Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 24, 12 June 1869 — Page 2

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Nicole Dolan
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

English Column

FOREIGN NEWS

 

The Bark “D.C Murray” arrived from San Francisco on Wednesday morning this week, bringing dates to May 221. 

Among the more noticeable items of news are the following:

CHICAGO, May 13.  The “Tribune’s” special says the present indications are that Henry Pierce. of Boston. while appointed Minister to the Sandwich Islands.  Hutchinson, of Ark.. was nominated last season, but not confirmed.  The State Department, after further consideration, decided to make a new selection. 

We have the report that the 1,250 Chinese who came by the steamship China to San Francisco are to be forwarded to Chicago directly, and that one firm in Chicago have a contract to furnish 50,000 Chinese for work on plantations in the Southern States. 

Six steamers, with valuable cargoes, were burned in Cinccinnati May 12.

Heavy crevasses have occurred on the Mississippi, above and below New Orleans.

Large strikes of workmen continue in the East.

The Memphis Commercial Convention reassembled May 19, and cut out quite an extensive plan of business, including measures for improving the Mississippi levees ; for reducing the tariff on railway iron ; for cheapening cotton labor and encouraging the growth of cotton at the South ; for building new lines of railway from the South to the Pacific ; and from Washington to Memphis and St. Louis.  Senator Sprague made a speech, which was well received.  Over 600 delegates were present. 

Professor Goldwin Smith delivered a speech at Ithica, (N.Y.) on the night of the 19 th in replay to Sumner’s speech on the “Alabama” question, in which he claims England is not to blame to the extent that Sumner charges her, and that the tendency of Sumner’s policy is to weaken the real friends of America in England and strengthen the Tories.  He says England is willing to let Canada go when she pleases, with Ireland too, she will never agree to surrender them upon any such demand as Sumner’s.

An alliance, offensive and defensive, is spoken as likely to take place between England, France and Spain against the United States.  The position of that Government in regard to England’s liability in the matter of “Alabama” claims, and with reference to Cuba, is the pretext for this triplicate reciprocity.

The British Government informs the U.S. Minister that they will reclaim the brig “Mary Lowell” from Spain.

The expenditures of the British Government during the last fiscal year fell £500,000 short of the receipts.

The Swiss Government denies to Mazzini, the Italian agitator, the right of asylum, in any canton of that Republic which borders on France or Italy.

Garibaldi is so ill that his physician despairs of his life.

A late religious riot in the streets of Tehran, and Capital of Persia, resulted in the death of 300 men.  The troops had to be called out to suppress the riot and restore peace.

By dates to May 19th, we have pretty well authenticated details of a very hard fought and bloody battle, on a respectable scale, in Cuba.  It occurred near Puerto Principe.  The rebel forces numbered four thousand in the beginning of the action, but they were reinforced by fresh arrivals and by s battalion of negroes who deserted from the Spanish to the rebels during the action, so that at its close General Quesada, who commanded the rebels, had a force of seven thousand, while General Lesen, who commanded the Spanish, had but three thousand and five hundred.  The Spanish were very badly whipped, and in their forced retreat, lost their baggage, ammunition, and part of their artillery.  They also lost a number of their best officers.  This victory has elated the Cubans and demonstrated to the Spaniards that they cannot rely upon the colered troops to fight for their cause. 

The Cubans represent that they have 5,500 Americans in their army, and a total force of 28,000 under arms.  They think the only thing required to insure the success of their cause is the recognition of belligerent rights by the United States.

CHINA.  From the Shanghae “News Letter” of April 19th we take the following :

Letters from Pekin state that they are having a very dry Spring, and unless rain falls soon serious damage to the crops may be looked for.  On the 30th ult., the Emperor went to one of the temples in the palace grounds, and offered prayers for rain.  Recently several Manchoos forced their way into the Imperial treasury, and plundered it of silver to the amount of Tls. 9,000.  About the beginning of the Chinese New Year, thieves broke into the London Missionary Hospital. Pekin. and carried off articles of value.  The rogues have been captured, and are to be beheaded. 

The city of Yang-quei-tze, or foreign devil, is to cease, now that an edict has gone forth from the Taoutai’s Yamen, prohibiting all Chinese from insulting foreigners with such salutations.  The Taoutai intimates that when foreigners are passing the homes of Chinamen they should be addressed as “Yang-jen” or foreigner, and by no other term.

 

 

Hoike Kula Sabati o ka Ehukai o Waialua.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:

E oluolu oe e amo hele i keia puolo lau Oliva a ka Ehukai o lalo, i ike mai ai na manu hulu like o ia kulana, a lele-nuna like mai lakou e ike i na mea hana oia lai.  E hoike ana ke Kula Sabati o Waialua i ka Poakolu, lune la 16, e hoomaka ma ka hora 10 o ke kakahiaka, e olioli nui oukou e na mea a pau e hele mai e ike.  Ua lawa no hoi ka poe a pau e hele mai ana, e kokuaia aku ana no ko lakou houpa lewalewa i ka mane o ka Honua nei.  Kahu E., o Waialua.

