Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 15, 10 April 1869 — Page 3

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Maile Noneza
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA HONOLULU APERILA  10. 1869.

 

@ @ @ a pule i hoo@ e @ @ @ o keia kulanakauhale, i @ @ @ ai i na kino make @ @ lakou makemake i make, e like @ @ ma ka wa ia lakou ma ko lakou aina @ @ @ @ nei ko makou manao, e @ @ @ @ o ka noho @ ana o keia @ @ , mai kea o ana aku a ko lakou @ @ puke, S.P. A@@@@a, ka oi hoo@@@@ o ia @ I huli ma ka pono Karistiano @ ka ina malihini. E like ana paha auanei oia ma ko lakou Henri Opukakaia.

 

MAU UMEKE POI LAUHALA. – Ma ke awawa o Palolo i hoopulu mau ia e na paka o ka ua L@@ehua, ua malamaia he wahi paina puaa malaila i ka Puaono aku nei i hala e kekahi mau wahi makua e hoomanao mau ana i ka la o ka hanau ana mai o ka laua kama. Ma ia ahaaina nae, he mau maka malihini kekahi no ke kaona aku nei, a i ka makaukau ana o ka papaaina, ua laweia mau ia na umeke lauhala i alanaia a kukulu imua o ka papaaina. Mai loko mai o ia mau umeke nu hou i hoohialaai ai lakou a maona.

 

HOOKAHI BAPTIZO ANA.- Ma ke Sabati aku nei i hala, maloko o ka luakini o Ka@@@@hao, he mea kamahao no ke anaina , a he mea nalu hoi na ka manao o kela a me @, ka ike ana aku i kekahi makuahine Hawaii a me kekahi makuakane Hawaii e @ @ imua o ke ulo o ke Kahunapule me ka laua mau keiki ehiku, e kali ana no ka @ @ mai a ka laua mau hanau ola. Ao@ @ @ he kanaka e ae, aka, o ko kakou @ @ @ wale hio no ia. Ua hanau @ @ @ mau makua, he umi a keu na keiki @ @ ma ko laua poli pumehana he @ @ e ola maikai ana. Aohe i lu @ ka makuahine a me makuakane, a @ @ @ makou, mamua o ka loaa ana e kekahi mau makahiki hou, e hoolawa ia aku ana ka nui o ka laua mau keiki i ka umikumamalua a oi ae paha.

 

Ua lohe wale ia kekahi wawa kipi ma Honolulu nei mai waena mai o kekahi @ pake. I kekahi la o keia pule, ua hoaha@ paha kekahi poe pake, a ua ikeia ko @ ana ana, a mailoko mai o ia pauaka, @ @ na olelo o keia ano paha. I kekahi @ @ hele kekahi pake e hoike i kekahi @ Aupuni, eia he poe pake e ohumu ana i pepehi i na haku haole o lakou. A no ke@ ua hopuia kekahi poe o ia ano. Ao @ @ makou i manao, e pau loa ana na pa@ @ ma keia ohumu, no ka mea, eia no @ @ poe malalo o ke ao ana a ko kakou makamaka pake. O kekahi hua paha keia @  Hoopae Lima Hana, a kekahi poo hoi @ @ mai nei. Weleweli ino!

 

NA KII IWI OLA. – Ua ike iho makou malo@ nupepa Aupuni elua o keia hebedo@ malalo o ke poo, “Ma ke Kauoha” i @ @ mau poo kii e keke ana na iwi o Hua@. Ma na aina haole, ua paiia keia mau ka malalo o na Olelo Hoolaha no na @ make. I ke Aupuni ho o Hawaii, ma@ @ o na olelo Aupuni no laau make. O @ ke kii poo maluna ae? O kekahi @ o na Kuhina, eia la ke kahania mai @ ka puniu. Owai la hoi malalo iho? O ka mea paha nona ka inoa e kau ana. Hu ka aka a haalele wale, eia ka na Aupuni. Ua nui ke poo i ka ai i ka loaa a Hawaii. Ua puipui na a-u i ke kupaluia i na mea momona o Hawaii. Hakau hoi na iwi, ae, he mamo na Iwiloa.

 

MAKE MAI KUHEWA. – Ma ke ahiahi Poakahi iho nei o keia pule, ua kau aku o Kapena Akoni, (kanaka Hawaii) maluna o ke @una e holo ana i Kauai. Me ke kino ola maikai a ikaika kupono hoi oia i a-e aku ai, aka, ia lakou i kaa aku ai mawaho loa aku o ke awa, loaa iho la oia i ka mai kuhewa, aka, aole nae i loaa iaia ka maha. Hehee a make iho la oia, aole nae i lele loa ka hanu. Hoohuli hou ka moku, a na ka waapa, hoi i kauo alupe mai iaia me keia kaumaha. Iaia i @ ai ma kona hale, mamuli o na kokua ana a na makamaka, akahi no a kaili loa ia aku kona ola a waiho iho la ka lepo no ka lepo. He Hawaii keia ua kaulana ma na pepeiao e na kanaka apau, no kona akainai i ka hookele moku ma keia mau kai, aka, aole nae o kona akamai honua ka mea e lanakila ai oia i ka elele a ka make. He oiano ka olelo a ka Buke hooweliwelu, e pau ana na mea nui a me na mea liilii i ka make. Ua waiho oia i na kanikau ana maluaa o kana wahine, ka ohana a me na makamaka. Ma ka Poakolu iho nei, ua kanuia aku kona kupapau ma ka ilina o Kawaiahao, me kona mau kini makamaka.

