Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 22, 29 May 1869 — Page 2

Page PDF (1.83 MB)

This text was transcribed by:  Loretta Hoffman
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

English Column.

 

FOREIGN NEWS.

 

The Am. Mail Steamer “Idaho” arrived promptly on the 23 rd inst. and we have news to May 12 th .

 

Tidings have been received announcing the death of that worthy gentleman and true friend of Hawaii –Capt. James Hunneweil, the founder of the mercantile house of Brewer & co. of this city, at the advanced age of 77 years.  The name of Capt. H. will long be held in high respect and grateful remembrance in this land.

 

By this arrival we learn that the Pacific Railroad was completed on the 10 th of May.  An immense tide of travel is now passing over it.

 

The railroad celebration in Chicago was fixed for May 11.  It was planned to be a very grand affair.  Vice President Colfax is among the speakers on the occasion.  The whole city was to be illuminated in the night, and all business to be suspended for one hour during the day.

The speech of Senator Summer on the Alabama claims question is said to have been one of the ablest speeches ever delivered in the American Senate.

 

It is stated that Motley’s written instructions are being prepared at the State Department, although he will be allowed large discretion in matters that may come before him.  His instructions relative to the Alabama claims are known to be based on the Senator Sumner’s speech which seems to have been made the ultimatum.  Motley is directed to be in no hurry, but to await a favorable opportunity for opening negotiations on the subject.

 

New York, May 3.  A newspaper correspondent has “interviewed” Senator Sumner on the “Alabama” claims, and the opinions of the British press upon his late speech, Sumner thinks the assertions of the British press should be received with much caution, for the reason that England never likes to be told the truth, particulary when she is in the wrong.  He did not express surprise at the irritation, and even alarm, which now exists in that country, as the British people have been the unanimity with which the Senate supported him in his views, and rejected the Johnson-Stanley treaty, to which state of facts they will soon have aided—despite the shifts of the London “Times”—the disagreeable alternative that President Grant coincides completely with his views.

 

Sumner thinks the difficulty will not lead to war, as he appears fully convinced that England will pay the amount of the bill in preference to fighting.  While hoping for an amicable arrangement, the Senator declares that there shall be no yielding on the part of the American people, after Motley has made known their wishes to the English Cabinet.

 

The British Government demands the surrender of the American vessel, “Mary Lowell” and apology from Spain for her capture and detention.

An expedition of a thousand men well armed and thoroughly equipped for war left new York city on a steamship May 3d, ostensibly for St. Thomas; but it is generally known that Cuba is their destination.  They were not molested by any officer of the United States, though all their movements were public and without concealment.  Another and similar expedition is reported to have landed in Cuba and forwarded its men within the rebel lines on Tuesday.

 

The Spanish Minister at Washington has informed the United States government that the recognition of the belligerent rights of the Cubans by the United States will be regarded by Spain as a declaration of war, and will be followed by privateering on their part.

 

Colonel O’Reilly, an Englishman, has been detected in a conspiracy against the Sultan’s Government, the scope and purpose of which looked to nothing less than the division of the empire of Turkey and the establishment of a new Vice Royal Government on the Euphrates, to be under control of the brother of Viceroy of Egypt.  This very nice arrangement to cover India against the advances of Russia, had the sanction of both England and France.

 

The American end of the French Atlantic cable is to be landed at Cape May.  The steamer will sail with the cable from France some time in July.

 

PARIS, May 4.  The Geographical Society has decreed a gold medal to Dr. Hayes, of the United States, for his eminent services in the work of Arctic exploration.  The medal will be forwarded by General Dix.

 

It is announced that the emigration to the United States from Germany, Ireland and Norway will be larger this year than ever before.

 

A ballon race from Salt Lake to New York or to San Francisco (as the wind may chance to blow at the time,) is set for July 4 th .  Steiner and Chevalier of St. Louis are the contestants.

 

J. Ross Browne writes to the State Department that the Chinese are opposed to the objects of Burlingame’s mission, and doing all they can to check progressive ideas.

 

Secretary Boutwell intends to create a Sinking fund, under authority of the law of 1862, for the extinction of the public debt.  He thinks the present condition of the revenues makes the plan altogether practicable, and he will begin to execute it on the 1 st of July, 1869.

 

The “Republican’s” special says that Gen. Lee, at his interview with Grant, made several suggestions, at Grant’s request, respecting the submission of the new Constitution to the Southern people.  He thought the people would have separate votes on the disfranchising clause; also on the clauses affecting internal improvements.

Lee favors the fifteenth Amendment, and approves the recent Conservative movement at Richmond.  He does not apprehend harm from the enfranchisement of the negroes, and considers it of the first importance that Virginia and all the Southern States be in accord with the Federal Government, and have full representation in Congress, after which all collateral and minor questions will satisfactorily adjust themselves.

