Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 33, 14 August 1869 — Page 4

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Tanya Comeaux
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

My God, my King, thy various praise

 

 

1.   E kuu Akua, kuu Alii,

      E piha i na hoomaikai,

      Kuu wa i k@ a make au,

      A ma ka nani mele hou.

 

2.   Na na eheu o ke ao

      E kai ae i kou pepeiao

      Kuu hoomaikai, kuu halelu,

      Ma kuu ala’e a moe pu.

 

3.   A na ka wailiola e hai

      Ka mau ae o kuu hoomaikai,

      Kuu noonoo me ka hana nou,

      Mai ke ao ae a kau ka po.

 

4.   E hai no hoi koonei, ko o

      Kuu oli, kuu hoomaikai pu.

      A hai hou na hanauna e,

      A kau, a kau, a kau hou ae.

 

5.  Kau hana kamahao no nae,

      Owai ke hiki e hai ae?

      Hohonu e kou mau aoao!

      Hoomaikai au a mau a mau.

                          HAWAII.

 

It is but one.

 

1,   Hookahi wale no! he ha,

        A lele mama ae,

    He hua, ha aka, he nana,

              Heaha ka waiwai?

 

2.  Hookahi huna wale no!

              Nawai la nae e hai

    Ke ano, me ka mana pu

              O ua huna nei?

 

3.  Hookahi huna wale no!

              He ao okoa nae

    E puka mai ke hui pu

              Na huna makalii.

 

4.  Hookahi kulu wale no!

              E lilo nae i kai,

    Ke kulu ae a hui pu

              Na kulu wai liilii.

 

5.  Hookahi apo wale no!

              Ina e moku nae,

    Hu hewa no ka moku ou,

              Lauwili a ili ae.

 

6.  Hookahi hora wale no!

              Aka, i hui pu

    Na hora lilo wale ou,

              He makahiki no.

 

7.  Hookahi huna ahi no!

              E wela nae ke ao

    la huna ahi liilii ou;

              Auhea la kou makau?

 

8.  Hookahi hora wale no!

              Ma ka pakahi nae

    E pau liilii na hora ou,

              A pau kou ola nei.

 

9.  Hookahi hora wale no!

              He mea nui nae;

    Ano ka hora mihi ou,

              Ka hora e ola’i.     HAWAII

 

Ka Rose.

 

He rose ka’u i ike ai, he nani a onaona; ua kau maikai ma kona lala; ua piha ka lewa i kona aala.  I ka maalo ana o kanaka, ku lakou e nana iaia; kulou iho kekahi e honi i kona ala; a o kona ona, ua olioli loa oia iaia.

Mahope iho, maalo hou ae la au, aia hoi, ua nalo ia!  aohe lau ma kona lala, a o kona aa ua maloo no ia.  Ua nahaha ka pa i hoopuniia.  Ua hiki ilaila ka mea nana ia i hoopau.  Ua ike oia, ua nui ka poe i mahalo iaia; ua ike hoi, he mea makamae loa ia i ka mea nana ia i kanu; a aohe ana mea kanu e ae e aloha’i.

Kaili malu nae oia ia mai ka lima mai o ka mea nana ia i aloha.  Hoopili oia ia ma kona poli, a luhe kona poo ilalo, a mae iho la; a iaia i ike ai ua pau kona nani, hoolei ino aku la oia ia.

Aka, ua waihoia i mea ooi ma kona poli, a hiki ole iaia ke unuhi ae; no ka mea, ano, ua hoeha ia i ka mea nana ia i hoopau, ma ka hora hoi o kona lealea ana.

A, ia’u i ike ai, aohe mea o ka poe i mahalo i ka nani o ua rose nei, i hooiliili ae i na lau helelei ona, a wahi a paa i ka lala a ka lima haukae i haihai ai, nana aiwaiwa au i kona wahi i ulu ai, a ao ia kou uhane.

A i iho la au, o ka mea i piha i ka nani a me ka mahaloia, e noho ana me he wahine alii la o na pua, a hanohano mawaena o na kaikamahine a na wahine, e kiai oia o komo ka haaheo iloko o kona naau, e hoowalewale ana iaia e hilinai haakei ma kona ikaika iho.  E hoomanaoia, ke ku nei oia ma na wahi pakika, a mai noho me ka manao kiekie, e makau nae.     HAWAII.

 

No ke alanui pali o Aalaloloa a me ke Kihapai Ekalesia o Lahaina.

 

E ke Kapena o ke “Kuukoa” e; Aloha pu kaua: He mau wahi ukana huaolelo ka’u e hoouna aku nei ia oe, a nau ia e makana iho ma ka lima kaawale o ko kakou makamaka ahonui ka nupepa “Kuokoa.”  Oia keia no ke alanui pali o Aalaloloa a me ke Kihapai Ekalesia o Lahaina.

