Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 32, 7 August 1869 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamakanalani
This work is dedicated to:  Lyshelle Arquero

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE VIII. HELU 32 HONOLULU, AUGATE 7, 1869 NA HELU A PAU 401.

KA NUPEPA KUOKOA,

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I keia Poaono keia Poaono

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

            NA OLELO HOOLAHA- aole i oi mamua o 10 laina o ka hoopuka hookahi ana $1.00; alua komo ana. he $1.50; hookahi malama $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

            KANIKAU- he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi-penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela 'ku.

            E UKU NO KA OLELO HOOLAHA- ka uku pepa a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kahua.

            O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO- aole e kauia ka loaa o kekahi haole a kanaka maoli paha. ma ka loaa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua.  E pono ke hiipoiia keia mau rula no ka mea he emi no ka auhau no keia nupepa.

            AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA- ma ke keena i noho mua ia iho nei e J.W. Aukina, maluna ae o ka Hale Leta. O na hora hana, mai ka eia o kakahiaka,a a i ka ha o ke ahiahi.

            H.M. WINI (Luna Hoopuka)

 

"KA NUPEPA KUOKOA."

Is pulsihed in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

            Advertisements not exceeding 10 lies, inserted once for $1.00 twice or $1.60; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance

            Kanikaus will be charged 1.00 per page or 4 cts. a line.

Payments for advertisements, subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa , or may be enclosed in a letter to the Publisher.

            All subscriptions must be prepaid.  No names, either o foreigners or natives, will be inserted on the subscription list until paid for.  This rule must be strictly adhered to on account of the low subscription price

            The office of the Kuokoa is in the South corner of the Sailors Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

            H.M. WHITNEY, Publisher

            Bound Volumes for the KUOKOA for sale at the office over the Bookstore--$3.50 each.

            Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HUNARENA MOOLELO HAWAII.

A hala he mau la ma ia hope mai, ku ae la ke’lii a hele aku la i kona hale, kokoke ma Kaoaopa, kahi e noho nui ana na kini a pau o kona mau kahu a me Pa@@ ko lako poo. Aia aku i kulakula, ma ka aoao hikina o ia wahi, kahi i ku ai ka hale o ke’lii a me ka hale a-i-puupuu, ao le nae paa i ka pa ia, aka, he mau pahu laou puloulou nae eha ka i kukuluia ma na kihi a pau, a oia iho la no ka pa o ia mau hale ana i ike ai. Ua hele pinepine no ia malaila i kona wa uuku, a ua maopopo iaia ke ano o ka hele ana a me ka noho ana maloko o ka hale, a pela no ka hoy ana mai, no ka meam ua ao pinepineia no ma ia mau ano a pau.

A ma ua hele ana la o ke’lii malaila, ua haawiia mai na mea a pau e pili ana i ke’lii, na ua keiki nei e paa, a lilo iho la ia i hoa hele pu no ke’lii.

Mamua nae o ko ia nei lawe ana ia mau mea, liki e ae la keia i kahi malo ona i ka hope a paa, i mea e hiki ole ai iaia ke laelawe hou iho, oiai ua paa kona mau lima i na mea i ke’lii.

Ia laua nae e u hale ana, aohe pono i ua keiki nei ke hele pono aku ma ko ia la kua, no ka mea, ua kapu ia, a he kiapala ka oleloia ana, nolailia, ua kapae ae oia i kona hele ana.

O ke aka kino o ke’lii kekahi mea kehimaikai a me kana keiki, Kekuokalani, Kaoleioku, Piipiiw, kana mau keiki; Kamehamehakaiokoa, Kalaikupule, Nanakaohema. Peleulli w., kana mau keiki, Kapulikoliko w., Kaiko a me Kahekili, aole e anohoia ka lakou mau ukana, aka nae, he pale la-i a mea e ne paha i lawe ana, a o ua alii nei hoi o Keliimaikai, ua oleloia, o na mea ana e hoolaa ai, ia kapu loa ia mea, ma he hale, a he kiowai aueu paha, ua laa ia mea, aole e auau na kane me ka malo, nolaila, ua kapaia oia, “Keliialaalahoolaawai.” Aia iuka o Kawaihae, ma Kohala Hema ia kiowai o Alawai, no ka auau ana a ua’lii la i laa ai. A o na’lii no hoi a pau, he mau kapu alii no lakou.

