe mai, mai ka lawe ana aku a ka hana kolohe, oia ka makani ino a me ka nalu.

 

HE PUUKANI NO KA HOI MA KANEOHE. - Ia makou i makaikai pokole aku ai ia Kaneohe, i kela Poaha aku nei, aia hoin ua hoolohe ana aku, he mau puukani oeoe ma ia paia kuaaina, malalo o ke ao anan a Iosepa P. Kamai a me Iosepa K. Kaaiawaawa. Na oukou no ia e hoomau loa aku i oi loa ae ai

 

KA MOKUAHI « IDAHO » - Ewalu la mahope iho o keia Poaono, e hoea hou mai ai keia

mokuahi ma ko kakou nei awa, ina e like me ka hoolaha ana a na nupepa mai ko na Agena ma mai mau mana. Ke lana nei ko makou mau manao, aole oia e lawe hou mai ana i keia mai puupuu hebera e hoinoia nei e kakou.

 

HALAWAI HAIPULE A KO KAONA POE. -Ua lohe wale mai makou mamua iho nei, eia kekahi poe o ke kaula paahao J. Kaona, ke hoopunana hou nei ia lakou maloko o kekahi hale moe, ma Mana paha. O ka nui o ia poe, no loko mai no o na kanaka i belaia iho nei, a e noho nei malalo o ko lakou mau haku hana, malalo o ka hoomalu kupono ana. E kawowo ana anei ka hoomana pepehi kanaka a J. Kaona? Aole e laha, he kipi!

 

HOLO I WAIKAPU. - Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku o C. P. Ward (Kapepee). Luna Hale Papaa o ke Aupuni a me kona ohana, e hooluolu ma ka malu hekuawa o na Waieha, a malalo o na makani Holouna kona wahi e hooloihi iho ai. Ua kaikai pu aku no oia i kooa kaa-lio hokoholo lealea a me kona lio nani olaula maikai.

 

HOOLAHA KUAI. - Ua ike iho makou ma na olelo hoolaha, ke makemake nei ka ona moku nona ke kuna « Luka » e holoholo ana ma ko kakou nei maua awa, e kuai me ka poe a pau e makemake mai ana e kuai. He wahi moku kupono loa no ia ma keia mau kai. Aole no i liuliu loa kona holoholo ana ana iho nei malalo o ua Ona nei.

 

MAKE O D. L. GREGG. - O kekahi o ko kakou Kuhina Hawaii, i neho ma ka Oihana Kuhina Waiwai, nona kela inoa maluna, ua haalele mai oia i keia ola ana, maloko o ke kulanakauhale o Carson, ma ka aina o Nevada, Amerika Huipuia. O keia kekahi o na Kuhina i pii loa ai mahuahua ko kakou mau aie.

 

NA HUNAHUNA O "MARIA." - Ma ka Poaono aku nei i hala, ua kuai kudala ae o Adamu a me Waila, i na hunahuna i pakele mai o ke kuna Maria i ili ai a Onomea. Ua lilo ae no hoi ua mau wahi mea liilii la i ka poe nana i koho ae, e hoihoi uuku mai ana hoi i kau wahi poho i nalowale aku i ka manawa pokole. Pela hoi i ko ai, he loihi ka manawa e imi ai me ka luhi, a he pokole loa ka wa o kona puehu ana.

 

KANIKELA AMERIKA. - Ua hoi hou mai nei o Col. Z. S. Spaulding, ka Hope Kanikela mua iho nei o Honolulu mamua, mai kana huakai hele aku nei i ke Aupuni Ripubalika nui o Amerika Huipuia, a ke lawelawe nei oia ma ka oihana Kanikeal no ia aupuni. Ua waihoia aku imua o ka Moi kona Palapala Hookohu, a ua aeia mai.

 

ALANUI LILIHA. - Ia makou i naue holoholo wahi lio iho ai i keia kakahiaka nui Poalua aku nei, ua ike iho makou, ua pae loa mai i kai o Leleo ka maikai o keia alanui. I holo aku ka hana o ka lio, ua pahee pono ke kainepu ana, a nanea no hoi, aole hoi e like me ke au i hala, ke apuupuu iluna a ilalo, a he mohala maikai no hoi ka nanaina ako a na maka.