 

PUALI INUWAI MA EWA.- I ka Poalua o ka pule i walawala aku, ua hoomaka ia ka hoike hapaha makahiki ana o na kula la aupuni ma ka Apana o Ewa, malalo o ka noho Kahu ana o S.W. Mahelona Esq., malaila pu ka Peresina hou o ka Papa Hoonaauao, ka Hon. W.P. Kamakau kahi i makaikai ai no kana hana. Mahope o ka pau ana o na la hoike ekolu, ua hui na kula a pau i ka Poalaima ma loko o ka luakini hoolepope ma Ewa, no ka hoolohe ana i ka lakou mau mea hoolana manao, a na kaihuakai hoi lakou no ka malama ana i ka Puali Inuwai, ka mea i hana ia i ka wa i au wale ka la, a akahi no a hapai hou ia, aka, he hana mau no paha ma Ewa i kela a me keia makahiki. No ko makou ike maka ole i na hana, nolaila, ua hiki ole ia makou ke mahalo a ke hoole, aka, o ka makou no e hoohewa nei, o ka loheia ana mai, aohe hoolohe o na kanaka Hawaii i ke komo ana iloko o ka luakini. Me ka hookele nui a hakihaki ka laka puka ia lakou i komo ai. Nuwai la ka hewa?

 

HE HANAU @ @ @. – Imua o ka Aha Kolokolo June o Honolulu, i ka Poaha iho nei, ua ike iho makou, ua laweia ae kekahi wahi keiki nuku hapahaole imua o ka Aha, no ke ka hoike ana, no ka hihia apuka i hana ia e Mahu ma. Ma kana mau hoike ana a pau, he olelo na ke kanaka makua, a o ke kanaka makua no nae paha a e lauwili ae ana i kekahi wa. O ka ia nei, o ka hoike no e like me kana ike. Ina pela kekahi poe e ae, ka palolo i ke kamailio pololei, alaila pomaikai.

 

MAU KAUWA PAKE I HOOKUUIA.- Ua lohe pololei loa mai makou, ua kauoha ka Loio Kuhina, ka Hen. S. H. Pilipo, i na pake kauwa a F. Mokina i make, i hoopaaia maloko o ka palapala hoolimalima no kekahi mau makahiki, a i kulike ai me ke Kanawai, e hele e like me ko laua makemake me ka hoopilikia ole ia. No ko laua makemake no e noho malalo o ka ohana o ko laua haku i make, a u i holo pu aku lakou i Lahaina. Ke mahalo neo makou i keia hana ana a ka Loio Kuhina, aole i hoohalikeia me na pake paahana me na mea a pau o ka mahiko me he paa bipi kauo la. Ina me keia ke aupuni Hawaii e hana ai, ke kuai pu ia o na kauwa alaila, iloko o na makahiki kakaikahi i koe, e lilo ana na mokupuni o Hawaii nei, i wahi e hoopunana ai i na malama ana o ka poe hookauwa kuapau, e like paha auanei me ka hana a na mokuaina Hema o Amerika Huipuia. Ke ao mai nei nae na pake kauwa o Mokina, i alanui e hele ai no na pake kauwa e ae i make ko lakou mau haku.

 

NA PAKE LIIA.- I ke kakahiaka o nehinei (Aperila 9,) mahope iho o ka hora 9 me 5 minite, i ku like ai me ka olelo hooholo a ka Aha Hookolokolo Kaapuni o Maui, ua liia maloko o ka pa HAlepaahao o Kawa, na pake nona na inoa Tin ah Chin a me Agnee i ku ka hewa hookolokoloia ana; o laua na pake nana i pepehi a make loa ia Kaaueaina me Napua, he mau kanaka Hawaii i noho ma Hamakuapoko Maui. Iloko o ka makahiki 1967 ko laua pepehi ana, oiai e noho ana ma kahi kuaaina o ua mokupini la. A mamua ae o ko laua laweia ana mai i ka Amana, ua helehelu muaia aku ka Palapala ae make. Ua laweia ae laua a ma ka amana. Ua namu pake mai, a aloha-kaua-ka pu mai hoi. Ua pule pu laua me Ahiona. MAhope o ka amene ana a S.P. Ahiona maluna o ka amama, ua hookuu kokeia iho laua. He 20 a oi na minute o ko laua kau ana, alaila hoike mai la na Kauka Hopemana, Minuteole, a me Kauka Iwa, ua lele ka hanu a ua make. Oia iho la ka hoopai weliweli no ka hana pepehi kanaka, a lawe wale i ke ola o ka Hawaii me ka hala ole.

