Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 5, 30 January 1869 — Page 1

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Beverly Byouk
This work is dedicated to:  Hawaiian Civic Club of Ka`u

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VIII.   HELU 5.         HONOLULU, IANUARI 30, 1869  NA HELU A PAU 374.

 

KA NUPEPA KUOKOA, HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU I keia Poaono keia Poaono. $2.00 No na mahina he Umikumamalua ! $1.00 no na mahina eono. ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

@ 1. H. KULIKA, (Luna Hoopoka)

 

“KA NUPEPA KUOKOA.” Is published in Honolulu EVERY SATURDAY, $2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

 

ADVERTISEMENT not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 @ blurred ; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance. K@ will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

 

@ ADVERTISEMENTS. Subscription or Kanikaua, @ blurred of the agents of the Kuokoa, or may @blurred letter to the Publisher.

 

All @ must be PREPAID. No names, either @ will be inserted on the subscription @ blurred. This rule must be strictly adhered to @ subscription price

 

The @ b is in the South corner of the Sailors’ @ blurred from 9 A. M. to 4 P. M.

L. H. GULICK, For the Publishers.

 

@ of the KUOKOA, bound, for sale $3. @ blurred

@ Persons having @ sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

Ka Nupepa, na Kuokoa. He Palapala Hoike hana mawaena O Na Pake Ma Ka Mokupuni o Hawaii na S. P. Ahiona

 

  Oct. 15. Ma ka lokomaikai o kekahi pake mea hale kuai, oia hoi o Akinikama, ua kokua mai i kona hoki ia’u a hiki aku ma Keaiwa, nolaila, ua waiho aui i kahi ho nawaliwali o Mr. Parisa ma

Ka lima o W. Toma Martin, a nana no e hoouna aku I Kona. Haawi aku au I ke aloha no W. Toma Martin a me na pake a pau ma Waiohinu; o ka haalele iho la no ia ia lakou, a holo aku a Keaiwa.

  Ma ke alanui makai ka hele ana. Ua makaikai au i kahi i pau ai na lehulehu kanaka i ka make i ke kai mimiki, mai Honuapo a hiki ma Punaluu, ma ka mahina o Aperila i hala aku nei. Ua kumakena ka naau i ka weliweli, ma ka lohe ana i ka hahai mai a na kamaaina ia’u, no na mea e pili ana ia manawa kai mimiki.

  Mai Kahuku mai a hiki ma Punaluu, na pau na halepule ekolu, I ka hoohioloia e ke olai, ka pele a me ke kai mimiki.

  Ma kuu lohe nae ia W. Toma Martin, oia kekahi o na Komite i kohoia e noonoo a e mi no hoi i ka nui o na dala e hiki ai ke kukelu hou i keia mau luakini ekolu. Ua hai mai no oia, oia a eha tausani dala, alaila, paa keia mau luakini. Ua loaa no ma kona lima i keia wa elua tausani, a he elua tausani i koe. Ke hilinai nei na hoahanau a me na mea a pau i aloha i ke Akua, e kokua like i lawa pono ai, nolaila, ke lana nei kuu manao, aohe paha ia i poina i na haipule a pau, mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano, ma ke kokua like ana mai i na apana dala, i mea e paa pono ai na hale o hoonani aku ai i ka moa o ke Akua ma Kau.

  Mahope o ka aina awakea, hiki aku la ma Keaiwa, a kipa ma ka hale o Rev. J. Kauhane, ke kahu e noho ana malaila, aka, ua hala nae kela a me kona ohana ma Kona. A ma ka lokomaikai o na hoahanau malaila, ua hookipa oluolu aku no ia maua maloko o ka hale o ko lakou kahu, me ka hanai pono ana mai I na mea pili I ke ola kino, a moe iho la malaila ia po me ka maluhia.