 

NU HOU KUWAHO.

 

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi “Idaho,” i ka auina ia Sabati iho nei mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na nupepa o Kapalakiko, a hiki I ka la o kona haolele ana.  Eia malalo iho na wahi nu hou a makoa I lawe mai ai:

 

O ka mea hou ano nui loa no, eia hoi ka hui ana a paa loa o ke alanui kaa ahi loihi, e moe nei mai la Hikina o Kela aupuni nui o Amerika Huipuia, a hoohuelo ma keia kapakai o ka Moana Pakipika.  O ka manao nui a me ka lokahi o ko ka lehulehu, e pua ana I keia malama; a pela io no, aia lakou ke olioli la I ka makahiki lubile, i ka ka mea o ka nui o ka hauoli no kela hana nui o kea o nei, a na maka he lehulehu e haka pono nei.

 

Ua hoopaneeia imua o ka Ahaolelo Nui, ke noonoo ana i ko kakou Kuikahi Pana; Like, a hiki i ka wa e halawai hou ai ia Hale, I ka malama o Dekemba.

 

O kekahi o ko kakou makamaka haole I hiki mua mai ana Hawaii nei, ma kea no alii moku no ke kuna “Misionori Pakeke,” mai Bosetona mai, oia o James Hunuwela, (Hunnewell) o Bosetona, ua make mai nei oia @, ma ka la 2 iho nei o keia malama, iloko o na makahiki he 77 o kona ola ana ma keia honua.  He haole kalepa oia, a ua ike nui ia no hoi ma Hawaii nei.  He mau keiki Hawaii hanai kana, oia no hoi a Rev. J. H. Moku a me Rev. J. Kekela.

 

Ke makemake nei ke aupuni o Mesiko, e aie dala aku ia amerika Huipuia.  Ua ae aku ke Kuhina Noho o amerika malaila, a ua hoike mai i ke aupuni no ia mea.  Ke manao nei paha ua Kuhina mua la, e noho oia a holo pono kana hana, aka, ein kona hope ma ke ala e hiki aku ai I Mesiko.  O ke kumu nae o ka ae ana o keia Kuhina, o ko Mesiko ae ana mai i kekahi mau Mokuaina one, e moraki aku in Amerika Huipuia, malalo o na dala e hoaie ia mai ai.

 

Ua hoopaaia, o ka Poalua, ia 11 o Mei nei, ooia ka la e ahaaina olioli nui ai ma ka kulanakauhule o Kikako, no ka hauoli I ka paa loa ana o ke alanui hao.  He la nui lealea ia no lakou.  E haawiia ana he mau ahaaioa nui, he mau haiolelo akea, a e huro, a e kiola pap@ auanei na kanaka Amerika a pau, no ka hookoio ia ana o kela Alanui kaa ahi loihi.

 

Ua haule I ka Ahaolelo o luna, o ke aupuni Columebina, ka hooiaio ana i ke kuikahi no ka auwaha eli ma ke Puali o Panama, mai ka Moana Atelanika a I na kapukai o ka Moana Pakipika.  Ua hooholo nae ka Hale o lalo, nolaila, he mea maopopo paha, e hapai hou ana ka Ahaolelo o luna I ka noonoo hou ana.

 

Ua hoomakaukauia he hookah tausani kanaka ma ke kulanakauhale o Nu loka a ua hoolakoia i na mea kaua a pau, a ua holo nui aku maluna o ka mokuahi I Sana Toma.  O Cuba paha kahi a ko lakou manao nui i komo a ku ai I ke kaua, owai ia?

 

He heihei baluna ma ka lewa, ka I hoopaaia mawaena o kekahi poe puni lea lea o ia ano.  O kahi i manaoia ai he heihei, mai Loko Paakai a I Nu Ioka, a I Kapalakiko paha, aia no ma kahi a ka makani e pa ai.  Ua heopaaia, o ka la 4 o lulai, oia ka la e lele ai ua mau baluna la.  He heihei keia ma ka lewa, a heaba la auanei ka hopena?

 

Ma ka la 1 o Mei nei, ua haalele iho ke Kuhina Noho o Amerika uo kea lo alii o Farani, a ua holo mai I ke kulanakauhale o Nu loka, maluna o ka mokuahi “Peririe,” e holo ana I Europa.  Ma kekahi nupepa aole oia e holo pololei ana I Farani, aka, e holo ana paha I Geremania, no ka pomaikai o kono ola kino, aka, me he mea la no nae paha ua loli ae la.