 

PAU OLE KA APA A KA HAWAII.- Ua kau leta mai o S.K. Pokea ia makou, malalo o keia poo maluna ae, o ke ano nui penei no: Aia kekahi wahine i uluhia e ka uhane haukae e noho ana ma Kailua, Koolaupoko, o Nohokaha kona inoa. Ua kuu pau ae oia i kana hooleoiki me ke kapa ana iaia he akua ike a hoopono. Ua nui ka poe i hele aku e ike, a ua lilo ka la Sabati i la inu awa no lakou. Ahea la pau ka apa a ka HAwaii e hoomanamana nei i na akua aumakua? I ka wa hea la ka kakou e naauao ae ai a haalele loa aku i na akua hoomanamana? Malia paha no ka noho kapulupulu no o kekahi poe ike kanawai kekahi kumu o keia lohe ole. Kupanaha? Ua oki mai auwana hou ma ke kae o ka lua.

 

O ka mea no nona ka inoa maluna ae, oia no ka i waiho hou mai he wahi hunahuna, a penei kana: “O MAhoe o Kailua, na hoolilo ae nei i kona hale noho no ka poe pepa pili waiwai.” Ina he oiaio ka ko makou mea kakau inanao, alaila, ke paipai nei makou i na kaiko e i aku ka mea ai, kuu no loaa, aohe mea e nele ai. He palaualeo maoli paha i imi ai i ka pili pepa?

 

Ke aie hou nei makou i ka lokomaikai o ko makou hoa maluna ae i ka hoike hou ana mai i keia mea hou. Ke olelo nei oia, aia ma ke kanawai, ua hookaawaleia hookahi wale no laikini kuai awa ma Koolaupoko, ma Heeia, aka, i ka hele ana o kahi poe o Kapaa, ua loaa mai no ia lakou na pupu awa mai Puakoki mai. Pehea keia hana e ke aupuni?

 

Na kupapau he iwakaluakumamaha.

 

He mea mau ma na anaina kumakena ka manao ana no ka mea i make, a he mea menemene loa hoi na na naau ka ike ana aku i ke kino kupapau o ka hoa’loha e waiho mai ana. Aole nae paha he anaina i oi aku o ke kaumaha a me ka manao kumakena e like me kekahi anaina e nana ana i na kino kupapau he iwakaluakumamaha. He mea menemene ka ike ana aku i na kino uhane ole he lehulehu wale e waiho like mai ana i ka wa hookahi. Aohe mea e nele ai ke aloha, aohe e nele ka u ana a me ka hookahe ana i na waimaka, oiai, e waihu like mai ana na kino wailua o na hea. Ke waiho mai ke kino kupapau o ka hoa’loha, aohe e nele ka hoomanao ana ae iaia- halialia wale mai no, aole e nele ka hoomanao ana i kona hiohiona, ke kuku pu ana ka launa ana, - ae na ia mau mea no e huki mai i na waimaka mai na lihilihi mai.

 

I kekahi la o na pule hala ae nei, ku ia mai la ka manao ia’u e hele e ike i na hana ma ka halepulr pope, i Roma ma Honolulu. I ke kani pono ana ae i ka hora ewalu, hiki aku la wau ma ka puka e komo aku ai iloko oia hale hoomana. O ko ka malihini mau he hopepe, pela no au i ku iho ai ma ka puka me ko ano hoomenemene. Ia’u nae e ku ana, lohe aku la wau he mau kanaka @ kamailio ana, he mau hana @ loko no ka make ana o Iesu, o ka po na i make ai o Iesu. Komo mai la ka manao iloko o’u he mau kanikau paha kekahi e hana ia ana, o ko’u komo loa aku la no ia iloko a mukiki mai la no au i kuu wahi iho; wiliwili no ko i ala huelo, a hahai oiai la no mahope o’u; a komo aku la maua. Pili wale ae la no au ma kapaia, a i nana aku ka hana ia loko, keu no hoi ka maikai. Ua maamaama o loko i na kukui ihoiho, a he mea nui, he kuahu ke ku mai ana ma kekahi aoao, ua hoonaniia i na ipu pua me na kukui ihoiho. Maikai no hoi ka noho ana o ke @ @ kumakena, aohe leo pane, meha launa ole, elike no me ke ano maui o ka poe i loohia i na anao kaumaha no ka mea i make. Aohe i liuliu iho ia ku ana a’u, hooho ae ana kekahi poe i kekahi leo mele, a noonoo iho la au, he mele hoalohaloha paha no la mea make. Anoano pu mai la i ko’u mau maka, a ano halialia mai no hoi, aka ku no nae me ke kalele ana o ko’u lima akau ma kuu papalina e like me ka mea i loohia i ka manao kaumaha. Aohe o’u wahi hoa kamailio, aohe hoi wahi kamaaina nana i hoolauna mai, aku, ku no nae au me ka manao e ike aju i ke kino kupapau o kuu Haku.