 

AIA I NA ALE MOANA. - Ma ka hora eha a mahope iho o ka Poaono aku nei i hala, ua haalele iho ka mokuahi Montana i kona uapo mau ma Amahou, a ua huli hoi aku la oia i ke awa o Kapalakiko, me na ukana o Hawaii nei, oia hoi ke ko-paa, malakeke, pulu, maia a me ia mea aku ia mea aku, e lawa ai kona opu monimoni ukana. Aia paha oia ke kokoe hele la maluna o na ale o ka moana, ma kona alanui, e hiki aku ai i Puka Gula, a komo loa aku i kona uapo ku mau.

 

KAHU O KA EKALESIA HAOLE O HILO. - Mawaena o na ohua o ke « Kometa, » i hoolahaia e makou, ma kekahi wahi o ko kakou pepa o kela pule aku nei, o Rev. F. Kamikana, ua hele mai oia e hookahua maluna o ke kahua keikie ana i ae mai ai, oiai oia ma kona aina hanau, oia kona noho ana Kahu no ka Ekalesia haole o Kauakanilehua o Hilo. Ua lawe pu mai oia me kana wahine. A ma ke ahiahi Poaono o kela pule aku nei, ua kau aku laua maluna o ke kuna "Odefelo," ua holo aku oia e malama i kana oihana lau.

 

MAKANI IKAIKA MA MANOA. - Ma ka la S o keia malama, ua pa liilii mai ka makani ma keia awawa, a ma ka Poaono ae, hoomakua loa mai ana, a ulupa iho la i kekahi mau hale a hina ilalo, he ewalu paha ko lakou nui. Elua mau hale i haalele iho i ko laua mau kahua, a paia lewa ia aku la ma kahi e. Nui ka ukiuki o ka makani i keia awawa, eia la ke ulupa ia nei ko oukou mau punana moe. Heaha ka oukou hana nui, i ino ai ka hana a ka makani ma o oukou la wale no?

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI. _ Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku ka Lunakanawai Hartwell, ka Loio Kuhina Pilipo. Hanale Kamikana Esq. a me R. H. Kanale Esq., kekahi mau lala o ka Papa Leio. I holo aku nei lakou e wehe i ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Mokupuni o Maui, no ka hookokolo hou ana i na pake pepehi kanaka o Hamakuapoko. Ua hookolokolo mua ia no keia mau pake, a ua hoahewaia, aka, ua hoohalahal na loio o na pake, no kekahi mau hana kue i ka pono a ke Kahu o ka Aha ia wa.

 

NA IPU-HAOLE. - I keia mau la iho nei, ua ike iho makou i na hua muakau o ka ipuhaole ma Honolulu nei, e pakaukauia ana ma ke kihi o Alanio Nuuanu a me Moiwahine. No ka maka hou loa no hoi paha o ia mau hua i ko kakou nei makeke, nolaila, o ka ipu hapaumi a hapawalu iho i kekahi wa la ea, ua hakake loa ae i kahi nona ke kumukuai he « koaka, » oia hoi he hapaha dala. O ka ipu liilii loa iho, ua kau ia ke kumukuai he hapawalu. Aohe maunu maikai i nele i ka ai ia e ka i-a.

 

WAI-DALA LOAA. - Ma ka Poakolu hoi o ka pule aku nei i bala, i na paahao e hooke ana i na lepo a ka moku kope awa « Kaulu » i kulapa mai ai, mai ka hohonu mai o ke kai o ke awa o Kou, aia hoi, ikea iho la, he wai-dala maloko o kekahi mau lepo ana i hapuku mai ai. I ka mahui ana no o kanaka, ua boolilo nui aku na kane a me na wahine ma ka imi ana ia mea. Ua loaa uuku mai nae, a o ka waiwai wale iho la no ia oo kela manawa i ihauhaia ai. Mai kekahi moku mai paha, he wai-dala kona ukana, a haule paha kekahi o ia ukana iloko o ke awa, a akahi no ka loaa i ke kope awa.