 

Ke hoike mai nein a palapala a na makamaka i ko lakou mau hoa ma ka aina o Amerika Huipuia, e pau a na ka hooiliia ana o ka waea olelo moe moana Atelanika, a ka Hui Farani e hoomoe aku ai, maluna o ka mokuahi “Hikina Nui,” I ka pau ana o keia malama.  E manaoia ana, e hoomaka ka holo ana o na olelo mawaena o Farani a me Amerika Kuipuia, ke hiki aku i ka la 4 o Julai; ina nae e holo pono ka hana I ka hoomoe mua ana.

 

Ma ka la 1 o Nei nei, ua hele aku o Generala Rabati E. Lee, kekahi o na Poo Kipi o ka Hema, e ike, kino ia Generala Kalani, maloko o Hale Keokeo.  Ua ukaliia ua Generala Lee la e kekahi mau mea e iho ekolu.  Aole no nae I loihi ka noho ana as hoi koke mai no.

 

No Cuba.

 

Ke olelo nei kekahi nupepa o Havana, ma ka la 13 o Aperila, ua halawai ae kekahi poe Elele ma Sabana la Mar.  Ua @ ku paha mamua o ke kanakolu mau Elele I hiki ae main a palena mai a pau o ka mokupuni.  O Cespedes, ka mea I noho Peresidena mai no ka Aha.  Ua hooholoia kekahi mau olelo hooholo, e hoike ana.  E kaua ana ka aoao kipi no ke kuokoa o Cuba, mai Sepania mai, a e hoohuiia aku ai me Amerika @

 

Aia kekahi aumoku, ua manaoia, ua holo mai ia mai lucatana mai.  Aia maloko o ia mau aumoku, kekahi mau mokuahi aui, me no moku pea he nui.  Ua hoopihaia a ua hoolakoia ua mau moku la i na mea kaua a me na koa no ka aoao kipi, me ka manao e holo malu, a hoopae aku ma kahi kokoke I Penoir Del Rio.  I ka lohe ana o ka Adimarala Sepania, ua healele koke iho oia ia Havana, maluna o kona mokuahi Adimarala, a ua holo aku e imi I keia aumoku I hoikeia ae la maluna, me ke ukali pu ana aku hoi o kekahi mau moku kaua e iho mahope ona.

 

Ke hoike mai nei ka nu hou mai Sana Toma mai, ua auhee kekahi Generala o Sepania me kona @ kaua, a ua hele mai imua na koa @ mahalo o ka noho aliii ana o Cubral.

 

Ke hoomaka hou nei na kipi ke puhi i ke ahi i @ mahiko nui o Cuba.

 

Ke hoike mai nei kekahi nupepa o Wasinetona, ua hiki ae kekahi tono mai ke Kuhina Noho mai o Beritania ma Havana, e hoike mai ana kekahi powa malu a na mana aupuni o Sepania ma ke kai.  Ma keia lono, ua ikea iho e holo ana kekahi moku kaua Sepania ma ke kai, a ike aku la oia i ke kauwahi moku kialua Beritania, kau ae la oia I ka hoailona e kali mai, aka, nohe nae i kali mai pa wahi kialua nei.  La wa koke no, ki aku la ua manuwa Sepania nei I ka u, a poho iho la ua wahi moku nei.  Ua hoouna koke aku ke Kuhina Noho a Beritania I keia lono ma ka waea moe moana I kona aupuni, aka, no ka maopopo ole o kahi I loheia mai ai keia nolaila, e loaa ana poha ka nanaia mai me ka ole.

 

No ko Gen. Kalani hoolaha ole i olelo kuahaua nana, e kau pale ana ia amerika Huipuia, e ku i ka wa mawaena o ka poe kipi o Cuba a me ke aupuni o Sepania, no ke kaua e hohola nei maluna o Cuba, nolaila, ua hoolana loa kekahi poe imi waiwai, a ua hoouna aku i ka poe kipi o Cuba.

 

He lono wale, ua haalele aku kekahi mokuahi i ke kulanakauhale o Balatimoa, a ua holo a ku i Cuba me na lako kaua a pau no ka poe kipi.  Ma ka la 5 o Nei nei ka hanalele ana aku, a me he mea ia paha ua hiki aku la ia, aka, ei aku no nae na maka o na moku kaua Sepania ke haka pono mai la.  He alo ae no ka pakele.

 

He nui ka hauwaloau o na nupepa o Ladana, no ka hooleia ana o ke kuikahi a Enelani a me ke Kuhina Noho Amerika I hooholo ni.  Ke hele ae la no hoi ka nune ana ma na aupuai a pau o Europa, a ua lilo iho ia ua hooleia ana la o ke kuikahi o ka “Alabama” moku powa Beritania, i mea kamailio na na waha mumule.  Ua komo pu no hoi iloko o ia kamailio ana, no ka haiolelo a Mr. Sumner, no ka haiolelo e pili ana i ua moku la, e haole ana i ka hooholoia ana o kela kuikahi.  E aho ka hoi ia, hauwalanu ai o Europa, ina paha o ka noho mumule wale iho la no ia a palemo pu iho.