 

I lawa no a pau ke mele ana, hoea mai ana he kanaka ili keokeo i aahu ia me ke kapa ano keokeo, a haupu wale ae la no au o ua Haku nei paha ua ola hou mai. Eia he haiolelo no ia po, a kamailio mai ana, lohe ole aku la hoi au no ka pakake loa. Ke ku la no au me ke ano pihoihoi, a haupu wale ae la no au no na kii a’u i lohe mau ai. Huli ae la wau na paia e aloalo ana, e ake ana o ka ike aku i ua mau kii nei, aole nae wahi kii hookahi i halawai mai me ko’u mau onohi. Ua ike mai la kekahi wahi kanaka i ke au o kuu mau maka, kuhi ka kela e nana ana au i kuu wahi iho, papai mai la kela ia’u a olelo mai la, eia iho no ko wahi ilio mahope ou. Kahaha iho la hoi au a olelo aku, auhea la ka hoi na kii o Koma nei, olelo ia ae hoi he paapu wale kii, aohe ka hoi la. Olelo mai la kela, ua pau na kii i ka wahi ia i ka lolo, a ei ae ia kii ke kau ae la maluna ou. I nana ia ae kuu hana, e kau iho ana ia kii, ua paa nae i ka wahi ia i ka lolo keokeo, a he kea eleele kai kuhaia ma ka lole. Ninau aku la au i ua kanaka nei, “no keaha la hoi i wahi ia ai na kii, a i mea eleele aha la hoi kela o ke kaha ana ae.” Olelo mai ana ua wahi kanaka nei me ke ano huhu, “ Aole ka ou ike o ka po nei i make ai o Iesu, a nolaila, ua paa na kii i kanikau ia.” Pau aku la ko’u ekemu ana, pii loa mai ko ia la wahi kai, a nee ae la no au a pili ma ka paia. Helu aku la wau i ka nui o na kupapau-kii ma na paia, mamua a mahope, a maluna aku, he iwakaluakumamaha ka huina. Ua paa wale no i ka wahi ia i ka lole kupapau keokeo me ke kea-kanikau eleele, koe wale no hookahi kii aole i wahi lole keokeo ia, oia ke kii o Iesu. Nana aku au e kau mai ana no ia, e hohola mai ana no na lima iluna o ke kea, eia nae he wahi kanikau eleele kai apo ia ae ma ka puhaka. Kau mai ua Haku la, aohe oni aohe pane; ano halialia aloha wale mai la.

 

I ka pau ana o ka haiolelo a ka mea haiolelo, hooho like ae ana ke anaina he mele ano kanikau, nana aku i ko’u eehia aole i kana mai. Hookahi mea nana e hana mamua, a mahope hooho like ae ke anaina kanikau, e like paha me nei la, o ka paa ole ka hewa o ka olelo ia’u:

 

“E Iesu”- “E aloha mai ia makou”

“E Kirito” – “ E aloha mai ia makou”

“E Petero” – “Ke kanikau ne no oe”

“E Maria” – “ Ua hala kau milimili”

“He kanikau” – “He aloha no Iesu”

“Kuu hoa hoi” – “Ke paiauma nei no au”

“E paranawio” – “Ua ehaeha kuu naau”

“Ua hala oe” – “Aia i ke ao uli.”

 

He nui wale aku hoi, o ka poina wale hoi ia’u, nana aku ia la pahee launa ole, aohe a’u kanikau i mahalo e like me keia. He lea no na kanikau e ae, aka, aohe e loaa keia, nawai no hoi e nele ka lea o ko ke Akua maoli no ka hoi keia. Hoomanao wale ae no nae au i na po pepeu o Liholiho a me ko Kamamalu, ua ano like pu loa no ka leo o keia kanikau me ko Liholiho paha, elike me nei la, hookahi no hoi mea nana e hana mamua.

 

“Hee aku i ka nalu” – “Ae oia”

“I ka nalu opuu” – Ae oi e”

“Pipio ka lei eha” – “Ae oi e”

“Ekake e ka hone” – “Ae oi e.”