 

AHAAINA LA HANAU - Ma ka Palua iho nei, ua haawi ae o Mrs. Kekai o Kapalama, he ahaaina hoomanao, no ka la hanau o ka Mea Hanohano Mrs. Pauahi Bihopa, kekahi o na Kamalei Alii o kakou nei. Ua hanau ia oia ma ka la 19 o Dekemaba, o ka makahiki IS-. Ua hala e ka la hanau i hope, oiai oia e noho ana iloko o ke kanikau no ka Makua. Alii i make, akan mamuli o ka makee alii wale iho no o keia Kekai, ua haawi ia kela ahaaina, a ua ae ia aku kana koi ana, e ka mea nona ka la banau. Ua olioli pu oia me ia a me na aialo he nui o kona ola ana, me ka lealea kupono i ke ano maika o ka nohu ana ao-kanaka.

 

MAKANI PUAHIOHIO.- Mai ko makou mea lawe nupepa mai o ke awawa o Manoa, oia o Kapakaole, a ma ona la i lohe mai ai makou, ma ka Poaono, la 9 o keia malama, iaia e hoi ana i ua aka ia ano la, maluna o kona lio, me Hoohoku kona koolua o ke alanui; a ia laua i biki ai ma kahi kokoke i « Puu o Manoa, » aia hoi, loaa koke iho la laua i kekahi puahiohio makani nui, e kuehu pu ana i ka lepo. A iwaena o ia manawa a laua e punia pu ia ana i keia ino, he poha me he kani ano la na ka pu ka laua i lohe, a hoohapai pu ia ae la ko laua mau holoholona, a hoohaulle ia iho laua i ka lepo; a i ka mao ana ne, a hoomaopopo iho la laua i ko laua mau kulana, ua kauia he alina a ka poino maluna o laua. He kikale haneenee ko kekahi, a he palapu ko kekahi.

 

AIHUE PAHU DALA.- Ma ka po Poakolu o kela pule aku nei, ua komo malu ia ka Hale Oihana o ka Hui Hana Hao o Honolulu nei, mauka iho o Ulakoheo, e ka mea manao koa, me na lima nui holupu, i kuniia me ka haokuni ma kona lae. Ua haohaoia keia nalowale kupanaha ana o kela wahi pahu hao uuku, me na dala ekolu haneri ($300.) maloko a ma na palapala e ae. I ka Poalima iho nei, ikeaia ae ana, na kekahi keiki no i kaulana i nei mea he aihue, oia hoi o Uma. Nana no i kii, a huipa mai ma kona poli, me ka manao e nalowale ana. Eha mau paohao i launa aku i keia hihia, aka, o ka oi aku no nae kela, no ka mea, nana no i kii me ka maalea loa, a nana no i kaikai a kau iluna o ka waaoa o « Kaulu, » a hoihoi ia a maluna o ka moku kope awa, a malaila hoi i wawahiia ai, a puunaue ae la i ka waiwai i lawe pio ia, me ka makau ole. No ka like ole paha o ka puunaue ana, nolaila, ua haiia e kekahi, a ma ona la i ikeia ai. I ka hemo ana ae o ke dala iwaho, ua laweia aku la ka pahu hao a mahope iho o ke kalepa Pelekane, kiolaia iho la iloko o ke kai. I ke kuhikuhi ana a ka mea nana i hai, ua luuia keia pahu dala o loaa. Akaka loa ae la, na lakou no i aihue. Aole i pau loa mai na dala i ka loaa.

 

Hawaii.

PAKELE MAI ILI.- I ka wa o ke kaikoo nui ma Hilo, oia hoi ka wa i ili ai ke kuna « Maria » ma Ononiea, aia hoi e ku ana ke kuna « Annie » ma Kaupakuea ma ka la 9 o keia malama, oia kai-koo hookahi no ka mea nana i hookokoke aku i keia kuna ma kapakai e hoonaha, aka, ua pakele mai nae oia mai loko mai o kahi ea uuku. Ua moku kona kaulahao, a ua waiho i ka heleuma maloko o ka opu o ke kai. He kaikoo nui keia, ke pii nei ka ehu i na pali o Hilo.

