Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 14, 3 April 1869 — Ka oihana kumukula. [ARTICLE]

Ka oihana kumukula.

j Hc like o!c ni\ mantvo oka lohulehu niai !o a o no keia oihana i olelo ia ma ke poo o ! Ueia kulai olelo ana. Oia hoi, manao mai i kahi poe he oihann haahaa ia, o kahi hoi he ioihana nui a hanohano ia, a o kahi hoi he ; oihana luhi, a emi ka uku, a pela waie aku. !A e iike nie ka nianao oJ. W. K. Kauau- - kiukiu o Makawuo i olelo ia nm ka helu 12 ;o kou la hanau, pela io no na manao o kahi , poe, aole hiki ke hoole, o ina hoole iho, no j ka ino mai ia. j Aka ea !ua ratio like no ko'u manao me ko ka mea, a mau mea paha, poe a me na ; poo e ole'o ana, "o ka oihana kumukula" he oihana nui a hanohano. Aka nae, ma ko ;knkou nei aupuni. a iwaena o keia Lahui ; Mawaii, ua laweiawe la keia oihana, me he , mea la, he oiliana liilii o!e wale, a aole hoi ;ia he mea e ninau iho ai, aka, e hele ae no 1 a nana kino i na kula la o ke aupuui i keia alaila, pau kuhihewa ia Hilo paii ku, 'oiai hoi, i ka nana maoii ana, uiei, h:\fo ana i i na kula iloko o ke au okoa nei, aoie i like • loa me ko kela au kahiko. Peia hoi, ina | kaupuona ia ua kula o keia au, malalo iho o i ka hooponopono ana a A. Fornander ke Ka- ! hukula nui, me na kula o kela au, malalo o ■ka mana i like me ke au i noho Peresina ai ' o Hev. Limaikaika no ka Papa Heonaauao. | ua mama a ole wale na kula o keia wa, kau. maha no kela, nani wale ia ! Aole hoi owau

wale no ke olelo ana no keia mea, aka, e lilo ana ka lehulehu mai Hnwaii a N'iihau i mau' ikemaka no ia ano, nolaila au i oieioai. aloha no hoi ka wa oiai na niho, nani wale i;\! Aka hoi, aole nae e lilo ana ka o!c wale o na kula o keia au i kumu nui na kakou e inaoi ai, ine ka olelo iho, he oihana haa- ■ haa mea ole wale ka oihana kumukuLi a ikaua e kaii koi mai nei. Aka, be wahi no Ua e alakai ia kakou e ike pono iho. oiai hoi, |aole i pono i ka mnkapo ke hoole, aole he j inalamnlama o ka la no kona ike ole ona ia ! mea. Pela no hoi, aole iae kakou i ko ke f kuli hoole nna, ao!e he leo, no kena lohe ole ana ia mea, nolaila, ona mea a pau i hana ia i kue ole i ko ke kanaka noonoo, a i ole ia, i kiekie wale aku paha i ko ke kanaka, aole pono ia ke hoole iho no" kona ike ole. ) Nolaila hoi, ina hoole, a oielo paha kahi poe me ka i ana he oihana haahaa keia; a ina ike maopopo kakou, ua oleloia no kona ike ole, aiaila, e pono nn e hoole kakou ia lakou. No ia ano, ua pono no ia kakou ke olelo maanei, me na hooiaio pu e olelo ana, he oihana nui a hanohano ka oihana kumukula. He mea j>ono nae ia'u e hooia he oihana nui keia. alaila, he mea hikiwawe ke olelo, he oihana hanohaao. 1. He oihana nui keia. (1.) Na kanawai oka hale kub. He mea uui ka imi ana i tnau kanawai no ka wa e kuia ai, no ka mea, i o!c na kauawai, pehea e lanakWa ai ke ao ana ? Aole, no ia mea, he tnea nui ka huli ana ia mau rula i me.i e hoomalu pono ai i!»ko oka wa kula. No ka mea hoi, ioa k>tu ia m kamwai o like me ka manao waK? oo o ke kumu, rae kona manao wale ua hiki. a e pono ana pahi i na hauinana

