Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 26, 26 June 1869 — Page 4

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Napua Moikeha
This work is dedicated to:  to my kupuna: David & Piihanui Kaaihue; Kauhi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Yes, my native land, I love thee.

 

S 7.

 

1.  Aloha maua i ka aina.

I ka home hanau nei.

Na makua, me na kini

Hoaaloha makamae ;

Hiki anei ke haalele,

A hele i ka aina e ?

 

2.  Aloha maua i na hana,

I na Kula Sabati,

I na @e@e kane hone,

I na aha halawai,

Hiki anei ke haalele,

A noho ma ka aina e ?

 

3.  Aloha i na kula uli,

         I na kualono nei,

I na mauna kiekie,

I na kahawai maikai ;

Hiki anei ke haalele,

A hele i ka aina e ?

 

4.  Ae, e hiki haalele

No ke aloha oi ae,

No ke aloha i na kini

Naaupo, hoomanakii ;

Eia maua ke haalele

I ka aina hanau nei.

 

5.  Aloha oukou, na makua,

Me na hoaaloha nei,

Aloha oe, e ka aina,

Kulaiwi makamae,

Aloha e ke kani hope

O ka @ele halawai.

 

6.  Kai ia maua, na makani,

Me na ale, o ke kai,

I ka aina pouli wale,

A ma@@la e kuu ai ;

Noho maua a ao aku

I ka olelo e Oia’i.

 

7.  Pule ae oukou no maua,

Ma ke ao, a ma ka po,

I kupaa a hooikaika

Ma ke ao ae ia lakou ;

 Pule no ia aina pouli

I ao ae aola pu.           Hawaii.

 

Oh Sweetly breathe the lyses above.

 

N.

 

1.  I’a nani ke hoolohe ae,

Na hra lani maluna’e,

A la’e  lakou, hookani mai,

“Emanuela aloha nei.”

 

2.   Pa nani hoi ke pane ae

Na lira me na leo nei,

“Emanuela ! e mele e

I kona aloha e ola’i.”

 

3.  Iesu ka inoa a makou

E hoomana’i a mele pu,

Ke pau nei nou na oli nui nei,

Ia oe makou e pili ai.

 

4.  Ke ae nei ko makou naau,

No kou aloha make no,

Ma keia la e kulou ai

A lilo nou a mau loa’e.

 

5.  Ia oe ko makou hilinai,

Ua palupalu upepe,

Ikaika oe, nau no makou

E paa a hiki i ke ao.       Hawaii.

 

Love divine all love excelling.

 

S 7.

 

1.  Ke aloha, aloha oi

Aloha lani ma ke ao !

Noho a kuonoono

Me makou na hoahanau.

Iesu, oe no ke Aloha,

Ke aloha io no,

Ike, launa, e hoola,

Paa ma ko ma kou naau.

 

2.  Hele mai, ke Kumu mana,

Hoopakele ia makou,

Hoi mai, a mai haalele,

Paa mau ma ka hale ou ;

Noho pu, hoomaikai mai la

Me ke aloha waiwai ou ‘

A hoomaikai mau makou la,

Me na kini ma ke no.

 

3.  Hana a hoohemolele

I ko loko o makou,

Hana mau me kou uhane,

I loaa ke ola mau.

Mai ka nani a ka nani

Hoomalule ia makou ;

A i luna e hiilani,

Aloha a hoomaikai mau.

                                       Hawaii.

 

Blest hour, when mortal man retires.

 

S.

 

1.  Hora maikai ! e nalo ai

Me ke Akua e launa’i,

E pule a e huli pu

I na olelo a Iesu.

 

2.  Hora maikai ! kokoke mai

Ke Akua e hoolohe ae,

E hoona i ka mea luuluu,

A hoopau i ke kanikau.

 

3.  Hora maikai ! maanei Iesu

E hoolana’e i ka manao

Ka hale o ke Akua nei,

Ka puka o ka lani e.

 

4.  Hora maikai ! e malu ai

Mawaena o na hora e,

Ka hora pono e maha’i,

Ka hora laa e pule ai.

 

5.  Hora maikai ! aia pau ae,

A pau pu hoi kuu kino nei,

Ho mai la uo’u, ma kela ao,

Ia hora maikai oia mau.   Hawaii.

 

Na Hunahuna o ka Moolelo Hawaii.

 

      I ka pae ana mai o Kaahumanu ma kona kaulua me ke keiki.  ma Paula, pela o Keeaumoku i puka mai ai mai kona hale mai me ka ahu moena makalii.  a kah@li aku ana mahope o na waa, oiai ua pae hope mai la na waa, a he rula mau no hoi ia no no waa pae i ka wa kahiko.  Lele mai la o Kaahumanu iuka me ke keiki, a pii pu aku la me ka makuakane a komo ana i kona hale, a haawi aku la i ke keiki i ka makuakane, a i aku la, “Eia ke keiki, na kaua e malama a no laila ke waiho aku nei au ia oe ke keiki.