  OCT. 16. Me kuu manao maoli no, e hele aku a hiki ma ka lua o Pele, malaila e moe ai i keia po, aka, ua eha nae kuu wahi hoki mai Kona mai, no kea a paha o ia hele ana mai; no ia mea, aua main a hoahanau malaila ia`u, e noho a noa ka pule, alaila, e loaa ana no kekahi mau holoholona e kokua mai ai no maua a hiki loa aku i Hilo.       Nolaila, manao iho la au, ua oi loa aku ka pono ken oho a noa ke Sabati, mamua o ka hele ana aku me ka hemahema. Ua ae aku au ia manao, e noho iki me lakou a ka Poakahi ae.

  Ma ka lokomaikai o kekahi kamaaina, ua alakai aku ia`u e hele e makaikai i ka lepo poho a ke ola i wawahi ai I ka puu, ua ka malama o Aperila aku nei, no ka mea, aole no i mamao, loa ke kaawale ma: ka luakini aku o Keaiwa; a me he mea la nae paha, aole i oi aku mamua o ka mile hookahi.

  Ua kaapuni au ma na kae o keia lepo, a hiki aku i ke kumu o ka pali, a maluna o ka lepo e hehiia ai ka hoi ana mai. A ma ka nana ana aku, me he mea la eha mile ka loa, a he hookah mile ka laula o ua lepo la, a he elima kapuai ke kiekie. He pohopoho loa ma kekahi wahi, a he apaapaa ma kekahi wahi. He mea weliweli ka ike ana aku i ka mea kupanaha a e Akua i hana ai malaila. He kanakolu kumamakahi hoi poe uhane i make malaila iloko o na minute pokole loa, a lakou i manao mua ole ai. Pela no ka lilo ana o na holoholona, na hale, ma mala kalo, ko maia a pela aku; ua lilo ia i mau mea ole, mamuli o ka nani o na hana mana a ke Akua. Maanei kakou e hoomanao ai i ka olelo o ko kakou Haku, ma Mataio 12:26. “He mea hiki ole ia i kanaka, aka, e hiki io no mea a pau i ke Akua.”

  OCT. 18. Sabati ma Keaiwa; a he maikai no ko laila Kula Sabati a`u i ike aku ai. Ua haawiia mai ia`u he lio, a he wahi hoki hoi no kuu wahi hoa hele, a me kekahi keiki i alakai no maua. Waiho ia iho la ko maua mau holoholona kahiko malaila, a na Mr. Kawaa hoi e hoihoi aku ia Mr. Martin         a me Akinikama ma Waiohinu, a na Mr. Martin no e hoouna loa aku i ko Mr. Parisa hoki ma Kona. Haawi aku la au i ke aloha no na hoahanau malaila, no na kamaaina hoi a me ka hale a maua i noho ai. O ko makou haele aku la no ia, o ka lua o pele no ka ihu o na holoholona. Ma ka hora 2 o ke ahiahi, hiki ana makou i ka lua o Pele. He la malie maikai no ia.

  Kipa ae la au ma ka hale hookipa o o Mr. Ioane a me Mr. L. Kaina Esq., a na E. G. Waller ka malama, a he pake no ke kuke. Mahope o ka Mr. Waller ike ana I kuu palapala na ka Papa Hawaii mai, ua hookipa lokomaikai mai oia ia`u e ai a e moe no hoi malaila me ka uku ole,        

  Ua launa no au me kahi pake, ma ka hoike ana aku i ka olelo a ke Akua. Ua oluolu no oia e hoolohe i na olelo maikai o ke Akua oiaio.          Me he mea la he kanaka i hoohanau hou ia kona naau, nolaila, ua haipule pu au me ia ma kona kaena moe; me kuu kauoha iaia, mai noho a poina i ka pule i ke Akua oiaio ma ka lani.    

  He maikai no keia hale hookipa a pumehana no hoi; nui na lako hale, a nui no hoi na keena hookipa; he maikai a nani no hoi na mea ai, me he mea la he hotele maikai ma ke kulanakauhale. Ua kupono loa no i ka poe makaikai maka hanohano ke hookipa ia malaila.