 

Ke olelo nei no hoi na nupepa o Sepania, o ka hopuia ana o kela moku “Mere Lowela” e na mana aupuni, he hana kupono loa no ia.

 

Ma ka Ahaolelo o Sepania, ma ka la 5 iho nei o keia malama, un hooholo iho lakou he pauku o loko o ke Kumukanawai, e haawi ana i ka pono I na hoomana a pau e komo aku ana iloko o ia aupuni me ka keakea ole ia.

 

Ke makemake nei ka hapa nui o ka Ahaolelo, e ohi hou I mau Kuhina no ke Aupuni Kuikawa o Sepania.  Ke hoole paakiki loa nei hoi ke Kuhina Nui Serrano, me ke noi e hoopanee I ke koho hou ana I na Kuhina, a ikeia ke ku ana o ke aupuni, a hooponopono maikaiia.  Ua neia keia noi ana a ke Kuhina Nui.

 

Ua ala hou ae no he poe kipi o ke ano Carlist ma Bacelona, a ua ike koke ia.  He kanakolu paha ka nui o ka poe I hopuia a hoopaaia, I manaoia hoi ua pili I keia hana kipi.

 

Ua haaawi aku na Hale Ahaolelo elua o Italia, I ka olelo hooholo I na Kuhina o ke aupuni i keiu wa, e hilinai ana ia lakou no ka lakou hooponopono ana I ka Oihana Waiwai.  Ma ka la 4 ko lakou hooholo ana.

 

Ma ka la 5 ae, ua hoihoi aku na Kuhina I ko lakou mau Palapala Hookohu Kuhina, i ka Moi.  A ma ka lono hope, ke hoomakaukau nei o Manabrea I Aha Kuhina hou.

 

Ma ka po o ka la 3 o Mei, ma Ladana, ua halawai ne kekahi anaina nui he lehulehu maloko o ka Hale Sana Iakobo.  O ke kumu nui o ia halawai ana, o ke kue loa I ka Bila Kanawai, e hoopau ana I ka uku makahiki ana o ke aupuni I na Kahunapule.  Ua hooholo ae lakou he mau olelo ikaika, e hoole ana i ka ke Kuhna Pohakuhauoli Bila o keia ano.  Ke koi hou nei keia halawai i ka Hale Ahaolelo o na Lii, e hoole loa I kena bila.

 

Ua hookupu iho kekahi poe o Enelani i mau dala, a ua kuai aku I wahi Kalaunu kuaaina, i mea hoomanao no kela alii Europa i make ma mesiko, a e kauia hoi ua wahi kalaunu la maluna iho o ke hale kupapau.

Ka wehia ana o ka Aha Kaapuni

Ma Hilo.

 

Eia na mea o Kauakanilehua nei, ma komakou ku ana mai ma ke awakea o ka la 14 o Mei, Poalima, ma ka nana aku ia uka o ka uapo piha pu i na Kanaka, no na Kona mai kekahi poe, no Kau mai, no Kohala a me Hamakua mai, e kali ana no ka Aha Kaapuni.

 

Ua homaka ka noho ana o ka Aha ma ka la 15, eia ka Ponono a elua hana I hana ia.

 

Hoopii a ke’lii kue ia Kale no ka moekolohe, o P. Harris ma ka aoao hoopii, a o A. F. Judd ma ka aoao pale.  Ua hookuuia ka mea hoopiiia e na kiure, o ka lua o ka hihia ua hana ia imua o na Lunakanawai.

 

He hoopii a ka haku I ke kauwa, a o A. F. Judd ma ka aoao hooopii, o Edward Hikikoki ma ka aoao pale.  Ma ka noonoo ana o ka Aha, ua hookuuia ke kauwa.

 

A ma ka la 17 Poakahi, ua noho ka Aha Ua kohoia o Bilaauana (W. Ragsdale) I mahelo olelo no ka Aha, a ua noho ka Aha e hoolohe i ka hoopii a ke’lii kue ia Kahikoku, ke kanaka nana i pepehi o R. B. Nevela.  O ka Laio Kuhina ma ka aoao hoopii, a o A. F. Judd me ka Hon. D. Kalakaua na loio ma ka aoao pale, a ma ke kiola ana o na loio o ka aoao pale i ka poe i hai mai, ua hooholo e no lakou e hoopai i ka mea hoopiiia, a no ka pau e o kahi a ke kanawai i kauoha ai e pale, ua koho hou ia he poe kiure hou i na ua pau loa na kiure o Hilo I ka hoahewa ia o Kahikoku, elua paha la no keia kanaka hookahi, aole paha e liuliu ana ka noho ana o ke kiure ma ke keena, me he la ua paa ka manao o na koahanau I kohoia i kiure  e hoahewa i keia poe, he koho wale mae ko’u, aole paha i pau loa lakou, mahope paha e ike ia ai.  Ma Hilo nei wale paha ia mea ka hooholo e mamua i ka manao hoahewa, ina he mea mau i na kiure o Hilo nei, e pono i ka Ahaolelo o ka makahiki kanahiku ke hoole a hoolohi i ka noho ana o ka Aha ma Hilo, e hoololi ma Waimea, ua lohe ia no nae hoi ko lakou he hoopilimeaai.  E nana I ke like ole o ka lahui Hawaii ma kekahi mea. (Aole I pau.