O ke alanui pali o Aalaloloa i keia mau la a’u i ike hou aku nei.  Aole like ia me kona ano mua o na la i maalo aku, no ka mea, mamua he ino a he haiki loa ma kekahi wahi, he lohi loa hoi ka hele ana o ka lio no ka loihi a me ka inoino, aka hoi, i kuu ike hou ana aku nei ma ke awakea Poalima la 30 o Iulai I pee iho nei, he keu ka maikai, no ka mea, o kahi ino loa a’u i ike mua ai, ua maikai.  O kahi haiki, ua hoakeaia ae, o kahi lapuu ua hoopokole ia, o kahi hiki ole i ka lio ke holo-ku-ku, ua hiki ke holopeki, no ka mea.  Ua olepe ia na pohaku a uhi paapu ia ke alanui i ka lepo wale no.  He keu ka mahalo, o ka paahao la, maikai ke alanui, o ka hua iho la no ia a ke kanawai inaluna o ka poe a pau e hana ana i ka hewe.  Aloha wale.

“Haalele i Puna na hoa ‘loha.”  Kaahope ke alanui pali o Aalaloloa, a hiki ma kahi o Rev. J. Kikiakoi, halawai aloha pu me ia a me na luna o kona ekalesia iho, he la hoopailua ia no lakou i ka ai poloii wale o ke kino, e upu ana lakou i ke ai moana mau loa o ka uhane.  No ka ahaaina a ka Haku ma ke Sabati e hoea iho ana.

No ke kihapai ekalesia o Lahaina.  Mahope iho o kuu haalele ana aku i ke alanui pali o Aalaloloa a me ka launa aloha ana me ke kaikuaana ma Olowalu.  Komo ahiahi aku la i ka malu Ulu o Lele, ma kahi o Mr. Maluae he haipule.

A mahope wale iho o laila, maalo ana ke Kahu Ekalesia o ua malu ulu nei Rev. J. H. Moku, a halawai iho la ka malihini me kamaaina, honihoni lima ke aloha, a hoomaka aku la e makaikai i na hana o ke kihapai ekalesia o Lahaina.  He oia mau no ka ulu maikai o na hana pono a ka Haku ma ke kihapai ekalesia o Lahaina.  O ka mua a’u i ike ai, he kula himeni na D. Kahaulelio e hoomakaukau ana no ke Sabati mai, a he mau himeni ano kanikau kekahi no ka hale kulakaikamahine o Maunaolu ma Makawao i pau iho nei i ke ahi.  Eia maluna o keia makamaka ahonui ko’u mahalo, no ka haawi makana wale i kona ike himeni me ka uku ole, hookuuia ke kula himeni, a honi aloha pu ka lima akau me ua makamaka ahonui nei, a me na pua hoonani hale o J. H. Moku, luana pokole.  A hele hou aku la e kiei i ke kula paio a ne keiki uapo.  Aohe i mahalo ko’u hoapili mau i keia hana o ua kihapai ekalesia nei, no ka mea, he haunaele wale no, a he nui ka hoopailua.

Poaono, Iulai 31 ae, aole mea i halawai ma ka hapamua o ka la, a ma ke ahiahi, he halawai hoolanamanao, o ke Kahu J. H. Moku ma ka noho, a lilo kekahi manawa paipai manao i kahi malahini o Wailuku, a he kukakuka mahope iho no ke kuai ana i pa hale noho no ke Kahu Ekalesia a me ka houluulu ana i puna hoomaemae no ka luakini, lawa na hana o ia la.

Aug. 1, he Sabati ia.  Ua mau ka malama ia ana o na halawai kakahiaka ma na apana a pau o ua kihapai ekalesia nei, a ma ka hora 9 ae, he kula Sabati, ua hele nui mai na makua a me na keiki , he 376 haumana, a he mau tausani na pauku Baibala i hoopaanaau ia, nani wale.  He lulu dala mahina hou mahope iho, he $30.00 a oi ae ka huina, hora 10 me hapa ka haiolelo a ke Kahunapule, aia ma Ioane 3:7, ke poolelo, ka hapahope, “E pau oukou i ka hanau hou ia e pono ai.”  He nui ka waiwai o no uhane, i lohe a malama i ka olelo, no ka mea, “Ua haehae ka manu ke ale mai nei ka wai,” palamimo wale, hookuu ka halawai pule, luana ma na hale a hiki i ka hora 3 me hapa iho.  Hele hou ma ka luakini no ka halawai pule ahiahi, ua makana ia mai ua hana o keia manawa i kahi malihini no o Wailuku mai, aia kana poolelo ma Mat. 7:7, hapamua, “E noi, a e haawiia na oukou.  Komo apuepue paha?

Hookuuia ka halawai, a ma kahi o J. H. Moku ka luana ahiahi ana, e kamailio no kekahi mea i manaoia e kuai lilo aku a kuai lilo mai, a ua maopopo ka pono ole, o ka hoihoi kumu no ka maikai loa, hora 7 iho me hapa, he halawai ninaninau na ke Kahu i na keiki, no ke poolelo a ke kahunapule i ka haiolelo kakahiaka a me ke ahiahi o ua Sabati nei, ua lawa ka mahalo o ko’u wahi hoapili mau, no ka makaukau o na keiki ma keia hana maikai.  O keia iho la na hana hope loa a’u i ike ai ma ua kihapai ekalesia nei.  A huli alo aku la i ka home olu o Puaaiki, moe i ka po ao ae.