 

NAUEUE HAWAII.- I keia mai la aku nei i hala, ua lohe mai makou mai ka mokupuni mai o Keawe, ke hoomau la no ka hoonaueue kilii ana a ka lewa olai i ko laila honua paa, a ma ka manao o ko laila poe, aole no i pau ka hana ana a ka wahine o kalua i ua moku la.

 

Ma ka palapala hoi a kekahi makamaka o Kiti o Honolulu nei i loaa mai iaia mai kona mau makamaka mai ma Puna, a maloko o laila i ike iho ai makou, ua pii hou ae he kaiea ma Kalapana, e pulumi ana i kekahi mau wahi apana hale e ku ana. He oiaio paha aole paha. Ke kali nei makou no ka hooiaio ana.

 

MAKE MA KA MOANA.- Ma ka la 30 o Dekemaba, ma ke ko-a lawaia o Hilo, i ka makuakane o Rev. J. W. Kanoa o Maikonisia e lawaia ana, aia hoi, pa mai la ka makani ikaika, a eu mai la na ale nui o ka moana, a iloko oia wa, ua nalowale aku ua makuakane nei. Ua poholo pu paha oia iloko o ka opu o ke kai. Aloha ino oia i ka haalele ana mai me ka ike ole o kona mau kini.

 

KOKUA MALAMA HOU.- O ka nui o na dala kokua malama hou ma Hauoli ka Manao, apana o Kapaliloa, no ka malama o Dekemaba aku la, 1868, $12.00. No Ianuari nei 1869, $20.10. O ka palena o keia apana, mai Papa a Kapua, a kapai mai o Manula. He apana nele loa keia mamua, a i keia wa ke pii nei a iluna lilo loa, he apana kohu ole o ka loaa ana o nei mea he dala; aka, ke

pii nei a olioli nui ka manao. Oia iho la kahi mea hou o kuaaina nei. Aloha no.

S. W. PAPAULA.

S. Kona, Ian. 4, 1869.

 

Maui.

HAPE NUIA NA LAHAINALUNA.- Ua malama ia ma kela kula hoonui ike maluna ae, ka la 1 o Ianuari, i la hape nuia, e na manu hulu like o Kaulaweli. Ua hoahuia maluna o na papa kaukau na mea ai, a mahope haule iho la lakou paina. I ka pau ana, hoonanea iho la lakou ma na himeni.

 

HALE HUMUHUMU LOLE!!

 

KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA

nona ka inoa malalo liho, i ka lehulehu, ua makaukau oia e humuhumu a e okioki i na ano lole kane a pau, e like me ke ano Nu Hou Loa i hiki mai, a e like hoi me ka makemake o ka mea nona ka lole, ma koʻu Hale Humuhumu Lole ma Alanui Hotele, Honolulu. E malama mau ana no hoi au i na Lole Apa a pau o kela ame keia ano Nu Hou.

@        EKONI TELA (Jno. Aylett)

 

NA MEA HOU O KE ALO ALII.

 

KA MOI KAPUAIWA.- He oluolu maikai no ke ola o ko kakou Moi,  a ma ke ahiahi Poaono aku nei i hala, ua holo aku ia me kona mau ukali, ke'Lii Kiuaina o Oahu a me kana iede oa ai-alo a me ka nui ohua ma ka huakai makaikai i kekahi hope o ka mokupuni o Oahu nei. Ua moe lakou me Ewa. a malaila aku i kona mao aina. I keia la paha e huli hoi mai ai aole puha.

NA MOIWAHINE KANEMAKE.- Eia no ka Moiwahine Kanemake Hakaleleponi Kapakuhaili Kalama ma kona home ma Honolulu nei me ke ola maikai. O ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, ua holo aku e hooloolo ma ka muliwai momi ma Puuloa i ke kakahiaka Poakahi iho nei maluna o « Pele » me kona mau ohua.