A o ka hale o ua alii Liholiho la, ua kapaia o Hookuku, e like me ko Kamehameha, o Papa ka inoa kona hale, o Kualalua ko Keopuolani, o Kapapoko ko Kaahumanu. Ma ka noho iki ana ma kona hale i oleloia maluna, a ahiahi, hoy ko ma kahi mua o lakou i hele ae ai.

La wa nae e lunana ana ma ia hale a, naue iki aku la keia mawaho o ua hale la, a hoomaalo ana ma ua hale heiau la a aia nei i haele pu ai me ke kahu, a hoomanao @ la keia iaia, no ka mea, ua pau ko ia nei pili ana ia laua e like me na makua, ua kaawale lakou, a pela no hoy keia. A pau ae la ka ia nei nana ana malaila, hoi mai la ia, no ka wa ninau aw a ke’lii iaia, aole no nae i ninau iki ia a komo wale ana keia. Ninau mai la nae ke’lii, “I hea aku nei oe?” Ma na heiau ma kw kua aku nei la, a hoy mai la. I hou mai la ke’lii, “O na heiau ao lapaau no ia a olua me ko makuakane, (Papa).” A pau ae la ka noho ana ilaila, pela lakou i hoy mai ai i na heiau a lakou i noho ai.

Mamua ae nae hoy o ko ia nei noho pu ana me ua alii nei, ua ike keia i na wahi a pau o ke kulanakauhale alii, ma kela a me keia waho ona; pela no hoy ia i hoopau ai i ka makau i na haole, no ka mea ua nui ka maalo mau ana o na haole ma ia kulanakauhale, no luna mai o na moku, e hele ana ma o a maanei, a pela iho la keia i launa iki ai me na haole, no ka mea, he ano oluolu no ia poe haole, no ka mea, he ano oluolu no ia poe haole i ko lakou wa e haele ana, a he mea mau no i na kamalii ka hahai i ka haole, a he mea mau no hoy i ka haole ka launa nui i na kamalii, e paa ana ma ko lakou mau lima, aka, koe nae ka makou iaia nei i ka haole ma ka po, ke ike mua keia iaia, alaila, o ka holo i nalo akua mai iaia’e, a o ka pee no hoy, a lua a ia nei mau hana, ina oia wale no; a ina aole hoa kamalii paani pu, no ka mea, ua maa na kamalii o ia manawa i ka ike mau i na hana lealea, e like me kana mea i ike mai ai ma Ewa, pela no hoi ma ke alo alii.

Eia ka hana lealea, he lele kawa ma la o na waa.

Ua like no ke ano o ko lakou hanaia ana me na moku pili aina o nei wa, pela no na keena mahope; a e like me ka nui o ka moku a uuku paha, pela no na keena.

A no keia mau mea kamahao i hannia mauka nei, ua maaloa pinepine oia malaila e piipii ai iluna o kela a me keia moku me ka makaala no nae i na kiai o ia mau mea, no ka mea, e mau ana no ke ku mai o kela a me keia moku mai Kahiki mai ma keia awa, a ua like wale no me ia ano moku ua poe moku nei a pau. Pela iho la keia i nanea mau ai malaila i ka wa kupono iaia, a hoi aku oia i ka hale, me ka haihai pu aku ia mau ano a pau ana i ike ai.