Poakahi, Aug. 2, hauhoa iho la i kahi waa-holohonua, (hoki) ua makaukau no ka haalele ia Lahaina, o Wailuku i ka ihuihu hoki, honihoni aloha pu ka lima akau me na kamaaina lokomaikai.  A huli alo mai la i ka malu-he-ku-a-wa.  Me ka mahalo.

                                                                                    T. KAEHUAEA.

Koloa, Wailuku, Aug. 3, 1869.

 

Ola ka makapehu i-a.

 

Iloko o na la i hala ae nei, he nui ka pilikia o ka noho ana o na kamaaina o ka aina lepo-ula o Kaanapali i ka i-a ole, a he mau malama o ka noho ana inea i ka ua mea o ka makapehu.  I ka olelo mai a na keiki kamaaina o ua aina nei, akahi wale no kau i pilikia ai o Kaanapali nei i ka i-a ole.  Aka, iloko o ka la 31 o Iulai i hala ae nei, oia hoi ka la i hoihoi ia mai ai ke ea o keia aupuni, oia ka la i puni ai ke akule i na keiki kilo i-a o Kaanapali nei.  Aole no hoi kau o ka piha nui a kana mai.  Iaia e hoike mai ana i kona ano ili iloko o ke kai, ua like loa me ka pukoa ka uliuli lipolipo iloko o ke kai.  I ka hoopuniia ana o ka i-a a komo iloko o ka hano; aole no hoi o kana mai ua mea he i-a.  E olelo ana kekahi poe lawaia, ua hiki ka nui o na i a i hei ia la ma kahi o ka akolu mano, ke hoohikihiki la i ka i-a ia la a po, a ao ae i ka ia Sabati he la kapi ia no kekahi poe, a ua lilo ke kanawai o ka la hoano o ke Akua i mea ole.  Akahi wale no puni ana i loaa ai na i-a he nui wale ia makou.  Akahi no a pohala ae ka noho ana makapehu iloko o na la he nui o keia noho ana.  Ua ai ua hoonuu i ka lokomaikai o ke o ka Haku.  Eia nae ka mea apiki.  Ia’u e nanaea ana i ka nana aku i ka hana a na lawaia.  E lohe aku ana kuu pepeiao i na leo e hamumumu ana.  Me ka olelo ana.  “Na ke akua lawaia no hoi a mea keia akule i hoopae mai nei .”  Oia kekahi manao p@gana a’u e lohe pinepine nei ma na wahi e puni nei keia i-a.  Kupunaha maoli ka pau ole o ka poeleele o kekahi poe o Kaanapali nei. Heaha la ke kuleana o na akua lapuwale o keia ao i ka ke Akua mea i hana a haawai mai i mea e ai ai ka waha o ua kanaka puni malama akua liilii la.  Hilahila ole maoli!  ua malamalama ka aina, eia nae keia hana o ka pouli ke puka nei i ke au malamalama.  Pela no ma Halawa i Molokai, i ka malama o Iune i hala.  Ua ku keia i-a malaila, a ua olelo kekahi poe, no ka noho ana o ke kanaka akua i-a ilaila, nolaila, ike pinepineia ke akule.  Kuhihewa maoli!  E pono e hoopau e ka poe hoomanmana akua o keia ano.  Mai hoopunipuni hou i kanaka.  Hookahi no mea nana e haawi mai ka i-a o keia ano o ke Akua.  Nolaila, ke ai nei a ke hoonuu nei i ko ke Akua lokomaikai ia makou, a he mea hou ia iloko o na la pilikia o keia noho ana.      KAUALILILEHUA.

Kaanapali, Aug. 2, 1869.

 

Na mea i hanaia o ke Kula Sabati.

 

E KA NUPEPA KUOKOA; ALOHA PU KAUA:

E olulu oe e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii nei, e hookomo iho i keia wahi pua-lehua ma kahi kaawale o kou keena waihona o ka naauao, no kela wahi huaolelo e kau ae la maluna, na mea i hanaia o ke Kula Sabati o ka apana o Hana nei, mokupuni o Maui.  O ka la 31 o Iulai 1869.  Ua kukulu ia ke Kula Sabati i ka hora 2.  Eia na mea i hoikeia.  Ka mua na himeni o ke Kula Sabati, ka lua he mau ninau maloko o ka Ui, ke kolu he himeni no, ka ha ke kula o ka wa kahiko oia hoi ka pi-a-pa, pau ia.  Na pauku paanaau, a mahope iho hookaniia ka pahu me ke puhiia o na ohe, a mahope he kaiahuakai na na haumana i na kahiko wai hooluu like o na aahu he keokeo malalo he omaomao maluna.  No ka papa himeni keia mau aahu i hai ia maluna, a mahope olaila, he wahi paina, a hookuuia ka hana.