                                                                                                                  J.N. PAIKULI

 

NU HOU KUWAHO.

 

Ma ke ko ana mai o ke kipa “D.C. Murray,” ma ke kakahiaka Poakolu nei, June 9. mai Kapalakiko mai. iloko o na la pokole he 13. ua loaa mai ia makou na mea hou malalo iho:

 

No Amerika.

Ma ka la 20 o Mei. ua ku ae mai Kapalakiko, ka mokuahi holoholo mawaena o Kina a me Kapelakiko. ikolo o na la he iwakaiua kumamalima a me eiwa hora.  O “Kina” ka inoa o ua mokuahi la.  Ua lawe mai oia, he 1310 mau ohua ; a mailoko ae o ia heluna, he 1250 he mau ohua pake.  O ka nui o na tona ukana, he 1.315, oia hoi, he kopaa, ti lau a me ka raiki ua ukana.  O kela mau ohua pake i lawe ia mai ai, ke haiia mai nei, e hoounaia ana i Kikako, a malaila e hoolimalimaia ai no na mahina kanu nui ma na mokuaina Hema.

Ua koho hou ia o Gen. Loganai Alihikaua Nui, a o Gen. Keikimaikai (Fairchild) i Hope Luna Alihikaua no ka Puali Koa Nui o ka Ripuhalika. 

O ke kaa-ahi lawe ohua mua, nana i lawe aku mai Kakarameta a i Omaha, ua hiki aku no ia ma ka Poaono, Mei 15.  O ka nui o na ohua malona o ua kaa-ahi la, ua hiki aku i ka 500.

Ua haawi aku ke Kuhina Kaua o Amerika Huipuia, i na kauoha ia Admarala Hoff, mai ae aku ia i kekahi manuwa Sepania, e nana a e huli i na moku Amerika e holoholo ana ma na kai o Cuba.  O kana hana ia o ka malama i ka pono kalepa e like me ka malama ana i na haole Amerika kamaaina i noho malaila. 

Ma ka nupepa “Tribune,” ua hoolahaia ne, e waihoia aku ana ka inoa o Mr. Hanale Pierce, (haole kamaaina pahia ma Honolulu nei mamua, a eia ma Bosetona) i Kuhina Noho no Amerika Huipuia ma Hawaii nei.  No ka mea hoi, o J. H. Hutchinson, nona ka inoa iwaiho mua ia aku ai i ka Hale Ahaolelo, aole i hooiaio mai ka Hale, nolaila, ua manaoia e koho hou, a o ka inoa paha auanei keia.

O ka mokuahi hao “Atlanta” o Amerika, ua kuaiia aku.  He moku hao keia no ka poe kipi mamua, aka, i kona hoopuka ana aku i ke awa, ua huki koke ae la kela i ka hae o Cuba.

Ma ka la 12 o Mei, ua hiki ae o Generala Makalelana ma Wasinetona, a ua hele aku oia e ike i ka Peresidena, a he mau kamailio ka laua. 

Ke olelo nei kakahi mea kakau nupepa o Kikako, ke lawelawe nei o Adimarala Porter ma kea ano Hope Kuhina no na aumoku, a oia ka la 12 o Mei, ua noho mai oia ma ka halawai o na Kuhina no ka manawa mua.

He eono mau mokuahi nui i pau i ke ahi ma ke awa pae o Cinitinata.  He nui loa ke poho no keia pau ana.

O kekahi mau hoa o ka puali kaua o Generala Toma, ua ake nui loa lakou e haawi aku i ke Generala i kekahi makana mea kala a lakou i hoomakaukau ai, aka, mamuli o kona hoole ponoi ana mai, ua hoole ia. 

No Cuba.

Ma ke kaua mawaena o na kamaaina o Cuba a me na Sepania ma Los Tunas, ua haule iho iloko o ke kahua kaua, he 1200 mau Paniolo i make, a he 1,000 mau kanaka Cuba.  Ua kukulu ne na kanaka o Cuba i Ripuhalika okon, me ko lakou ne ana hoi ia Cespedas i Peresidena, a ia Gen. Quesada i Alihikaua Nui.  Ke kuahaua nei laua a elua i na kanaka o Cuba, e kaua a lanakila, a i ole e make paha iloko o keia hono ana.  O kahi e noho ai o keia aupuni kuokoa hou, aia ma Quermance, he wahi uuku aia ma ka Apana Waena.

O kekahi haole nona ka inoa Casanovia, ka mea i lawe pio ia e na mana Sepania ma Cuba, a o kona waiwai, ua lawe wale ia.  A ua palapala aku hoi oia i ke Kuhina Kaua o Amerika Huipuia, e hoike aku ana he kanaka Amerika oia, a ua noi pu aku no hoi, e hooikaika o Amerika e noi ae i na mana Sepania, e hoihoi mai i kona mau waiwai a pau lea.