Eia hou hoy; ma ka ia nei nei kilohi ana’e ma na wahi makai ae o ko ia nei huli alo ana i ka hikina, mai ke Alanui Kaahumanu a ma na Hale Mahoe ae, a malaila ae, he hale puka lae malaila, e huli ana kona alo i Ewa, a he mau hale pili liilii paha ekolu ma kona alo iho, e like me kona inoa, ua paa i ka pa ia, a no na’lii wahine ia ano. Aia makai o laua, he hale mua ia, o Halehui ka inoa, a no Kamehameha I., ia hale, a e huli ana kona alo i Koholaloa; a makai kokoke iho hoy o knoa alo, he wahi loko, a ma ka aoao akau ae i laua, he wahi uapo pohaku i kipaepaeia, a e oili ana he moku Kahiki ano kiakolu, a ua lilo i ke’lii Kamehameha I., a ua kapaia o keoua ka inoa. Ua paa i na kaula mai uka aku,a ua hoomoeia he alanui papa mai uka a kaniluna o na moku la, I alanui e hiki ai ke pii aku a ke iho mai hoi.

A ma ia kowa iwaena o laua, he wahi luana nuiia, no ka poe mai paha o luna o ka moku, a i ole, no ka poe lele kawa paha, no ka mea, ua mahalo ia ka mea akamai i ka lele kawa, no ka maikai o ka nuku, a no ka @ no hoi me ka oane kai ole, ke haule iho oia iloko o ke kai, me ka phoa maikai ae o kona haulu ana iho, me ka o-la nui ae o ke kai mai iaia ae iloko oia wa.

Aia nae hoi makai iki iho o ia wahi, he awa pae waa, a mai laila ae ma ka hi kin, he halau kalai waa no Kamehameha I., a mauka koke ae, he hale aina nui ia, a o Kapapoko ka ino; a ma kona kua aku, he hale waiho pauda a pu hoi, ua piha loa mai luna a lalo, o ia mau hale elua. Ma kona aoao hikina, ko ke’lii mau hale waiho no na mea e pili ana iaia a me ka Hooilina Moi, a pili no hoi i na’hua o na heiau. A he kahua waiho wale iho no mawaena o ia mau Hale moi hou, ua like paha me 4 kaulahao ka loa, a pela no ka laula, a oia no hoi ke kahua paikau i oleloia e kakou mamua ae nei. He elua paha kaulahao pakela o ko kela i ko keia mai na hale heiau ae, a mauka @ @ @ @ @ ae o ko ka. Moi mau

 

mau mea e makaukau ai na kanaka i ke kaua, no ia mea, ua homaaloalo na kamalii o ia wa I ke ao ihe kalula, no ko lakou nana mau ana ia hana. (Aole i pau)

 

Ia Kauwe, Kealakai, a me Kuhaulua.

E KE KUOKOA; ALOHA OE:-

            Aia ma kou oiwi kino i ka la 17 o Iulai, Helu 29; ua hoopukaia ka Moolelo o ka Hoike Kula ma Mokulau, kaupo i Maui e ka poe nona, na inoa maluna, penei ko lakou hoike ana; Ma ka la 30 o Iune, na hoikeia ua Kula 3 ma Kaupo i Maui e ka poe nona, na inoa maluna, penei ko lakou hoike ana; Ma ka la 30 o Iune, na hoikeia ua Kula 3 ma Kaupo i Maui, a maia la no ua hoikeia kekahi ninau o ka Helunaau, a o ka mea nana i hauwi aku ia ninau o T. Hoomaha, aia ka ninau; ma ka Mokuna 15; Ninan 146 a ma keia ninau i waiho ia aku imua o na haumana i kela Kula, keia Kula, ua ikeia ka like ole o na hailoaa a lakou. O ka haina a na haumana o Puuomaiai i Kaupo; malalo o ke alakai ana a P. Kamai; eia ka lakou. Ninauia ma ka Buke. “He hapa aha o ka la ka laua hana pu ana a paa ka hana”? a, ua pane mai na haumana a P. Kamai he @ o ka la, ua likeia me 1 1/3 la e hana ai o A a me E alaila, paa ka hana. O ka haina hoi, a na haumana o Mokulau malalo o ke alakai ana a J.M. Kealoha, eia ka lakou loaa, he 1/3 o ka la, e hana ai o A; a me E alaila, paa ka hana, o ka haina hope nae kai ae io aku e T. Hoomaha e ka mea nana ka ninau. A ma keia wahi, ke olelo nei au, ua ae makapo o T. Hoomaha, a ua hilinai apu wale aku no o Kauwe, Kealakai, & Kuhaulua ma ka iako o kahi waa kahulihuli T. Hoomaha.