         I ka hoi ana o Kaahumanu mai o Keeaumoku aku, kii koke ia aku la o Papa, oiai oia e noho ana ma ke alo alii o Kamehameha.  A hiki mai la ua Papa nei i ke alo o Keeaumoku, eia ka ua Keeaumoku nei.  Ua waiho mai nei ke kaikamakine a kaua i ke keiki, na kaua e hanai, nolaila, e imi aku oe i mau kanaka, a i mau wahine hoi i kupono ia kaua i hiki ke malama i ke keiki.

         Hoike alua, oia hoi ke kapa ana i ka hiapo a Kemahauluae, laua o Wanaoa, o Keimo, laaupalau a Keeaumoku : he wahine o Keimo.

         Hoike ekolu, i ka makahiki 1805, i ka wa o Kamehameha ma Lahaina, i hiki mai ai mai Hawai‘i mai, oia ka Peleleu nui.  Ua hoouna mua mai la ua Kamehameha nei i ua keiki la mai laila mai e kapu haipule ma ka heiau, he luakini ma Oahu nei, oia o Laeahi, maanei mai o Kaluahole, ma ka hanahanai pale ae o Leahi puu ia luakini, he papohaku nui.  I ka plikia ana malaila i na kanaka no Kahanaumaikai, no ia mea, ua hoounaia e ua Papa nei o Kalaiheana, i o Keeaumoku la ma Lahaina, i kona iliaina ma Waikiki, oia hoi o Kanewai, a ua huawaiia mai.  A i ko Kamehameha hiki ana ma Oahu nei, a ma ia hope iho, ua noi ae pela o Papa ia Kaahumanu, no ka aina o Kahala, ma Waialae, e lilo ia apana no Kanewai, a ua haawiia no hoi ia Papa i ia na ua keiki la.

         Eia kehaki, i ka wa i hopuia ai o Kanihonui, no ka launa hewa nana me Kaahumanu ; aole no hoi he alii a kanaka e ae paha e maalo ae ma ko ua Kaahumanu la hale noho, o ua Papa nei wale no, oiai ua make e aku ua Keeaumoku la mamua o ia mau la mai.  A pela wale mai ka pili ana o keia ohana ia lakou la.  E oki ae kakou ma keia mau hoike, no ka mea, ua akaka no paha, ua pili no.  Aka hoi, he nui no na’lii e pili ana i keia hanauna a ua Luahine la, a ke ola nei no kekahi poe alii, a ua make koke iho nei no hoi i kekahi mau la iloko iho nei o Aperila, o keia makahiki.  Aka nae hoi, ua kaulana iki ae no kekahi o ua ohana nei a Luahine, oia o Keawekuikaai, ka mea nona ke kapu, e noho kane a hele ka wahine.

         E waiho kakou i nei mau haina, a e olelo hou ae paha kakou no ka hana a na makua, na laua ke keiki e oleioia nei e kakou.  I ka ehiku paha o na makahiki o ua keiki la, ua hiki ae ka lohe mai Honolulu ae, ua make o Maoloha i ke kaaweia e Keawekalohe ma, ko Kaleiheana kaikaina, a ua kanuia e ia ma Pawaa kahi ona i kaaweia ai.

         O ke kumu nui nae o keia make ana, oia no ke kuai ana o ua Maoloha nei i ka lei pukeawe o Kaahumanu, a no ka mea hoi, no Kamehameha no ua lei nei, a waiho ia no hoi ma kona hale opeope, a i ua Maoloha la no hoi ka malama no na mea a pau o ia hale, e like me ka wa i kona makuakane mai, o ia hoi o Kemahauluae, aka hoi, ua lawe e aku ka moke iaia iloko o ka mai ahulau “okuu” nei a mamua aku paha ; a no ka mea no hoi, ua nui na’lii a me kanaka i make ma Honolulu nei ia mai, a pela no hoi ma na wahi e ae o keia mau mokupuni, a pela no hoi ka nui o na ohana o ua poe nei i lawe ia aku ai e ka make, a ua kakaikahi wale no oia poe i koe mai, a oia hookahi no ka hooilina o kona poe hoahanau a pau i make aku la, a o ua keiki nei a lakou.  A no kona kaawale ana ma kau wahi e aku o ka aina, ma Koolau paha, pela ia i lohe ole ai i keia make o ka lakou keiki, a ko lakou imi hale wahi a ua Papa nei.  A ina no paha ma ke alo alii ia ia wa, ina no paha aole no la e make.  Aka hoi, i mea no hoi paha e hahai mai ai ia lima koko ia Kaopua ma i ka aina o Kanewai, e like me na makua la.

KA PILI ANA O KA MAKE  IA MAOLOHA.