 

  Ia`u e noho nanea ana i keia ahiahi ma ke keena hokipa, i alawa aku ko`u hana mawaho o ka hale, e malamalama mai ana ka lua o pele, a e pii ana hoi ka enneua i ka lewa, a he ao ulaula ke uhi pono ana maluna o ka lua. Ua holo mai no ka malamalama a hiki i ka hale hookipa.

  OCT. 20. Ma ka hora 5 o ka wanaao, mamuli o ke kokua ana mai a Mr. Waller i kona kanaka i pailata no`u, nolaila, ua iho au ilalo o ka lua, a ua ukali pu mai no kuu wahi hoahele, he ekolu ka nui o makou. I ka iho ana aku, he ino no ke alanui, he pali a me ka aa. Ua oleloia he 3 mile mai ka hale hookipa a hiki ilaila. Aka, me he mea la nae ua palua ka loihi o kuu nana ana aku, no ka maloeloe launa ole o kuu mau wahi wawae.

  Ma ka makaikai ana i ke ahi a Pele e a mai ana iloko o ka lua, he keu ka nani o ka hana ana, e lapalapa ana ke ahi ma ka piko o na puu aa, me ka ulaula launa ole; a holoholo ae la na ahi pele i o a ia nei, e hakinua ana me he ale la no ke kai; a hoopahupahu ae la i na aa pele mailoko mai o na puu aa, a lele ae la i ka lewa me he ahikao la ka lele. A o ka hauwalaau ana o loko o ka lua, ua like no me ka Hale Mikina ma Ulakoheo, i Honolulu, oiai kona mau la e hana nui ana. He nani lua ole no i ka nana aku, aka, he mea hooweliweli maka nae. Ua mahalo nui no kuu naau i ka ke Akua mau hana akamai a mana no hoi. I ka alawa ana ae hoi o kuu mau maka ma o a maanei, he lehulehu loan a uahi e punohu mai ana, a he nani okoa no hoi ia i ka nana aku.

  He 20 minute wale no ko makou noho ana ma ke kae o ka lua; a no ke ake nui o ka manao e hiki I kai o Hilo I keia ahiahi, nolaila, ua haalele koke iho makou I ka makaikai ana I na hana a ka pele, a hoi aku la me ka pau ole o ka makemake. I ko makou hoi ana mai a hiki i ka hale hookipa, oia no ka hora 8 o ke kakahiaka. O ka hoomakaukau koke iho la no ia i ka hana i ka holoholona. A mahope o ka pau ana o ke paina ana, haawi aku la au i ko`u aloha hope ia. Mr. Waller a me kahi pake, a o ko maua haalele iho la no ia ia Kilauea, a huli aku la ma ke alanui e iho ana I kai o Hilo.

  Maanei I mahalo nui ai kuu naau ia Mr. Ioane a me Mr. L. Kaina Esq. na mea nona ka waiwai o ka hale hookipa, a ia Mr. Waller hoi ka mea nana e malama ana ia wa, no ko lakou hookipa lokomaikai ana mai ia`u, oiai he hale uku dala keia no na mea a pau o`u a me kuu hoa hele, no ka ai ana, ka moe ana a me na holoholona hoi. Me he mea la, ua aloha maoli no lakou i na kanaka paahana o ke Akua Kiekie Loa. Nani ka pono o ke aloha; a he mea no hoiia e ko ai ka Iesu i olelo mai ai: “O ke aloha ko`u makemake, aole ka mohai.”

