Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 21, 22 May 1869 — Ka hoeuli e hoopololei ai i na olelo lalau a Poohea. [ARTICLE]

Ka hoeuli e hoopololei ai i na olelo lalau a Poohea.

Ke keke inni nei ka niho o Poohea ma ka 1 Helu 17 o ke " Kuokoa, " me ka i mai, ua lalnu ka wnu no ke knu ole i ko'u wahi i no* i ho ni, a oia ko mea i kuhihewa ai o Keone i; Wailuku. Aole nu i ialau ma ia mea ; o oe , e ke kanaka makun kai Inlau, no ka mea, i ua oe e hoomapopo ma ko maua mau hua kumu, alaila, e ike oe he mea e ia a he mea . e nu. No ka mea, penei kona : G. M, Keo-! iu\ n o ko'u hoi, J. N. Keone. Nolaila, ina ; e hoomaopopo oe, pau kou kuhihee. A i nn he ike ole no ka hualu, a makolepaha, eahoi e lena ne n;e ka laau, nana pono iho a ike lea, a i ole ia e hooko aku oe i ka loane i I olelo mai ai. "E knu i ka hinu innkole i | ike oe." E ka lehulehu, owai la o maua kni j luuiuu ma keia mea, ownu anei, aole paha ?! 1 kuu kakau ana i ke kope o keie kumuma-1 nao, uu kakau au i kuu wahi i noho ai penei • Kula Nui, Maui, aka nae hoi, i k| hoopu-j kaia ana mai penei v\*ale no. Mau. No'u anei j keia hemaheina ? Aole loa ! Ua maemae j au i ke kni ka pua o ka hnla. A o oe ua ku-) hikee, no ko hoomaopopo ole i ko maua mau : hua kumu. O kou hoka no ia. { Eia keia kuhihewa ou, me he lio makn-; paa !a ka hu hewa ma kulakula, o ko olelo \ nna mai me keia : " Hilihewa nunnei kou \ manao, ke ole ke kukakukn, wahi a ke keiki ■ nanuuo a Solomona." Aole au e a|>ono na ke keiki a s>olomona ia olelo, e like me kau ; e hki paupaka nei iinua o ke akea, no ka mea, na Soiomona ponoi no ja oleio, aole na I kana keiki. Ua hele hoi oe a kanaka makua, ei i no ka oe ke lalau nei i Puna. He maino ; paha oe na k» poeo Kahua, he maa i ka hoe ma ke kuuihi; peia no oe i hoe kunihi mni i I;CI a kau ana i kapua, inai make nae, e oie uo ka nui ana mai oei o ka ieo i ke kahea. j Auwe ! Auwe !l Make au e!!! He make ka | ka n:ea pane kuhihewa me ka noonoo pono ; oie, Uuhi paha oe i ko'u uuku 9 make ia oe." 1 hoao ma» la ko hnna, pa oe ī ka hauna la- [ au a Kulepe, hui Uiuluu ana i ke one o Ha-; nakahi« lona ka ukana nui e milikaa ai. ina he ike ole kou i ka mea nana ia olelo, e aho) ko holo a Laoai, ninau īho iou inau kupuna " i kapilna ai ka enaka e Kaululaau. maUma j hoi o hai nni i ka laau kujiono, kaakna pono 1 ko maka. ina no hoi be maka pula kou, . iln, apouo aku au ia oe, ua kuhihewa oe no! ko ike pono oie, e uoho malie oe pela e ho-I ka ai. | Ke hau mai nei ko waha, me ka olelo imi, ] oa olelo aku ka wan uiai Asia Uuku ka ka j laweia ana uni o ka Oleloa lehovu i Huwa-'

