Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 5, 30 January 1869 — Page 2

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Kamaehukaikahakilinoholani
This work is dedicated to:  Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

English Columu.

An Unnecessary Concession.

            Our worthy, and able, co-temporary. the "Commercial Advertiser." in its issue of last week, conceded more than was meet to the interpreters of the amended Educational Law, in the interest of absolutism; and also failed of doing full justice to the vigilance of the Opposition in the late Legislative Assembly.

            In the absence of the word "Government" in the second Section of the Amendment, does indeed allow of an application of the law to all teachers of all schools, then it not only forbids Independent Teachers from receiving children from Government Schools, without permit, but it also forbids one Independent Teacher without a written permit under penalty of five dollars for the @@@ @@@@ and of ten dollars "and removal from office," for the second offense! Can any thing be plainer, or any thing more absurd.

            Again if the fact that the word "government" is not repeated in Section 21. B., though inserted in Section 21. A., allows of the latter being applied to other than government schools, then of course the fact that the words "Native Hawaiian," are not repeated in Sec. 21. B., also allows of the clause being applied to all schools of every class and grade, whether for native Hawaiians or for @@called Foreigners! And again, how absurd!

            On the contrary, we honor the Opposition for their amendment, so effectually inserted, which so clearly confines the whole law so amended to Government Schools,–the only schools even according to the "Gazette," for which the Board of Education has any control. Any construction but this is, will @@y add another chapter to the history of the usurping tendencies of the present administration.

The Tahitian Islands Mission.

Continued from last week.l

            About five years ago the Paris Missionary Society commenced a mission in Tahiti, in response to a request sent to them by some of the people. The mission was opened by the Rev. T. Arbousset, who was welcomed with great joy by the missionaries of the London Missionary Society, as it was hoped that the introduction of the representatives of the French Protestant brethren into a French possession would have been effectual in keeping in check the innovations of the advocates of the opposing principles, which have been so assiduously promulgated amongst them, and counteract the lax tendencies of the members of the Protestant churches themselves. The mission was soon afterwards strengthened by the arrival of the Rev. Mons. Atger (son-in-law to Mons. Arbousset,) and since then by the arrival of the Rev. Mons. Vernier and Mons. Vienot, the latter being the principle of the educational department. Mons. Vernier has been elected pastor of the church at Papetoai, Moorea; but in consequence of the recent departure of Mons. Vienot to Sydney, he has taken charge pro tem., of the educational department. We rejoice in this accession to the number of Protestant missionaries in Tahiti, but the supply is totally inadequate to the demand; the people are not as much in need of the teaching and the wise guidance of European missionaries as ever they were, and in some instances the work of the missionary is more arduous in removing false views of Scripture truth strengthened by prejudices deep-seated and difficult to remove, than in instructing the recently converted from the errors of heathenism.

            Notwithstanding the difficulties with which we have to contend, and the restrictions imposed upon the missionaries in Tahiti, there is a pleasing impartiality shown in the administration of the law towards the Catholics and Protestants. They are alike controlled by the provisions of the law, e.g. no minister or priest is permitted to preach in any place beyond the boundary of his own district, without an invitation from the resident minister or deacons belonging to that place. Again, no minister or teacher is allowed to establish a place of worship or school in any district without an invitation from the authorities of that district; hence the Catholics have not been able to establish themselves on Moorea or any of the Austral Islands now under the Protectorate. In this particular we enjoy an impartiality of the administration of the laws of the country which is favourable to us, and which serves as a check against the innovations of popery.

            There is, however, I believe, a law now in existence which prohibits the people from organising an auxiliary in Tahiti to London Missionary Society; but it is due to the people to say that they will still have a disposition to practically acknowledge their gratitude to their fathers in the Gospel, who nurtured them in the days of their infancy in the Christian faith. Most strikingly was this illustrated in the great kindness and unsuppressed joy which they manifested towards me on my views to several of the districts on Tahiti, and on each of those on Moorea. They pressed me to promise to visit them again, and in some places they threatened to detain me to reside permanently amongst them. The day before we left for England, about eighty of the members of the church at Papeete, with representatives of other churches, came in long procession, headed by Daniels, to Mr. Morris's house, each pair bringing a burden of native food, cocoa-nuts, yams, me@@@, bananas, plantains, fowls or pigs––all of which was laid down in front of Mr. Moris's house. Daniela called on me and Mrs. Green, and, after the usual salutations, formally presented it to us in the name of Messrs. Morris, 'Atger, Vienot, and Vernier, together with all the brethren in Tahiti, begging us to accept of it as a token of their love to us, and as an expression of their love to the society and missionaries who first gave them the Word of Life, and to whom they still look for succour; adding an earnest appeal to us not to remain in England, but to return to Tahiti and reside amongst them, as they are still in ignorance and blind. The worth of the present was at least forty or fifty dollars.