 

Puiki ae la wai i ko’u mau lima me ke ano eehia, a hoomau aku la np hoi ke anaina i ke kanikau ana. No na aneane pau loa o loko i ka hana pu, nolaila, hui aku la wau iloko o ka hooho pu ana, penei nae ka’u, “Kanikau kumakena noa e Iesu.” Pau ae la ko’u pihoihoi, hookahi aku la ka makou hana ana, he ole loa hoi ke ku wale iho no, mea ia mai he waha pala. Huhu mai la mae kahi poe ia’u me ka olelo mai, aohe pela, penei a, “ ua hala oe i ke ala hoi ole mai,” aka, aohe o’u hoolohe aku. I ae la kekahi, aohe pilo kanikau, o kela o keia, e ku ana i ke kanikau oia iho la, na ka poe aku no o mua e hana pono aku ka poe i paanaau. O kela no o keia ka kakou, o ka loaa ka paha o na wahi hua kanikau. Ke mau la no ka mumuhu ana o ke anaina, a hoomaha iho la au no ke ano ha o ko’u leo i ka hookina loa. I huli ae auanei kuu hana e noke ana kuu wahi ilio i ka lele iluna ilalo me ka keo nui. Paipai iho la au ma ke poo a olelo iho la, “Tafe, Tafe, o oe no ka kekahi e kumakena pu nei i ko Haku.” Noke loa aku la kela i ka hae, me ke aoa, e lele ana iluna ilalo. Papa iho la nae au aohe noho malie iki o kuu wahi ilio, noke no kela i ke kanikau, a ano uwe @ no ua wahi ilio nei. Olelo @ la he wahine, “Kahalua, keu ka hoi keia o ka ilio uwe, na ke kanaka hoi ka uwe, eia ka hoi @ @ @ keia iho, lea lua ka hoi ka @ o keia iho i ka uwe.” Olelo aku la au, he mea mau no ia i keia ilio, ina he anaina uwe makena, oi nei pu no kekahi e uwe. Aohe hoi i pau pono na kanikau a makou i ka hana ia, papa ia mai paha no ka maka hiamoe o ke @Lui ka mea nona ka poli i hooanuanu ia mai a nele hoi i ka Iesu.        

LOSOINO

 

No na Haku a me na Kauwa

 

He elua no ano no na Kauwa i olelo ia ma ke kanawai e waiho nei, ka mua, oia no na haumana Kula i hoounaia malalo o ke alakai ana a ke kumu kula, e ae ma na mea ike hoonaauao a me na mea paahana, a ua paa lakou malalo o na mana o ke kanawai, a pau ka manawa i hoopaaia ai malalo oia mana. Ka lua o na Kauwa i olelo ia, oia no na kanaka i paa malalo o kekahi olelo aelike e hana ma ka la, malama, a makahiki paha, me ka haku hana, nolaila, ua paa no ia mau Kauwa malalo o na haku ma ka mana o ke kanawai ke pono a plolei ka hana ana, aka hoi, ina ku ole i ke kanawai ka hana a na haku la, alaila e pau no naolelo aelike, a e lio no ia i mea ole, i ke Kauwa e noho ana malalo o kona haku.

 

E pono no oe e hoolohe i na olelo a pau a kou Haku, ke ku i na mea e pili ana i ka pomaikai o kou Haku, a pela no oe e pono ai, oiai, ua paa oe malalo o koi la mana, aka hoi, i pono ole kau hana ana, alaila, e nanahu mai no auanei ke kanawai ia oe, aole no hoi he pono i ka Haku hana, a kumukula paha e hahau aku i ka oukou mau Kauwa me ka huipa kaula, a laau paha, ma na mea pili i kou pomaikai e ka Haku ana, he pono kou hoopai aku ma ka mea i ku i kanawai o na Haku me na Kauwa i pono ai oe, aole no hoi ou kuleana e ko’u wale aku e kuleana pu olua me kau Kauwa ina mea pili iaia wale no, a me kona ohana iho, e like me keia, ina wau he haumana kula malalo o ke kumu, a he leta paha ka’u mai ko’u mau makua mai, heaha la kou kuleana e ke kumu a haku hana e koi mai ai e kuleana pu kaua ma ia leta ? a ima wau e aua iho, oiai, aole ou kuleana ma ia mea, alaila, he kuleana ia nou e hahau mai ai ia’u i ka huipa, kaula, a laau paha.

 

Ke manao nei au, aole pololei oia hana ana a ka haku hana pela, aole pu no hoi he kuleana o na haku e nana i ka’u leta manao ana e hoouna i ko’u makua, a ohana paha, pela hoi oe e poho ai e ke kumu a haku hoi, mai hana wale aku i mea e poino wale aku ai kau mau haumana hana, e i mai paha auanei oe e ke kumu, he kuleana no ko’u e nana i na leta a pau a na haumana a pau maloko o ka’u kula, oiai owau no ka makua, ka mea nana e ao ia lakou @ a na mea e pili ana i kolakou mau kino, a owau no - ka makua, ka mea mana hookahi maluna ona, oiai ua paa oia malalo o ko’u mana, ae, pela io paha, aka ea; aole ou kuleana ma na leta i hoouna ia aku, a me na leta e loaa mai ana i kau mau haumana a na Kauwa malalo mai ou, oia no ka pahu koa i hoopihaia i na mea e nani ai au Kauwa, a me ko’u ohana a pau, oia, e pono oukou e na Haku a me na Kauwa e noonoo pono loa ia oukou iho, a e hana aku ma ka pono a me ka pololei, i ole e nanahu mai na mana o ke kanawai maluna o na aoao elua, aole no pono i na Haku e wehe i ka leta a kau Kauwa e noho ana malalo ou, oiai na haumana ka ipuka o ke kanawai, a e kali mai ana oia i kana mea e ale ai, no na mea a pau e hele ana mawaho o kona mau palena, oiai ua paa kakou a pau i ke apo puni ia e ka lima mana o ke Aupuni, loa ua hewa au ma keia, pono no e kala mai ia’u.