  Mai ka lua o Pele a hiki I kai o Hilo, he 29 mile. He pahoehoe ka nui o ia alanui, a he pohopoho hakukele ma kekahi wahi I ka wa ua. He la ua no hoi keia a maua e iho ana; mai ka lua o pele mai no ka loaa ana I ka ua a hiki ma Olaa, I ka hora 2 o ke ahiahi, hele maua a opili. A no ka nui loa o ka ua ma ia la, manao iho la au, aole pono ke hoomau loa I ka hele ana, nolaila, ua kipa ae maua ma ka hale o Mr. Hauola, a hookipa oluolu aku la oia a me kana wahine ia maua, a noho iho la mau a moe no hoi malaila ia po.

  Mai ka lua o pele a hiki I ka hale o Mr. Hauola, ma Olaa, he 14½  na mile, a nolaila, ua kapaia kona hale, he “Hauola half way house.” He hale hookipa malihini no. Malaila no o Mrs. Coney a me kona mu ohua he lehulehu. No ka lua o pele no kana huakai, a no ka ua paha ka mea i noho ai malaila.

  He mau mea oluolu no o Hauola a me kana wahine, a he mau maka hoihoi no i ka hookipa i na malihini, nolaila, ua moe iho malaila ia po me ka oluolu.

  Ua halawai au me Mr. J. Hanu, ka lunakiai no ia apana, a ua oluolu ko maua launa pu ana.

  I ka pau ana o ko makou paina ahiahi, akoakoa mai la na malihini a me na kamaaina malaila, a nonoi mai la ia`u e hapai i halawai. Ua ae no au ika lakou noi. Mahope o ka pau ana o ka`u haiolelo, ua kokua mai no o J. Hanu, me ka manao paipai i ke anaina, I mea e hoolana ai i ka makou hana. Ua kokoke e kanakolu na mea i noho mai i ka halawai o keia ahiahi.

  OCT. 21. Mahope o ka pau ana o ko makou pule ohana o keia kakahiaka, ua hoomakaukau maua no ka iho ana i kai o Hilo. Ua ninau aku au ia Mr. Hauola, i ka uku o ko maua noho ana malaila, aka, ua hole mai no ia a me kana wahine, aohe makemake I ka uku. Nolaila, haawi aku la au i kuu manao mahalo ia laua, o ko laua hookipa lokomaikai ana ia maua; a pela no kuu aloha ana ia lakou a pau ka poe e noho ana ma ka hale. He la malie no keia. Haalele iho la maua ia Olaa, a huli popolei ko maua alo i kai, e iho ana a hiki i Hilo.

                                                                                     (Aole i pau.)

 

Ka naenae aloha no ka mea i make.

 

  Hookahi kani a ka leo o na manu,

  Walaau ana iluna o Kahalauaola.

 

  I ao ae auanei aole kela, pa i o a ia nei aole, aka, lohea mai la aia me ke’Lii i Paiaina, pela ka hoka ana o na mau kaikamahine a ua Kaahumanu nei, a o ka hoka akahi keia.

  Hiki ana o Kaahumanu ilaila. I ko Kaahumanu lohe ana i keia mea, hiki ae la ia i kahi o ua mau kaikamahine nei ana, e hoku ana lakou la i ke ahuawa. I i aku ka hana o ka makuahine e kii hoi i ke keiki a lakou, aole nuku pane, a he kulou wale no ka kela keia o ua mau kaikamahine nei.

  Ia wa no hoi komo ana @i ilaila mai ko lakou wahi mai, a pae ana ko Kaahumanu leo ia ia. “Mai. I i aku nei ka hana ia lakou nei e kii hoi I ke keiki a lakou e hoi mai, aohe pane; ka mea o ka lilo I ka ulaula waiwai ole, haalelea iho ka ulaula waiwai mai ka makua mai, a ke kulolou nui nei. E haele kaua I ke alii a kaua, ua hiki ole ae nei hoi lakou nei.

 

  HAELE ANA O KAAHUMANU LAUA O II.