         I ka pau ana o ka ke’lii lei ana ia lei, ua waiho ia ae la ia Maoloha ka malama, aka, i kekahi la nae, maalo ae la ma ko ua Maoloha nei alo kekahi mea piele me na umeke ai kuai, a kahea mai la no hoi ue Maoloha nei, Heaha ke kumukuai o kau mau umeke ai ?  Wahi hoi a ka mea maauauwa, He mau umeke ai kuai lei pukeawe.  A pela iho la paha ko ua Maoloha nei haawi ana aku ia ia la ua lei pukepwe nei, a lilo aku la no na umeke ai elua a eha pahu.  Eia ka @iuau, Ua pono anei ia haawi ana ia mea ia @ la, a no ka mea hoi, ua waiho ia iaia e malama ?

KA IKE ANA O KAAHUMANU I UA LEI LA MA KA A-I O KA MEA PIELE.

         Ia ike ana o ke’lii, ua ninau koke aku no oia, Nowai kou lei ? No’u no.  Pehea i loaa ai ia oe na lei ?  I kuaiia e a’u i na umeke ai.  Ae, me wai la hoi ko kuai ana ?  Me wai iho la la hoi.  aohe no au i hoomaopopo loa iaia.  Heaha kona ano i kau ike?  A no keia ninau pinepine a Kaahumanu i ua kanaka maauauwa nei. nolaila, hahai pono mai la ua kanaka la ua kanaka la i ke ano o ke kanaka nona ua lei la ana i kuai ai.  A maopopo iho la no hoi ia Kaahumanu, ua like loa  na ano o ke kanaka ana i hahai mai me ko Maoloha, a pela io no.  I aku nae hoi o Kaahumanu i ua kanaka nei.  Aohe nae paha ou makemake i keia lei, (he lei melemele) a no’u hoi ko kaua lei ?  I aku hoi na kanaka maauauwa nei.  Ina hoi ua makemake ke’lii i keia lei.  ala@@a, o ko’u lei hoi kena au e paa la.  Ua pono ia mea i ko ke’lii manao, a pela no hoi i  pau koke ai ka laua mau kamailio maiana.

KA OLELO PU ANA O KE’LII KANE ME KE’LII WAHINE.

         I ko Kaahumanu hoi ana mai a hiki i ka hale, ninau aku la oia ia Kamehameha, “Aole anei keia o kahi lei o kaua ?”  Oia no, a pehea hoi i loaa mai nei ia oe ?  Kahaha, i ike aku nei paha au e lei ia ana e ke kanaka maauaauwa.  Hahai pono aku la no hoi oia i na mea a pau a laua i kamailio pu ai me ke kanaka maauauwa.  Ua maopopo no i ke kane ia mau mea a pau, aka, aole nae oia i makemake e pane hou aku, no ka mea, aia no iloko ona kekahi manao e ae.

KAMAILIO PU KE’LII ME MAOLOHA.

         I ka pau ana o ka laua kamailio ana no keia mea, a liuliu iki iho, ku ae la ke ‘Lii a hele aku la i kona hale papaa, aia no hoi @a Maoloha nei e noho mai ana.  A kamailio pu iho la no hoi laua no ko ia la kuai ana i ka lei o ke’lii, me ka olelo aku no hoi,  Ua nui no na pano e ae ma ko kaua hale, a ua kupono no hoi ia oe ke kuai aku i kekahi o ia mau mea, a o keia kuai ana iho nei ou i ka lei o ke ‘Lii, aole no ia he mea maikai, no ka mea hoi, aole ia no kaua.  Ninau hou iho la ke’lii, Auhea hoi ko makuakane ?  (Papa)  Aia ma Koolau.  Ahea hoi mai ?  Ahea la ?  O ke kumu paha o keia ninau ana a ke’lii no Papa, me he mea la, ua kaumaha kona manao no ke keiki a kona mea nana ia i malama i kona wa opio ma ka aina malihini.  A oia no paha ke kumu o kona ninau ana no Papa.  A ina io no paha e noho ana o Papa ma ke alo alii ia wa, ina no hoi paha aole e make o Maoloha.  Aka, aole nae i ike ia ko ke ‘lii manao no ia mea, aka, pela no nae i ka nana aku.

         A mahope iho, loheia ae la keia kuai ana a ua keiki nei i ka lei o ke’lii, pela o Keawekolohe ma i hopu iho ai iaia a paa, a lawe ia aku la ma Pawaa, a malaila oia i kaaweia ai a make, a waiho ia no malaila kona kino make.