ii nei. Hilahila ole oe «; na kannka niakoa i ka wahahee; aole au it olelo ia oe m3i ; A«?ia Uuka mai. Aka, o ki'u i o-eh ai ma Uuku kahi i hooiaha mo.iia ai ka o!?!o a lehoraf a mailaila ae ka hoolahaia ana roa na wahi e ae. Ua akaka ia'u ma k«ia mea, oa hoka oe ia'u, no ka a<?!e oe s ho*3,'e tnsi ! i ka'a mea i hai aku ai, eia hoi.o AUuku ! ke kumu o ka Olelo a lēhova. A o kaa hoi o Amenka, aka, ua apono mai oe i t»*a'u, no ' ka mea, ua akaka īa oe. ua ialau io oe. a ke lalakai ia nei oe mamuh oia olelo oiaio a'u i ; hai aku ai. | Ma keia mea. no hoi, ua akaka io no ia'u, 0 oe kekahi o ka poe i kapiliia ka mska i ke* i kapau, no ka mea, aole i ike pono i ka'u i mea_i kakaa ai peaei; e like hoi me ko Aime- j rika lawe ana mai i ka Oielo iaoei. lna ua : ; nana pooo oe vaz keia olelo, ina ua ike oe j ao'e au i olelo aku mai Aaia Uuku mai. >\o- ! laila, ua hoka oe ia'u ma ia mea : a eia mai j . ka m«jmokuani e hehee ai ke kepau i kapilii ia ai ko mnka ; hooponopono iea ae ka hma, ; j o hele kapalulu aku ke ahi me ka momoku, :a kukupau ke kai o Nilaloio. ; i I Nolaiia, e aho no ka nobo malie o na ka« ; , naka, kela okoa ka pane hawawa, me he la j aohe i aoia, a i ole ia p mihi mai no ia imau : , hemahema ou, o hoea akui auanei ka umiki |e pna ai ko hauu, a puka raa ka puka kaele- ! ■ iki. Ke hoopiha waie nei oe i ke " Kuokoa " ; ; me ka Papa Helu knnaka a Lohiau a me ; ; Loloiahili, i hana ia iloko o ke 44 kaina '' o i ka Hihipea n me Kahapouli. Aole au i 'e heike mai i ka pnpa helu o kou ohana,aka ; 1 ka Pupa Heiu maopopo o keia lahui. Ua • ;akaka ia'u ke kumu o keia papa helu kanaka o keia lahui, nolaila oe i noke mai ai ma : ! kau i manaoia aku ai ua ioaa. E oie hoi ka I loaa \ie kaikaina no K »k,ihaoa, a he moopu- > na na Kuwahailo nie Hikapoloa. Auhe o'u i | makemake i keia papa heiu au, oiai aole oia ! ka'u i kauoha ai ia oe e hai mni. Nolaila, s ke aie nei oe i kuu ninau oiaio, a he pono I ia oe e hai mai. O ka wai Papa Helu, a i ; ehia hoi ka nui o ka make a me ka hanau ? A i hai ole mai oe i ka haiina, e nho e hoka oe a mau loa. Ua nana no hoi au i ko papa [ helu, a hookahi a'u mea i mahalo ole ai, o ka hauie ana oia ohana o oukou oia o Nalii a me Punana. Nokea ko papa helu i pololei, i a pau no hookeikei hou mai no imua o ka , lehulehu. Akaka no hoi ke kaiki umeke, ' nohe ai o loko. i | Ke hoaa mai nei ke keiki ai uwala puie- ' , hu o Wawaia i hele a eleele ka nuku i na 1 : Kumuhana oie ka e ulu ai keia lahui. Ina : he nele io kou ia men, e aho e holo mni ia- ; ; nei, n:i Zimeo e ao aku i ke nluaiu elin, heie j | no hoi n nkamai.alaila, kuhikuhi ponoia aku i i na Kuinuhana. He hoaa ka ka laiau. ina | he nele loa io kou, e aho e kuhikuhi nku ka j opio i ke kanakq makua, e huli oe mai ka : | inun a ka hope o ka mooielo a ka Iseraeia, a 1 maloko olaiia e ioaa ai ia ; o kuhikuhi uuku ! , aku auanei nu ia oe, piiikia hou oe, he puni ; ; ka ninnu mai mnhope. Nolaila, mai ninau hou mai oe, o ioaa aku auanei oe i ka huna o ka huipa a ke keiki kia manu o llalona', nlaii ka niiio i ka makaui, manno ae ke ola 0 kalii popo lanu a kahi mnkua. E eha no :i pono, he aiakai kuhikee i Puna, ioaa ka mea e uwaia aie knmaiii liilii o Lahainalalo. Ke olelo mai nei oe penei: " Eia ka pono, e hooikaikn oe i ka hana a kou haku kahi i noho nku ai, hokai no hoi ua mea hoo- i pilimeaai la, aia no ke ola i kn iknika." O ; ka Haku heaha la kau ;i mnnao ai, o ke Akua anei ? o Bihopa paha. Inn m;\ ka hoopololei wahi a ke " Ao Kilo " nlaila, o ke Akua no