            I may here add that the natives with whom I met all spoke in most pleasing terms of their delight in the repeated and frequent visits which get from Mr. Morris in his itinerating work on the sabbath-days. During our stay in Tahiti I visited Moorea, and was much pleased with the state of the churches there. The strictness of the discipline exercised seems to keep the churches free from many of the evils in which some of the churches in Tahiti abound, and I have great hopes that if Mons. Vernier, who appears to be a man of the right order, settles at Papetoai, the churches at Moorea will flourish and grow in extent and beauty. The churches at Haapiti, Teaharoa, and Afereaitu are presided over by three of the most intelligent and promising young men we have had in our institution at Tahaa.

NU HOU KUWAHO.

            Me ke ku ana mai o ke kiapa "D. C. Murray" i ke kakahiaka Poaono aku nei, ua loaa mai na nupepa o Kapalakiko o ka la 7 o Ianuari, a maloko oia mau nupepa i wae mai ai makou i na wahi hunahuna mea hou malalo iho.

No Amerika

            Ma ka la 5 o Ianuari nei, ua nalowale ka Luna Leta Nui o ke kulanakauhale o Salema, ma Makesuketa, a ua nalowale pu no me na dala, he iwakalua tausani.

            Ma ke kulanakauhale  o Nu Ioka, ua hoolahaia ae, e halawai ana na kanaka o ia wahi, maloko o ka Hale nui o Kupa i ka la 8, no ka haawi ana i mau hookupu a makana no na kanaka o ka mokupuni o Kerete i hoonele ia i na mea a pau.

            I ke kuaiia ana o na noho o loko o ka luakini o Hanale Wada Beecher e noho kahu nei, ua hiki aku ka huina i na dala he kanaiwa kumamahiku tausani. Mailoko mai o ia mau dala ka uku o ke kahunapule e uku ia ai.

            Mawaena o ke ahiahi o ka la hape nuia a me ka Poaono, ua nalowale mai kekahi Hale aku o kekahi mau haole waiwai ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, he akahi haneri kanakolu kumamalima tausani dala, ma na palapala a ma na dala pepa. Ua kuhikuhiia aia i kekahi kakauolelo opiopio o ua Hale Hui la, aka he ano nae kona i hoino ole ia mamua, eia nae ka mea i kuhi ia ai iaia, ua nalowale pu oia.

            Ua hapai ka nupepa "Tribune" a ua mahalo loa ia Generala Kalani, no kona manao akea i olelo ai, aohe pono e haawi hou i puu dala no ke alanui kaa ahi o ka Pakipika, a wahi ana, e koe ana he mau miliona dala iloko o ka waihona o ke aupuni.

            Ua kakau o Generala Kuamooloa, (Longstreet) i kekahi palapala loihi, e kokua ana ia Generala Kalani a me kana hooponopono ana, a ke noi mai nei oia i na kanaka a pau o ka Hema, e haawi aku i ko lakou hoolohe ana i ko ka aoao Uniona mau alakai ana, oia ke alanui pololei e hoomalu pono ia ai ka maluhia.

            Ua paa pono iho nei ke ala eli o ke kulakauhale o Kikako, malalo ae o ka muliwai Kikako.

            Ke mau nei no ka haunaele ma ka mokuaina o Akanasa. Ke ku mai nei na koa paele ma ke kahua kaua, a o kekahi poe, ua haalele i na mahina kanu, a ua komo mai iloko o ka puali kaua, me ka poe e paa ana i na mea kaua. Ke waiho wale nei ka pulupulu o keia mokuaina, aohe poe nana e ohi.

            Ma ka la 5 o Ianuari, ua halawai ka Hale Ahaolelo o Ferolida maloko o ko lakou hale Ahaolelo. Aohe mau hana i loko oia hale ia wa. O ka Hope Kiaaina nae o ka mokuaina, oia ke noho ana maluna o ka noho Luna Hoomalu.

            Aia no he uluaoa haunaele ma kekahi wahi o ka mokuaina o Geotia, mawaena o na negero. Ua ala mai keia haunaele mailoko mai o na negero, e kue ana no ka mahele like ole ia o na mea a lakou i kanu ai, e like me ka hoopaa ana mawaena o lakou a me na ha ku hana, i ka makahiki i hala.