SOLOMONA K, POKEA.

Kailua, Aperila 2, 1869.

 

He Manao Ninau.

 

E KE KILOHANA; ALOHA OE: -

 

Ua ulu mai kuu manao e ninau aku, i ka poe a mau poe i ike, i kamaaina ma neia mea he kanawai.

 

Penei. Ua ponoanei i na luna kepa, luina kanana maoli, i holokahiki maluna o kekahi moku, e lawe i kekahi dala o ke kepa ana i uka nei, no ka auhau pilikino o ua kanaka la. Kei nei au aole i pono ia hana ana pela, aole no i maikai, ua kue ia i ka pono o ke Kanawai Kivila, a me na kanawai o ka aina e waiho nei. Aole nae au e kue ana, ke lawe ka luna i ka hapalua dala maoli a me elua me ka hapalua hapahaneri o ke dala i uku ia, ua like no ia me ka pauku 15S o ke Kanawai Kivila. Ua pono no hoi paha ia. Eia ka’u mea kanalua, o ka lawe ae o ua poe luna kepa nei i ke dala a ka poe i kepa ia, elua o ka auhau Kula, elua o ka aujau alanui, hookahi o ka auhau kino, hui ia elima dala.

 

Eia ka ninau. O kaauhau hea ka ke kapena i uku ai i ke Kiaaina o ka mokupuni, a i kona hope paha, e like me ka Pauku 146, penei ka helehelu ana. “I ka wa e kepa ai kekahi kanaka maoli holokahiki maluna o kekahi moku, e uku mai ke kapena o ka moku i ke Kiaaina o ka mokupuni a i kona hope paha” no na auhau pilikino o ua kanaka la; ua like no ka Pauku 147 o ke Kanawai Kivila. Nolaila ke kamailio nei au ma ka’u mea i ike, owau kino maoli nei no, o ko’u dala maoli no i kepa ai, kai lawe ia e like me kela mau olelo maluna, a o lakou nei ae paha kahi, a me lakou la aku. Ke ninau hou iho nei au, mahea, a ma kahi hea, a ma ke kumu hea, a ma ke kanawai hea hoi, i lawe ia ai keia mau dala a’u e kamailio nei, oiai ua oleloia ma ka haawina ekolu, aoao iwakalua kumamahiku, Pauku 148 o ke Kanawai Kivila, penei; Aole e uku na luina kanaka maoli i kekahi uku e pili ana i ko lakou hoolimalima ana, a i ko lakou hookuu ia ana, aole @ e @ ia mau mea poloka mai o ko lakou aku no ka hana maluna o ka moku, aka, na ke kapena o ka moku e uku ia mau lilo a pau loa.

 

E i mai paha auanei ua poe luna kepa nei a mau luna kepa a jure hoi, kai no hoomaluna ia mau dala no ka mahuka, ka-ha-ha, aole au i mahuka, a holo wale no i luna o ka moku, a hiki i kuu ia i hoi mai ai, aole no i loaa mai keia mau dala a hiki i keia la. Ke waiho aku nei au i kuu aloha i na Lana Hoopuka.

NA H. O.U. KAIKIOHUA

Pelekane, Feb. 22, 1869

 

He Inoa no Keoni

Wawalo ka luna o Waipuhia i ka leo,

He leo hoehoene na ka manu,

Kaoi hoene loa iluna o ka laau,

E kala ana i na kini ona o Nuuanu,

I Luakaha kakou e hui ai,

E kuka pu ae i ka pono a me ka poloei,

Eia iho ia nei, he milimili na-u,

Ua ike ia nei ia Kahapaakai,

Hoohihi i ke ala o ke kuahiwi,

I ka puia wale la no i ke Kamakahala,

A heaha la, oni wale mai no o Iwi Polena,

Halialia i ka makemake,

Kii i hiwahiwa nana ka lehua,

Ike i ka ono o ka pua hoonaauao,

Oi lua ka lehelehe i ka ahihi,

Makiki i ka ono o ka wai,

Nawai hoi ka ole hoohihi o ka manao,

Aia ilaila ke ala a me ke onaona,

O ka pono me ka lokomaikai,

O ka ike mai, hea mai ke maalo aku,

O ka haawi pu mai no i ke aloha,

Aloha - e -

EVA

 

Oni ana iluna ke kuahiwi o Mauna Kea,

Ohaoha ke kupu ana apapa o ke anu,

Molale ka wai o Wainu i ka poli o ke kuahiwi.