He lono wale ka i loheia aku ma Rio Jeneiro mai Paregua aku, o ke Kuhina Noho Amerika McMahon, ke noho la, he paahao na Lopeza ; aia ma kekahi wahi iwaena o ka aina.

Ke hana nei ke aupuni o Mesiko i kuikahi no ke kalepa ana me ke aupuni o Geremania Akau.

Ua olelo waleia, ua holo mai kekahi moku lawe mea kaua mai Deleware mai, me na kanaka he 500, e manao ana e holo mai a hui me na kipi o Cuba.

Ke hoike mai nei na kanaka o Cuba, aia maloko o ko lakou puali kaua, he 5,500 mau haole Amerika ; a o ka huina pau o ko lakou mau kou, he 28,000, me ka lako pono i na mea kaua.  Ke manao nei lakou, o ka mea wale no e hooholo mua ai i ko lakou makemake, o ko Amerika hooia ana e ku i ka wa.

Ma kahi e kokoke ana i Puerto Principe, ua hooukaia he kaua hahana loa, a hookaheia na koko mawaena o ka puali koa Sepania a me ka puali koa o Cuba.  I ka hoomaka ana o ke kaua, he 4,000 wale no ka nui o a koa Cuba, aka, ua hoomahuahuia mai nae, mamuli o ka hiki hou ana mai o na kokua a me ka hui pu ana mai o kekahi bataliona koa negero i haalele aku i na koa Sepania, a holo mai e hui me na Cuba, a e kue aku in Sepania.  Nolaila, aia malalo Generala Quesada o ka noao kipi, he 7,000 mau koa ; a malalo hoi o Gen. Lesca o Sepania, he 3,500 wale no.  Ua huipa ino ia aku na koa o Sepania, a ua holo lakou me ka waiho iho i na lako kaua a mekekahi mau pu-kuniahi o lakou.  Ua haule pu no hoi iloko o ia kaua ana kekahi mau alii koa kaulana o lakou.  No keia lanakila ana o na koa o Cuba, nolalia, ke olelo nei hoi na Sepania, aole e hilinai hou ana I na koa nika ke hele I ke kaua.  He mea keia e hoehauoli ai I na kanaka o Cuba, no ko lakou ake e kuokoa.

No Europa.

Ua oleloia mai, e hoouna mai ana ke Suletana o Tureke, i kekahi Comisina o kona aupuni, e hele mai e nana i ke alanui kaa ahi o ke aupuni o Amerika Huipuia. e moe nei mai ka Hikina a i ke Komohana, me ka manao e lawe aku i Tureke i ke ano o ke kapili alanui hao ana a Amerika.

Ma ka Poaono.  Mei 15, ua hoike aku ke Kuhina Noho mua o America Huipuia ma Ladana, i kona hoi i kona aupuni iho, ma ka leta i ka Moiwahine o Beritania nui.

Ke hoike mai nein a nupepa, he omaimai loa ko kela koa kaulana o Italia, oia hoi o Garipaladi.  Ke hopohopo nei kona kauka, no kona ola a me ka ole.

Ua hiki mai ka lono mai Taherana Peresia mai, he hakaka ma na alanui ka i ikeia malaila, mawaena o kekahi aoao Hoomana a me kekahi.  Ua lako like na aoao elua me na mea kaua, a ua manaoia, he ekolu haneri ka nui o na kanaka i make.  Ua kaheaia na koa, a ua hoopauia ka hakaka. 

Ua hiki aku ka lono i Ladana, mai Rio Jeneiro aku, e olelo ana.  aia o Peresidena Lopeza, ke pau la I kekai kahua ikaiku kupono mawena o ka aina, me na koa 9,000 malalo ona.

He nui ke pioloke ma Parisa, no ke kono barota akea ana o ka lehulehu.  He 4 mau halawai nui a ka lehulehu i kukulu ai, aka, ua papa wale ia no e na makai, a hoopau waleia no.  He pono anei keia hana a ke aupuni Farani, ma ka papa ana i na aha halawai a ka lehulehu i kukulu ai?

HUNAHUNA PILI HOOMANA.

