Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 34, 21 August 1869 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Leonard Polinar
This work is dedicated to:  Adam Anakalea

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VIII. HONOLULU. AUGATE 21, 1869. NA HELU A PAU 403.

 

KA NUPEPA KUOKOA

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

            NA OLELO HOOLAHA – aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookai malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

            KANIKAU – he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookai – penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela’ku.

            NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA – ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

            O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO – aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

            AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA – ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor’s Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

                                                                        L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka).

 

“KA NUPEPA KUOKOA.”

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

 

            ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

            KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

            PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

            ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

            THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors’ Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

                                                                        L. H. GULICK

                                                                        For the Publishers

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

KA NUPEPA KUOKOA.

HUNAHUNA MOOLELO HAWAII.

KA LILO ANA O KA AMAMA (AMENE) I KE ‘LII OPIO.

            A oiai ka Moi (Kamehameha) e moe ana, aia no hoi ua mau keiki nei elua e noho ana ma kela a me keia aoao; a ua manaoia e lilo ana paha i kekahi o laua ua ano amama la, aole ka auanei pela ko ke’lii manao, a no ka mea hoi, aia no ua alii opio nei ma kahi mamao mai ke’lii aku a e noho ana nae iluna o na uha o Keeaumoku, a e koapaka’ua i kana alii i na ano a pau o ka amama ana. A ma keia aoao ana a ua Keeaumoku la, e ike ai kakou ua nele laua la ia mea, a ua lilo i mea ole ka laua punee koke ana aku ma ka aoao o ka makuakane o lakou. Aka nae paha, mamuli o ka olelo paipai a na kanaka a mau alii paha mahope o laua, no ka mea, he mau ka makee noho aupuni a Moi hoi o ia mau kau.

I ke kuu ana ae o na kahuna i ka lakou mau hana, (he pule) a e kali ana no ka amama ana. Aka hoi, lohe ia aku la ka pae ana ae o ka leo o ke’lii, i ka ninau an ae, “Auhea la ke’lii opio?” Aia no ken oho mai la iluna o na uha o Keeaumoku, wahi a ka mea hai ae. Pane hou ae la ke’lii, “E i aku iaia e amama ae i ke akua.” A pela no ua alii opio nei i ku ae ai mai ka uha ae o Keeaumoku, a hele aku la imua, a ku iho la ma kahi o na puna-kau a me ua mau kanaka make nei, a me ka niu maia e ahu pu ana ma kahi hookahi, a pane ae la:

“E Ku, Kukailimoku,

 Ku, kealaawa,

Lononuiakea,

Kane me Kanaloa,

Eia na mohai a pau

Imua o oukou,

E molia aku

I na kipi owaho a o loko hoi,

I ke kaili aina,

E ola Kamehameha

A me na’lii a pau,

Ka hu a makaainana

A me ke aupuni mai o a o,

A ia’u no hoi.

Lele wale aku la,

Ua pau.”

Huli mai la ua alii opio nei e hoi, ua nui lo aka hauoli o ke anaina a me ke’lii no hoi, aka, o keeaumoku nae ka oi loa aku o ka mahalo, no ke kupono loa o na haina a pau. A o kela mau keiki hoi, noho ae la laua ma Kulou, kaei a Kukanaloa ma i hana ai, a pela no hoi i na’lii a me na kanaka i huli mahope o laua, ua kuouou lakou a kakawa-u hoi. Aohe o lakou pane leo ae. He hopena ia o ka hahai ana mahope o na olelo waha-a o kanaka, a nele i ka hahai ana i k aka makua mau pono a me kona makemake, oia ka noho pono a me ka imi i mea e maluhia ai ka lehulehu, e like ae la me kela keiki o lakou. Ina no paha e hoolohe, ina no la ua lilo kahiko ka eka mua o ka hooilina ia Kinau, no ka mea, he keiki ia i loaa iloko o ka wa popilikia i ke kaua. A pela i lilo mai ai o Moo a ke kaua. A pela i lilo mai ai o Moo a me Keoua Kuahuula iaia mai Kau mai, ua lilo mai ia he hunona na ke’lii ma o ua keiki la i kona wa uuku-pela no ka oleloia, oiai o ka Laupahoehoe mua no ia, he wa kaua.

Mamua ae nae o ka hookuuia ana o ke anaina, oiai ua hoi ae la alii opio nei mai kana amama ana, a noho iho la no ma ka uha o Keeaumoku. Ia no hoi, haele ae ana elua mau kanaka, me na launiu I ulana pu ia me ka puluniu, elua a kekahi a pela no no hoi kekahi, a komo ana ma ke kowa iwaena o ka anuu, a haiia kahi o laua ma ke kihi akau o ua anuu la, a pela no hoi kona kokoulua ma ke kihi hema o ka anuu, a hea ae la hoi ka mea mua, me kana mea i ulanaia ma kona lima akau,

“Iaia e penei ka aha,

He aha na Ku, na Lono Kane Kanaloa,

Molia i ke kipi kaili aina,

I ke kuhi lima e ke oia.”