I o’u mau hoa, heluhelu Nupepa K. mai Hawaii, a Kauai, a me ka poe I ao ia I na ike haole, ke kahea aku nei au ia oukou e nana iho ma ka Mokuna 15, o ka Helunaau, ninau 146. ka ninau hoi a Kukaliki ma, e olelo nei he 1/3 o ka la, e hana ai o A & E alaila, paa, a ke olelo nei ua poe hoike manao nei, no ka liaa ole ana o kela hailoaa 1/3 o ka la, nolaila, ua hoka ke kula o Puuomaiai. A ka, o ko’u manao, ma keia mea, a me ko lakou nei ae, o ka mea nana ka ninau kai hoka a me ka poe e moe malie ana maloko o ke-kuapo-i o kahi waa o Hoomaha.

Aole no au, e hoonui loa ‘ku, i kuu pane ana ma keia mea, aka, i na kui ka pahu kani o ka pepeiao o Ka-o Ke- & Ku-a me kahi hookele o lakou a laila; ke nonoi nei au, e hooili mai i Episetole ma kuu inoa.

Me ka mahalo i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa & na keiki e uleu ana maluna o na pahu hua kepau o ka hale pai, Aloha oukou.

P.K KALANILEHUA

Wailuku, Juali 22, 1869

 

Ka poka boma o Kapalikoolau

“NINAU BAIBALA.”

 

Olelo pane ia Lui ka Uhane.

E KA NUPEPE KUOKOA: Aloha oe:-

Aia ma ka Hae Katolika wau i ike ai i na manao kuhihewa oLui ka Uhane, i kona kuhihewa ana i ka punana kopena, he punana nalomeli, me kona aken hewa ana ma ka hope o kona kakou manao ana, me kona liki hooio, e holili ai ma kana haku ana he wahi mele; a penei ua wahi mele la:

“Oia mai ke ola,

O ka Ekalesia Katolika,

Oki pau ka oiaio,

Mai ka Pope mua mai,

Oia no o Petero

Aole e kulanalaua,

Aole no he hiolo,

I ka mana o ka po,

E huli mai oukou,

I ka Ekalesia Katolika,

O ka honua no ia,

O ka puka no ia,

E komo ai i ka pa.”

A ma keia mau lalani mele au i kapa ai iaia he hoolili kuhihewa, a parau hewa i ka punana a ke kopena, he punana nalomeli.

Ke ao aku nei au ia oe e Lui ka Uhane, mai hoolilo oe i ka pouli he malamalama, a mai kapa aku i ka mea ino he maikai. Ina kaua e huli like mai ana a nana, a kiei, a halo, a makaikai ma ke kahua o ka Baibala, kahi hoi a ko kakou Akua i kauoha mai ai, “E huli oukou, he ola mau loa ko oukou malaila.” E ike pono auanei ko mau maka, aole no o ka Ekalesia Katolika ka Ekalesia oiaio; aole no hoi o Petero ke poo ekalesia kahiko-Ole loa no, oiai aole he pauku o ka baibala, e hoike mai ana, O Petero ke poo, a Pope mua hoi.

Eia wale no ka’u mea i ike ai ma ka Baibala, o Iesu Kristo wale no ke poo o ka ekalesia, aole he poo e ae kekahi; he ole loa no. A ke kauoha pu mai nei no hoi, “E huli aku e minoi pu i kana punana kopena.” Ina ua ike iho la no oe, he ono ia mea a ke kopena i hana ai, a nau no e minoi, oiai nole makou i mua i ka ai hapuku, e laukua ana hoi i na mea ino me na mea maikai, e pau pu i ka ai ia, he ole loa no oiai ua maa makou i ka ai ana i na mea maikai wale no.

Aia ma ka hapa mua o kou mau manao e Lui ka Uhane, e olelo ana oe, “he wahi keiki hele hewa oe malalo o ka malu o ka malu o ka Ekalesia Kalavina.” Auhea ana oe, ina he oiaio, ua ike pono oe i ou hele hewa ana malalo o ka ekalesia a Iesu i kukulu ai i knohi, a laila, eia no ke kauoha, e mihi koke oe i kou mea i lawehala ai, a nana no e kala mai i kou hele hewa ana.

