Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 25, 19 June 1869 — Na hana Kuwaho. [ARTICLE]

Na hana Kuwaho.

No 4> Ho\ir Ac>." j I ka ia 26 o lune isoc. h-iaieio o " Hoku Ao " ia Hooolulu nei no kona holo elua m' , i Maikonisia, a ua hoi hou mai i la 16 o , | ; a i ka !a 4 o Maniki 1?69 holo 'oiA i Nuuhiva, a hoi raai i ki ui 30 o Ap*:r. Ke p<mo ia kakou e hoomaopopo. Ao-e e hi'a e hoeholo kekahi moku o ke:a ano me ka p'iu da!a uuku. Ca h!o no ka holo an.i i Meūkonhin a me ka hoopenopono hou ana >5.972.14; a no ka holo ana iNuuhiva,; $1521.50 ; Huina pau he 87493.94. No; Amenka mat 54.200.00 ; no kona mau loaa ; ponoi ho $1100.06 ; a mai ko kakou waiho-. na aku he 82,192 SS. A mai manao keka*) hi e emi ana na liio i keia hope aku ; no ka i mea. e like me ka mahuahua ana o ka kakou ; ■ inauhana kuwaho, peln e mahuahua mau , ; ae ai na iiio. ] j MAIKONISIA. j | N'a Misio.\aki Amekika. ; Pae .Hna o Kilipiii.—Kev. H. Binamu a i ; me knna wahioe. A \la Honolulu nei laua i' ikekahi hapa o kela makahiki keia mnkahiki. \ | rae Aina o Makala. —Rev. B. G. Kano ; ja me kana wahine aia i Amerika. | | Pmuipe. 1. Ronokiti —Kev. A. A. Kure«, ;kea me kana wahine. | 2. Jokoiti—Rev. E. T. Doane, a me ka- | na wahine eia ma Hawaii nei. Ka Mjsionari o Kilipati. Butari'ari.—Rev. .1. \V. Kanoa a me kana wahine. Mr. R. Maka me kana wahioe. Apaia?ia.—Rev. J. H. Mahoe a me kana wahine. Taraica.—Mr. G. Haina me kana wahine. Topitcuca.—Rev. W. P. Kapu a me kana wahine. Mr. G. Leleo me kana wahine. Ka Misiona o Makala. I I Ebona.—Rev. D. Kapali me kana wahine. | JS\imarika.—Mr. J. W. Kaelemakule me j kana wahine. j Eiai liawaii nei.—Mr. H. Aea me kana wahine. I K.\ Paf. Aina o Kilipaii. ! lioko o Aurrate IS6S, ua noho aku o Rev. j | D. Kapu a me G. Leieo ma ka mokupuni! jhou o "Tapiteuea, M me ka hooakea ponoia |o ka ipukn. Auhea la na kane me na wahi!ne kupono no k:i mahi ana aku i na mokupuni e ae o ia Pae Aina e kali nei me ka makaukau ? Ke ake nei na hoahanau o Ssmoa e hookomo misiotiari mailoko o ka Pae Aina a pehea la e hiki ai ia kakou e hoole aku ia lakou, ina aole i hiki ia kakou e hoolaha wawe aku i ka inalamalama lani ma ia mau mokupuni a pau ? j Ua nui ka haunaele ma Tarawa me Apai- i : ana i keia makahiki īho nei, no ke kaua ku- i I loko. Pilikia maoli o Binamu ma, me Mahoe j ma, e na kanaka o ka aoao pegana, a pakele; mahunehune no, i na hebedoma he umi i ka ' hala ana aku o ka » Hoku Ao " i ke koino-1 hana loa aku a hoi mai. Aka nae, he 27 j mau mea hou i hookomoia iloko o ka ekale- j sia mai lune 1563 mni. He ahoiki no hoi j j na loaa no n.i buke a me ka Mahina Hou, i; ; hoikeia ina ka Papa Helu o na £kalesia ku- j Iwahookakou. j ' | Ua hooikaika o Mr. Binamu a me kana | iwahine i na inahina eono i hala iho nei ma j |Hono!u!u nei, ma ka hooponopono ana i ke I ipai ana i kekahi mau buke. Aole no i aka-, aka ka ikaika kupono ana o ko !aua mau j I kino no ka holo hou ana i Kilipati i keia ma- j ikahiki, ke nawaliwali nei no. j | { | Ua holo ka hana ma " Pukalikali" (Bu-; |taritari)! Pau na kanaka ui ikeaoika; Iheluhelu. Ua manao lana na Misionari Haj waii, ua huli io mai kekahi mau mea olaila. IA, oiai aole i hooliloia kekahi mea i hoaha- | nau ekalesia, ua pii oi ka aila Mahina Hou, i ; huiia me na loaa no na buke a i ke 562.12. j ;A o ka mokupuni keia a na misionari i haa» | lele ai i kela makahiki iho nei, no ka maj ka'u o pepehiia a make ! j Ka Pae Al\a o Makala. j He mea e lana ai ka manao no Ehona, ka • hoolilo ana o kekahi poe o lakou iho no, i 'mau kumu ao kula la. E hooliloia ana hoi kekahi mau dala o ko lakou Mahioa Hou oo |ke ola o kekahi mau kumu Ehona e holo ana |e hoohuli ma na mokupuni e ae. He nui j 'maoli na daia Mahina Hou, a me na bake, i 1 no Ehona a me Namaiika. He mau knmo e | ' hoomahui ai ia mau mokuponi a e!ua, no na | |ekalesia kuwaho a pau a kakou, anona! |eka!esia koloko hoi. j Da konoia o Mr. Kano ® < mai ma j hoi a»a mai o *» lioira Ao," a e hele loa aku : i Amerika e makaiiai. Ua mahn ka nawa- i |liwali o Mr. H. Aea, a e boi ana noiaij ! Ebona i keia holo ana aka o M Hoku Ao." J I No Uau»na. | Ua apo olioli na hoahanao o Ualana ia ! Mr. Kano iloko o Okatota iho nei. lloko o • ;ka makahiki ana i kaawale ai mai o lakou aku. ua kapae ae ka ekaksia i na lala he 13 , ma ka hooholo ana o lakou iho no. I ka wa i launa pokole ai o Mr. Kano me lakou, he 10 o keia poe i knpae ii, ina i mihi mai ma ; ke akea, a be nui na waimaka i haule ia manawn, a o ka Moi kekahi ī uwe waimaka .1 ua haiawai la oit»i hoi aole kela he hoaha|oau. la manawa no, ua hoike rnai he t2