         Mahope iho hoi o ka make ana o ua keiki nei, ua hiki aku ka lohe ia Papa, a ua nui loa kona minamina, a peia oia i hoi koke mai ai i ke alo alii.  A maopopopo na kumu o ka make ana o ua keiki nei, ua hoomanao ae la oia i kona kaikuaana, ka mea nana ua keiki nei, no kona hele ana i kahi e.  A ua oleloia no hoi imua o ke alo alii ia wa, ina no o Papa malaila ia wa, ina no aohe e make ke keiki, no ka mea hoi, ua maopopo no i na kakaka a pau koua ano maoli.  A ua oleloia ne hoi, no ka pilikia pinepine no ka hoi kekahi o ua keiki nei i ka pololi, oiai aohe mea nana e malama i kona ola, i ka ai a me ka ia, e kona mau makuakane, na kaikunane hoi o ka makuahine o ua keiki nei, a no ka mea hoi, ua imi laua me kona kaikuanae a ua loaa, a na lakou hoi e malama i ko ke’lii kanaka, ma ko lakou makemake o ke’Lii.

         I ka hiki ana aku o ka lohe i ka makuahine a me na keiki i koe mai iaia 3, ua make o Maoloha, nolaila, ku ae la kana makahiapo wahine, oia hoi o Keimi a me ka muli loa o kana mau keiki, e haele e ike i kahi i waiho ai ko laua hoahanau, mamuli o ke kauoha a ka makuahine o lakou.  Pela laua i haele mai ai mai Kumalewai ae, a maalo ana i ke kulanakauhale alii, ua paapu I ua hale ; a o ka maka mua no hoi ia o ka ike ana o ka muli loa o ka laua la mau keiki ia Honolulu.  Aole nae laua nei i haele pono mai ma ke alo alii, aka, pipa ae ia laua nei mauka o Makaho, a hoea i Kanelaau, a hiki loa aku la ma kahi o ka mea make i kanuia ai.  Ua hala na la elua a ekolu paha o ko laua noho ana malaila, alaila, ku ae la laua a hoi no i na lai elua o Ewa.  Ia hoi ka ike mua ana o ua muli loa nei ike mua ana i ka lio e hooholoholoia ana, ma ke kua ae o ke kulanakauhale.  He mau ho hapa wale no ia manawa.   A pela no hoi laua i ike hou ai i na maka o na makua o lakou a me kekahi keiki o lakou, a me ka nui o ko lakou mau hoa noho pu malaila, a o ka hiapo o lakou, a oia no ka mea hoolaau loa a ka muli loa o lakou, no kona malama maikai i kona kaikunane opio, me he makua la iaia kona anp.  A no keia mea, he mea pono no hoi a maikai a oluolu ia kakou ke nana i keia hoolaau maikai o na pokii i na kaikuaana malama maikai i na pokii, a no ka mea hoi, ua kupono i ka poe nui ke malama i na kaikaina liilii ; a o ka hoomaka ana no ia e kokua i na makua a me na mea e ae no hoi e hele naaupo ana.  No ka mea, o ka mea aloha aku, e aloha ia mai no, wahi a ka Haku.

         (Aole i pau.)

 

 

No Kauai.

 

         Ua hoomaka keia huakai e naue aku i Kauai mai Lahainaluna aku, i ke ahiahi Poalima, a kau iho la makou maluna o “Mere Ellen,” o ka la 7 ia o Mei, a hiki aku la makou i Honolulu.

         Mei 12 Haalele makou ia Honolulu, kau iho la makou maluna o ke k@na “Luka” e holo ana i Koloa.  !  ko makou holo ana, ua poluea makou i ka moana no ka loihi loa o na la ma ka moana.

         Mei 14 Hehi ana ko makou mau wawae ia Koloa, oia kekahi o na wahi kaona i olelo wale ia mamua o ko makou hiki kino ole ana ia Kauai.  Aka, i ko makou hiki ana aku i Koloa, ua kuihe ka manao no ka ike ana aku i ka nui o na pohaku e ahu mai ana, ua ano like iki me kekahi hapa o Kona Akau, Hawaii ; ma kahakai wale no nae ka nui o @a pohaku.  Malaila no, hookipa ia aku la makou e ka makamaka o kekahi o makou, a malaila makou i hooluolu ai no ka wa pokole, a naue aku e imi i na manu hulu like o ua puupanoa la ; a i ko makou naue ana aku, loaa aku o Mr. Kealahula a me Rev. E. Helekunihi, a malaila makou i hookipa oluolu hou ia ai e na kaikuana aloha pokii.

         O Koloa oia kekahi ekalesia nui a’u i ike ai ma keia apana, a o ka mea nana e malama nei ia kihapai o Rev. E. Helekunihi.

         Sabati, Mei 17 Naue aku la makou e malama pu i na hana oia la.  Ia Rev. H. Kauaihilo ka halawai o kakahiaka ; aia kana pooleo ma Roma 2: 4, hapa mua.  A pau ka pule kakahiaka, ua malamaia ke Kula Sabati ; a ua maikai ka malamaia ana.