KA MEA KIEKIE KE KEIKI ALII.- He oluolu no ke ol o ke Keiki Alii Pelekane a kakou Ka Mea Kiekie W. C. Lunaliio, aia no kona hooluolu ana a me kona hilani ana malalo o ka malumalu o kona home lau nui.

NA PUA ALII.- He oluolu no ke ola o na pua alii o kakou, na Mea Hanohano Mrs. Pauahi Bihopa a me L. Kamakaeha Dominis, a me Miriama K. Likelike. Eia no nae ke'lii hope o lakou maloko o ka hale hoonui naauao, e pauaho ole ana i ka imi i ka ike. O na Keiki Alii Col. D. Kalakaua, W. P. Kalahoolewa a me A. Kunuiakea, he oluolu no.

MAKUAHINE ALII.- Hookahi wale no Makuahine Alii o kakou e koe nei paha, ka A. Keohokalole. He oluolu no kona ola, aia ma Halaaniani oia e hiolani nei.

 

He wahi manao paipai

 

Ima makamaka lawe nupepa « Kuokoa; » Aloha oukou:

No ka hiki ana mai o ka wa kupono e poloai aku imua o oukou, nolaila, ke paipai aku nei au ia oukou e lawe kakou i ka pepa o keia makahiki me ke kanalua ole me ka olelo iho he poho na dala i ka pepa, he manao naaupo ia e ka makamaka, eia ka pono, mai hoopuka ia manao ano pegana ou, o na manao ano hupo he pono e kiola aku kakou ia mau hana lapuwale o ka wa i hala, no ka mea, ia wa aohe nupepa, hookahi no nupepa ia wa o ka hoopaanaau i na mea lapuwale, oia hoi ku hula a me na mea ano like he nui, nolaila, e ka makamaka, e waiho aku kakou i ua hana lapuwale o ka wa i hala, e huli mai kakou ma ke alanui o ka oiaio a me ka malamalama. E lawe kakou i ka nupepa « Kuokoa » i ike kakou i na nu hou kuloko a kuwaho a me na mea like hiki ole

ke hoomaopopo aki.    KAUAUKIU.

Makawao, Ian. 6, 1869.

 

Hoike Kula Sabati o Kona Hema

 

Ua hoike iho nei Kula Sabati o Kealakekua nei ma ka Poalima la 1 o Ianuari, M. H. 1869 nei, a oia no hoi ka la Hape Nuia o ko honua okoa a pau.

O ke anaina i aloakoa mai ia la, me he mea la ua hiki i ka 200 a oi ke hui me na makaikai. Elua buke i hoikeia ia la, ka Baibala a me ka Haawina Kamalii. Ua hai mai nae na kumu papa i ke Kahu Kula Sabati i ka nui o na pauku o ka Baibala i hoopaanaaau ia e kela haumana a me keia haumana mai ka malama mai o Iulai 1868 a hiki i ke Sabati hope o Dekemaba.

O ka mua keia o ka hoike ana o keia Kula Sapati mai ka hoomaka ana a hiki i ka la mua o ko makahiki hou nei, a he mea hou keia maanei. Ma ka nana aku ua ikeia ka holo ana o ka hana imua. Ua ninau ia ka haumana o keia papa keia papa he mau pauku o ka Baibala 1, 2 noloko ae o ka huina o na pauku i hoikeia mai i ke Kahukula e ka haumana.

Ua hoakaka pono mai ka haumana i ka pauku e like me ka hoike ana ia lakou imua o ke Kahukula, a mamuli hoi o ka hoapono ana mai o ke Kahu Ekalesia, a pela aku a hiki i ka pau ana. A pela no na ninau ma ka buke Haawina Kamalii.

