Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 21, 22 May 1869 — He wahi Moolelo pokole no ka hole ANA AKU O KA "HOKUAO" I KA Pae Aina o Nuuhiwa. [ARTICLE]

He wahi Moolelo pokole no ka hole ANA AKU O KA "HOKUAO" I KA Pae Aina o Nuuhiwa.

M.\KE KKK.UU KANAKA l KA TU. I ka po mamua &ku o ko makou hiki nna mai n.alaila, ua ki ia kekahi kana-' kn ikapu a make loa ia. liele aku la '. kela kanaka, a me kaoa wahine i ka ahn; inu rama, a ona iaua, hoi mai la i ko la-j ua hale, a moe iho la mawaho o ka halej a pauhia. Aumoe, hiki mai la ka eneuiii ki i ka pu, ieie ka pukn, a ku i ke kua u ke kane. a komo n puka ma ka umnuma,) oka mnke no ia. Aioha ino I Aole.nae! nkaka kn mea nanu keia, mnhuka, a nn-! iowaie iho la ia. He kaua paha kn hope' 0 keia. Pela ka manao oka poe knma-' aina. Pakelc mauuneuune ka luina. I ko makou hoike kuia ana ma ka luakini, leie mai ia kekalii luina oka moku 1 ukn, a maknikai, liuiiu iki, halawai pu kekahi mau kamoniua me in, a liooweli-i weli aku la iaia, a ouiu mai la i na pahi ■ me ka hooweliweli, a noi mai i konaipalii* Aua aku la'in, a huhu ioa lukou. Makau ka luinn, n huli, a holo. Alualui aku lakou, a hiki ia i ka pohaku nm ke kahakai, iele aku la ia i ke kai, a au aku la i ka waapa a pakele. O M A.NI'WA. He walii keiki kane o Manuwn, he 12 inakainki paha koua. He keiki oluolu, makeumke ika ike. Kamnilio pu miun me ia, n noi nku iain e hele i ke kuln hnnai ma Puamau. "Makau nu," wahi ana. 'Makau ike ahn :' "Maknu o knlua ko laiia poe ia'u.l ae ai iho i kuu kino," wahi ana. 'Ka ! mai mnkau oe, e hele aku a e nui ae koi ike, ame ka nnauao.' "Aole au e helc,i wahi nna, o kalua lakou ia'u n eui-iho. j • i Anle au e liele." He wahi mea ia ealalaii ai i ka holo ana o ke kul.i iianai no na: keiki kane. Makau lakou o kalua koj Puamau poe ia lakou a ai iho i ko lakou! kino. Kuk ko Akuona i ko Puamau. ! Aia i ka makahiki IS6B, holo nku la o! Kekela me kekahi mau kamaaina o Pua-| mau ; 6 kane, keiki kaue i Akuona.| Kii aku o Kekela } mau wahi haumana; l iii) ke kula lianni. Pii ne la ia ika hale; 0 llapuku. K-iuoha aku ia i knnaka ej noho malie ma ka waapn. Aole nae lakou i lioolohe. Lele aku la i ukn a ohi 1 ka pulupulu, a lawe aku i ke Kahuna! Poj)e, a loaa mai ka pnka. Liuliu iki,! lohe mai ln o Kekela penei: Eia maanei • na knnaka ou. Ke manao nei ko o nei poe e pepehi, a e kaiua, a e ai iho ia lnkou. E hoi koke aku oukou. I:ni iho, la o Kekela i na kanaka a lona, kena aku la ia lakou e holo o make oukou, a o ko lakou holo aku no ia. • Alualu aku la ko Akuona poe. Mama nae ko Punmau a hiki i kn hale o kekahi inakamaka mi knhi e ae, a nana iakou i hoonaio a noho. maiu mai la a hiki ka wnapa ia wahi, n hoee aku ia lakou i ka waapa a hoi aku Inkou i Puamau, n ola mahuuehune lokou Alol.a ino ! Nani ka hihiu oka p<3e ai knnnka. HANA)IENU. He knhnwai maikai keia. He awa ku moku n»a Hivaoa, aia no ia wahi rr»a ka aoao Komoliana Akau oka *ina. He mau kanaka no malaila, a ua like loa lakou me ko Akuona. £lua Kula, a elua mau hale pule; no kekahi ahi kekahi hale pule, a no kekahi alii okoa kekahi. Ma ia/nau hale pule na kula. O Honiae ke kumu o kekahi, a o O.iniela Tauefitu ko kekahi. Na laua hoi i hapai ae ka oihana Misionari ma ia Kahaw&i, no ka mea ; aole he Misionari Hawaii malaila. He 23 mau hoahanau n« keia Ekalesra. O ka Ekaiesia nui ia o na ekalesia a pau ma ka pae aina o Nuuhiva. He oluolu ka noho ana o kanaka. Aole au i lohe mai i ke kue nna o kekihi ahi i ko kekahi. He inu Rama nae kekahi I»apa ona knnnka, e like me ko na kahawai e ae ma Hiv.ioa. Ma ka h halawa» mai hi na haumana o na kula tlua ma ka