            Ma ke kanawai o ka mokuaina o Kanasa, he hiki i ka wahine, ke hoopii i ka mea kuai rama i kana kane. Ina pela ma Hawaii nei, a laila, e loaa ana paha kekahi hihia o ia ano.

No Cuba.

            Ma ka la 5 o Ianuari iho nei, ua holo aku o Kapena Generala Lersundi a me Adimarala Connel i Sepania. Mamua ae o ka holo ana aku o Lersundi, ua holo aku oia maluna o ka manawa Beritania, a ua haawi ia mai ia ia na pu aloha. O ka mua keia o ka holo ana aku o ke Kapena Generala o Cuba maluna o ka moku kaua o ke aupuni e.

            Ke kaliia nei ko Generala Dulce noho ana mai iloko o ka oihana, a o koua hookiekie ia ae paha, me ka hauoli nui. Aohe mea i ikeia, a i loheia no kana mau hana ma keia mua aku.

            Ua hoolaha akea ia ae kekahi lono malaila, e olelo ana, ua hoauheeia na kea aupuni e ka poe kipi, ma ka hoouka kaua o ka la 22 o Dekemaba. Na kekahi luna aupuni i hoolaha laulaha ae i keia loao.

            Ua hoolaha ae ke Kapena Generala hou o Cuba i kekahi kauoha,e haawi ana i ka mana i na Luna Hoolaha nupepa, e hoolaha aku i na mea hou o kela a me keia ano. Ke manao waleia aku nei, e hoomahuahuaia mai ana, ka mana o ka hoolaha nupepa malaila.

            Ua hoomaopopoia, ke hoao nei ka poe kipi o Cuba, e hanai i kekahi laau make i ua koa o ke aupuni, ma ka hoo ana iloko o na mea ai, i ka laau make. Mamua ae o ka make ana o kekahi poe i keia hana ino, he pono e loaa e keia kumu o ka make e lawelaweia nei.

No Europa.

            Ma ka la 3 o Ianuari iho nei, ua pohoio pu kekahi moku kalepa manuwa o ka moana Atelanika. O ke kapena a me na luina o ua moku la, ua pau loa lakou i ka make. Ua haalele ua moku la ia Nu Olina i ka la 13 o Novemaba, a holo aku i Livapula.

            He hoohaunaele kekahi i hoao ia ma Seville a me Barontera ma Sepania, e na poe Ripubalika, aka aohe nai i ko ka manao ana pela. Ma Barontera, ua hoao ia, e lalau i na mea kaua malaila, a ua hooneeia nai i Cadiza.

            Ua hoolaha ae o Generala Parima ma kekahi palapala poai puni, e olelo ana, aole i manao ke aupuni Ku i ka wa o Sepania e hoopau a lawe i na mea kaua o na koa i hele mai ma ke ano pualu.

            He haunaele ina ke aupuni o Italia, a ke mau nei ia haunaele. O ke kumu o keia haunaele, no ka ohiia ana o kekahi mau auhau hou maluna o na kanaka. He pihoihoi nui ma Peggio. Ua hoounaia aku kekahi Lutanela me ka puali koa, ma kela kulanakauhale, mai Panora aku, e malama i ka maluhia.

            Ua hiki mai kekahi lono mai ke kulanakauhale mai o Atenai, ma Helene, o na poe pualu Kerete ma Canadia, ua pau lakou i ka haalele iho, a ua holo nui aku i Suria.

            E hoounaia mai ana e ke aupuni o Sepania, he 10,000 mau koa hou, i ka mokupuni o Cuba, e malama i ka maluhia o kela panalaau o Sepania.

            Ua hopuia a hoopaaia na Lunahooponopono o kekahi nupepa ma Farani, no ka puka ana mai o ua pepa la, me na kahakaha eleele i ku i ka hoomanao ana ia Baudina.

            Ua unuhiia ka Baibala iloko o na olelo elua haneri. Malia paha, ua komo pu me kahi olelo Hawaii iloko o ia heluna.

            He mau tausani o na holoholona me he ona-moa la ke ano, i ike ia ma na ili o na kanaka, ke nana ia me na aniani hoonui ike e holoholo ana, ma aole e auau a hoomaemae mau ke kanaka iaia iho.

Nu Hou Hope Loa.

            Ua hiki ae ka lono ma Nu Ioka mai Madarida ae, ua ki pu aku ka poe hoohaunaele kipi o Malaga ma Sepania i ka mokuahi Amerika, i ka wa e laweia ana na ohana Amerika iluna o ka moku. Ua kaumaha loa o Generala Serrano, a ua hai aku i ke Kuhina Amerika malaila, e hoopai i ka poe hoohaunaele.