I kuu nana aku, ua maikai no na mea i hanaia e ka Hope Kahu o ke Kula Sabati.  O ka pono maoli keia o ko ka Haku Aupuni Ka Mea Nana i wa@ho mai ke ola iloko o ko kakaou mau kino,  Na elemakule, na keiki opiopio, ka poe ui, na kane, na wahine, na makua, e imi i ka pono o ko kakou mau uhane, o ka oi keia o ka hana pono mamua o ka naauao o keia ao, nolaila, o ke Kula Sabati i hoikeia ma na aina naauao, ua hiki i ke Aupuni Hawaii nei.

A o ke kahu kekahi, oia hoi o S. Kamakahiki, oia kekahi mea nana i malama ke Kula Sabati, a i wehewehe mai i na mea e pili ana i ka pono io maoli o keia hana.  Ina e hoomau ia ana ka hana a ka Haku ma na Kihapai a pau o keia Aupuni, alaila, ua pomaikai ko kakou mau uhane, a me na kino o kakou, kahi a kakou e imi nei, ke alanui hoi a kakou e hele aku ai.  Nolaila, ua oi aku ka mahalo o ko’u naau a me ka iini pono ole o ko’u puuwai no na mea i hanaia ma Hana nei.                                                                                       P. KAWELO.

Wakiu, Hana, Iulai 31, 1869.

 

E KE KUOKOA E; ALOHA OE:

            E oluolu mai paha kou Lunahooponopono a me na keiki ulele hua kepau o kou wahi Keena hana. Eia mai ka'u wahi leta ke hele malihini aku la imua o kou mau Lunahooponopono, ka poe opu noonoo a noiau hoi. Eia no ia. Aia ma ko kakou nupepa o keia pule aku nei, Helu 30, o ka la 24 o Iulai, o keia makahiki e naue nei. Ua ike iho makou i na olelo a S.G- Haupu o Makawao, Kula Maui, ka mea nana e olelo ana ke kupaianaha ka o ka auhau ana i ka ai ana o ka poe i hele aku e ike i ka Hoike, a me ka poe hele aku no ua wahi paina la, aole he pololei oia olelo ana ana, eia ka pololei. Ua kukulu ae P. Nui Esq., ka Luna Kula o ua Uka-iaia nei i wahi ahaaina lulu dala no ka hoonani hou ana ia Pokela ku luakini hoi e ku kilakila la i uka iuiu o Makawao, nolaila, ua poloai ia aku na mea a pau i naue aku ma laila, me na wahi hapawalu pu, a o na haumana kula, oia ka poe aole lakou e lulu i ka lakou mau wahi hapawalu, no ka mea, ua olelo ae o P. Nui Esq., e ai na haumana o kahi loihi a pau loa, o ka uku ana, na ko lakou kumu no ia e hoomanao, i ka lakou mau haumana, pela ka ka Luna Kula kukala ana i na mea a pau loa. Eia kekahi wahi kuhihewa o ua S.G. Haupu nei, ke olelo nei oia, ua hoi aku ka na haumana o Kamaole aole ka i ai, a me ke kumu pu ka kekahi. Ke hai aku nei au me ka pololei a me ka oiaio loa, aole kekahi o na hale kula i nele ka ukemu ana a ka waha no ua la hoike nei, ua ai na haumana o Kamaole a me Kalepolepo a me Huelo, na wahi loihi, i hiki aku i ka umikumamalima mile ka loa, ua haawiia aku lakou i na ai kupono a pau loa, aole kekahi o na hale kula i nele no ka ai ana i ua la nui la, a o na makua a me na makaikai a pau loa a me na kumu pu kekahi, o lakou ka poe nana i lulu ae na wahi kauna kulu-wai moni, i aneane aku e hiki i ke kanakolu wahi dala, no ka hoomaemae hou ana i ua Halepule la, ua kuhihewa paha ua S.G. Haupu nei he ai, ai wale, i hea la ka ia i ka wa a P. Nui i kukala ai e hele na mea a pau e ai, me ka hapawalu nae, ua kuli iho la paha ua S.G. Haupu nei ia manawa i lohe ole ai, nolaila, ke waiho aku nei au i ko'u manao imua o oukou. Me ka mahalo.             IOSEPH P.K. KAUAUKIUKIU.

            Maunaihahi, E. Maui, Aug. 2, 1869.

 

Aloha i ka Aina hanau.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:--

            I ulu i ka manao, e ae mai e Hoakalei e hookau aku au me ke ahi papala i Makuaiki. I na la i haalele iho ai ia Kohala aina haaheo i na la hope o ka makahiki 1867, a noho aku la i ka malu he Kaawa o Wailuku, iloko o keia mau la hiki hou ana i ka aina hanau, e like me na olelo maluna. "Aloha i ka aina hanau." Ua loli ae na hiohiona a ka maka i ike ai i na la mamua. He kula palahalaha i hoouluia i ke ko, he mau ala-hele i hoonani hou ia, kupono ke puana ae wahi a ka poe holo-lilo. "O ua lio kae holo ole, pau ole ka loa o nei kula."

            No na kanaka o keia aina, ma ka la Sabati a'u i naue aku ai i ka pule, ua piha pono ka luakini o Kalahikiola. Penei au i mahalo ai, o kekahi poe a'u i ike ai mamua, he poe nuhanuha hele ole i ka hale o ke Akau, aka, i keia manawa ua makaala a hele mau i ka hale o ke Akua.