         Ma ke awakea ae, ua kaliia o G. H. Kiniakua, (Ukali) ka mea i hoouna ia aku nei i haiolelo no Anahola, Kauai, no ka mea, ua hai muaia i na hoahanau oia ka mea nana e malama ia halawai ana, aka, no kona onawaliwali a poluea moku kekahi o ka holo ana mai, nolaila, ua noho oia ma ka hale, a ua waiho hou ia aku ka hana ia Rev. H. Kaihilo, aia kana pooleo ma Oihana 27: 41.  A ua piha ka puuwai o na hoahanau oia ekalesia i ka olioli no ka momona o na olelo a Kristo i hai ia e kana kauwa.  A ua hookuu ia na hana oia la me ka maluhia, a ua hoi aku kela a me keia mea i ko lakou mau home me ka hauoli o ka manao, a o makou pu kekahi o na malihini i amo pu ia olioli, a ua hoi kela  a me keia mea e malama i ko lakou mau halawai liilii ma ko lokou mau apana iho, e hoike ana i na mea i paa ia lakou i na mea a lokou i lohe ai ma ka luakini.

         Mei 17 Hora 10@, haalele makou ia Koloa, a huli like aku la ko makou mau alo i ka akau komohana e hiki aku ai i Waimea, a ua hele pu me makou o G. H. Kiniakua (Ukali) me makou ma keia huakai makaikai ana.  O ko makou mau kamaaina ma keia hele ana, o Mr. Isaia me Mr. Kaumaka Isaia, a me Mrs. Lose Kealahula, o lakou ko makou mau pailata nana i kuhikuhi i na wahi kaulana maia hele ana.

         I ka hele ana, hiki aku la makou i Hanapepe, a hui aloha aku la makou me ko makou kaikuaana mua loa, a makua hoi o ka pono i keia wa, oia o Rev. A. Kaukau, ke kahu ekalesia oia mau apana, a malaila makou i hookipa oluolu ia ai, ua ai ua inu, a ua lawa i na hookipa oluolu ana aia kamaaina.

        

NO HANAPEPE.

         Oia kahi a makou i ike ai i ka pali o uka, a makai kahi haahaa iki o ka aina, aka, i ka nana ana i ke ano o ka aina he maikai, he nui ka raiki i kanu ia ma ia awawa, e uliuli pono ana ia wahi.  Aole i liuliu iki ko makou noho ana ma Hanapepe, haalele makou ia Rev. A. Kaukau, a nana no ia e hoi ae a hui hou makou i Waimea.  Haalele ia Hanapepe, kau nui aku la ko makou mau puuwai e hiki i Waimea, a ua hiki no malaila i ke ahiahi ana iho.  Kipa aku la makou ma ka hale o kekahi o ko makou kamaaina i hele pu ai, a ua hookipa oluolu ia e na kamaaina.  Kaua mai la hoi na kamaaina e moe ma ko lakou hale, aka, kipu a hoolai like iho la makou, no ka mea, ua ike aku makou i ko makou makamaka aloha ia Davida Luka, e naue hele mai ana oia e hui me kona mau pokii aloha, oia ke kumu i hoolana ia ai o ko makou manao malaila e hooluolu ia ai ko makou mau kino; mamua ae o ko makou haalele ana i na kamaaina, ua noi mua aku makou e hookuu mai ia makou, a ua ae ia.  Hiolani like iho la makou @a kahi o D. Luka, a ua hoonuu i na hookipa oluolu ana a ia hoa’loha.

         Mei 18 Haalele ia Waimea i ka hora 9 kakahiaka, naue aku la makou e ike i ka wai.liula o Mana, i ke one kani o Noohili, a hiki loa aku i Polihale.  Ma keia hele ana mai Waimea aku, ua loaa he kamaaina hou, mahope ae kana imi ana, a loaa ae makou i Waimea.  I ka hele ana, ua ike aku makou i ka wai-hula o Mana, a ua manao no makou he wai maoli, aka no ko kamaaina hai e ana mai ia makou.  pau loa ai ko makou kanalua no keia wai kupanaha.   Hiki makou i ke one kaoi o Noohili.  i hookani iho ka hana.  aohe kaoi ;  wahi a kamaaina, “aole ka e kani ke one no ka pulu i ka ua,”  i ka @ @o iho no, pela io no.  Ua hai ia mai ia makou ua kani ole ke one i ka wa a H. Kauaihilo ma i hele aku nei, a i ka wa ia S. P. Ahiona i hele aku nei, ua kani ka ! ke one iaia, a ua pau kona manao kanalua no ia one.