E na makamaka Pope e noho ana ma ka pae aina o Hawaii nei, aia Farani kekahi Kahuna Pope, o Makua Hyacinthe kona inoa.  () keia kahuna, he naauao nui kona, a he mana hoi e alakai a e kauo hoi i ka lehulehu.  Mamua iho nei, ua hele makaikai aku oia ma Liona, ka lua o na kulanakauhale nui o Farani, ma kea no e hoohoihoi aku i ko ka lehulehu kokua aloha, e kukulu i hale no ka poe ilihune, a i Halemai hoi no ka poe i loohia i ka mai.  Ma ke anaina a ua kahuna Pope nei i haiolelo ai, ua piha loa i na tausani o ka poe i hele mai e hoolohe.  Ua lawe mai oia i kana poolelo mailoko mai o ke Kauoha Kahiko, i kakauia ma Solomona 22 : 2 : penei ka heluheluia ana : “Halawai pu ka poe waiwai a me ka poe ilihune ; na Iehova lakou a pau i hana.”  Eia kana ninua mua: “Heaha la ka mea hookai e kukuluia ai ka noho aloha mawena o ka poe ilihune a me ka poe wai wai, a mawaena o ka pie kiekie a me ka poe haahaa?”  Ma kekahi olelo hoi, “Heaha ka mea hookai e kukuluia ai mawaena o na papa kanaka o na Ahahui me ke kue ole mawaena o ka holo mua ana o ka pono pili uhane a me na pono pili kino?”  Eia ka haina a ua kahuna Pope nei la: “O ka Euanelio no, ka mea nana e hoohua mai i ke aloha Kristiano.”  Eia hou aku kana noi, E kuu akeaia ka hoonaauao ana ma ka manaoio a me na hana haipule, a pela aku.  Eia no hoi kana mau huaolelo hope: “Ua ike anei oukou i ko Perusia lanakila ana maluna o a kahua kaua?  Eia wale no, o na kanaka o Perusia, ua oi aku ko lakou hoonaauaoia, ua oi aku ko lakou ike hoomana; a no ka mea no hoi, ua ho-o pakahiia iloko o na eke ili a kela a me keia koa Perusia na haihala pakahi.  Ke pakui hou aku nei hoi au i aka mea i ulu mai ai ka mana a me ka oi o ka maikai o na lahui Hoole Pope, o ka loaa ana o na haihaia a me ka heluhelu mau na ko lakou mau hale iho.  Ua papalua ka’u holo ana i Enelani, a ua lohe au a hoomaopopo, o ka Baihala ka ikaika o kela lahui.”  O ka poe e noho ana ma keia anaia, he poe ohana Kakolika Roma ka nui, e hoolohe ana i na olelo akamai a ka haiolelo naauao me ka hoolohe.  O ka ohi ana no ka pomaikui o ka hale no ka poe ilihune ma ia anaina, he iwakalua tausani hapaha Farani, oia hoi he eha tausani dala.  He ohi nui ana keia, he mea ia e hooia mai ana, i ka mana a me ka makemakeia o Makua Hyacinthe olelo ana.  Aka, heahe la auanei ka Pio IX e olelo mai ai no keia Kahuanapule, uia maloko o kana haiolelo ana ko ka Baibala mana maikai i hokiekieia a oi loa ae mamua o na ano pili hoomana a ka Ekalesia Roma?  Aole anei o Pio IX e hana i kekani mea e hoinoino ai a kue aku ia Makua Hyacinthe?  He kike no paha, aka, o na hoahewa ana a ke Poo Pope kahiko, aole ia he mea e papa aku ai i kela kanaka haiolelo akamai, mai kona hoomau ana aku e hana i kana hana, a e loaa mai ai kona mahaloia e ka lahui kanaka Farani.

Ma na mokupuni o Maikonisia, kahi a na Misionari Amerika a Hawaii e hoolaha nei i ka malamalama ma ia pae aina, ke haiia mai nei, o ka poe i huli mai, aole a lakou dala, aka, aole nae i nele loa lakou i ke kokoa ana mai i mea e holo ai ka hana.  No ko lakou i na aila niu, a hookupu mai la ma ke ano mahina hou.

Ua halawai ae ka Ahahui Hoolaha Baibala o Beritania a me ko na aina e, ma ko lakou halawai mua ma Napele.  Ma ia wahi i haiia ae ai, he 276,000 mau Baibala a me 55,000 mau apana baibala i kuaiia ma Italia.  Ua kuai aku ka mea kuai huke, a ua lona mai na dala he £400 mai waena mai o na koa ; a he £9,000 mai na Katolika Roma wale mai no.  He nui ke kuaiia ana o na puke ma ka aoao hema o Italia.  Aia no, hoi ma ka mokupuni o Sikili, ke hololea la ka hana a na kanaka kuai puke malaila, aka. elua mau wahi ma ia mokupuni. i hookipa ole ia mai ai na mea kuai bake. aka. ua hana ino loa ia.  Oia mau wahi, aia malalo o ka mana o na kahuna Pope, aka, ua malama a kokua nui na Luna Aupuni i ke Kanawai. Ma Rovigo, ua imiia kekahi mau baibala, a ua puhiia i ke ahi.aka. ua hoahewaia ka poe hana hewa, e honukaia.

Ma ka ia i weheia ai ka Ahaolelo o Madarida. he ekolu tausani mau Buke Euanelio. a elua tausani mau Buke Episekole a me na buke hoomana e ae i kuai ia ma kahi hookahi ma ke kulanakauhale o Madarida.