p-.no i keu kin:iwai. Awa. i ki heao aria p feaQ ia mau aea i minio w.i;» ni be pone, oa ;a i nea ootoa * kiu:u w».. hik» ke ma»jfna. No;a?:j. p,-h<--i na o?-io.:u anei ? [ kuu m n-? .v/,' U ; u mai na w:oe.oo - ir ,o no ke j:i«fcsu hikou :a kuhi. he!e a noho i kul<i e ae. a i oie nono mau t ki::i, p»;e tho, a u..j ni '.•:,< 5 no k"T h>. Ulll3 V, \, -1 h : x 5 mea e 0: - o t\.\ kewi. na ko u ino niae.h ar.a 1 kekahi nnu ku.ha. u.i kau ia na kan.iwn eo'e-% p!?, «r#.int* h.*i Ile i ka haur...i'm ke !ih» ia i mea huhu, a horinh« e'o o ke ke.k'. 1 ka ; »eo 0 kt? kumu, pakike a ho-'hohe oi-.' nnoii | no, ak*a, t (oaa na kanawa? imnkai. oluelu. i alaiia, ua Lokahi pu nx keiki me ke kuniu, o, ka poeio loa no ia. Noi n'a, oka loaa ana , 0 na kanawai nnikai. h-? nui ka luhi o ka . imi nna i loaa. i Ka hooko io ani i na : kanawai. U-i loaa «?e hna kniiwii. oka ! mea i koe, o ka nnna aku i ko ka haumana j kue ana ia nmu kaniiwai. eii waie no koe e < pono ai. oka hooko. No'a li, i kou h<.»opai! nae, ua hi iia ka haumana a eha, kahej ke koko o ka manamana a p*?!i aku.l Pela no au i ike maka ai. ouu r«u ma nn ku-i !a apana, a peia hoi i iohe ia. ua hana kekahi poe kumu pela, alaila ea ! pono anei ia hoopai ana o ko kumu ? "Ae." pela mai knhi poe, a hooie kahi. a o kahi poe e ae i mai lakou, 41 he mea ia e iu.he ai. i eie e kue ike kanawai.'' Ae «o hoi paha. he mea la e mniu io oi, aka. he pouo auanei e hoopai ke kumu i ka hauinana liii:i hjokui i 10 laau, no ka paa oie o ke akoiukoiu, n»e ka hiii ma kona lima epiopio pnlup:uti, a kahe ke koko uiauh ? he pono anei iaia ke hili 1 ka haumana ma ka lima, a aneane moku ka manainnna iki ? he pono anei ia e huki i ka pepeiao o ke keiki a aneane e moku no ka waiaau ? Ke hai aku nei au aoie pooo īa, oiai,- ua nui ioa ke kuhihuwa o kekahi o na kumukuia i ko lakou manao ana. o ke eoiea o ke kanawai ka mea e pono ai, aka, e nana

oe i kahi wa, ua iilo loa ke oolea o ke kanawai i mea ole i ka haumana. Eia hoi, o ka hili ana o ke kumu i ka hauinana no kela a me keia hewa, aole like iki. £ia ka like ole, hiii ia i kahi ao(e ikaika loa, i kahi ikaika loa, oiai, aole he ana o ku ikaika e pono ai, nolaila, ua hoopai no e hke me ka manao. Nolaila, o ka hooko ana i na kanawai, he mea nui in, a he pono no ke noonoo iho, a pehea la e hooko ai ? Penei: e hooko me ke aloha io laia. mai hoopai no ka huhu, aka, no ke aloha, e hai iaia i kona hewa nui, \ ke kue maoli i ke kanawai o ke kula, paipai iaia e malama, mai aee kue hou. Ka wa e hooko ai ia mau kanawai. He mea mau i kuu ike ana i na kumukula o kahi a'u i ike pono ai, penei no ia : ina ike ke ; kumu e wulaau -»na l.nhi nlaila, o ka hele aku la no ia, a hi!i ikaika i ua keiki la i ka laau, a eha ke keiki, a no ia eha, ua uwe ae la, ine ka olelo aku, " ina uwe hou ! oe, eha loa oe ia'u," a i o!e ia, kahea aku h ia i ua haumana walaau nei e hele mai, i ka ; heie ana mai, kikoni in aku ia ka lae, huki ia ka pepeiao, me ka ninau pono ole, oiai, ■ ua pii ke kai o ua kumu nei. Pela mau i | hana ai kahi poe knmu, a o kahi pee koho i luna nana e nina na ke;ki walaau, a pela aku. A mahope hai aku i ke kumu i na I' keiki kue i ke kanawai o ke kula, a ni ke kumu e ninau pono, a akaka hoopai ii o |a, i ka wa paha e pau ai o lie kula, a i ole ia i : kahi wa e uu. I ka hiki ana mai oia wa ua hanaia ia hana, aka uae, o ka nui paha o na kumu, eia keia, o ka wa no e ike ni, o j ka wa no la e hoopa\ aku ai. me ka ninau o!e mainua a akaka pono. Nolaila, ke ni'nau iho nei au, i ka wa hea la e hooko ia ai ke kanawai? Ke pane aku nei au la oe, mahope iho o kou ike ana ia hewa, oia hoi, , aia a puu ae kou huhu, oiai, he hanwina kuuna ia no na kumu ka huhu i ka wa e ike ni ua waiaau keilīi, a no :a huhu, ua hoio oin a hoopai īkaika. a peia i !oaa ai ka alala o ke keiki me ka uwe nuiana. Nolaila, ua apo pono ia ka wa e hooko ai e keia ; manao, aia a ka huhu o ke kumu, alaila hoopai aku. Pela hou i kou noonoo ana i keia ano, li'o ae la keia i oihana nui. (4.) Ka noho maoii ona inai e hoomalu, oia iuca nui ia e pnio maoli oi. I kahi wa, ua pau na kanawai i ke kau ia, aka, o ka noho kino maoli iho e hoomalu ai, alaila, ea ! hemahema maoii kahi o na kumukula, ike ole ' maoli no hoi i ka hoomalu ana, nui ka \vaiaau ana o na keiki, me he mea ia, o keia ano paha ke ano ke ike maoli ke ku-' ; mu i ka hooma'.u kula ana, Wa'oi a kahi! poe, k, he mea nui ka hoomalu ana," pela io I no. he men nui īa, oiai. aia a makaukau ke i kumu i ka hoomalu ana, alaila, ua maiuhia, a i ole e maluhia, ala>]a, nui ka haunaele iana, e i'ke no me kekahi o na kula o kei« j wa e walaau mai nei. me he mea la, aole be kuia, a peia. Noiaila, i kou lawe ana i ke- | ia ano, alaila, i»c mea nui keia. (5.) Ke |ano o ke ao aua. Auhea oukou e na kumu- ■ kula mai oao, e hoomaopopo oukou i ke ;ano io o ke ao ana. j fle mea nui ia, oiai, i ke ao ana a kahi o 'oukou, a o kau hoi, penei no i\: Ina he wa* i hi keiki bou. hai oia i keia maa hua A—W, a inahope Linau aku )a ta, heaha keia hua. j ina pba A ka hua i numao ia, ala»la, pane ojai la no kela, he A, a i kahi hua e ae, ua hke no ka haina. Pela no i ao mau ia ai kahi o na hauinana e noho nei iloio o kahi o ko kakou mau ku!a. Nolaila, i ka boomakaana o keia opio e pii ae rna na alapiio ka ike hookuikui. a heluhelu paha, au ka mea nana e keakea iaia, o ka hauhili o ke ao i.r ana, e akaka ai, ina haawi ia keia iuoa, a lawe ke kamu, a ninau aku, heaha keia hua.-ina o keia hua p, hai