         Hiki loa aku makou i Polihale, a ua luu i ke kai oia wahi, a ua lei i ka pahapaha o Polihale.  O keia mau wahi a pau i hai ia ae nei maluna, he wahi kupono ole no na malihini akahi a noho aku ma ia wahi, no ka mea, he nui ka wela o ka la.  Aka, e kupono ana no ke kamaaina aku ka noho ana ma ia mau aina.  Auina la, hora 2 pa. ha ia, haalele ia Mana, huli hoi aku la makou i Waimea.  Eia ka mea a’u i mahalo ai, ma na wahi a pau a makou i hele ai maka akau komohana, ua hookipa mau ia makou, e piha mau ana ka lua o kainaina (opu ai ai) a hiki i ka huli hoi ana i Koloa.  I ka huli hoi ana mai mai Mana mai a hiki i Waimea, ua naue iki ae makou e makaikai i na kuauna raiki oia wahi o Waimea, oia kahi i paa pono I ka raiki, he wahi maikai no o Waimea, ano like ia me Hanapepe ke awawa, aka, ua nani no ia aina.

         Mei 19 Naue aku la makou e nana i ka Hoike Kula Sabati o Waimea, a hookahi o makou mea i hiki ole.  O keia Kula Sabati, he kula keia ma ka olelo haole wale no.  Eia na kula i hoikeia ma ia la.  Ke kula a D. Luka a me ke kula a Mr. Uilama.  Eia na hana i hanaia ma ia la ; he himeni na ke kula a Mr. Uilama, a pau ia, pule o J. W. Kamika ; mahore iho olaila, he haiolelo a he himeni.  Na ke kula a D. Luka, he himeni a he mau haiolelo, a pela mau e kike ai na hana i hanaia ma ia la, aole nae he mau buke i hoikeia ma ia Kula Sabati.

         A pau ka hoike ia ana o na kula, ua waiho mai o G. H. Kiniakua, J.W. Kamika a me kekahi kamaaina, he mau olelo paipai i na makua a me na keiki, a me na kumu e hooikaika i ka malama ana i ke Kula Sabati.  A pau na olelo paipai, ua hookuuia aku na haumana e kaihuakai ma ke alanui, a makaukau ka papaaina, alaila, hoi mai lakou e paina pu me na malihini i naue aku e makikai i na hana.  O ko makou mahalo loa, no ke Kahukula Sabati oia Kula.  A makaukau na mea o ka papaaina, ua hoi mai na haumana e paina i na mea a lokou i hoomakaukau ai.  Okoa ka papaaina a kekahi kumu me kana mau hauman, okoa hoi ka kekahi me kana mau haumana, okoa hoi ko na malihini i naue mai.  Mamua @ae o ka paina ana, ua himeni ia kekahi himeni kupono no ka ai ana a pau ia, pule mai o Rev. A. Kaukau ; o ka iho like iho la no ia o na o a ka poe o ia.  Ua ai a ua lawa ka makemake o na malihini a me na kamaaina no ka nui o na mea i hoolakoia.  A pau ka paina ana, ua kali ia ka hapa o ka manawa no na himeni i koe, a ua hoomanawanui na malihini e ake o ka ike ia mau himeni, a ua mahaloia ; a ua hookuuia ia hana me ka himeni ia ana o ka himeni 3,  “He Akua Hemolele, Ke Akua no kakou,” a pela aku, a ua hoi aku kela mea keia mea me na puuwai i piha i ka hauoli no ka lakou mau keiki. 

         Ma ia ahiahi no, ua haalele makou ia Waimea i ka hora 6, a ua hiki i Koloa i ka hora 10 o ka po, ua hooluolu ia makou i ke koena oia po a hiki i ke ao ana.  (Ma keia wahi, ua haalele mai na kamaaina o makou i hele pu ai a hiki i Polihale, a ua loaa he kamaaina hou nana e alakai aku ia makou a hiki i Lihue.)

         Mei 20 Hora 1 ½ , haalele ia Koloa, haliu like aku la ko makou mau alo i Lihue, mamuli o ka hookele pololei ana a Rev. E. Helekunihi.  Hora 2 ½ , hiki aku makou ma kahi o Rev. J. W. Waiamau, a ua hoi pu makou me kona ohana me ka oluolu a me ke aloha no, a ua hookipa oluolu ia aku makou ma kona papaaina, a malaila kekahi poe o makou i hiolani ai, o kekahi mau mea, ua hoi aku ma kahi o Samuela Kapohu, kekahi o na manu hulu like.

 

NO LIHUE.

         O Lihue, he aina papu no, he maikai ka nana ana o ka aina, he oluolu kupono ia aina no na malihi ke noho malaila, e lawa pono ana ka malihini i na mea pilikino o keia noho ana.  No ka liuliu ole ana malaila, nolaila, ua hapa ka ike ana aku i na mea nani o Lihue.  Ma ia ahiahi no, ua kokua hou ia mai kekahi mau malihini he mau lio hou.  Ilaila no hoi i huli hoi aku ai o Rev. E. Helekunihi i Koloa, a noho iho la makou i Lihue.