            Ke hooia mai nei kekahi lohe, o ka poe hoohaunaele kipi o ua wahi nei maluna ae, ua make he eha haneri o lakou, a he kanaono i lawe pio ia, ma ka la kaua. Ke manaoio ia nei, e hilinai ana ke aupuni Ku i ka wa o Sepania maluna o ke Duke o Montpensier (Monapenasia) ma ka hoonoho ana iaia maluna o ke Kalaunu, me ka mana ano e, ke pau koke ae ka paa ana a na kamaaina o ka aina o Malaga i na mea kaua, a i oleia mamua ae o ka halawai ana o ka Ahaolelo, Ke kokua nei na Generala Serrano a me Roda i keia, aka, ua hoole nae o Generala Parima.

            He eha o ka poe nana i ki pu aku  i ka poe e malamaia ana maluna o ka moku Amerika, i loaa mai nei. Ua hopu ia iho nei ua poe la, a ua hoopaiia, a ua haiia aku ka lono i ka Alihikaua maluna o na aumoku Kaua Amerika ma ke kai Sepania, e hai ana iaia, heaha la kana hana no keia hihia.

            O ka halawai a ka Aha Halawai Hui a na mana o Europa, e hui ana ma Parisa ma ka la 9 o Ianuari nei. Ke olelo ia nei, ina e hooia mai ana ka nele o ka lakou hoohoihoi ana, e noi aku ana o Rusia, aohe make hoopau wale i keia kaua, aka e hookuu aku ia laau e hakaka.

            Ua hu mai kekahi lono mai Atenai mai, e olelo ana, ua noi aku ka Adimarala Tureke i ka inokuahi Helene e paniia nei, oia kela moku i ki pu mai ai i ka Adimarala Tureke, a holo ai i ke awa o Sara. E hoike pu ana hoi ia lohe, no ke kokoke kaua ma Atenai.

            Ua noi mai ke aupuni o Helene, e hoopanee ka halawai ana o na mana nui, a hoi mai ke Kuhina noho o Helene ma Gureke.

            Ke hooia mai nei na lohe hope i ke ola ana no o Kauka Livinitona (Dr. Livingetone) ma Aferika i keia wa. Ua hoike wale ia mai, aia oia ma ka aina o Lokii Nilssi. No ka makau paha, no ke kaua pinepine o na kanaka iho o ia aina, nolaila, ua lohi loa kona puka ana mai i kapa kahakai.

            Ke koi nei o Rusia i ka Halawai Hui o na mana o Europa, ua maluhia o Kerete, me ka wehewehe mai i na kumu e pale aku ai i ka hookuke ana aku i na Helene, mai na aina aku o Ottomana. Ina e laweia mai keia mau kumu imua o ka Halawai, alaila, he mea maopopo, e haalele ana ko ke Suletana mau Elele, a hoi aku, a e hoehu hou auanei, he kaua mawaena o Tureke a me Helene.

            Ua hiki ae kekahi lohe kaumaha ma Nu Holani, ua pepehiia e na kanaka o Nu Kilani, he 50 mau ohana haole o Europa. Ua holo aku ke Kanikela Beritania a me ka Adimarala Lambata, e hoopai i kanaka nana i pepehi i na haole ma Rewa.

KA LUNA HOOPONOPONO. . . L. H.KULIKA.

KA HOPE LUNA HOOPONOPONO. J. KAWAINEE.

            POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons)           S. M. Kamakau

Rev. M. Kuaea.                       Rev. C. B. Anelu.

D. Malo. (Lokoino.)                            (Andrews.)

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU IANUARI 30, 1869.

Ka pono hooponopono o na makua i

NA KUMU NANA I AO I NA

KEIKI A LAKOU.

            Ma ka helu ekolu o ke "Kuokoa" o keia makahiki, ua hoopuka ia kekahi mau manao a kekahi makamaka, a me he la ua manao oia he mea makehewa ka haawi ana i na makua mea keiki he leo ma ke kono ana i na kumukula.

            He okoa ko makou manao. I ka makou noonoo ana aole he mea kuleana e ae iloko o na keiki e like me na makua. Na ke Akua i haawi mai ia waiwai i na makua, aole hui he pono ke hoonele ia ko lakou leo hooponopono i na keiki a me ka leo iloko o ke koho ana i na kumukula e ao i ka lakou mau keiki. Oia kekahi pono nui o na makua i kailiia aku ma ke kanawai no ka hooponopono ana i na kula aupuni i hooholoholoia e ka Ahaolelo o ka M. H. 1864, 1865.