ma ka lani, no ka mea, ina he mea piii i ke Akua e kauia me na hua nui ka ; mua. Aka, ma aole Oia,alaiiaua lulau oe 1 no ka ike ole i ke u Ao Kiko. " O kou hoka no ia. Ina hoi i kuu kumu kou ftianao, aiaila, eia mai kahi hua nioi iki e nuku nui ai oe, a manao ne keemi, o k« wai huihui o Auwaiawao nei. Ao!e au i ihele mai maanei ; no ka hoopilimeaai wale, aka, i hele mai au maanei me ke ano kuokoa, a inn i ka naauao me keakea ole ia mai. A. aolo no hoi e jae ia kekahi keiki a mau keiki paha e noho * ! wale ma keia kula me ka hana ole. A oia ■ no hoi ka ke Kauoha Hou e i mni nei, "Aole |e pono ka mea noho wnle ke ai i ka ni." A ! oia no hoi ka ke Kanawai e hoike nei ma k,.i , ! Mokuna 3S o ke Kanawai Hoopai Knraima. 1 Ua hele mai au int>aiiei aole no ka hoohnno- ; hano wnle iho me ka hoonui lilo, aka, e hoo- | ikaika no ma ka hana, a e imi i na mea e po- = no ai ka noho ana. Pela ke kokua ar>a mai !a ka Pauku 1 o ke Kumukanawni o ke Auponi Hawaii, no'ka inea, o ka hooikaika ma 5 i ka hana, he mea kupono ia i ke oia kmo ; a . o ka noho wale me ka milika» iiuna i ke ao ;a kn makani, he mea kue ia i ke oia kino-. Pela makou e alo aenei i ke; kau o ka Hooi- : lo o ka imi naauao, no ka mea, aole i oieln mai ke Akua, ine ka noho paiaualelo e ai ai ?i ka ai. Aka, eia Kana. " Me ka hou o kou !ae oe e ai ai i kau ai." A ua piii keia oleīio mai ia wa mai a hiki i keia kau. Noiaiia, aohe o'u makemnke e noho e iike i me oe. Ua nkaka ia'u ma keia inea, he kanaka ! hana oie oe, e Sike me keia olelo au. " Aia ; uo ke ola i ka ikaika. Mnnao ka paha oe, : ; ma ka noho wale e pono ai la noho ana ; he jike oo nae ko kaoiwi ma ka noho wale no !oe e ai ai i kn ai, me ka larveiawe ole o na | lima i ka honua. Aole pela ka'o ike la, ma- ' > inuli no o ka iknika e pono ai a e ivaiwat ai ; ka noho nna e na kannka. Aka hoi, ke i \ mai nei oo i keia noho mamuii o ka haole |ina ke ano Aofe pela i |lobe ko pepeiao. Eia no Ihoi ko kaikaina ke | puia aenei me n*u rna ia hana hoo- !■ !kabi, a heaha iho h ko men iae ai e noho malalo o keia haku, oiii l!ie noho ana huopi-

hmea*! ki wahi a*j. No ki hiki einēi ia ee ;ke mnianw kuekoa ia ia, a no ke aha U ? £*a ua. n«ie kshi hu!o, ao'ē e hiki ke lele. £ ole kahi noho kapae o ke ka o oiua, pono iki ai ko wahi pekii e nohoaenei, oa heie no nae a koh!a i ka hao a ke kehau. fko wahi kaikaiea no nae ka he'e a pi- . pau-loa i ke a o ka'u o ka ho«bi waie iho no e u kiliua hene. " Ina raaniwa hana, na'a no oia e kuhikuhi aku ma na hana, ina ko'a ano luna mnluna ona, do ka | mea, mai ko'u komo ana mai a niki i keia j wa o ka'u hana hookahi no ia. I mea e pau t ai ko kuh hewae palapala mai oe ia C. A. B. ; Nolaiia, hoohuoi !oa hoi au iko hoohaia- ; heia ana mai ia'u, me ko ike ihono ke inoho | la no ihila ko wahi pokii. Akaka eo hoi ko iiki-paupaka, me ko ike iho no i keia puu | nui e ku»aku ana i ko alo, he moe hewa pa* ;ha. he kua oinlau paha ? E helelei no ko j n:ho ila hauna iaau a Ku!epe a eha no he ■ koiohe, e ku no hoi oe i ka pua a Pikoiakaalaia a hina iiako o kaupapa-loi o