  I ka hiki ana o laua ma Paiaina, ua luau! loko o ka hale I na hulumanu, a aia no ke alii me H. K. Kapakuhaili, e moe mai ana ma ka hikiee, komo aku la o Kaahumanu mawaena o laua la, a hookah ka moe pu ana mai o lakou i kahi hookahi, , mai ka hora 10, a i ka hora 2 paha, aohe ae mai o ke Alii e hoi, a e hookaawale ae i ka wahine e moe pu nui la. A me he mea la e olelo ana iloko o ke alii. Ua haalele mai kau kaikamahine ia`u e like me ke kauoha a ko kane, nolaila au e ae ole ai i kau. Pela paha, laua i lawe ai i ka olelo a na Nene, i ka hoi ana

                                                                                                                 Inele, Inele.

  Aka nae, he mea pono nae ke noonoo i keia mea, i ka pilikia maoli o na makua i na keiki hoolohe ole la, he hopena omino o ka hanau ana, i mea e ko ai ka ia la olelo, o ka haalele i ka ulaula waiwai a lilo i ka ulaula waiwai ole, aole no hoi o ka ole a koe mai.
Hao koalaka makani la pau loa.

  E waiho ike ae paha kakou e na hoa i ka noonoo i ka moolelo o ka Mea Kiekie i hala aku la. A e kamailio ae kakou no Kaahumanu. A no ka mea, ua ike ae nei kakou i kona ano make haku A owai ia haku ana e no aku la i kana kaikamahine hookuli. A he kuli io no o ka kakou ike.

  O keia paha, o Keopuolani, he poolua ia Kamehameha me Kiwalao, a me Liliha, a me he la me ia o Kamehameha I kapae ai I na keiki a ka lakou kaikamahine, he mau keiki na Kamehameha II a me Kamehameha III no kona manao hoomau I ke alii ma na moopuna a laua, mamuli o lakou iho na kupuna, na makua ma kekahi ano alii, a pela paha oia i kauoha ai i kana mau kaikawahine i loaa ia ia me keia mau kaikamahine ona, oia ua Kaahumanu nei a me kona mau hoahanau nana ua mau kaikamahine neim oia o Kamamalu a me Kinau, no keia mau mea e ike ai kakou, na kupono no ko Kamehameha hoonoho ana i kana mau kaikamahine i mau wahine na kana mau moopuna , i mau ai ke alii ana maona iho, a ma o lakou iho, e like me na hahaina mua ana ma keia wehewehe ana. Nolaila, ua hoopololei loa a Kaahumanu i kana mau olelo ana imua o na kaikamahine ana, ua hewa ko lakou hole i ke kauoha a ko lakou makuakane, aka, ua apono ae oia ia Kamamalu i koa hooko ana. Nolaila, ke ike nei kakou, ua ane kaawale e like me ka Kaahumanu, no ia mea, ua pono no lakou e hooko i mau ai ke alii ana o lakou a mau aku.

  No ka mea, ua like no na ano alii ana o lakou ma kekahi ano, a pela ma kekahi ano, pela no na kapu, ua okoa a ua okoa, o ke kapu moe la, aole ia kapu hele pinepine i ke ao, o pilikia ua kanaka, nolaila ma ka po wale no ka wa kupono ia kapu e hele pinepine ai. Aka o ua kapu moe la, no ka wa kaua hoahanau e pili hahana ana na aoao elua, e like me ke kaua ia Kakanilua nei, mawaena o Kahekili a me Kalaiopuu. a o Kiwalao ka mea nana i hoopau, no ka mea, iaia ua kapu moe la, a moe kela a me keia aoao, o ka pau no ia o Kapu ohi, elua keia o na kapu.