            Aole pela i ka wa ia Limaikaika ka oihana kula. He leo ko na makua ia wa, a e hooikaika ana makou e hoihoi hou ia i leo kona makua ma ke koho ia ana o na kumukula aupuni.

            Oia no kekahi mea e holo pono ole ai na kula aupuni ma kekahi mau mea, o ka hooneleia o ko na makua kuleana maloko.

            Ike makou ma kekahi mau hoike kula aupuni, aole i hele ae kekahi makua hookahi e ike i ka hoike ana o ke kula. No keaha la keia? No ke aloha ole anei o na makua i na keiki a lakou, a makemake ole anei e ike i ka pii ana o ka lakou mau keiki ma na anuu o ke alapii o ka naauao. Aole no pela, aka, no ka ike o na makua ua hooneleia ko lakou lea ma na kula aupuni, aole hoi i hea ia mai lakou ma kauwahi e hele aku i na hoike.

            I kekahi ike ana a makou, ua hele ke Kahukula Nui e hoike i na kula aupuni me ka hoolaha ole ia aku o ka la hoike, a me ka ike ole o na makua e hoike ia ana ia la. Aole hoi mea iki e hoohoihoi ai i na naau i ka la hoike.

            No ka makaukau ole no kekahi o ke Kahukula Nui. Ua hele mehameha aku oia e like me ke kolo hele o ka mea ki manu kaka, e kolo hele ana ma kapa o ka muliwai.

            He makaukau ole o Aberahama i ka hoike ana a me ka hooponopono ana i na kula, no laila ka holo ole o na kula aupuni.

            Ua ike na makua a me na kumukula mai o a o i keia pilikia nui.

            Aole i palaka iki na makua i na la hoike o na kula wae a me na kula kuokoa. Ua miki nui mai no lakou me ka hoomaopopo pono i ka holo imua a me ka holo ole paha o ka lakou mau keiki. No keaha la keia makaala ana o na makua i na kula kuokoa. Eia, no ko lakou ike he kuleana ko lakou iloko oia mau kula; a ua makemake na kumu ia lakou e hele nui mai. Ua kahea ia lakou.

            Minamina loa makou a ehaeha ka naau i ka ike ana i ka hemahema o ke alakai ia ana o na kula aupuni, kahi i aoia ai na keiki a ka lehulehu. Ma kekahi mau Apana, ua hoonohoia na Lunakula makaukau, a ua holo no na kula aupuni ma ia mau apana. Aka, ma kekahi hapa nui o na apana aole pela. O keia pilikia nui aole no e pau ana a hoopauia ka noho ana o ka mea iaia ka Oihana Kahukula Nui e noho nei, a hoonohoia mai he kanaka naauao ma kona wahi, he kanaka i ike i ke ano o keia mea he kula no ka lehulehu. Aia hoi a hoololi hou ia ke kanawai a haawiia i na makua he kuleana na iloko o na kula aupuni, he leo hoi no ke koho ia ana o na kumukula aupuni.

            He pono e hoomanao ia keia pilikia nui ke hiki aku i ka wa e koho hou ia ai na Lunamakaainana i mau hoa no ka Ahaolelo Kau Kanawai.

Na Kula Kuokoa a ka Ekalesia o

WAIALUA I MALAMA AI.

            No ka ike ana o ka ekalesia makua o Waialua i ka haalele ia o na keiki e ke aupuni me ka malama ole ia o na kula, ua hoala aku lakou iloko o na makahiki elua i hala iho nei, i na kula kuokoa ekolu na lakou e malama. Ma Kahuku hookahi, ma Mokuleia hookahi, a ma Kamooloa hookahi. Ua loihi loa ke kula ole ia ana o ke kula aupuni ma Kahuku, a ua kanaka makua kekahi mau keiki o laila me ka ike ole i ka heluhelu. Na G. Leleo a me kana wahine i malama ia kula ma Kahuku a me Waialee a hiki i ko laua wa i holo ai maluna o "Hoku Ao" i ka Pae Aina o Kilipati e ao i ko Tapiteuea poe keiki naaupo.

            I keia wa, ua lalau hou iho ke aupuni i ke kula ma Kahuku, a ke malama nei lakou me ka uku aku i ke kumu. A ua lohe mai makou e kukulu ana ke aupuni i hale kula malaila.