 

KA LUNA HOOPONOPONO, . L- - L. H. KULIKA.

KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons S. M. Kaimakau,

Rev. M. Kunea, Rev. C. B. Anelu, (Andrews,)

D. Malo, (Lokoino.)

 

KA NUPEPA KUOKOA.

 

HONOLULU, MEI 29, 1869.

 

“Heaha ka makou e hana ai?”

 

He niaau nui keia ; he ano pili i na kanaka a pau.  Aku, I kekahi wa, i ike ai ke kanaka i kona ano hewa, I kona ano pilikia no ka hewa iluko ana a I kona ano nawaiiwali maoli, oia no ka wa e lilo ai keia ninau I mea anoweliweli loa nona.

 

O na Judaio, i ko lakou hahai ana mamuli o ke alakai hewa ana o ka poe kahunu nui a me na kakauolelo, i ko lakou imi ikaika ana e hoomake ia Jesu, ua komo iloko o ka hewa nui loa.  Na lakou i mi i ke ola hala ole o Jesu Kristo, ke keiki a ke Akua.  Ua imi lakou e hoohaumia loa laia.  Ua hahau ia oia, ua kuha ia, a ua kau ia ma ke kea, oia ka mea haumia loa iloko o no maka o kanaka ia wa.  Iaia e kau ana ma ke kea me ka ehaeha loa, ua hoomaewaewa lakou Iaia; aole no palupalu iki ko lakou mau na au.  Nahaha e na pohaku, haalulu ka hounua, a olai nui mai la, pouli mai ka la; me he mea la ua uwe nui ka honua nei i ka make ana o ke Keiki a ke Akua.  Aka, o ua mau Judaio la, aole uwe iki.

 

Aia nae a ala mai Jesu mai ka make mai, a loa mai ka Uhane Hemolele i na haumana, a loaa pu mai ka mana mai ka Haku mai, alaila, malama @@ o ua poe Judio la i ko Petero ao ana ia lakou.  Kaumaha iho la ko lakou mau naau no ko lakou ike ana I ko lakou hewa nui.

 

Mai manao kakou o lakou wale no ka i hewa; o lakou wale no ka i hoomaioino ia Jesu.  Aole, ua make Jesu no ka hewa o ke ao nei.  O ko kakou mau hewa ka i hookaumaha Iaia ma Getesemene; no ko kakou mau hewa ua hahau ia oia imua o Pilato, i hoomaewaewa ia imua o Herode, a I hapai ia i ke kea me ka luuluu loa, hiki ole ia kakou e hai aku.  No ko kakou hewa nui I makia ia kona mau lima a me kona mau wawae i ka laau kea; i kau maluna o ua kea la no na @ eono me ka pilikia nui.

 

Mai nana mau nae I kou mau hewa.  Ina ua ike oe I kou mau hewa, ina ua maopopo ia oe kou na waliwali a me kou poino iloko o ka hewa, e leha ae i kou mau maka iluna, a e @ aku ia Kristo e kau ana ma ke kea.  O ua Kristo la ka mea au I hooinainoino ai, nana no e hoola ia oe.  E manaoio Iaia; e ae aku Iaia e hana me oe e like me kona makemake maikai.  Nana no e kokua ia oe iloko o kou nawaliwali; nana no e holoi I kou paumaele; nana no e huikala I kou mau hewa nui.  Mai kanalua; he mana lua ole kona.  Mai hopohopo; he aloha pau ole iloko o kona naau akea.

 

E oana mau laia; e hahai pono mamuli o kona alakai ana; e ae eluolu aku I kona makemake hemolele, a e loaa no ia oe ka malu o ke Akua au I ike ole ai mamua.  Ae, nana e hanai ia oe me ka ai mai ka lani mai, a e hoohauoli i kou @ i ke ao a I kapo.

 

Auhea oukou e na mea heluhelu I ke “Kuokoa,” na makua a me na keiki, e ala mai ka palaka mai, a e imi ikaika I keia pomaikai iloko o Jesu.                  E.

 

Ka Hoike aua o ke Kula Haole

O KAWAIAHAO.