nnu mea hoa ī ko Ukou p:U m Kr;<-o, o ka Moiwih'.ne kekihi, a he wjhūie a kekahi a o kekahi o na kahuna hooniaiuiinana 0 ka wa kahiko» a o kekahi o ha luahine k\Hiko lovi o ia mekupunl. roN.vrs. Ta nee o Mr. Kurekv, a ; o«:i. m a ka huā Hikina Akau o Ponapo, a malaila o;a e noho i\qi i ka nui o konn manawa. L r a makemake kanaka iaia ma ia wahi, He Kulanui ko Kureke-wahiue, he 60 a oi na h,\u» mana i kekahi manawa. O ke ui o ia wahi o Wakai kona inoa ; he lala tknū.t, a eieu ; oia no ka ekalc?ia. I ka !a 11 o lanuui iho : nei, kakau ma» o Kureke penei Ke a! a ;ki mai nei ka ma Oivn. Ua maia;maia ka hebedoma mua o keta makah;*c n\a 1 ka hmpuie ana. Ke makaaia iki mai »ei ; kekahi poe, a ke lana nei ko makou maiuo, ,e oi nku paha ko iakou hooikaika ana ma |na pono o ke Akua a no na pono kmo. Aka, ike kaumaha nei makou no ka make ana o . kekahi poe a makou i mnnao ai e li!o ana i | mau kumu." 1 Ke hooikaika nei na Misionari o Ponape je hoonmkaui»su i mau kumu mai waena |mni o na kanaka olaila. Ua makaukau iakou e hoouna i mau misioiiari o lakou iho no i ke Komohana aku—o ka hoio oie ana 0 " Hokuao" i ke komohana aku o Ponape waie no, ka mea i ko oie ii keia mnnao i keia makahiki iho nei. | Ua hoonoho ia kekahi hoahannu i kuinu ima Konokui, kahi i noho mua ai o Mr. KuJ reke; a eia ka kureke olelo nona : — ,l Ua :ho!oponoka hana a ke kumu maoii. Ua Ipiha mau na hniawai Ua hui mai kekahi j poe hou ma ka aoao Karistiano. Ua lana 1 ko makou manao no keia hoao nna, e hookuokoa aku ana !akotj ma keia hana." He makani ino loa ma l'onape, i ka la !i o Dekemaba, a eha ha!c ma kahi o na musionari i hina—o ka Imiepuie kekahi. Penei ka Kurekc:—"He pilikia nui keia, aka, ua eleu maoli na hoahanau, a ua kukulu hou ia ka halepule, a mai oiioli inakou no ka pau ana o ka hale kahiko, i ka loaa ana o ka hale hou. Ua oi aku ka ikaika o keia poo uuku mamua o ka makou i inanao ai."—No kekahi hemahema, aole i maopopo ka papa helu ekalesia o ko Mr. Kureke kīhapai. Aia ko Mr. Done kihapai ma loike, (Jokoits) ma ka aoao akau o Ponape. Ua loaa mai ia makou ka heiu o kona ekalesia, mai kana wahine mai, i hoi mai i Hawaii nei no ka nawaliwali. Ua hoi hope kekahi poe hooikaika ma keia kihapai, no ka loaa o!e o ka waiwai; a o kekahi poe hoahanau aole no i maikai loa ko lakou noho ana. Iloko j nae o Augate, palapala mai o Alr. Donc pe- ! nei: "Mai ka 170 a i ka 300 ko makou anaina pule i ka la Sahati, o ka 250 paha ka awarika. He hora haipule mamua o ka ha|lawai nui. A i ka pau ana o ka halawai |nui, halawai okoa na kane a okoa na wahine; a pau ia, he Kula Sabati no ke anaina okoa. Ua hoolilo ia na mea akamai ma ka heluhelu ana i mau kumuao, a o ka