O na himeni kekahi mea olioli loa a ke anaina i ka hoolohe ana. Ua hakuia e na kumu me ka poe makaukau na leo himeni hoowalea i na pepeiao o ke anaina. A ma ka nana aku o na himeni hoohauoli i na puuwai o ka lehulehu kekahi kaula nana e huki mai ana i kekahi poe e ne. Ua hoikeia ke kula mai ka hora 8 a hiki i ka hora 11, alaila hoomaha, paina ma ka hora 12.

A ma ia hora no i lolu dala na haumana, na kumu, he puu dala no na hemahema e pili ana i ko lakou Kula Sabati. O ka nui o na dala i luloia mai he $ 25.00 me na keneta. Uo pau ka pilikia o keia Kula Sabati ma kekahi mau mea. I ka pau ana o keia bana a me ka paina ana, hoomaka hou ka hoike ma ka hora I a hiki i ka hora 3 pau la hana, a boi aku ke anaina. Aloha oe.    KAHUKULA SABATI.

Kona Hema, Hawaii, Ian. 4, 1869.

 

ILI KAO! ILI KAO!!

 

E KUAI MAKEPONA AKU ANA O

C. BURUA MA

IKA ILI KAO, MA KE

KANAHA KUMAMAHA KENETA NO

KA ILI HOOKAHI

MA KA HALE MAKEKE KAHIKO.

373-1ts

NU HOU!

 

UA HOEMI IA KE KUMUKUAI O NA KUI

na ke kuai pahu. A pela no na Pena Hale, a me la Aila Pena Hale, aia ma ka Halekuai Mea Hao o Naka.

W. N. LADD

Alanui Papu

 

LAUOHO! LAUOHO!

 

Eukuia ke kumukaai kiekie me na lauoho hulu a-i a hulu huelo lio a pipi paha ke laweia mai wa ko'u wahi.            GRO. LEONARD.

@        Ainabua, Honolulu.

 

LOIO! LOIO!

LEO. WOLFF,

LAHAINA. MAUI.

@

 

OLELO HOOLAHA

 

E IKE OUKOU E NA MEA A PAU. @ ke mea @ na H@ m@ L@ K@ P@ K@ E@ k@ K@ H@ Ke p@            KIMO PELAKINE

Honolulu, Ian @, 1869

 

HE AINA KULA LIO

 

Oka mea nona ka inoa malalo iho, ke aina kula paa i ka pa nona @ e h@ malama @           H. H @

N@ H@          @

 

HOONANI HALE.

 

Ina kanaka Hawaii a pau malako o kola aupuni ke @ aku mea au @ na @ na papakaukau na m@ paipai na p@ hoku@ na papa kaokao ku wa holoi a me na m@ aku o @ e @ me ka makepuou ma ke @ p@ ana @ hoi au i ka oku o @ p@ na pipi @ ke @ i na @ p@ mai e ike ia'u mamou o ka @ wahi e @.

            GRO@ LEONARD

@        A@ H@

 

KALE N SPENCER  HANAKE Mc@ANE @

 

C.N. SPENCER MA

NA KOMISINA KALEPA

 

ELOAA MAI ANA NOIA MAUA NA MEA i hoonaia ma @ na @ keia mau M@ ke me na Hi Kipi. @ Ka@ K@ P@ L@ P@ K@

a me na hua ai e @ ke @ @ K@ @ h@ aku e ike me k@ k@

344-@

 

ILI KAO! ILI KAO!

 

UA MAKAIKAU AU E KUAI I KA ILI KAO no ke kuli@ kop@ make DALA MAOLI @ houkaa ai. A ina e manau na kanaka i k@ mau @ e h@ili mai la'u i ka lakou aiau lii ma Honolulu @ na hiki ia o ke lawe mai a @ Ine ma

ko'u mau moku p@ e @ mai ai @ke make. @ KINAU. HOKU LALE WA@IK! K@ a me ISABELLA.            KIMO PELAKINE

Honolulu. Dek. 10. 186@       @

 

OLELO HOOLAHA.

 

No ka make ana o J. H. Marshall. ka Lunahooponopono Waiwai o Kokai i make o Koloa, Kauai nolaila, ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo nei, i Luna hooponopono Waiwai a ke kauoha aku nei i na mea a pau i aie iaia e hookaa koke mai.  O ka poe a pau ana i aie aku ai e hoike koke mai, i hooponopono ia ai ka waiwai o ka mea i make.