;i p. X i h*a I Wue.a. fcc a. -hv-t)ku:." wahi a kc ku«nu, 'he p«, w.»hi a ui h.i!s: :n.nta nei. Pehea 1"» keia. p» : .no at»?i aoU' ph;\ ? Na oa kaiuukula no i h.im c h;ir hmi; mamua aenei.ua h,.x ir \ :a : k-\ Papa Hoonaauao kc kuinufts'j i ano'hou. a iioko o kekahi ona aoa»> inua. pui t na tuci hoakak*. oa washo roar k 1 Papa ho ' oina do ke ao ana \ keia a me UM hua, iu .M o kela a nie keia, penei kana atia hi-:, ina haawiw ka jnt>a o kahi ho- • » o ka msru» paha. a lawe kf? hn;-u a pakahi i kn inoa o keia a j i:te ke; *. hu.-i. la»ve oia i keia hua o ua moa ' \ p:nei: P, a uinau aku ika haumana, healu-• keīn hua ? eia kana. P.» aole pono e ae j ho s.i hei'unana manao hai ai>a mai, pe», nei: he F. a lawe hou ika hua elua, O, poU n«> e pane ai, e like me k* mnnio o ua , Papa nei t;e pouo, ao'e hoi e hke me ko ka hauinana pane ana f he-P. he-o. he i, he-i, ahui.i i;a ioaa keui moa ano e, penei: "Hep* heuhelhei." aka, ina e iike mo keia, alaiia, ua L v .»a keii inoa |n?nei: P-o-i-i. ua l»ke ia me ke:a t Poh, nolaiia, ke uinau aku nei au m ouwou e na kumukula, auhea ka pono i' ko oukou nnnao. o ko ka l\ipa anei, o k<«hi j keiki anei e ukiin nei ? Aka, ke ike nei »u,' 0 ka oukou i minao ai he pono, oia no ka ka j Papa, oiai. [tl.i oukou e ao nei, aka nae, ua j pono no e kiei a h.»!o i keia a me ke»a, oia hoi, o ka iiiinu nna i keia ninau, heaha keia hua * (inu o A. ki hua i ninau ia.) na wai. ; wai like ia me k.i ninau nna, penei: ow:u j ka inoa o keu hua * Aiaiia, ua pane ia mai, he A, ua hoopuka ia ka inoa oia hua, a i j keia hoi, o A. ua like uo a like, aoie nae i j munao la ua hui o he me A. i inoa hookahi. | Peia no hoi o o, i u»oa hookahi me A, aka,; e īke pono oe, *ua li!o maopopo o he i leo| lu'oikiika uo A, a peia uo o o, i ieo hOēika-; ik \ hooia ho\ no va hwa hookah» A. aka, ina | 1 hoopiliia keia mau hua hooia i ke kuiiaka, oia oheame o. a !awe i nmau penei: heaha kt-la kanuka ? Ua akaka ma keia ninau, ua koi la ka mea i ninauia. e hai mai i kona pili :.na paha. a i ole ia, i kona kulana }>uha. Aoleipau.