            No ka mahina hou, mamua, o ka hapa nui o na kanaka he poe pi a aua i ke kokua i ko na aina e, a i keia mau la, he mea olioli loa ia na kekahi poe ka haawi makana ana i ke Aupuni o ke Akua, lohe mau au i na leo o na makua a me na keiki, i mea mahina hou. Nolaila o Paulo i olelo ai. "Me kawaiwaia oiaio ole oukou e hoomakamaka aku ai i mau makamaka no oukou." "Penei hoi o Solomona. Aua kekahi i ka mea i ku i ka pono o ka nele ka hope."

            No ke Kula Sabati. Lehulehu loa na haumana okeia Kula Sabati o Kohala nei, a'u e olelo iho ai. E hoonaniia ke Akua ma na Lani Kiekie Loa, he malu ma ka honua, he aloha no i kanaka, nolaila, ke i nei ka manao e hoohihi no au ia Kohala, me ka manao ana o ko'u home no ia e noho ai. Ke kawewe mai a na kaa, ka oweowe mai a ka wai kahe, ka halukuluku a ke kio-wai, ke koaheahe a ka malanai.          D.S. KALUA.

Kohala, Iulai 19, 1769.

 

Luna Helu Moiowa ma ka Apana o

Makawao, Mokupuni o Maui.

            Ma kuu hele ana aku imua o ka Luna Helu e hai i ko'u mau auhau, ninau mai ua luma helu nei, hai aku la au i ko'u mau waiwai paa a waiwai lewa hoi, a pau ka'u hai ana, olelo aku la ua luna helu nei i kona hope luna helu, e olelo i kahi kanaka, e olelo i na kanaka ku i ka auhau, mai Ulumalu a Halehaku, e hele ae ma ka hale kula ma Halehaku ma ka la 29 o Iulai, a pela no ia la hookahi ma ka hale kula ma Honokala, a ia la no ma ka halepule hoolepope ma Huelo. A eia kuu manao no keia mau hua e kau ae la maluna. Luna Helu molowa, ia la hookahi ua pau keia wahi loihi i ka heluia e like me ka'u hai ana maluna. A ma keia mau hale i hai ia ae la maluna, ua hele na kane hai aku i na holoholona, koe na wahine ma ka hale aole i hai mai i na ilio, a pela no na lio, hoki, miula, aole pau loa i ka hai ia. Heaha ke kumu o ka pau ole o na holoholona i ka helu ia, o ka molowa o ka luna helu, aole i hana e like me ka ke kanawai no ka helu ana, e olelo ana e hele ka luna helu i ka hale hana a i ka hale noho, a pela aku, aole no keia luna helu i hana pela no ka molowa. Penei kahi mea e maopopo ai ka molowa o keia luna helu, ua hoomaka ka helu ana ma ka la 19 o Iulai, 20, 21, pau mai Kamaole a Makawao, a mai ka la 26, 27, 28, 29, pau mai Haliimaile a Hamakualoa. Pehea la e pau ai keia apana nui i na la ehiku e kau ae la a ma keia mea a pau a'u e hai aku nei me ka hookamani ole. Nolaila, elua mea i emi ai ka auhau o ka Apana o Makawao, o ka mai a o ka molowa o ka luna helu i ka hele i kauhale, e like me na rula a ke Kuhina Waiwai i waiho mai a me ke kanawai pu kahi.

            A ma keia wahi, ke ike mai la no na poo aupuni i ka hana a keia kanaka o ke aupuni, i ka nana ana i ka nui o na holoholona i koe aole i helu ia, me he la o ka akahi hapaha o na lio, ilio, hoki, miula. Ke hooki nei au i kuu wahi manao. Me ka mahalo.

            M.K.H. KAUAULALENAOPIHOLO.

Makawao, Iulai 31. 1869.

 

Makana ia.

            E ka nupepa Kuokoa e; Aloha oe a me na Luna Hooponopono o ke Kilohana.

            Eia ma ke kula Sabati o Kealakekua nei, o ka maka mua keia o ka loaa ana o ka hua o ka makana. O na keiki hele mau i ke kula Sabati me ka nui o na pauku Baibala i hoopaanaau ia me ka maikai. Ua kokua mai ke Kahu Ekalesia Rev. J.D. Parisa a me ke Kahukula Sabati John A.K., elua buke Kauoha Hou ili eleele me akahi pua lole i hana noiau ia e Miss Parisa i kekahi mau haumana hele mau, me ke kau ole o kekahi kiko ia lakou, mai ka hoomaka ana mai o keia hana maikai oia ke kula Sabati, mai na M.H., i hala aku mahope a hiki loa mai i keia wa. Ua ae mai ke Akua i ko lakou luhi i hoomanawanui ai e hooko.

            Eia ko lakou mau inoa, Tim. Palau k., hookahi buke iaia, S.E. Ku k., hookahi buke iaia, o ka pua lole kai ke kaikamahine o Kalai kona inoa. Oia iho la ka inoa o keia mau haumana kula Sabati o Kealakekua nei i loaa ka uku makana, no ko lakou makaala ana i na hana a ka Haku me ka paupauahao ole. Ina hoomau lakou i na hana a ka Haku ma keia ao a hiki i ka hopena, e loaa no ia lakou ka makana oi loa ma kela ao.