halepuie hookah? ; nu ka hahpp«!e makai i kokain Saba(i hoi, ma ka halepuU: ma* uka » kekahi. He lehulehu t>a kamalir» aole tvae iakou i hek im\ i ke kula. Aale 0 iakou makemake i ka oaauaio* o ka hewa, oia ka lakou i n>ake!mke ai v a |>a« kct manao i ka hahai ana mamuli o keia m«tai e ai ko lakou kioo a me ka uhane po. Auwe ! Kujxtnaha ka paakikii o ka naau ! j ileaha b ka raea e wawahi ai i keia mea oolea ? *Na ke Akua wale no keia. A iawe aku oia t ka naau pohaku uiailoko aku o ko lakou io, a Imawi aku i ka makemake, alaih Haliu mai iakou i ke Akua a e hi>o!aia no lakou. I ka la 4 o Apenla, he la Salwti no ia, hiki moi ka moku ma Hanainenu, n kaka* hiaka pae aku la makou i uk i, a halawai 1 pu me lioniae laua me Hanieia, a (ue na . kamaaina he nui. Aia (akou maloko o |ka halepule, a pau ae la ka halawai hair puie o lakou. Nmnu aku la au ia lakou | no ka noho ana f no ka hana, no na kuia, I a |>ela aku. Oluolu mni la ko lakwn no;ho ana, wahi a lakou. Hookahi pilikiu ! nne, oia ka n\akc o EUiahela. ka wahine |a Oaniela. Ua make ia ikala 26 o Novemaba. Ile wahine haipule ia, a he f wahine i mahaloia e konaka no kona ano pono. Lana ae ia kona nvanao i kona wa make, a make iho la iloko o ka liaku "Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku, ma keia hope aku, he oiaio, wahi a ka Uhane, i lioomaha lakuu i ko i iakou iuhi; ake hahai nei no hoi ka Inkou mau hana me h«kou. M Hora 10, puhiia ka pu, a komo ae la oa kane, wahine, komahi i ka haiepuie ; I iie 50 paha ko lakou nui mnloko, a pela no hoi mawaho. He 15 haumana no na kula elua. Ho 35 wele tu> i hoikeia ma ia la ; 15 heluhelu ma ke Kauoha llou, 13 i ka Pi»a-pa, 2 i ka Hau\\ina Kainaliī» 4 i ke Kumumua Hawaii, a ehiku mau mukuna okoa o ka Uuilwia i hoopaannnu ia n i haiia mai. Mnhulo aku ia makou !ia poe i hoopaanaau i nn pauku Baibala. | Pau ae la ke kula Sabalt, liai aku la au i !ka olelo a ke Akua ma ka oieio Ilawaii, |a na Kaiwi hoi i unuhi ae i keia n i ka ; oielo Fatuhiwa. Hoolnhe no ka poe ma- ; ioko, a o ka poe mawnho, hele nku la la- | kou i o a ia nei, kamaiho kekahi i keka- | hi. j)uhi-baka, akaaka, a pela aku. Li- | ke ioa no me ka hnna a kekaiii poe kanaIka Hawaii i keknhi mnnawn. Hu la Sabati maikai kein. Oli ii ka nnau i l.n laiunaann'ka me ia poe haipule. l'au ae la ka huiawai, kuhikuhi nku la na kamnnina iamakou i na mea kaul ina o ia wahi. Maiaiia no i ike ia ni ke kupnpau o j ke'iii. He aiii ikaika keia. He koa, a !kue ina haole. Ua oleloh mni, iie umi > haole i pepehiia e keia alii a make loa l.iI kou. Auinn la, hoi mni makou ika ho|mema ka t Ilokuao > n a malama ika halawni [>uie haole, e like me ka makou hana mau. i n PIAM.U'. lle kahawai ia ma ka Hikina Akau o | Hivaoa. Ile 700 kanaka no keia kahawai, wahi a Kekela. lua pela, ua hoo- ; mahuahua ae la fanaka i no makahiki i ; hala ae, no ka mea, i ka mnkahiki lr(J7, ,o ka huina o kanaka maiaiia, he 540, , wnhi n Kauweaioha. He muu kanaka hihiu keia poe, he pakike, a he hilahila ole na kaikamahine. Kauinnn nq ka aihue, f>owa, pepehi kanaka, kalua a ni iho la iioi. Aloha ino ! "Ua lipuwale īakou ! 1 i ko lakou manao nna, a ua hoopouliia. ' hoi ko lakou nanu liawawa. Ua piha iak»»u i na hewa a pau, i ka moekolohe, i ka opuinoino, i ka puniwaiwai & me ka hnna ino ; ua paapu hoi \ ka huahua, i ka j>epehi kaoaka, i ka hakaka, i ka ltoopumpuni a me ka manno ino. He poe aloha ole, he |>oc makopa, he poe lokoino/' Auwe ! Kei ke kolohe oka poe Pegana ! He nui nae ka mana o ke Kei-ki-hipa ake Akua ! £ hiki iaia ke hoomaemae i ka naau pelapela o ko laila ■ poe, a e hoomakaukau unn »n lakou i no;ho pu aku me ia ma kona wahi hemole- ; le, "Na ke koko o lesu Kmto Kana Keiki, e huikala mai i na he%va a pao." : He Ekalesta uuku ma keia kahawai; he 4 wale no hoahanau ; he 2 kanaka ' Hawaii, hook&hi wahine hopa Hawaii, a ; hookahi wahine Nuuhiva. Ma ka makahiki 1868, mahope iho o ka haalele ana aku o ka "Hokuao'' ia wahi, he Kula La 1 no ma Puamau, he 15 hauinana ; S kaii kamahine, 5 wahii\e, a 2 Une. A hala :,e ia elua mabma, j>au loa iukou i ka j haalele, a hoi aku i ka lealta, i ka inu i rama a ona, a hana waie aku mauiuii o |na mea hpuwale. Pela m hoi na hauoke Kolahanai krikikn»p. Hookahi haumnna ivale no i koe mn ia kula. J (Aoh i /hiu. )