I ka makahiki 1860 a mamua iho, ua oluolu i ka Moi O Italia, ka hele makaikai ana aku ma ka hema o Italia. Aole nae i ae ka Moi e holo aku maiuna o ka aina Pope, ma ke alanui kaa hao e moe pololei ana. Ma Perugia, ua hookaulua iki ka Moi no kekahi wa, a ua hoomakaukau ae na kahuna no ka hookipa ana aku iaia maloko o ka Halepule. a hoike akea mai i kekahi mau mea a lakou i loaa ai, aka, no ko Catinela hoole ana, aole e hele mai i ko ka Moi hiki ana aku, nnolaila, ua hoole no hoi ka Moi.  Pela no hoi ka Akibihiopa o Napele i hana ai.  Ua haalele e iho oia ia Naplele mamua ae o ko ka Moi hiki ana aku, a pela no ua Akibihopa la i noho kaawale aku ai, a hiki wale i ka wa a ka Moi i hoi aku ai. He opu kekeue iho la paha keia o ua poe hooiaio nei.  Kahaha! o ka hewa hoi kona enemi, eia ka hoi o ke kanaka no kekahi.

I ka holo ana aku nei o ka Bihopa Pope maluna o ka mokuahi “Idaho,” ua nui loa ka poe i hele aku e hoi i knoa komo gula ma ka manamana lima.  Heaha la kona mea i papap ole iho ai, aohe ia he wahi kupono no ke aloha, oiai he gula wale no ia e honi ia la. Malia nae paha, no ke ano likelike noho aupuni Moi nonua no ea. 

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L.H. KULIKA. KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. Laiana (Lyons)

Rev. M. Kuaea,

D. Malo, (Lokoino.)

S.M. Kamakau,

Rev. C.B. Anelu (Andrews.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IUNE 12, 1869.

 

Nu Hou Misionari.

REV. L. H. KULIKA; ALOHA OE:

Ke palapala nei au ia oe i keia la, a hooili aku i keia palapala maluna o kekahi moku e hoi ana i Nuholani, a he manaolana ko’u e loaa aku no ia oe.  No ka hoohaunaele o na kanaka.  Hala aku ka “Hoku Ao” ma ka la 12 o Nov. 1868, mai keia aina’ku, e holo ana i Tarawa, a ma ka la 16 Nov. he Poakai ia, a ma ka hora 9 he kula ko maua, hele mai na haumana a komo mai ma ka rumi hookipa; kahi i maa i na kanaka, mai a Binamu ma no ke kula, ao no hoi; a i waena o ke ao ana, hiki mai kahi poe kanaka ano kalohe, a hoohaunaele maloko nei o keia hale haehae i ka buke ao, na pepa  A nui; a pane aku au me ka ninau aku ia lakou, nawai i haehae ka buke?  Huna lakou aole hai koke mai, a mahope haimai ke kahi i ka mea nana i haehae, a olelo aku au iaia, a kui ikaika oia i ka hale a huhu loa, a hoomakaukau e hou mai i kona elau pu ia’u; aka, nana aku au i konaano a olelo aku au iaia, no ke aha kou huhu ai’u a me ka hale a me ka buke?  A hele aku la oia me ka pane ole mai ia’u, a nui ke kalohe o na kanaka.  A no ka hiki ole ia’u ke hoomanawanui i ko lakou kalohe mai malolo o ka hale kula i wawahiia; a mawaho no hoi o ka lanai o keia hale ma ka aoao hikina.

Nov. 23.  He Poakahi hou ia; hele mai kekahi kanaka a noi mai i laau inu lapaau, a he kanaka ia i inu pinepine i ka laau, mai a Binamu ma mai, a ia’u no hoi, aole nae he ano mai i ka nana aku he kanaka ikaika o ke kino, akoi hou mai i lau e kuai mai me ka aila, a huhu loa, olelo inoino mai no ia’u me na olelo manao no e pepehi mai, aka hoihoi ia oia e kekahi mau kanaka e ae.  A ma ke awakea ae oia la no, hiki hou mai keau, ina makmake oe i ka laau e kuai mai me ka aila, a huhu loa, olelo inino mai no ia’u me na olelo manao no e pepehi mai, aka hoihoi ia oia e kekahi mau kanaka e ae.  A ma ke awakea ae oia la no, hiki hou mai kela kanaka i haehae ai i ka buke A nui, a kahea mai e wehe i ka puka, me ke ano kalohe no, hoole aku au, aole e weheia ka puke, ina e makemake i ke ao, ma ka hale kula e ao ai, a mawaho aku o ka lanai.  Olelo ino mai no ia’u me na olelo huhu nano e e pepehi mai no ia’u, e olelo ana, “he kauwa oe na Binamu, ua hoonohoia oe i kiai i ka hale o Binamu, aole nou kiea hale, iaia aole oe e wehe mai i ka puka, nahaha ko poo ia’u i ka newa,” aole au ekemu aku, a ua hele aku ia me kona ano.