  Aole no hoi i like keia kapu me kela aku la, ua manaoia, ua maikai ae keia, no ka mea he kapu hele pu no me na kanaka, a me na wahine, a me na kamalii. Ina hele mai ke kapu moe imua o keia kapu, alaila, he mea ole ka moe ana o na kanaka o keia kapu i kela, oiai e hele ana imua o keia kapu lakou. Aka, ma ke kua o ke alii nona keia kapu, kona wahi kapu he mau apana elua paha, aole kanaka e maalo ae malaila, o ka mea wale no e hali ana i na mea pili i ua alii nei no na ua kapu la. A ua kapaia he Kuapala is wahi o ua alii la, no kona haawe ana i ka pala Ieie no na akua I ka wa pono no oia wa. A pela no ke kowa ma ia wahi, a me na mea hele ae mahope o ua alii wohi la. A o ka mea e hali ana i na mea pili i ua alii la, e alo iki ae oia mai ka aoao mai o ua akua la.

  A o keia kapu kai ili ae ma o Kamehameha I ia, a i na Kamehameha hoi a pau e noho Moi nei, ua haawiia nae ua mau kapu la i ua mau Kamehameha nei. A nap aha e mau ana ia ano a keia wa, ike la oukou ia @ lapuwale, no ka mea aole o hana mai ka pilikia, aka nae, ua malama nui ka wa kahiko i nei mau mea no ka wa kaua.

  E pono paha e imi ae kakou i kahi laha mai ai keia mau mea, a me ke alii ana e olelo nui ia nei mai Haloa mai, e like paha me Iuda iwaena o ka Iseraela. A e lawe mai kakou ma kahi ao kanaka mai no. A ua oleloia ua hui keia mau kapu elua ia Keakealani wahine, ke’lii kapu o Hawaii. A o ke kapu wohi hoi, mai a Kanukanaiwilani aku mai Oahu nei aku, a noho ia Keakealani wahine hanau o Kalanikauleleiaiwi, he wahine, a no ia mea, ua ili ae ua mau kapu la I ka laua kaimahine, no ka makuahine ke kapu moe, a no ka makuakane hoi ke kapu wohi.

      KA MAHELE ANA O NA KAPU.

  Noho ae ua Kalanikauleleiaiwi nei ia Keawe hanau o Kekuiapoiwa w., Keeaumoku k., Kekelaokalani w. Noi mai o Keawe I kapu no kana keiki hiapo no Kaeamamao i ua
Kalanikauleleiaiwi nei, haawi oia o ke kapu moe, koe ke kapu wohi no kana mau keiki a pau.

  PU KE KAPU MOE IA KEOPUOLANI.

  Kaeamamao noho ia Kamakaimoku, Kalaniopuu, o Kalaniopuu noho ia Kalola, Kiwalao, noho o Kiwalao ia Liliha, loaa o Keopuolani.

       MAHELE ELUA

  Kekuiapowa noho ia Kekaulike o Maui, hanau o Kamehameha, Kalola, Kahekili. Kekelaokalani noho ia Haae, Kekuiapoiwa elua. Keeaumoku noho ia Kamakaimoku, o Keoua noho ia Kalola, Liliha, Keoua noho ia Kekuuiapoiwa elua Kamehameha, noho o Kamehameha ia Kaheiheimahe o Kamamalu a me Kinau.

NA KEIKI HOU A KALANIKAULELEIAIWI.

  Kalanikauleleiaiwi noho ia Kauaua, o Alapai, Kalanikauleleiaiwi noho ia Lonoikahaupu, o Keawepoepoe, noho o Keawepoepoe ia Kumaaiku, o Keeaumoku Alapai Kaulunae. Keeaumoku noho ia Namahana hanau o Kaahumanu, Kaheiheimalie, Kaeaumoku, Kuakini, Piiia.

  Eia hou keia: Kaneikaheilani, he alii wahine ia no Kauai mai, e pili ana i ka mooalii o Lihue a me Kukaniloko, ua hiki mai oia i Oahu, a i Maui ma ia ano no paha, a hala i Hawaii kona hele ana. A ua olelo ia, no Kekaha kana kane mua o Kahalio, a mahope, noho oia ia Kaaloapii, hanau o Kalelemauli. O Kalelemauli ka i noho ia Haae, loaa o Kamakaheikuli a me Haalou he mau kaikamahine laua.