         Mei 21 Hora 7, haalele ia Lihue, kau nui mai la ka manao e iki i ka nani o Anahola a me ka hoike kula haole a S. H. Haaheo, hora 9 ½ hiki aku la makou i Anahola, i hoea aku ka hana, e hoike mai ana ke kula haole.  Ma keia hele ana nae, nole o makou kamaaina, ua hele malihini wale aku no makou, no ka mea, ua hala e o Rev. J. W. Waiamau me kekahi mau hoa o makou, nolaila, aohe kamaaina kupono nana e hai mai o mea keai o mea keia.

         I ka hiki ana aku, ua ike no i ka pakake o na keiki o Anahola i ao ia e ka lakou kumu.  Ua piha pono o loko o ka hale, aole wahi kaawale o na nhoho e noho iho ai.  Mahope iho o ka pau ana o ka hoike, ua kaihuakai na haumana oia kula, me ke kani ana o ka pahu a me ka ohe, me ka welo ana hoi o na hae i ke ahe a ka makani.  la wa nae e kaihuakai ana na keiki, ua hoomakaukauia ka papaaina no na haumana a me na malihini, me ka lulu pu ana nae o na opu aloha i kahi hapawalu a hapaha, a pela aku, no ko lakou pilikia i na mea e pono’i ko lakou luakini.  A makaukau na mea ai, ua naue ae makou e kaana pu i ko lakou lokomaikai a lakou ihoolako ai no na malihini.

 

NO ANAAOLA.

         Oia kekahi o na wahi maikai a’u i ike ai, aka, ua kanalua au no ka noho ana o na kanaka oia wahi, no ko lakou hele nui i ka ona @na ; uuku wale no ka poe i koe iloko o ka pono, a o ka hapa nui, aia lakou e hilala ana.

         Eia nae kahi i oi aku ai o keia wahi, o ka haawe mai a ka puu o Kalalea, me he kuapuu la ka haawe koke mai ma ke kua.

         Ma ia ahiahi no, ua naue hele aku makou, a ua haalele aku ia Anahola.

         Aole i pau.

                                                                                                           

 

Nuhou !  Nuhou !

 

         Ma ka la 4 o Feb. i hala iho nei, ua pae mai ma ko makou ailana nei kekahi moonihoawa ua make, a ua lilo ia i mea makaikai na makou, no ka mea, akahi no u ike maka ia ka moonihoawa, a ua ana au i kona loa.  he 2 kapuai me 4 iniha.  a elima iniha kona anapuni, a he ekolu wai hooluu ma kona kino.  Eleele a me ka lenalena e moe like ana keia ma ke kua a me ke alo, a ma kahiu, ua kikokikoia me ka wai eleele a me ke keokeo, a o kona nana ana, he ano weliweli a makau i na o kona  wa ola, ina aole makou e kokoke ma keia moo, a ua lawe ia e kekahi o makou e malama, a hiki i ka wa e hoi aku ai.

         NO KA UA.  Oia mau o ka haule ana mai o ne pakaua ma o makou nei i keia manawa, a ma-u mau ko makou mau puu i ka wai a ka naulu, pale hoi ka noke mau i kahi wai opunui.

         MEA HOU.  Ma ka la 31 o Maraki iho nei, ua ike aku makou i kekahi mau a ea hou maloko o ke aouli o ka lani, oiai ka lani ua kalae a kau wahi ao ole.  Ua moe ae kekahi mau pio anuenue ma ka hapalua o ka la, a malalo oia mau pio, he  alani anuenue e moe ana mai i ka Hikina a ke Komohana, a maloko a na pio, he ao kanaka, o noho ana me ka aahu keokeo, a maluna ona he papale anuenue, ua ike makou i keia mea hou mai ka hora 10 o ke kakahiaka a ka hora 2 o ka auina la, a he nani ke kupanaha o na mea a ke Akua e hoike mai nei ma na Aouli o ka Lani.  E hoonani ia kona inoa.

         Ua hoea mai o “Kamehameha” ma ka la 19 o Aperila me na lako ai o keia ailana, a ua lele mai  a nupepa a me na leta, a ua kalewa ka moku mawaho no ka hiki ole mai ma ka aina nei, no ka maile a me ke au.

         Ua haalele mai o “Kamehameha” i keia ailana i ka la 23 o Aperila a e lawe ana ia i na paahana ma na ailana o Bakers a me Howlands, a huli hoi aku i Honolulu.

         J. W. Molia

Anemanu, McKeans, Aperila 21, 1869

 

N A  B U K E

I  HOOLAHALA  E  KA  PAPA  HAWAII.