Dek. 11. Hiki hou mai kahi kanaka kalohe a ae, ma ka auina la, o ka hora 3 ia o ke akiahi; e kula ana o Olivia i kekahi mau kaikamahine, a ua pau ka’u kula ana, mawaho no o ka lanai o ka hale; a hoi au ma na hale e hana ana i kekahi mau mea o ka hule, a i waena o ka Oliva kula, hoohaunaele hou no kela kanaka lawe aku i ka noho o’u i noho ai; a pane aku o Oliva, “heaha kau mea lawe aku i ka noho, mamuli lepo? a pane mai kela kanaka,” i noho nolu, olelo hou o Oliva “e hoihoi mai oe i ka noho,” hoole kela a pane mai ia Oliva, “mai hana mai oe o wawahiia e a’u keia noho.”  Makau o Olivia hoi mai maloko o ka hale, a olelo mai ia’u, e kii au i ka noho, a kii aku au ia hanawi mai kahi keiki e ia’u i ka noho, olelo ao aku no wai i kila kanaka a ua huhu koke mai; a kui mai i kuu poo a hili mai i kuu lima a wawae me ka laau, hiki mai i ka pa, a me ka puka o ka pa,, a komo koke mai e pepehi ia’u. a mai make au ma ia la, a me kuu wahine, a me na kwiki a maua, a kahe aku ke koko mai kuu waha aku, a me kuu iho, aka uwao kekahi kanaka i kila kanaka huhu a huki aku, a pakele au, a holo hou aku ua kanaka nei a kui hou aku i kuu wahine.

Haule oia ilalo me ka maua kaikamahine uuku, a mai make makou a pau i na he mea make ma kona lima: ina o ka pau no ia o ko makou ola ma ia la. o ka inoa oia kanaka o Teni-Kanimea, no Animaloa, Tarawa, aka. na malama mai no ke Akua ia makou aole i haalele mai; nui ka makau o Oliva a holo aku makou a hiki i kahi o na haole kuai aila niu, a ike mai lakou i ko’u pilikia, me ke koko e kahe ana mai ko’u waha aku. a haalele iho i na hale me ke kiai ole ia a, holo mai kahi kanaka kiai i ko makou wahi.  Nui ke kokua mai o na haole kuai aiula niu ia maua, i ke kiai ana mai; ua hele pinepine mai ma na po a pau e hoomakakiu i na kanaka kolohe, o ka inoa o keia mau haole, o Mr. R. Randolf a me Mr. F. Roblin. a o kekahi haole, ua hoouna mai i konaohana e noho pu me maua, ma ka po, a ma ke ao no hoi.  A hele nui mai na kanaka e noi mai i ka ai, a me kela mea keia mea, hoopilikia loa mai i ka manao; aka, oho no au me ka hoomanawanui, a makemake nui ko’u ohana e haalele i keia wahi, a holo ma na moku i kahi e aku e noho ai, aka, e kali ana maua a hiki hou ka pilikia, alaila haalele maua i keia wahi.  Aka, he nui loa ka waiwai o ka Papa Hawaii ma keia wahi, a ina au e haalele ua pau koke i ka lilo i keia poe kipi, he hao wale nei i na mea a pau.

Ua pau ka hale o Tekaiea i ka wawahi ia, a ke kii mai nei no e wawahi i ka hale o ka Papa Hawaii, oia ka hale o Kanoa mamua, -ke lawe liilii ia nei na papa o loko e na kanaka; pinepine kuu hoopaa ana, aole pae pau ka wawahi ana, ua manao au, aia a pau na papa o kela hale i ka laweia, alaila hiki mai no i keia mau hale.

O na kaukau alii a Binamu i olelo ai e nana mai i keia wahi i ka wa o ka “Hoku Ao” e ku ana ia nei; ua hoomalu mai no, no ka manao e loaa aku ana ka waiwai, aole i liuliu aku ka “Hoku Ao,” hele mai ana e noi i papa, elua kaukaualii i hele mai e noi; aole nae au i aua i ka papa, hoakaka e aku au, aole a’u papa, na ka Papa Hawaii ka Papa, na na Misionari o Ohua, he mea i hoouna ia mai i mea hale, haawi aku elua papa a hoiaku kela mau kaukaualii me na papa, a ike ia mai, mahope hiki hou mai he mau kaukau alii hou, e noi mai i ka papa, hoole au, aka, ua hoohewa au i a’u iho i kuu haawi ana i ka papa i kela mau kaukau alii.  Aole alii o keia aina i keia wa, ke noho nei kela kanaka keia kanaka nona iho, aole mea nana e hoomalu e like me mamua, inu rama, pepehi kanaka, aihue, aole kanawai i keia wa, ke make nei kahi poe no ka ona.  O ke kaukaualii e noho nei ma Koinawa, oia o Ce-Nawaia, he kahuna ia o ke akua wahahee, ke kaena nei na kana no ka mana o ko lakou akua, no ko lakou lanakila ana ma keia aina, a loaa nui ko lakou waiwai ma keia aina, i keia wa ma ka hao wale no a ma ke kuai i ka aila niu me na moku e ku mai nei, o ka pu ka mea kuai nui.