 

Ma ka Poakolu iho nei. La 26 o keia malama, hora 9 A. M. ua hoikeia keia “Kula Kuokoa,” a ka ekalesia o Kawaiahao e malama nei, malalo iho o ke alakai akahele ana a kuhi Kumu Davida Malo.  Malaila ke kula kaikamahine a Miss. Lilia Binamu, a me na haumana he nui o ke kula haole o Kaumakapili me pa alakai o ia kula, a malaila no hoi na Kamalei Haku a kakou, o Lilia Dominis, a me kona kaikaina alii, me na makua keiki a me na makaikai he nui, ua piha no ka hale.

 

I ka hala ana’e o ka hora 9, ua weheia ka ka Hoike me ka bimeni ana o ke Kula holokoa; a na Mr. A. Halulu I pule a pau ia, ua hoomakaia ka hoike ana maloko o na pelapula I noia e ka kumu, eleu lua kamalii liilii I ka namu, nana’ku pakake laupa ole, a pau ka Hoike ana maloko o na buke, he mau keiki haiolelo, a he mau himeni no hoi, lealea na pepeiao i ka lohe aku. O kekahi mau huaolelo haole, ua lohe pono ia no, a o kekahi hoi, aohe moakaka, a mawaena nae o na mea Haiolelo o ka Lima Naone opio ka makou i mahalo ai, a e hoopuka aku ana makou i kana kmumanao maloko o ka kakou pepa o keia pule aku, aka, aole nae paha hoi e hoopoina ana ka lehulehu o na maka a me na pepeiao i ka ike a me ka lohe ana i na leo kani o kekahi  mau opuu rose palupalu o ua kula la, a i ka lohe aku la, he keu o a ke kani, kaele no hoi a ke koa a me ka wiwoole i ka nonoho mai a ka poe kaulana i ke kani, aka e hoikaika nae a lilo aku o oukou ka oioi o Maui Hikina ma ka puukani.

            A i ka makou hoolohe kau,a i ka nana pono ana hoi i ke kulana, a me ka helehele na o na keiki, o ka hapanui o lakou he liilii wale no, aka ea, ua ku maoli nae i ke akamai a me ka eleu loa, maloko o namea i ao ia.  Ua mahalo makou i ke koa ame ka wiwo ole maoli o na keiki liilii loa ma ka namu i keia olelo paakiki, aka, ua oi aku nae ko makou mahalo i ke kumu o kona ikaika maoli i ke ao ana i keia lehulehu uhane, oia hookahi wale iho no. A me he mea la, oia hookahi wale iho no.  A me he mea la, i ka ike aku, e lilo ana na keiki a pau o keia kula i mau kanaka naauao ma keia mua'ku, ke hooikaika lakou me ka makemake io, no ka mea hoi, o kekahi mau hua namu ua lohe pono ia, a ke manao nei hoi makou, ina e hooikaika kei mau keiki, a makaala hoi na makua ma ka hoolako ana i na buke, a me ka hoouna mau ana i na keiki i ke kula, me ka hanai pono ana hoi i ke ola o kahi kumu, e lilo ana keia Kula Kuokoa o Kawaiahao i kula oi aku o ke akamai i keia makahiki ae, pela na keiki a me na makua e hana'i.

            A mahope iho o ka pau ana o na mea i aoia e ke kumu, he mau olelo paipai i ke kula, na Rev. L.H. Gulick, Z. Poli, a me H. Aea. A hookahi a makou mea kaumaha i ka lohe ana, o ka uku pono ole mai o na makua i ke ola o ke kumu, o ka hapa uuku kai loaa mai, a o ka hapa nui, aohe kaa mai, wahi ana, he kumu ikaika, a he kumu akamai no hoi, aka, aohe nae manao iki na makua i kona ola.  E na maka, ina oukou i makemake e naauao ka oukou mau keiki.  E uku pono i ke ola o ke kumu.

 

No ka Halawai Makahiki

 

            Ma ka Poakahi e hiki mai ana, e hoomaka ai ka Ahahui Euanelio o ka Pae Aina Hawaii e halawai, a ma ka Poalua ae e halawai ai ka Ahahui Kula Sabati.  He lehulehu wale o na Elele i hiki e mai nei.  He mea oluolu a ike hou ana aku i na maka o na kahunapule mai na wahi mai a pau o keia Pae Aina, e hele mai ana e kukakuka pu no ka hana a ka Haku.

            Ua hookaumahaia mai nae kakou ma ka make ana o Rev. T. Pohano, Kahu o ka Ekalesia ma Hakalau i Hilo.  E hoomakaukau ana oia e hele mai i keia halawai, aka, ua kahea e mai la ka Haku iaia e komo i ka halawai o ka Poe Haipule iloko o ka lani.  He pono e makaukau kakou e hui aku me ia ma ka lani.