            Pela hoi ma Mokuleia. Ekolu makahiki i malama ai ka ekalesia o Waialua i ke kula malaila me ke kokua pu no o na makua i kekahi wa. I keia manawa, ua hoolimalima mai ke aupuni i ka hale kula o Mokuleia a ka ekalesia i kukulu ai, a ke malama nei ke aupuni i ke kula. O Pelekane o Waimea ke kumukula i hoonoho ia aku malaila e ao i na uhane keiki o Mokuleia. He umikumamawalu ka nui o kana mau haumana.

            Ua ulu pono a ua hua, a ua oo ua hua uhaha o na laau a ka ekalesia o Waialua i kanu ai. He pono hoi, a pololei maoli keia hapai hou ana o ke aupuni i ka malama ana i keia mau kula.

            Ina makahiki i hala iho nei, ua uahau ua na makua o Kahuku a me Mokuleia, a ua hoolilo ia na dala no ka hai keiki me ka hooneleia o ka lakou mau keiki. I keia wa hoi, ua hoi na dala auhau a i na keiki a lakou.

            Ke mau nei no ka malama ana o ka ekalesia o Waialua i ke kula ma Kamooloa malalo o ke alakai ana a Mr. D. W. Kapua, ka makua aloha i na keiki o ia wahi.

            Ina pela hoi ka makaala ana mai o na makua a me na ekalesia ma na wahi a pau i hooneleia e ke aupuni, e aho la hoi ia, aole e hoi hou na keiki a kakou iloko o ka pouli o ka wa ike ole i ka heluhelu palapala.

He mau olelo hoakaka.

            Ua haohao paha ko makou poe heluhelu i ka puka ole aku o ka Moolelo Makaikai Honua a puni, i kakauia e W. H. Kaauwai. Aole no makou ka hewa o ia hoopuka oleia ana. Ua hoi aku ka mea nana e kakau i Wailuku, a ua waiho iho i ka olelo hoolana ia makou, e kakau mai ana no ia mai Wailuku mai. O ka makou keia e kali nei, a ina e hiki mai, alaila, e waiho ia aku no imua o ka poe heluhelu o keia nupepa. Ke lana nei no hoi ko makou manao, aole oia e hooki wale ana me ka ike ole ia o ka hopena o kana huakai makaikai honua.

            Ua hoolahaia ma na kolamu olelo haole o keia pepa o ka hebedoma aku nei i hala a me keia pule, ka moolelo o ka hana a na Misionari Hoolepope ma na mokupuni o Borabora, e hoopuka pu ia ana no hoi ma ka olelo Hawaii i keia pule aku, i ike ko makou poe heluhelu nupepa ma ka olelo Hawaii.

            He mau la pokole koe, oia paha elua pule, alaila, e holo aku ana ko kakou kialua Misionari "Hoku Ao" i na Pae Aina o Fatuhiva, no laila, ke kau leo aku nei makou i ka poe i pili makamaka no na Hawaii ma ia mau Pae Aina, a e manao ana e kau wahi leta aku ia lakou, e hooili mai ma ko makou nei keena hana, a na makou ka hoomanawanui ana i ka hoouna aku ia lakou. Mai palaka oukou i ke aloha aku ia lakou, o mea loa ia mai hoi auanei i ka ma@ua.

Hoike Kula ma Kaneohe.

            Ma ke noiia ana mai e ka Peresidena o ka Ahahui kula kuokoa o Oahu nei, ua hele maua e makaikai a e kokua ma ka Hoike hapa makahiki o ke kula kuokoa ma Kaneohe i aoia e J. S. Kamai. Ma ka olelo Enelani ke ao ana o keia kula. He iwakalua na haumana, a ua oi iki ae no i kekahi manawa. O ke kulu keia o na makahiki o ke ao ana o keia kumu maanei.

            Ua loaa no ke kumu e mahaloia ai na haumana ma ko lakou ano o ka hele ana, o ka noho ana, a me ka hooponopono ana ia lakou iho iloko o ka manawa e kula ana. Me he la no ua malama pono ia. Ua mahaloia no hoi ke akamai ma ka heluhelu ana ; no ka mea ua puka pono no na huaolelo Enelani, a ua hiki no i na haumana ke unuhi ae i ka hapa nui o ka lakou i heluhelu ai, a hoike mai i ke ano ma ka olelo Hawaii. Ma ka Hoikehonua ua maopopo no ka makaukau o na haumana. He maikai no ka buke a lakou i aoia ai ma ia lala o ka naauao, oia no o Cornell's Intermediate Geography. Ma ka Hoikeolelo (Grammar,) ua ikeia no ua hele imua na haumana, a me he mea la ua lilo no keia ao ana ma ka Hoikeolelo Enelani i mea e maopopo loa ai ko lakou ike ana i ke ano o ko lakou olelo ponoi o Hawaii nei.