Kumaka, ; nono ka ihu i ka lepo ua liki, he hoao ka i : ka paio iaiau. Eia kekahi. He wahi Lahai- ! naiuna no hoi oe mamua i hauie i Napoopoo. ; me Nawawa, ike oie iho ia no ka hoi oe i ke lano oka noho ana o keia wahi. He ike o!e ka hoi ka ke akua ; ua hanauia no paha oe |iioko o ,l Akua, "a i ole iioko o na Oie. Pe!la i ka nana aku, ke kahoaka ia e ku mai : nei, hele akaka lea i ke awakea. , Aoie no hoi o Poohea kou inoa ponoi, aka i : o Mahelona no. Ua ike no hoi au ia oe ia * ■■ nei, manao mai no hoi au e kamaiiio pu ka-! ua, nka, palea mai no ka manao koho hewa, J ooe paha ia aole paha? Aka, mohope iho; ; maopopo iea ia'u o ee io no ka ia, Ua ike 1 ( hoi au i kekahi hana au ma ka Heiu 17, oiai .ka manawa imi haawina o na keiki ma ka . po, ua iohe aku au ma ko'u keena (He!u 1S) : e oJi oii ana ine na mele kuhiko o Hawaii ! | nei, e lulu ana hoi ia anoano ono iioko o na ; 'naau ona haumana ; ua ulu mai no ka noo- : | noo iloko o'u me kuu i iho, ina paiia he noo- ! ; noo niaikoi kou aoie Ia e lawe mai e luiu i ke kakalaioa ma Lxihainaluna nei. Okeoo i hea la ia e loaa iho ka naauao. Nolaila, ao-' he o'u hoihoi e heie hou maioee iuiu kakal'iioa, ina he inakemake kou e iulu, e luiu ' , iho no iluna o ko aina, i hele aku no ia ou,! hno mai kela, " mahoiehole ka ilio Kniama-! kea.'' Hokai no hoi ua kukini hoio ialau o! Wawaia, he puni ka uwe iloko o ke Meki. j : Nolaila, inai hana hou mai oe ia'u,"oai! , auanei i ke koe inua a kau," i ae ua Molokai puleoo. 11 Pio ka'u ahi, pau ka'u hana." E pio a e pono he wahakoie waiwai oie i ke I keiki o Kauahana e nihi heie mai ia ma kae ! j paii, mauka ae o Auauieie. | Ke hoaa pu mai nei ke keiki o Molokai kui laau, a nie he mea la ua lona i ka mai o . Kaiiipehu, ua pepelu paha ke eieio ; me ka i iho e hoka ana ka wau. Peue ka hoka ia oe. Noiaila, eia mai ka ihu oka elepani nana e oino aku ka wai o ko aina a maloo, i I hele aku ia o ua kanalea i ka lele kawa, papapau na au ika haihai; maiama hoi o nui ae ko leo, " Aohe wai e! - Aohe wai e!! Ao- ; he no hoi ou i mai aohe wai, ma ma mamake kaua ia !!! " Ua ninau mai oe ia'u ina aina o na Mamo a Iseraela e noho nei; e hai aku no wau ia oe. Aia ma na aina a na la-iiui-kanaka e noho nei. Nehemia 1:S. Nau ne e noonoo a e heiu iho ia mau aina, he inakehewa ia'u ke hoopiha koiamu aku. Ina! oe e heluhelu ina kahi i kuhiuuhiia, e ike! auanei oe ika oiaio oka paina. No ia mea no i oielo mai ai o lesu. " Voiei, votre demeure va devenir d(iserte." S. Matthieu. Noiaiia, nau e noonoo'ka haina, me ka pnne; hou oie mai, o ai nuān'ei oe i ka niu a ine i ke kuloio a keia keiki, i ae he poniniu. Ua lawa kuu kamailio ana me kuu hoa, a ke noi haahaa nenei au i ka iokomnikai o kn Luna Hooponopono e ae mai no keia mau olelo. A ina noie, e mau no auanei ke alakai makapoia e Poohea, a ua luhi-ua lioi kuu luhi i ka ai a ka piula ma keia kakau nnn. Me ka mahalo. J. N. Kapaiiu. [Ma keia pane loihi, ina he kanaka manao ka mea e pane ana, ina ua hoohoka ioaia na , huaolelo, He mau oielo nuku w r ule no kekahi—aoie kupono. L. H. ]