E hoau ae ana me Lilinoe i ipo kuahine.

I hoa pili no ke anu, i hoa kaana no ka lai.

Ilaila kuu manao me ka iini,

Pipii i luna me he kapa kea la ka hau,

He nani ka oiwi o Pohaku o Hanalei,

Papu ke-alo lahalaha ka umauma,

He kaikaina kuahiwi no Mauna Loa,

E ola wau i ka makani waikoloa,

Makani huihui, pili me ka now,

E iho ana e hoopulu laau,

Hooma’u lau pua, lihilihi pua Mamane,

Ne wale mai la no ia’u ka ua Naulu,

Ua malihini o kuu aina hanau,

He one ua kupa i ka ua Kipuu,

Ua kamaaina no Holuokawai,

He ua kanaka ui no hoi ia no Waimea,

He mea nui au na ke aalii,

He uleuleu na ka lehua kea,

He milimili na ka lehua ula,

A lawa ka makemake pono ka noho ana,

Kuleana ai oe ke hiki mai,

O ka’u pono nei i ike ai,

He lokomaikai no hoi me ke aloha,

A maalo mai oe heahea aku,

Aloha – e –

HOAPILI

 

Ma ka la 12 o Maraki, ua komo aku o Kiaaina Bautwell ma kona Keena Oihana Kuhina ma Wasinetona, aka iaia i komo aku ai e lawelawe i kana oihana, ua halawai mai oia me na kanaka he lehulehu, a o lakou a pau, he poe noi hana wale no.

 

MARE.

 

Nov. 2. Ma Kalaoa Kona A. mareia e Rev. G.P. Ka@@@@@ maka e Mamae k. me @ @ w.

Mar 15. Ma ia w@hi mareia no e Rev.Ka@@@@@@maka, o Kaanaaea k. ma Wailua w.

Mar 17, ma Kaneohe mareia e Rev. J. Manuela o K@@@@@  k. me Kaina w.

Mar. 21. Ma Heeia mareia e Rev. J. Manuela o L@ K@ k. me H. Maihui w.

Mar. 27, ma Heeia, mareia e Rev. J Manuela o Robert C Lands k. me V@ Ly@ w.

 

 

HANAU

 

Aprl 1, ma Honolulu hanau W. Lyallna, na Puaaiki me Keliiokaloa.

Mar. 31. Ma Kal@@jao Halawa, hanau o Kuailihi k. na Kuailiahi me Hina.

Jan. 13. Ma Kalaoa Kona A. Hawaii hanau o L@@ w. na Pipipi w. me Kala k.

Mar. 7, ma ia wahi hanau no hanau o Kalamaku k. na Pihia me Kaohimaunu.

Mar. 18, malaila hanau Samuela k. na Kahananui me Kahalau.

Mar. 16. ma Alewa Honolulu hanau o E.Maunahui w. na Kahinalua k. me Kekaula w.

 

MAKE

 

Mar. 2, ma Kalaoa, Kona Akau Hawaii, make o K@lli k.

Feb. ma Kaneohe make o Keau k.

 “   ma Heeia make o Komomua w.

 “ ma Kailua make o Hina k.

Mar. ma Kaneohe make o Ko@@@kaia k.

 “  ma Heeia make o K@wailana w.

 “  ma Waihee K@ make o Haokue w.

 “  ma Kaneohe make i Hilo, ?

 “  ma Kailua make o Kealo, ?

 “ 9. ma @ make o E@ Solomona w.

 “ 22 ma ia wahi no make o Marie Pakulani w.

Aperil 6. ma Honolulu make o N@ w. @ @ @

Mar. 28, ma  Kaumakapili make o Loiha @ w.

 

 

J.D. HALAI,

LOIO.

Keena Oihana ma ka Hale H@.  @  @

 

 

J. W. KINI PAI KII.

 

EIA NO AU MA KAUAI e @ Kii nei i na kane ai na wahine @ a me @ @ @ @ mokupuni. O ka @ o Hanalei. Koloa a me Waimea @ hoike maka no ka’u hana. O Lihue a me Kealia @, alaila pono o Kauai nei. No laila, e mak@@@ ia e na i @ a pau, ka poe @ @ @ @ malama i ko lakou maka, aia na wahine, na @ a me na @ apau. K@ @ @ no na kii @, @ @ @ @ makehewa au ke @ nui no ko’u akamai, no ka mea, @ kaulana. Mai kanalua, aka, e hele mai maloko o Aperila ma Lihue a me Kealia. J.W. KING KINI PAI KII.

Koloa, Mar. 30, 1839 @ @

 

 

NALOWALE!