                                                                                                                  Aole i pau.

 

Ka Mai Piva Ulaula (Scarlatina).

 

MAMULI  o ke kono ana mai o ke Kauka o ka Halemai Moiwahine in makou, e hoike aku i ka lehulehu no kekahi mai hou i ike ia ma Honolulu nei i keia wa, nolaila, ke hoolaha aku nei makou imua o ko makou poe heluhelu, aole nae me ka mauao e hoohikilele a hoopuiwa hoi ia kakou, aka. me ka manao no e apo ia mai e oukou na ano a me na kuhikuhi ana o ka hiki ana mai o keia mai e hoikeia aku nei; me ka malama ana hoi ia oukou iho i ka wa e loohia ai.

O ka hoomaka ana mai o keia mai, he anu, lia, wela, nalulu a me ka puu eha.  Mahope iho o kekahi mau la elua paha, e puka mai auanei na puupuu liilii me he ulalii la, (a i ole ia me he laina la paha) ma ka a-i, a ma ka umauma a ma kekahi wahi e ae no hoi o ke kino; a ano ikiiki mai ke kino, a manene hoi ka ili.  He mau la iho mahope, e akaakaa mai no ka ili, a helelei mai hoi ma na wahi i puka mua mui ai.  I kekahi manawa, e akkaa mai no na alualu kahiko o ka wawae, na poholima me na kapuai wawae, a o ka nalowale aku no ia o ka eha o ka puu.

I ka wa e kaa ana ka mea i loohia i ka mai, aole pono iaia ke noho ma kahi e kololio pono mai ana ka makani a me ka hele iloko o ka wai. he kapu loa ia ma keia mea. a nolaila, mai noho a hookuli oukou.  I ka hoomaka ana mai nae o ke anu a me ka lia ma na wawae, pono no ke hookomo koke i na wawae iloko o ka wai wela i hoopumehanaia, i hookahi manawa i ka la. 

Ina hoi he paa ka lepo aohe hemo pono, alaila, o ka inu wahi aila no ka pono loa, a i ole ia i wahi paakai naha paha.  Ina hoi e nui loa mai ka eha ana o ka puu, e hui i ka viniga me ka malakeke lahilahi, (syrup) i mea e ho-ola-ola ai iloko o ka puu.

He mea pono loa hoi i ka oui o na makamaka a me ka poe e ae, e hookaawale ia lakou mai kahi a mai ka mea mai i loohia ia i ka mai.  Mai hookokoke aku no hoi kekahi mea mai ole malaila.  O ka poe wale no i pili loa i ka mai ke malama aku, oiai he mai lele no keia. 

Ua lohe mai makou. ua paha ne keia mai ma Makawao a me Wailuku ma Maui, a aia no hoi ma Waialua koke ae nei no kekahi mau mea i loohia i keia mai.  O ka malama wale iho no ka pono ia kakou i keia wa, i hookoia ai ka olelo a ka poe hahiko. 

“Iluna no ka ua wehe e ka pulu o lalo.”

 

Pau i ke ahi ka Halekula Kaikamahine o Makawao.

 

Ua hiki mai i o makou nei ka lono kaumaha. ma ke kakahiaka Poaha iho nei, ua pau aku la i ke ahi ka Hale-moe a me ka Halekula Kaikamahine, o Mauna Olu. ma Makawao. mawaena o ka hora 1 a me 2 o ka auina la Sabati aku nei, Iune 6.

Ua minamina makou i ka hoike aku i keia lono, oiai o kekahi no keia o na Haleao e hoonaauaoia nei ko kakou mau kaikamahine o ka aina, a ke holo mua nei hoi ka ike haole a me na mea kani a mele hoi ma ia kula, aka, aole nae i menemene na lima o ke kolohe, a kinai iho i kona manao lili.

Ua hoomaka ka a ana mai o ke ahi ma ka hale-pili auau. a malaila ae ke apu ana mai a pahola like ae la maluna o na hale moe a me ka Halekula.  Ua pau aku la ka hapa nui loa o na waiwai o na kumu a me na kaikamahine. a he mau wahi mea palaueka wale no ka i pikele mai.  Iloko o ka hapa hora, ua lilo ae la na hale i puu lehu ahi nui.

O ka nui o na haumana, ua pau i ka hele i ka pule ma ka Halepule, a koe wale no ke Kumu Nui o ke kula a me kana wahine ma ka hale, me kekahi kaikamahine onawaliwali a me na wahi keiki liilii.  Aole lakou i ike ke a mai nei ke ahi, aka, na kekahi mea mawaho i kahea mai ia lakou.  I puka aku ka hana, e lapalapa mai ana ke ahi iluna.  Ua hopu kokeia kela kanaka. a laweia i Lahaina e hookolokoloia ai, aka, ua hookuuia oia i keia wa.