            Ma ka Poakahi iho nei o keia pule, ua noonoo iho nei na Kahunapule haiolelo haole ma ko lakou halawai, no ka hoolilo ana i keia halawai makahiki, i mea e eueu ai ka manao o na hoa a pau ma na mea e pili maoli ana i ka pono uhane.  Ina makahiki i hala, ua lilo nui ka manawa ma ke kamailio ana no na hana ekalesia, a ua hapa loa ka haipule ana.

            Ke manaolanaia ei, i keia makahiki e launa nui mai ana ka Uhane Hemolele, a e makaala maoli mai ana na lala a pau o na Ahahui ela, ma na mea e pili io ana i ka hana il oko o ko lakou mau naau ponoi.  A ke paipaiia nei na ekalesia a pau, e nonoi nui i ke Akua, e launa mai kona Uhane me kana mau kauwa i keia mau hebedoma elua aku.

            I ke kakahiaka o ka la Sabati, Mei 30, e haiolelo ana o Rev. J.H. moku, maloko o ka luahkino o Kawaiahao no ka Oihana Misionari Kuloko; a i ka po, e haiolelo ana o Rev. H.H. Pareka ma Kaukeano ma ka olelo haole no ka Oihana Misionari Kuloko.

            I ke kakahiaka o ka la Sabati, Iune 6, e haiolelo ana o Rev. A. Pali, maloko o Kaumakapili no ka Oihana Misionari Kuwaho; a i ka po iho, e haiolelo ana o Rev. D. Dole ma Kaukeano ma ka olelo haole no ka Oihana Misionari Kuwaho.

 

NU HOU KULOKO.

Oahu.

 

            Ua lohe iho makou ua holo aku nei o Lui Bihopa Katolika Roma o Honolulu nei i Europa, no ka halawai hui paha a ka Pope.

           

            Ma ka "Kate Lee" hua kai hope mai Hilo a hiki i Honolulu nei, he 28 wale no hora ana i holo mai ai.  Oia paha kana huakai oi aku o kona holo ana mawaena o Hilo me Honolulu

 

            Ma ke ku ana mai nei hoi o ke kuna "Kona Pakeke," mai na awa mai o na Kona a me Kau, ua hoolawaia mai ko kakou Makeke e na alani o Kona.  Ma ka hoao ana, ua ike iho ka puu i ka momona a me ka awaawa

 

            I keia mau po i hala iho nei, aole e hiki ia makou ke hoopoina i ko ka mahina lokomaikai, ma kona haawi ana mai i kona malamalama hoolailai maluna o ke kulanakauhale alii o Honolulu nei a me kona mau kula laelae.

 

            Ma ka halawai po o keia Sabati iho nei ma Kaumakapili, ua hiki ole i kona opu ke ale i na kanaka a pau no ka piha loa.  I haiamu ae lakou e lohe i ka haiolelo a Rev. T. Coana

 

            Ma ke awakea Poaono i hala, he lehulehu wale na makaikai i hele aku e ike i ka hoolanaia ana o kahi moku i kapiliia iho nei ma Kapuukolo.  I ka huki ana, o ka holo pololei no ia a lana ana i ke kai.  O kona inoa o "Jennie."

 

            I kekahi la o ka pule i hala, ua hoi mai ko kakou Misionari Pake Kuloko, oia o S.P. Ahiona, mai kana huakai kaapuni aku nei i ka mokupuni o Kauai, e like me kana hana mau, ma ka hele ana e hoohulihuli i na kanaka o kona one hanau.  E hapai hou no auanei oia i kana mau halawai pule pake ma Honolulu nei e like me kana hana mau, a na ka Uhane o ke  Akua e kokua i kana hana.

           

            Ua lohe hou ia mai, aole ka i pau ka hana hoonaikola a kekahi poe i ka hoomanao mai ma ka waiho ana iho i ka lakou puolo mea awaawa ma kahi kokoke i ka pa o W.L. Moehonua ma Kalia.  Heaha la ke ano nui o ka hana mau ana pela ioko o keia au malamalama, ka i no ua hala aku ka wa naaupo me ia mau puolo, eia no ka hoi ke pee poli ia mai nei.  E makemake ana paha ka mea nana keia puolo e lilo iaia ka waiwai.  Ina pela ka manao, he hana hilahila ole ia.

           

            Ma na la mua o keia hebedoma, ua kuai kudalaia ae na lako hale o kekahi mau hale kamaaina o kakou, no ko lakou manao e hoi loa aku i ke one hanau, a i ole e hele makaikai aku ma na aina o ka Hikina.  Oia na lako hale o ka Hon. J.W. Aukina a me ko ka Luna malama i na mea kaua o Amerika maanei.