            E o'u hoa kula Sabati mai ka la hiki a ka welona i Lehua, e makaala nui kakou i na hana maikai a ko kakou Haku i kauoha mai ai. E hana kakou, oiai ka uhane i ke kino, ma ka lua kupapau aole hana malaila, pela ka Solomona i hoike mai, i loaa ia kakou ka makana oi loa ma kela ao. Me ka mahalo.

            J.W.K. KAPOHAKU.

Napoopoo, Iulai 23, 1869.

 

Kuhihewa maoli o J.W.K. KAUAUKIUKIU.

            Ua ikeia na olelo uko ole a J.W.K. Kauaukiukiu o ka la 24 o Iulai i hala, ma ke "Kuokoa," Helu 30. Maluna mai o ka mauna Haleakala, keia puu kelakela o Maui, aka, i ke kilohi ana, he ao ka! e hoopouli ana i na maka o na makua mea keiki. E i ana, ma kekahi o kona manao mua ma kana wehewehe ia oukou e na makua mea kaikamahine i hele wale a aulii kolomanu i ka wai olu a ka Naulu.

            Oia hoi keia. "I ka hoomoe i na Iwa o ko oukou mau puhaka aku, i na haole waiwai a pake paha, aole e nana mai ana ia oukou." Ma keia wahi kakou e nana ae ai i ka mea kakau, he keakea wale no, no ka mea, ua kahiko ko kakou hookamaaina ana i keia mau lahui me kakou; eia ka mea maopopo pono, he poe malama ohana o ka wahine kekahi oia poe i kupono maoli ke mare me lakou, oiai hoi, ua ike maka kakou ia ma ko kakou aupuni nei, i oi aku mamua o kekahi kanaka Hawaii.

            Aia i keia poe, heahea, hookipa, oluolu, ke maikai kau hana e ka makuahonowai, aka, he ino ka hana, aole opu maikai i ka la o ka huhu, aka, aole no ia i ka haole waiwai a pake, ia kakou no kekahi ia haawina like.

            Ma keia mea, ke kapaia nei oukou e na makua "he kinai i ka lahui." Nolaila, ke ku nei au a hoole, aka, e pono e nana iki kakou malaila, ka poe ma ia ano, mahuahua maoli na hua i loaa ia lakou, oiai ua mikioi ka malama ana i na rula o ke ola kino ana. Aka, o oe e ka io ponoi o kuu lahui, hemahema wale ka hapa nui malaila, nolaila, mau no ka homimi o ka pii ana o ka lehulehu; olelo nae oe, o ka hoomoe ana i na haole waiwai a pake, he kumu ia i emi ai, he manao huahuaia, oiai, o ka waiwai ka mea e pau ai ka noho kapulu ana, mai ka wa opio a hiki i ka nui ana o ke keiki, aole kome mai na ea ino, no ka mea, ua lako i ka makua.

            Eia ka'u mea i ike ia S.P. Ahiona pake, ka mea i hele a ku ke ahua, a hana ka haawe o ka waiwai i noho hale kuai ai ma Lahaina, ma ke kalepa i mare wahine ili-ulaula ai e like me kaua, aka, ma keia manawa, koikoi maoli kana mau hana maloko o kona moolelo i kaapuni iho nei i ko kakou mau mokupuni, he aloha lahui ma keia ao, a me na pono ma ka uhane ma kela ao nani mau loa.

            E nana iho no oe, na Hawaii opio no e e ulupa iaia iho, aole na ka haole waiwai, a pake, o ka pupu ana o ka laha ana, he hoinoino kohu ole ia au. Ua noonoo koho wale au i na manao, J.W.K.K., penei: Ua hia a i kana wahi mea i iini ai, a hoohoka ia i ka lilo i ka haole a pake, nele hoi keia, nolaila, ua pii ino ko ia nei puuwai, a ua piha a hu mawaho. Aloha wale.

            Pela no hoi ia e olelo hou nei, "e pono e noonoo pono i ka waiwai puka mamua o ka waiwai maoli a oukou e puni nei." He mea kahaha loa keia, no ka mea, he mea akaka lea, aole i holo moku ka lahui, ma keia alanui au i olelo ai maluna ae, he kumu nui ia e emi ai, aole pela, oiai, ke laulaha nei a kawowo ana o na uaika hapa haole, a pake. Ina pela, oia iho la no ka waiwai puka, imua o ke kumu waiwai.

            E awihi ae oe i keia kau, e ike oe i ka leo uwe kumakena, i ko wahi kokoke e noho la i kela mai lele, i ka nui o ka poe i hele e'ku ma kela huli o ka honua, aka, ua waha kole oe i na haole a me na pake, i ka moe me na wahine Hawaii nei. Ua oki, o kuia oe mahope aku.