Pehea kakou e na kanaka Hawaii e noho aloha ana no ka kakou mau kaikamahine i hoonaauaoia ma kela kula, i keia wa, ua hooneleia mai i ka home ole e ao houia ai ua mau kaikamahine Hawaii nei. a kakou e upu aku nei, e lilo i mau makuahine?  Aole anei e pono ia kakou e ala like mai a hapai hou i keia kula?

 

Ka Ahahui Kula Sabati Nui

 

Ma ka hor 1 o ka auina la Poakahi i hala, Iune 1, ua halawai ka Ahahui Kula Sabati o ka Pae Aina Hawaii nei maloko o ke Keena halawai o Kawaiahao.  Ua noho mai o Rev. o O.H. Kulika ka Peresidena mamai, a ua noho mai no hoi o Mr. Z. Poli i Kakauolelo.  Ua weheia ka hana ma ka pule a Rev. G.W. Pilipo.  Eia na Kahu Kula Sabati a me na Elele i hiki mai:

No Hawaii.

KULA SABATI.              KAHUKULA SATBATI.                  ELELE.

Haili, Hilo                         ------                                                     Koana.

  “   “                                  ------                                                     Laimaua.

Opihikao, Puna,                ------                                                     Makuakane.

Onomea, Hilo                    ------                                                     Pahio.

Laupah.,  “                        ------                                                     Hanaloa.

Hamakua K.,                     ------                                                     Huka.

Waimea, K. H.,                 ------                                                     Paakiki.

Iole Kohala A.,                 Bona,                                                   Aiwohi.

Kaipuhaa IK. K.,              Luhiau,                                                Kekuewa.

Kalaoa K.A.,                     Kaonohi.,                                            Manoanoa.

Kailua, K. A.,                    Kapae,                                                 Kapae.

Helani. K.A.,                     Haluapo,                                              Haluapo.

Kealak.,K.H.,                    Kahook.,                                             Kahookaumaha

Maunal., K.H.,                  Papaula,                                               -------

 

No Maui.

Hana, M.H.,                      ------                                                     Haumea.

Kaupo,  “                           ------                                                     Kekalohe.

Keonae M.H.,                   Kamaka.,                                             Ioane.

Haiku,  “                            “                                                          “

Oopuola “                          “                                                          Kamakahiki.

Waikapu, “                                    Kamakele                                            Makaiwi.

Wailuku, “                         Kahale                                                 Kaehuaen.

Waihee, “                          Lonoaea,                                             Napuloa.

Kaanapali, “                      Kaukau,                                               Meheulu.

Honokohau, “                    -----                                                      Kalama.

Lahaina, “                          Moku,                                                  Waha.

Kipahulu, “                        -----                                                      Puhi.

Olowalu, “                         Kikiakoi,                                             Nawaliwali.

Lahainaluna,                      Kuaea,                                                 Kamahikane.

 

No Oahu.

Kawaiahao                                    Kakela,                                                Kalauli.

Waikiki-kai,                       “                                                          Nalilipelapela.

Makiki,                              Kulika,                                                            -----

Kamoilili,                          -----                                                      Mikasobe.

Palolo,                               -----                                                      Apolo.

Kapalama,                         Kakela,                                                Mikalemi.

Kaumakapili,                     Laiana,                                                            Poli.

Ewa,                                  Mahi                                                    Kekaina.

Waianae,                           Kaoliko,                                              Aalona.

Waialua,                            Kulika,                                                            Kawi.

Waikane,                           Kaialau,                                               Puuweuweu.

Kahana,                             Kekoa,                                                 Naili.

Haaula,                              Kauaihilo,                                            Umimaka.

Kaneohe,                           Manuela,                                             Kanehaku.

Waimanalo,                       Waiwaiole,                                          Keawe.

Wailupe,                            Kawai,                                                 ------

Pae A., H.,                                    Ahiona, no na pake.

 

No Kauai.

Waioli,                               Wilikoki,                                             Wana.

Anahola,                            -----                                                      Palohau.

Lihue,                                -----                                                      Kauanoe.

Waialua,                            -----                                                      “

Koloa,                               -----                                                      Lilikalani.

Waimea,                            Kauai,                                                  Kaluahi.

 

HOIKE KULA O WAIALUA.  Ma ka Poalua aku o ka pule e hiki mai ana, Iune 15, e hoikiea ana ke Kula Kaikamahine o ka ehukai o Puaena.  I ka Poakolu ae, e hoidiea ke Kula Sabati maloko o ka luakini o Wai alua, a ke koi nei makou i na makamaka aloha i na Kula Sabati e hele a ike i keia Hoike.  Ua kukuluia hoi he wahi e hooluana aku ai mahope iho o ka pau ana ae o ka Hoike Kula Sabati na na makamaka o Waialua.  Ua loaa mai ia makou he olelo hoo laha no ka Hile Kula Sabati o Waialua mai a Rev. J.N. Paikuli mai, aka, no ka huikau a nalowale ana i ko makou poe hoonoho hua, nolaila, ua pule ole.