  O Keoua noho ia Kamakaheikuli, hanau o Kalanimamahu. O Kalanimamahu ka i noho ia Kaheiheimalie, hanau o Kekauluohi. O Haalou noho ia Kekaulike, hanau o Namahana i haiia ae la maluna a me Kekuamanoha.

  O Kekuamanoha, noho ia Kamakaheikuli, hanau o Kalanimoku k, o Kamoonohu w, a me Poki k.

  Ma keia mau kuauhau alii, ke ike nei kakou, ua kapono no i ka Kaahumanu hoohaku ana i ka aoao mua a me lakou na muli; mai a Kalanikauleleiaiwi mai, a mai a Kekaulike ae, a mai a Haalou ae hoi.

  “Ka noho aupuni io o Kalalaniopuu a me Kiwalao,” i oleloia ma ka Moolelo Hawaii, mamua iho nei, a he kapai hoi o Kamehameha, wahi a ka mea nana ia moolelo. Aka, e ike ana kakou i ka oiaio o ia moolelo, no ua Kalaniopuu la ke aupuni o Hawaii. A no ka mea, ua ike ae nei kakou i kamailio aku la, mai kona mau makua mai, a ia Kalanikauleleiaiwi. A o ua Kalanikaukekeiaiwi la ka i noho ia Kauaua, loaa o Alapai. A keia Alapai ke alii o ka mokuaina o Kona, ma Hawaii. Ua holo pinepine o Kekaulike kona kaikoeke e ike iaia, me kona mau wahi kanaka, e like me ka piha pono o ka waakaulua la, pela ka nui o kona mau kanaka.

  Ua paipai nui keia alii o Mauiia Alapai, e kaua paani me kona mau kanaka, me ko Hona poe kanaka, a ua hana no laua pela. A i kaua ana , ua pau i ka eha na kanaka o ua alii nei o Maui, i ko Alapai mau kanaka.

   KE KAAPUNI ANA O KEKAULIKE IA HAWAII A PUNI

  I ke ola maikai ana o kona mau kanaka, haalele iho la ia ia Alapai @ aku la i Kau, a launa pu me ko laila poe alii; a no ka mea hoi, ua @ mua @aku paha hana hana i o lakou la. A i kona launa ana me lakou, ua ae oluoia mai ko laila poe i kona makemake o ke kaua paani. A i hookoia ana, ua lanakila na kanaka o Kekaulike maluna o ko laila poe koa. A pela kona lanaki’i ana ma na mokuaina e ae a hiki i Hilo. Pela kona olelo ia lakou a pau, a m@me Alapai kekahi o lakou, me kona @ aku, ua eha lakou i ko Kona poe.

  Ma keia ano paha kona waiho mua ana i keia mea i kana mau keiki, ke ku mai ka pilikia ma
oahu mai, e ku aku ia Alapai mamua o kona make ana, @, ua kaulana maoli na kaua kokua ana @ ua Alapai nei, i ke kaua ana o na keiki a kona kaikuahine o Kekuiapoiwa me kona mau koa, o kana mau keiki o Keoua a kona kaikuaana o Keeaumoku. Pela o Kalaniopuu i haele pu ai ia mau kaua, no ka mea, oia ka oi kelakela o ka ikaika, mamua o na kanaka a pau o keia pae aina i kela wa.

  Ma keia moolelo, ua kaulana ke@ o Alapai no Hawaii, a malaila kakou e ike ai i ka mea nona ke aupuni o Hawaii, a penei no. I ka hiki ana o Alapai ma Hawaii me kana mau keiki, ua hanau o Kamehameha ma Kapaakai o Kokoiki ma Kohala, a ua lilo ia Naeole ua keiki ia mai kona hemo ana mai ka makuahine ae; a mahope, lohe o Alapai, lilo iaia ua keiki nei me kana wahine o Keaka, a na laua i malama.