Mai manao hoi oe i kou maa mamua i ka inu wai hone a ka nalo meli, oia kou mea e hapuku mai ai i ka punana a k kopena. Hilahila wale, ina pela ka hana mai, i ka puni wale aku no mamuli o ka ekalesia aohe i ike ia ka oiaio ma ka Baibala. Nolaila, ke ao aku nei au ia oe

 

No ke emi ana o na Kula Aupu

KEIA MANAWA.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE;

No ka ulu mahie ana mai o ka manao ko o ko’u puuwai, i ke emi o na Kuia A ni i keia manawa. Eia ka mua. O ka kaala ole ka Lunakuia i kana hana hele e nana i ke ao ana a na kumu i na ki, ina ua ike oia aole pono o ke ao ana kumu, alaila, e pono e hookaawale i ke la kaawale i la Kula Kumu, aia la oia ai iaia, a ina i loaa hou iaia e hana hou pela, a laila, makehewa iaia e noho hou oihana.

Elua. O ka mahele like ana o na @ na kumu, mai ka mea nui a na haumana emi mai malalo, a mai ke kumu ike ike ole, no ka mea, i na e ao ana ka @ i kana, e like ana no ka uku mea hapa hi ike.

Ekolu. O ka hoike pinepine ole ia kula kekahi e na Lunakula, ke kauho la no e hoomaha, o ka hoomaha iho la me ka hoike oleia o na kula, ina e like me Puna, ka makaala o ka Lunakula, @ ana no ka ike, a ke ike nei au i ko Ko@ ia ane like iki me ko laila, a ma Ka ike ai, aohe hana pela, kakaikahi loa ike ana oia apana, a mano au, nolaila na kumu e emi nei na kula i keia ma.

I na makua mea keiki, aole e pono kou e aua i ko oukou mau keiki i @ ana i ke kula, i kekahi manawa hele, @ manawa noho, oia no kekahi kimu e @ oukou i ka ike ole o na keiki, e pono una mau ia lakou i ke kula, aole no @ i na kumu e ae ke noi mai ka makua na kumu a’u i manao ai i ke emi an@ kula i keia wa. Me ke aloha i ka Lu@ ponopono. S.W hooi@@

Kepulu, Kona II., Iuali 16, 1869

 

Pau ole ka naaupo e Hawaii

No ka paipai ana mai o na aa-lolo poo, a me ia io kokua o ko’u lima aka kau wahi un hou aku au; Oia no @ Ma kela hebedoma i hala aku nei, @ 11, kalua o S. Wainui me W hoom@ puaa ma ka wanaao i oleloia. I ka @ o ka puaa, okioki laua a ai no hoi, @ no hoi i ka lehulehu.

Aka, eia ka waiwai o keia kukulu ama, he nui ka poe i ai i ka puaa, on@ ka puu, a hala he mau la ma ia ho lohe ia ae ana, na ka pake ka puaa. @ nae kahi aka, a e pono e akoakoa pi@ kakou. I ka lohe ana he puaa nih@ e hele ana ka pake e anana, nana a moku lua na kane na wahine i ka @ lawaia “kala, hee, ula, huli moa-law@ lehu, me ka huli nui hoi i na pua-h@ awa-hiwa,” i mea kalam i pakele i ka ka unaana ia, nana aku piha ulua Pakeu ola ke kahuna nana e kala i ka make, no hauula aku he 12 po@ na wahine, no Makao eha, no Kalu 13, no kahi no hoi i kaluaia ai ka @ kapano 6-huina pau loa ho 35, oia i hele ma kahi o Pakeu i pau i ke ola iho la.

O keia poe nae, he mau hoahanu he hoomaloko ka nui, pa-e no keia @ he anaana, wikiwiki e hele i na kah@ ni e kala i ola, auwe oukou e! e nei iloko o ka pouli, a me ka auawae.