            Ma kekahi o kou manao nui elua, oia keia. "O ka hoomoe aku no ka ike i loaa ia ia ma ka namu." Aole ia o ka oiaio maoli, no ka mea, ke moe nei, a mare hoi me kekahi mau kaikamahine me na haole, i ao ole ia ma na kula, ma ko kakou mau ailana nei, i hiki ole ke hoomaopopo aku no ko lakou nui i waena o kakou, aole no ka ike i loaa wahi au, aka, eia ka mea i ikeia, ina i ike a ike ole i ka namu, ua like no, nolaila, o ka makemake wle no i ulu mai ka mea nana e hoohui i ke kane a me ka wahine i io hookahi, aole loa no ke akamai ka namu. He oiaio, ua kau nui kekahi mau makua e hoouna i kana mau keiki ma na kula olelo haole, o ka poe ano kuonoono i hiki ai ke uku aku i ka mea nana e ao, o ka poe nele, aole e loaa keia ike, Pela paha ea! Oia no.

            Ia'u i naue ai ma ke kaona ma Lahaina ma kahi hoehoe waapa o na keiki uapo, ike iho la au malaila, he wahi kanaka ano elemakule me na moa ewalu, e ku pu ana me kahi kaikamahine nona na makahiki he 14 paha, ia wa no, kuai mai ana he haole no luna mai o ke okohola i ua mau moa nei, ma ka namu ka olelo, e pakeke aku ana ua wahi alauka nei, nana aku kulu keoe ka alapi o kahi waha, heo ana na moa ia ia la, haawi mai ana elua dala i ua wahi kaikamahine nei, ia manawa, i aku la au, ua ao ia no ka paha oe ma ka olelo haole? Ae, wahi ana. I hola au ia'u iho, pomaikai maoli ke keiki ke loaa keia ike, a me na makua. Nolaila, o kekahi kahua no ia i manao ia ai keia olelo, no keia mea i oleloia maluna, i na e launa pu me ka haole, ua loaa keia ike, he haole ka olelo ana, alaila elua ano i ke kanaka hookahi me keia mea he haole a he kanaka Hawaii no hoi. Olelo mai o J.W.K.K., oia ke kumu i moe ai me na haole, aole ia au e like paupaka nei, me ke ano ole.                KAHAHAWAI.

Kaanapali, Augate 3, 1869.

 

            No ka pilikia loa o ka Moi hou o Siama i ka hooponopono ana i kona mau koa, nolaila, ua koho aku oia i kekahi alii koa Farani i Alihikauao nui no kona aupuni.

 

Ka hoike o na kula aupuni o ka

Apana o Makawao, Maui.

E KE KUOKOA E: Aloha oe:

            No ko'u ike ana iho nei ma kou helu 30 o ka la 24 o Iulai o keia M.H., e naue nei, i kekahi mau lalau a S.G.Haupu i hoike iho nei. Nolaila, he mea pono ia'u e hoopololei aku a maopopo imua o ka lehulehu.

            1. O ke kula o Pulehu kai hiki mua ma ka luakini i Makawao, aole o ke kula o Kamaole-uka a me Kalepolepo.

            2, Aole o S.W. Wakaakea ke kumukula o Pulehu, aka, ma ka oiaio loa o J. Nakookoo.

            3. Aole o Nakaakoo ka mea puhi ohe i ka wae naue ana ka huakai haumana o Pulehu, aka, o J. Nakookoo no. Ua ao ia ma Kauakanilehua.

            4. Aole o P. Kui ka lunakula o keia apana, aka, o P. Nui.

            5. Aole no hoi o S.W. Kookoo kai uku kaulele ia i na dala he $15.00, o J. Nakookoo ke kumukula o Pulehu.

            Eia no hoi, ua hele aku no ke kula o Pulehu me ko lakou hae Hawaii e welo ana i na eheu o ka makani, oiai, ua manao no ko lakou generala, he la nui no ia a me ka hanohano. A elima mile a oi aku ka loihi o ke alahele. Nolaila, ke manao nei au, ua pau ae nei ka nahelehele a S.G. Haupu i kanu ai ma ka helu 30 o ka Nupepa Kuokoa. A ke aloha aku nei iaia, nolaila, e oluolu oe e ka Luna Hooponoponono o ka N. Kuokoa e hookomo iho ma kahi kaawale, no ka mea, ua lawe ano e ia kuu inoa mua o ka lehulehu maluli o ka manao o S.G. Haupu. E wiki oe e uleu mai i olu au e noho nei. Owau no me ka hookamani ole.

JOHN NAKOOKOO.

Pulehu, Kula, East Maui, Aug. 2, 1869.

 

Na Manaohai a ka hapa o ke Komite

HOIKE KULA MA WAILUKU.

ME KA L.H. O KE KUOKOA; ALOHA OE:--

            Aia ma ke "Au Okoa" o ka la 15 o Iulai, Helu 13, ua hoopukaia ka moolelo o ka hoike ana o na Kula Aupuni ma ka apana o Wailuku e ka Hapa o ke Komite, A penei kekahi mea i hoikeia ae e laua:

            "O ke kakaulima, aole noloko o ka noonoo ia ike, he mea pili wale no ia ma ka hana owaho, aole he mea hooulu i ka manao."