            Ma ka Huinahelu nae ka maua i ike ai i kekahi mau ano makaukau ole, a ma ka papa mua no keia hemahema. Ua ano pohihihi paha na huaolelo Enelani e pili ana ma ia lala o ke ao naauao. E aho no e akahele aku a hoomaepopo loa ma ka wehewehe ana i kahi o ka Arithmetie i pau i ka hanaia. Eia nae ma ka Helunaau ua holo pono no ka hai ana mai i na ninau. E pono no i ke kula e haawi i kekahi ikaika ma na hana o ka papa eleele. Aole i hoikeia ke kakau lima o na haumana. Ma ka himeni ana ua ano makaukau no. A i ka nana aku he mau eleu wale no na haumana o keia kula.

C. J. LAIANA,

J. F. POKUE.

            OWAI KA NEA PALAKA?––I kekahi la o ka hebedoma aku nei i hala, ua loaa maloko o ka Hale Paahao ma Kawa, kekahi mau ki pahu-dala, o kekahi mau pahu-dala o na haole ekolu o keia kulanakauhale, i lawe malu ia e na paahao mai loko aku o ko lakou mau hale hana ma Honolulu nei, i ka wa i ike ole ia ai e ka lehulehu a me na mea nona na ki, aka, ua ike ia nae maloko o Kawa keia mau ki i haohao ia e na ona nona ia mau ki. I ka hoomaopopo ana, no ka hemahema maoli no kekahi o ka malamaia ana o na paahao. Mamua iho nei, ua hoomoeia kekahi mau paahao mawahe nei, aole maloko o ka halepaahao, e like me ke kau ana a ke kanawai ; a i ka hora 3 a 4 paha o ka wanaao poeleele loa, ua hookuuia aku lakou e hele i ka lakou mau hana. Pela mau lakou i hele walewale ai ; a ma keia mau la koke aku nei no, ua lawe malu aku lakou i kekahi pahu dala, a hao ae la i na dala a pau maloko, a kaana iho la i ka waiwai pio. Ua ikeia, o kekahi o ia mau paahao nana i lawe i keia pahu dala, he wahi kanaka no i paa mau maloko o ka halepaahao no ka aihue, oia o Umauma. Kupanaha ka hoohemahemaia ana o na paahao i kaulana no ka aihue, e hele ana iloko o ka po, me ke alakai ole a luna ole hoi nana e kiai pono aku ia lakou. E nana ke Aupuni i keia puka liu o kou mau kanawai, a e ike iho, he palaka loa kekahi mau Kauwa Aupuni.

NU HOU KULOKO.

Oahu.

            Ma na mea hou i hiki mai ko kakou nei mai Kapalakiko mai, ua ike ia iho, ua pinana loa ae ke kumukuai o ke ko ma Kapaiakiko i keia wa, nolaila, ke awawa nei ke kiapa D. C. Murray i keia mau la a hoio koke aku.

            Ma ka Poaono aku nei i hala, ua make iho ka wahine a Puhalahua o Honolulu nei, a ua ukali aku ma ka meheu o kana kane i make e mamua. Ua waiho iho laua i na pomaikai maluna o ko laua hooilina, i kekahi o na Kamalei Haku Alii o kakou.

            He kudala nui ma ka Poakolu iho nei, maloko o ka Hale Kudala o Adamu a me Waila. O na waiwai i kudala ia, eia no na lole a me na waiwai e ae a ka moku waiwai o Walakahauki i lawe mai nei.

            HOI NAI KA MOIWAHINE––Ma ke kahakai nui Poakolu nei, ua ho@a ae ka mokuahi Pele i kona mahu, a ua ku aku u ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, malalo o ka nuku o Puuloa, a ua hoi mai oia me @@@ @ mau ohua a pau.

            Ma ka Poalua iho nei, maloko nei o ke kulanakauhale, ua malama ae kekahi makuahine a me na makua i ahaaina palala no ka hanau ana o ka lakou keiki a moopuna hoi, nona ka inoa o Keaka.

            HOPE KIAAINA NO KEIA MOA@@@NI.––I ke kaawale ana aku o ka His Ex. J. O. Dominis ma ka huakai makaikai ma keia moku, ua hookohuia o Col. F. S. Prau, i hope Kiaaina no ka wa e kaawale aku ai.