           

            Iloko o keia mau la wela o ua kulanakauhale nei a ka hihimanu i noho ai, aole no i hoonele mai na kilihuna ua o ka lewa, i ka hoohelelei ana iho maluna ona.  E hoomauu ana i kona mau lepo panoa, a e hooeueu ae ana i kona mau pua kanu e mohala.  Pehea la na kuaaina e uwe mai nei no ka ua,  ke lawa like no paha kei haawina aole paha?

 

            HANA HOOMANAMANA.--Ua lohe mai makou, o kekahi o ko makou mau Luna Lawe Nupepa o kela mau kau i hala wale aku, a hookiekieia ae ma kekahi kulana.  Aka, i i kona loohia ana i ka mai, i keia mau po aku nei a ka mahina e pa konane ana, u akuulala ae oia i kona kino mawaho iho o kona ipukahale, a ua oli-oli aku ma ke ano hoomalimali a kanaenae hoi ia Hiiakaikapoliopele, kekahi o na'kua aumakua a na kahuna Hawaii e malama mai nei.  Ke kuhi nei makou, ua naauao la oia i ke ao mau ia e ke "Kuokoa," eia ka he hookamani wale iho no.  aloha ino oia i ka hoi hou ana i hope.

 

            HOIKE HAPAHA.--Ma ka hora 12 o ke awakea, e Hoike Hapaha ana ke Kula Sabati o Makiki; a ma keia po, he halawai a me na mele i hakuia e na keiki.  O ka poe a pau e makemake ana e naue ae e ike pono i na hana maikai o na keiki o Makiki, e hookipa ia no na malihini ma ka papa aina.  He wahi lulu dala no hoi kekahi no na hemahema o ke Kula Sabati.

            HEIHEI WAAPA.--I ke awakea Poalima o ka pule i hala, ua hoomaka ae ekolu mau waapa e holo heihei mailoko aku nei o ke awa a hiki i ka boe bele, a huli hoi mai a hiki ma kahi o ka hoomaka ana aku e holo.  He la makani nui no ia, aka hoi, i ko lakou hoomaka ana e puka iwaho, ua kahe no ka wai i ka ka mea o ka holo ma ka ike aku a na maka.  Ia lakou nae i hiki ai i ka boe bele, ua lolohi kekahi mau waapa elua, oiai ua lilo laua ma ka li ana i ko laua mau pea, aka, o ke kolu o ka waapa, aole oia i hoolohilohi iho e li i kona pea a hiki wale i kahi a lakou i hoomaka aku ai e holo, a o ka eo no ia iaia.  O ka mea nona ia waapa, oia o McFarlane-opio

 

            MAKAMAKA ALOHA.--I kekahi la o ka pule i hala, ua hoihoi aku o Hon. J.W. Aukina, i kona Palapala Hookohu Lunakanawai Kokua Alua o ka Aha Kiekie, no kona manao e holo makaikai ma na aina o Amerika Huipuia a me Europa.  E hala ana paha iaia elua makahiki ma keia hele makaikai ana.  Ma kona noho pokole ana maluna o keia kulana, (Lunakanawai) ua mahaloia oia e na mea a pau, aka, ua ike mua ia no nae kana mau hana maikai a hoopno hoi ma ka waiwai o kekahi poe he lehulehu wale i waihoia aku nana e hoopnopono a malama hoi, a pela aku.  Ma ka holo ana o ka mokuahi "Idaho" i ke ahiahi o nehinei, ua holo aku oia me kona ohana maluna ona.  Aka hoi, e olioli no auanei kakou no ua Lunakanawai Hanohano la a me kona ohana, ke hoihoi hou ia mai ma ko kakou nei mau kapakai, mahope iho o ka pau anao  ka lakou huakai makaikai.

 

            HOIKE KULA SABATI.-- Ma ka la 2 o mei nei, oia hoi ka la Sabati, ua hoikeia ke Kula Sabati o Kalihi a me Moanalua.  A ua maheleia eha papa, penei, 1. Ka ke Kahu mau haumana. 2. Na makua. 3. Na kamalii. 4. Na haumana o ka Papa Himeni a Kivini.  ua hoomakaia na hana a ke Kahu, a mahope iho, hoike mai oia, elua ana mau haumana, ua hoomaheleia ma ka olelo Fatuhiwa a me ka olelo Hawaii, a he mau pauku paanaau no hoi kekahi.  A pau ia, he himeni.  Mahope iho hoikeia na makua, oia hoi ka papa elua, a o ka papa ekolu iho. O ka papa eha nae, oia ka papa i oi aku ma na pauku hoopaa a me na ninau Baibala.  Ua hookuuia na hana me kamaluhia.  Ua nui ka mahalo o ka naau no keia hanam maikai, aka, ina e hoomau lakou ma keia hana maikai, alaila, e holo mua ana keia hana maanei.

            J. KANIKAHOE.