MA KA LA @ O @ @. UA NALOWALE KE @ BUKE HOOMANAO. (MEMORANDUM  BANK). Ua kakaua ia ka inoa o S. N. Emerson ma ke @ @, @.

EKOLU DALA (@) MAKANA!  Ke hoihoiia ma ka @ @ @. S.N. EMERSON.

Waialua, Aper 7, 1869.

 

 

HOKI NALOWALE!

 

UA nalowale kou Hoki ma Waimea i ka @ o @ @ @. U@ H@ @ @ @ @ @ @ @ i ka @ @ ma ka aha @ akau. Ua @ @ nei nae @ @ @ i ka eleele, ke @ kona @ anama @ @ @. O ka mea nana e hoike @ @ @ @ i @ @ holo nei, a na @ @ e kii aku, a e @ @ @ i ka @ @ mai i Hookahi Dala maikai; a o ka mea i ike a hoihoi pono mai a @ @ ma Hoo@, K@ Akau, e uku @ aka au iaia i @ Dala Maikai @ @ @.                 All@ (Pake)

Maraki 27, 1869   @@@

 

 

LIO NALOWALE! $1.00 MAKANA

 

UA AIHUEIA A NALOWALE Paha mai ka paka pa aku o Rev. J.V. Poepoe ma  P@@@@@, ma ka P@@@@@, Marake 22, he lio ulaula opiopio ke koke @ makahiki. He @ @ a ma @ ia ka @ T.N.F. akula ma ka makana mahana, ke @ mai ka @ ia. M.W. POO@K wahine,

Ma Puunui, Nuuanu.  @@

 

OLELO HOOLAHA.

 

O KA’U wahine @, @ @ ka @, @ @ ke mai i ko’u wahi @ @ ke @ @ @ nei aia i na mea a pau, @ @ iaia ma @ @.       ROBERT GEET

H@, Aperil, 9, @              @ @

 

 

OLELO HOOLAHA!

 

KE PAPA AKU NEI AU IA KA POE WAiWAI O NA ANO a @ loa: MAi @ mai i @ wahine mare la MOKUULA @ @ , Oahu. Ua @ mai @ @ @ @ ma @ @ nei nae kou @ @. Aole @ @ @ @ @ i na @ a pau @, mai @ @ @ @ ia’u, @ @ @ @.      P.M. PUULIILII

W@, K@, Oahu. Mar. @ 1869  @ @

 

 

S.B. DOLE

LOIO.

@ @ @ @ @ @ @ @

 

 

C.N. SPENCER @@

NA KOMISINA KALEPA

 

E LOAA MAI ANA  @ MAI @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

HALE HUMUHUMU LOLE

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

HALE KUAI HOU @

MA KA HALE KUAI @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

HALE KUAI MAKE PONO

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

OLELO HOOLAHA.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

OLELO HOOLAHA.

 

I NA MEA HOLOHOLO @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

OLELO HOOLAHA.

I  IKE  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ Oahu i @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ mau nei ka nea @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @

@@@@@@@@@@ J, M@@@@

Kapau@@@@, MAr 22 1869

 

 

NALOWALE A AIHUEIA PAHA.

 

HE LIO ELELE @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ ma ka Wahiawa, Waialua, Oahu. @ @ @ @ @ nana e hoike mai i ka mua @ @ @ @ @ @.

Wahiawa, Waipahu, Oahu, Mar @ 1869

 

 

HALE MU!

 

HALE KUAI MEA AI!

 

HE OLUOLU LOA KE KUAIA @ O NA @ @ @ @ @

RAIKI no Waimea, K@

PALAOA @

KAMA@

BIPI @ no Ka@@@@ mai,

KOPA @ @ @ - KOPA @ @

AILA H@@@@@ AILA K@@@@

KUP@ - PAAKAI

A@@@@@@

Na mea ono @@@@@@

PIA NO HAWAII MAI,

PIA AI-

A he nui loa no na @@@@@@@@@.

 

 

OLELO HOOLAHA!

KE HOIKE AKU NEI KEIA @ @ ka a pau penei. Ua @ @ @ @.

 

“KE KEIKI PAIONOA,

@

THE PIONEEE @

I unuhiia a i @ @ ia @ ia Hanau e SAMUEL @. ANDREWS. L@”

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

MEA HOU!

Hookahi Tausani Dala Makana

@

KA MEA HOOMAU

HANA KULOKO HAWAII NEI

$1,000!!

Ma @ mau ke @@@@@@@@@@@@@@@ L@ @ AILANA @@@@@@.

@@@@@

ELIMA HANERI DALA MA KE KE @ !

($500.00!)

 

2 .... 1 ke kanaka maoli @ @ @ @ @.

 

EKOLU HANERI DALA MA KE @ !

(300.00!)

 

2 .... 1 ke kanaka maoli @ @ @ @ @.

 

ELUA HANERI DALA MA KE @

(200.00!)

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@