            Ua kauia maloko o ka Aleminaka o ka Hale Pai Palapala Aupuni, o ka la hanau o ka Moi o Perusia, a@@ mawaena o ka la hoomanao o ko kakou nei Aupuni. No ka manao paha e ki pu aloha mai ana lakou i ka la kuokoa o keia Aupuni.

            Aole paha e pau koke ka Aha Hookolokolo Kaapuni o Maui, @a@ aole i hoi mai nei ka Aha Hookolokolo i hele aku nei, aka, o kekahi lohe wale o makou, e holo ana paha i Wailuku no kekahi hana nui malaila.

            NELE HANA OLE.––No ka pau loa ana aku o na moku o ko kakou nei awa, nolaila, ua hoonele ia mai ka hapa nui loa o na papa lima hana moku kanaka o Honolulu nei, a ke k@oe hele wale mai nei no me ka loaa wahi hana ole.

            HULI HOU E NANA.––Ua hoounaia aku i na Kahu Makua o ka Ekalesia Euanelio ma Hawaii nei, kekahi mau apana buke baibala hou mai nei, no ka papa a hoohuli hou ana i na wahi hemahema @uku i koe, a e hooponoponoia a hoounaia i Amerika, e pai hou ai a nui loa.

            KA NOHO ANA O HONOLULU NEI.––I keia mau la aku nei, ua kolo mai na kui anu a ka makani Waikoloa, a hoano e mai ka lewa i kona ea, e hohola mai ana maluna o ke kulanakauhale i ka huihui maikai e oluolu kupono ai, aka, i ala ae nae ka hana i kakahiaka, hukiki lua i ua mea he anu.

            MAU LA ANAE-HOLO.––Ua ola ka makapehu ia o ke kuewa i keia mau la aku nei, no ka punia ana mai o ka anaeholo (amaama) maloko o ke awa o Honolulu nei. Ua ku ke ope, hana kahaawe i ka ka mea he make pono ke kuai ana i kela mau la aku nei i hala. Ma kekahi mau hale, ua kuai nui i ka ia, a ua ku kaulai.

            Ua lohe makou, ua hoohakui iho ke olai ma ka mokupuni o Oahu nei, i kekahi la o ka hebedoma aku nei i hala, a ma Koolau nae paha ke oolea iki o ia hoonaue ana. Ua ike no paha kekahi poe o Honolulu nei, a o ka nui, aohe i ike. Aneane hana ino hou no ka paha auanei ua wahine nei o ka lua, ke hele nei ka nakolo i na mokupuni.

            HOOHANOHANOIA.––O kekahi o ko kakou haole kalepa, o F. A. Schaefer Esq., he Kanikela Perusia oia no kela aupuni, ma ke alo Alii o Hawaii nei, no na makahiki lehulehu i hala ; a no kona makaala ma kana hana, ua haawiia mai nei iaia e ka Moi o Perusia, ma ke kau ana ae iaia ma ke kea o ka Aeto Ulaula. He makana hanohano loa keia i haawiia mai iaia.

            HE MAU LIO KALEPONI.––Ma ke ku ana mai nei a D. C. Murray, i ke kakahiaka nui Poaono aku nei, mai Kapalakiko mai, ua hooiliia mai maluna ona eha mau lio maikai loa o ke ano lio aina haole. Elua lio no ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, a hookahi no Col. F. S. Pratt, a hookahi no Mr. Wi@i.

            HAPA KA HAE HAWAII.––I ka la Sabati iho nei, ua haohao kekahi poe o ke kulanakauhale nei, i ka ike ana aku, e hapa mai ana ka hae o Puowina a me ka Poo Oihana Aupuni ma Honolulu Pa. Ua ninau aku a ninau mai, aka, mahope o ka hooninole loihi ana aku, haiia mai ana, "I hoohapaia kela mau hae, he hoailona no ke aloha o keia Aupuni ia Hon. D. L. Gregg, i make ma Nevada, Amerika Akau.

            KAA HOLO HONUA.––Ma ke ahiahi Poakahi aku nei i hala, ua hoaoia ma ke alanui Kalepa, mai ka hale lio aku o ka Pepee ka holo ana o kekahi wahi kaa huila elua, e ku ana kekahi mamua o kekahi. Mai Kapalakiko mai keia wahi kaa, a i hooiliia mai no kela haole maluna ae. He wahi kaa keia, na ke kanaka no e noho ana iluna e hehihehi me kona mau wawae, alaila holo. Eia wale no paha ka pono o ka holo pololei, ina e hoohuli ae i ka wa e holo ana, he huli pu wale.