DK FAFE

Lunahooponopono Wawai

Nawiliwili. Kauai. Nov. 30 1868        @

 

OLELO HOOLAHA.

 

NO KA MEA.UA HOONOHO AKU AU IA CHAS H. JUDD (Kake Kauke) i hope no'u. Nolaila ke hoolaha aku nei au i na kanaka a pau, mai keia la aku, oia wale no ka moe mana e uhi ai i na uku hoolimalima a me na aie e ne. Aole loa e uku ia kekahi mau lula ma ko'u helu ke ae ole oia a kauoha ole mai paha.

H. K. KAPAKI'HA@I.

Honolulu. Iulai 9, 1868           245 @

 

HALEKUAI LOLE HOU!!

 

UA OLUOLU O AKE (A.N. Clegborn) e hai aku i ka lohe i ka lehulehu a pau, ua wehe ae nei oia he Halekuai Lole Hou ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. Ma ia hale e loaa ai na lole hou maikai a nani hoi o kela a me keia ano. @

 

HALE PAI KII!

AIA KO'U HALE PAI KII MA

MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o  S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke ke kumukuai o na KII        H L KEIKI (CHASE)

@-ly    Mea Pai Kia

 

HALE MU!

HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!

RAIKI no Waimea, Kauai mai,

PALAOA maikai loa,

KAMANO io ula no Keamolewa mai,

BIPI uahi no Kaleponi mai.

KOPA keokeo! KOPA ulaula,

AILA Honua! AILA Kuhola,

KOPE - PAAKAI.

AI no na Lio me na Moe

Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.

PIA NO HAWAII MAI.

PI AI-

A he nui loa no na mea ai maikai e ae.

 

Nolaila la ea e na makemake e hele mai no me kahi dala e ike maka no okou i keia mau mea i haiia aela maluna

M@

@ BATALETA

318-öm

 

NA LAAU LAPAAU

A DR. JAYNE

OIA NA

LAAU KUNU,

LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE

LAAU HOOPAA HI.

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HAMO-PENIKILA,

HU'ALE OLA?

AIA MA KAHI O

KAKELE me KUKE,

Ma Honolulu.

 

OLELO HOOLAHA!

KE HOIKE AKU NEI KEIA O NA KANA-

KA a pau penei. Ua kokoke e makaukau a kahi buke i kapaia

« KE KEIKI PAIONIA,

…OR…

THE PIONEER BOY.

I unuhiia a i kakauia ma la Olelo Hawaii e

SAMUEL C. ANDREWS, LAHAINALUNA. »

[KA PAA KE KULEANA.]

O keia Buke, he moolelo pokole no ke kanaka k@

ABRAHAMA LINEKONA, mau kona wa kamaliia hiki i ko

na make ana i ka pu-panapana: i mea heluhelu na na keiki

opio a me na kanaka Hawaii a pau loa

E hoomakaia ke pai ana ma na la mua o Ianuari 1869 A i

paa i ka  wahi, e haawiia aku i ka poe wale no i kakauia he

inoa ma ka pepa ae kuai i keia Buke.  Penei ke kuai ona

HOOKAHI BUKE...$ 1.50. UMI BUKE… $ 12.50

Hookahi uke $1.00 ke kanaka koke iloko o ka @ o ka

luna, i ka wa i kakauia ai ka lima @ ke kumukuai

ke uku mua, i loaa ai ke dala e oia ka poe hanohano ke paa

Elua haneri me kanaono (260) aoao o keia Buke.

Eono kii maloko.

Aole e loaa ia hai, i ka poe wale no ma ka palapala kuai 4

Aole e paii ma kekahi Nupepa.

E paa auanei i ka humuhumu a me ka wahi maikai

A paa lawe aku ka Luna i ka mea i kakau ma ka pepa kuai

Maikai ka olelo maloko

G. P. JUDD