HELE O ALAPAI A ME KEOUA I HILO

  I ka hiki ana o ua mau ala nei a noho ma Waiolama i Hilo, ua @ o Keoua i ka mai a make oia malaila. Mamua o ko Keoua make ana, ua hiki mua mai o Kalaniopuu mai Kau mai, mamuli o ke kauoha a kona kaikaina e ike laua, a pela no laua i ike ai. Mamua no hoi o kona make ana, ua kauoha e no oia ia Kalaniopuu, e nana mai ia Kamehameha ka laua keiki. Ua kauoha no hoi oia i ke kaikuaana, mamuli o ka ikaika e loaa ai kona pomaikai, me ka nana mai i ua keiki nei a laua, no ka mea, aohe makua e ae. A oiai o Keawe a Kunipo e kuli ku ana i ka ihoiho kukui maluna pono o laua, a no ia mea, i hou ae la o Keoua i kona kaikuaana, E nana oe, aole loa i manao ia mai oe a`u ka lakou mea i hanai ai.               (Aole i pau.

 

Ia Auberete

 

E KE KUOKOA; Aloha oe:

  No kuu ike mau i na olelo @ hoopuka mau nei ma ke “Au O@,”  nolaila, ala mai la ka iko@ o kuu puuwai e @ aku i ua wahi hihiwai kani hewa la ma @ o ka loko o Mokuhiu@, oiai, aohe @ e hoolohe kana an@ ole.

  No kuu ike ua puni @ ua o Auberete, ke ku@ puuone mai nei @ mea i unuhi ia e na Kahuna H@ Auberete e ! ua ku oe i ka nalo @ lou nei; o na mea au a pau e @ ma ka Baibala, ua pau loa ia mau @ na Kahuna Kristiano Oiaio, penei oe @ iho nei: he Baibala poomuku ka Baibala Hawaii i unuhiia e na Kahuna Hoo@ ma kuu nana ana i kau kuhikuhi ma ka makou Baibala Hawaii, aia wale no no malaila @. Penei o Paulo e ao mai nei ia oe e Au@te, e nana ma 2Korineto 6:14-16, “ Mai hoopili ano e ia oukou me na hoomalok@, no ka mea, heaha ke kuikahi ana o ka @ ka hewa? Pehea e kohu like ai ko malamalama me ka pouli? Heaha hoi ka @ hookah ana o Kristo me Beliala? @ ko kuleana o ka mea manaoio me ka mea @maloha? Pehea e kulike ai ka li@ ke Akua me kona kii?” Pono oe e @Auberete nei e hele mua I ka “Anonanona” e @ kona mau aoao a hoonaauao iho.

                                                                                                                                                                       Mai oi kuu mahalo ia oe e kahi A @ ko ikaika i ke kakau ana i ou wai manao @lili a e unuhiia e oe ka Baibala ole wa@ a oukou, make poao ka lilo nui ana o kou Manawa malaila, a me au mau apapepa @ inika, “Luhi u a no hoi ko ikaika @ ka makamaka.” Ina ua pau kahiko aku ia @ Buke Manuela a na kanaka. No @ ana ia oe e kahi kahuna pule i na @ paapaa loihi nei, nolaila au e ao aku nei ia oe, a o kau ia e hana ai. E nana oe ma Solomona 29:11, “Hoopuka mai ka @ naaupo I kona manao a pau, noho malie @ ka mea naauao a mahope aku.” Solomona 25:14, “O na ao a me ka makani ua o@, oia ke kanaka e haanui ana no ka makana hoopunipuni,” Solomona 30:6, “M@ ae oe i kekahi mea me kana mau huaolelo, a ao mai oia ia oe e Auberete a lilo oe i mea wahahee.” Ua like no kau mau olelo me ka makani ua ole, i lele ino na ao aohe mea e loaa mai.

  E ike oe a hoomaopopo iho. Me ke aloha.

                             G. M. KALA. Maui, Ianuari 9 1868.