 

Baibala Hemolele Nui ili gula nani mo

   na kuhikuhi ma na aoao,   -   -   -   -       $12 00

"    "        Nui ili eleele kaekae wai gula,    7 00

"    "         uuku iki iho,   "    "     "    "   "    8 00

"   "        Pananaiki iho ili eleele,      "   "    5 00

Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi,   3 00

     "   "   "        eleele kaekae wai gula,    "    1 50

     "   "   "   "     "    "     -    -   -    -    -       -   1 00

Kauoha Hou Hapa Haole,  -   -   -    -       -      75

Baibala Ohana nui me na kii moohana,

     "   "     ili eleele, M. H.  1843   -    -       -   5 00

     "    "     ili kao M. H.   1843  -   -    -       -   2 50

Lira Hawaii  1848 me ke kanawei,   -        -      25

     "    "    "   1855,   -    -    -   -    -    -        -      25

Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke ka     -

     nawai, -    -    -    -    -     -   -    -    -        -     25

      "    "     "   "    "   lahilahi,    -    -   -        -    12½

Moolelo Ekalesia,     -   -    -    -    -     -       -    50

Haiao,       -   -     -    -    -    -    -    -     -       -    25

Hele Malihini ana,     -   -    -    -    -     -       -    25

No ko ke Akua ano,   -   -    -    -    -     -       -    25

Lira Kamalii,  -     -    -   -    -    -     -    -       -    25

Hoike Palapala Hemolele,    -   -     -    -       -    25

 

Moolelo o Heneri Opukahaia,   -     -    -       -    25

Hoike Akua,    -      -    -   -    -   -    -     -       -    25

Wehewehehala,       -    -   -    -   -    -     -       -    25

Ninau Hoike ili manoanoa,     -   -    -    -       -    25

      "   ‘    "      "  lahilahi,    -   -   -    -    -       -    12½

Ui Kamalii Kula Sabati,      -   -   -    -    -       -    12½

Kumumua Kula Sabati,       -   -   -    -    -       -    12½

Haawina Kamalii Buke 2,    -   -   -   -    -       -    12½

Buke Lawe Lima,      -   -     -   -   -   -    -       -    12½

He Buke no ka Pope,      -     -   -   -   -    -       -    10

Ui Kula Sabati Helu 3,    -                         -   -   -   -     -      -     25

Buke Euanelio a Ioane,    -    -   -   -   -     -      -    10

Eia na buke haawi wale.

Palapala Liilii―

         Helu   4―Makemake anei oe i ke ola ?

         Helu   6―E hele i o Kristo la.

         Helu   7―Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.

         Helu 11―No ka hoohiki wahahee ike Akua.

         Helu 16―Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka

                                Haku a me ka Papekiko ana.

         Helu 17―Mai hana ino i na Holoholona.

         Helu 18―No ka mahi ana, kuai ana, a me ka

                                inu ana i ka Awa.

Ka Davida Malo Ku@aumanao.

Ka Noolelo o Batimea Puaaiki.

         L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hookoo ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

MEA HOU!

Hookahi Tausani Dala Makana

I HOOHOIHOI IA AI.

KA  MEA  HOOMAU

HANA  KULOKO  HAWAII  NEI.

$1,000 !!

Ma keia mea, ke haawi nei @ @ @ Tausani Dala, he mau @ kaulele @ @ ai i ka @ ia @ o ka PULUPULU SI AILANA ma keia Pae Aina.  Penei ke ano :

         1―I ke kanaka maoli, a haole paha, i oi ke kanu ana i ka Pulupulu Si Ailana @ o ka makahiki 1800, a i loaa hoi na paona Pulupulu.  aole i emi iho malalo o 25,000 paona, me ka hua no, a e haawi no au i ka aku kaalele

ELIMA   HANERI  DALA  MA  KE  GULA !

($500.00 !)

         2―I ke kanaka maoli a haole paha, ka lua’hoi o na mea i hooulu @ i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869, i emi ole iho malalo o 21,000 paona, me ka hua no―M haawi no au i aku kaalele,

EKOLU   HANERI   DALA   MA   KE   GULA :

($300.00 !)

         3―I ke kanaka maoli a haole paha, ke kolu hoi’o na mea hoo@ @ i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869 i emi ole iho malalo o 16,000 me ka hua no―E haawi no au aku kaulele,

ELUA   HANERI   DALA   MA   KE   GULA

($200.00 !)

         O na kumu nui wale ao i haawina ai k@la mau makana ma hana, a i wehe akea ia ai hoi i @ mea a pau, ao ka @ wale no i hooala ia ma Hawai‘i nei, --A no ka Pulupulu Si Ailana hoi ka makana e haaw@ ai ; a e @ hooaki ia no e ka mea @ ka inoa @ @ ke @ Kiekie.  O ka mea @ nui e ka mea @ e haawi @ na aku kaalele.  i mea e @ @ ia aaia aku ka Palapala o ka makahiki 1869―Ao @ @ @ ia kekahi hapu oia mea  @ @ @.

         Ina he ano kanal@a, e ninau ponoi mai no i @ @.

         E waihana keia aku makana a hiki i @ @ o @ 1860 ola ka wa @ @ ai.   (360 @) 

         H.  M.  WINI.