hana nui o ke ao ana i ka heluhelu. He kola pokii hoi kekahi. A pau ia mau hana, hui ke kula a pau, ninaninau ia. He halawai Poaha kekahi, a iloko o lanuari ua hoomakaia ka pule mahina hou. He kula la hoi i na mahina ehiku me ka hapa, elima la o ka hebedoraa, mai ke 40 a i ke 70 ka nui, o ka awalika he 40. Eia ka Mr. Done mau ma« nao hope: He nui no ke kue ia ana ; ua hiamoe kekahi mau hoahanau ; a o kekahi hoi, ma ka inoa waie no ko lakou hui ana me makou, aka, he nui ka malamalama. O ka mea nui i koe, o ka Uh&ne Homoleie no. ( loaa mai keia, e ohi nui ia ana ka hua ohaha. KA PAE AINA O iNUUHIWA Uapou—llakahekau.—Kev. S. Kauwealo* ha a me kaoa wnhine. Hivaoa—Puamau.—Kev. J. Kekela a uie kana wahine. Hivaoa—Aiuona.—Rev. Z. Hapuku a me kona wahine. Fatuiva—Omoa*—Kev. J. W. Kaiwi a me kana wahine. Ua hoopomaikai ia ai misionari ma Nuu. hiwa ka hoio elele ana o Rev. J. F. Poguc. Ua holo pono ka hana a Kauwealoha ma j kc kukulu ana i koia hanai <v haumana. O ko kula hanai l - Q * Ua , , . . «na o ko ruakeakea nui la e ka , . ak;3, e hooikaika ta ana Imau poe k»~1 • . uiakahiki aku. Ke kupaa net na hoal'nanau ma Hanamenu, oiai, aole he inisiona- ! n me lakoa; & ua hookomo hou ia eha poe !i keia makahiki iho nei. Ua lana ko ma> jkou manao no na dala mahinn hou i hoouna iiamai maluna o u Hoku Ao" he $72.60, a ! noloko ae o keia he 844.25 mai ka ekaleaia hookahi mai o Kauwealoha ma Uapou. Ua hoike mai o Rev. J. F. Pogue, aole i ; malama ikaika loa ia na kuia la; aona haomana, o ka nui he mau wahine, a Ke kakaikahi na kane, a o na keiki ua kokoke ole !oa no. Eia kana: " O ka nele nui o keia mau ekalesia i ka makahiki ī hala ota ; no ka nele i ka Uhaoe Hemolele ole. M Ua kukulaia ko lakou halawai makahiki ma Omoa, a ua kukaia kekahi mau meaano nui. E hoomaka ana o Rev. J. W. Kaiwi he kula wae ma*Omoa, i tnea e makaukau

a) kekahi m3Q komukola. Ca hoounaia raai be hake hlmeni, e hooponopono ia ana e Mr. Bik.meie. Ke kah&a maī nei na rnii inau kmnu hou elui. KA PAPA HELU O NA EKAL£SIA KUWAHO. Ma ka p*pa helu malaio ae nei, oa ikeia he 60 mau mea hou i hookomo ia iloko o ko kakoa mau ekalesia kuwoho mahope mai o ' ka hoike aea i keia makahiki iho nei. Ka J huina pau o na heahanau hihia ole e noho{

nei ma ia rniQ eka!e?:i kuwaho he 610 — he fyU ki o:. niamui o kela hoike an-i. O nn loaa a paa i keia raikah;ki he oT.—he §1/9.74 kaoi mamuaokeU mikahlki. mea pono ia kakou e i ka olelo ' a Mr. Done no Pooape, a e hoo'Uo i olelo no 5 ka kakou mau hana kuwaho ?. penei: t "I ka hoouī'aulu ana i na me?i a pia i hana ' ia, a i ka nana ana i ke kihapai okoa, he ■ | noi no na mea e !ana ai ka manao." { Ike Akua wafe no ka hoonani ia ! j