            Ma keia mau wahi huaiolelo e kau ae la maluna i koi ia mai ai ko'u lunamanao e pane aku i ka Hapa o ke Komite nana e hoike na Kula Aupuni ma Wailuku, no ko laua olelo ana o ke "Kakaulima" aole ia he mea hooulu i ka naauao o ke kanaka, a i na io pela, ke ninau nei au. He mea aha la ka hoi ke kakau-lima i laweia mai ai mai na Aian e mai, e hoolahaia iho ma keia Apuni? Ke i mai nei ka olelo hoike a ua Hapa Komite nei, (he mea pili wale no ia ma ka hana owaho,) eia hou ka ninau. Ma ka hana hea owaho? Ahu no hoi kupanaha a ka la i Mana ka haina a ua mau kanaka.

            Penei ka mea i maopopo ia'u a me lakou nei ae, o ke "Kakaulima" oia kekahi o na lala nui o ka ike, a me ka naauao, he ike ia i laha nui, iloko o na Aupuni nui o ka Honua, he ike no hoi i malama nui ia e na kanaka naauao a pau, a o ka makaukau pono ana o ke kanaka ma keia lala o ka ike, he mea no ia e kokua nui mai ana ia ia no ka hoopuka ana i kona manao i mua o kona makamaka, a mau makamaka paha ma kahi mamao aku. O ke kanaka ike ole i ke kakaulima, he kanaka ike ole ia.

            E nana hou mai e ua Hapa Komite nei; penei ka olelo paipai a Rev. W.P. Alekanedero i kona manawa e noho Kahukula ana. E hooikaika aku oukou e na kumu e ao pono i na haumana ma ka Heluhelu, Kakaulima, a me ka Palapala Aina. Nani wale hoi ko olua alakai hewa ana i ka lahui opiopio.

            Eia hou iho, ke kauohaia aku nei olua e nana i ke kanawai e pili ana i ka poe i ae ia e koho balota i aponoia i ka la 31 o Dekemaba 1864, a me ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a malaila paha e weheia ae ai ko olua mau manao lalau, no ka olua olelo hoike e pili ana no ke "Kakaulima." Na ke au o ka manawa e hoike mai.

 

NA BUKE

HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.

Baibala Hemolele Nui ili gula nani me

na kuhikuhi mana aoao  -   -   -  -   $12 00

"   "      Nui ili eleele kaekae wai gula,     7 00

"   "      uuku iki iho, "  "  "  "  "         8 00

"   "      Pananaiki iho ili eleele, "  "           5 00

Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi,        3 00

"   "      Pananaiki iho ili eleele, "  "           1 50

"   "      "   "  "  -   -   -  -   -   -      1 00

Kauoha Hou Hapa Haole, -   -   -  -   -   -       75

Baibala Ohana nui me na kii moohana,

            "   "  ili eleele, M.H. 1843  -   -   -    5 00

            "   "  ili kao M. H. 1843  -   -   -   -  2 50

Lira Hawaii 1848 me ke kanawei,    -    -        25

            "   "   " 1855, -  -  -  -  -  -  -  -       25

Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke ka-

            nawai, -   -   -   -   -   -   -   -   -  -  25

            "   "   "  "  " lahilahi,  -   -   -   -  -   10    

Moolelo Ekalesia, -  -   -   -   -   -  -   -   -   50

Haiao, -  -  -  -  -  -   -   -   -   -  -   -   -   25

Hele Malihini ana.  -  -     -   -   -  -   -   -   25

No ko ke Akua ano,  -   -   -   -   -  -   -   -   25

Lira Kamalii -  -  -  -   -   -   -   -  -   -   -   25

Hoike Palapala Hemolele,   -   -   -  -   -   -   25

Mooleo o Heneri Opukahaia,    -   -              25

Hoike Akua    -  -  -   -   -   -   -  -   -   -   25

Wehewehehala  - -  -   -   -   -   -  -   -   -   25

Ninau Hoike ili manoanoa,      -   -  -   -   -   25

"   "   "   " lahilahi,    -   -   -   -  -   -   -   10

Ui Kamalii Kula Sabati, -  -  -  -  -  -   - -   -   10

Kumumua Kula Sabati, -  -  -  -  -  -   -   - -   10

Haawina Kamalii Buke 2, -  -  -  -  -  -   -   -   10

Buke Lawe Lima, -  -  -  -  -  -   -   -   -   -   10

He Buke no ka Pope, -  -  -  -  -  -   -   -    -   10

Ui Kula Sabati Helu 3, -  -  -  -  -  -   -   -  -   25

"   "   "      4  -  -  -   -   -   -   -  -   - -   05

Buke Euanelio a Ioane, -  -  -  -  -  - -   -   -   10

 

 

Eia na buke haawi wale.

Palapala Liilii--

Helu 4--Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6--Ehele i o Kristo la.

Helu 7--Kahoi ana mai o ke Keiki Uhauha.

Helu 11-No ka hoohike wahahee i ke Akua.

Helu 16--Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka

                        Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17--Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana, a me ka

                        inu ana i ka Awa.

Ka Davida Malo Kumumanao.

Ka Moolelo o Barimea Punaiki.

                        L.H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.