Alaila, hikiia iho la ia mea ma ke kihi no ana e ku ana ma ke alo o ia mea. A iaia e kamakamaka ana i kana i paa, pae ana ana hoi ka hea a kekahi. e like no me ka kona kokoolua, a hikiia iho la, alaila, pae alua ana hoi k aka mua, oia olelo ana no, a hauhoaia iho la ma ke kihi mahope ona, a pela no hoi koi a la. Kuku pono mai la laua la iluna o ka anuu, me ke kali mai o ka paneia aku e lalo nei, alaila, o ka hoolapalapa mai ka laua iluna me he ano hula la. Kani an aka pahu me na leo e heluhelu aku ana:

“Makiikii e makii lohelohe,

Aia i ele-e ka mauna,

Oia i ele-e ka moana,

Makai ouli makai akea,

Kiekie ka hoku haahaa ka malama,

E ka ohiki e ka ohiki pa-e.”

A pau ke kani ana o ka pahu a me na leo, alaila, noho iho la laua.

MAKAUKAU KA AHAAINA.

 I ke kani ana o ka pahu a na kahu akua, ua moa mu aka lakou puaa, a pela no hoi na umu puaa e ae a pau, ua paa i ke opeia, a e waiho ana ma ka iliili maloko o ka pu, kahi a na kii e ku ana maloko a mawaho. Aia no hoi malaila kekahi o na kahuna no ia ano. A pau ae la kana hainaki ana i na puaa, lawe ia i ka uha akau o ka ke’lii mau puna, he mohair hoali a koikoi paha, aia ma ka oihana paha ia ano.

I ka hiki ana nae o ia mau mea imua o ke’lii a mau alii hoi, pela no lakou i lawelawe iho ai me ka hoomakaukau ana i na mea kupono e ai iho ai; a me ia no hoi na mea kupono i ka haawi ana i na mea i haawi ole ia i nei mea he puaa okoa, aka, no ka poe no nae ia i ku ma ka haawi ana ma ia ano; pela no hoi ka poe i ku ma ka haawina uha, a kea, a io a pela aku a i ua kuewa, ua helu puia ia poe, a he haawina no ko lakou mai ke’lii mai. Ma kela a me keia mea i hoahuia mai imua o ke’lii main a wahi e mai, pela no kela a me keia alii e nui ai i kona poe iho ma na mea i loaa ia lakou mai ke’lii nui mai a mai ko lakou mau pono ponoi hoi mai kahi e mai. A nolaila i oleloia ai “na’lii poe kaua.” He okoa nae ka inoa puali, aohe ona mau kanaka a poe kanaka paha, aka, he kanaka a he keiki hookama paha koia ano i oleloia ae ia he “puali.”

Eha ano nui o nei hoomana loulu, a o Hale o Papau ka lima. O ka pau ana no ia, a noa ae la ke kapu ana, alaila, hoi kela a me keia mea i kona hale iho, koe wale iho no na kahu akua, a he poe launa ole aku ia i na wahine.

Maanei hoi, he mea pono paha ia kakou e wehewehe iki ae i na ano elima e pili ana i keia hoomana, i ike lea ia na loina hoomana naaupo o Hawaii nei a me ke kuawili aku a kuawili mai, e like me ka hana a ka Iseraela i ka wa o Ieroboama, a pela mai. A no ka mea hoi, ua olelo ae nei kahou i kekahi mau kapu e pili ana i ka hoomana i kapaia he Hulahula, no ka moo Ku ia, a o Hoowilimoo hoi, no ka moo Lono ia a me ko laua mau loina. Aole nae hoi kakou i wehewehe ne i kekahi mau loina e pili ana i ka Aha-ka-I, i oleloia o Hulahula, a oia ka hoomaka ana o na loina. Ina e maikai ke ka-I ana o ia aha, alaila, he mau puaa hapa ke make ia ao ana ae; pela no e puunaue ai i ko ka lele a me ka na akua hulu a me ka na kahuna, alaila, o ka ke’lii.

Ia mau la ae hoi, makaukau na kanaka o ka mokuaina a mokupuni paha no kahi e ku ai ka luakini a me ke kukulu ana i na hale a pau i hahaiia mamua iho nei. Pela ka makaukau o ka poe kii laau lama liilii, he kahuna okoa ko ia mea ma ke kii ana a me ka lawe ana mai ia mau mea, a me ko lakou mau pihe-uwa (huro huro ana) ma ko lakou mau leo e wawalo mai ana, no ka mea, ua lawe pu lakou me ka puaa, a ma ke kumu laau mua i hikiiia ai i ke eloa mamua o kona okiia ana i kona wa i okiia’i alaila, mahope aku na laau e ae a pau o ia ano, me na lau pu no nae. Mahope nae o ke ka-I ana aku o ke kahuna me kana pule no ke oki ana a me ka make ana o ka puaa, a kaluaia mahope o ka pau ana o ka ia la pule.

I ka wa no hoi e ahu mai ai na laau a pau, alaila, ai na hea pii laau me ke kahuna i ka puna, a o ke kumu o ka laau mua i okiia’i. A pau ka lakou mau mea i ka makaukau, alaila, huli hoi mai mahope o ka pau ana o ka pule hope a ke kahuna. I ka iho ana mai loi o ua kaoo nei, pane mua ae la kekahi, a mahope hooho ae la na leo o na mea a pau, penei:

“E Kuamu e Kuamu-Mu!

E Kuawa e Kuawa-Wa!

Wa i ka ua lanakila uwa-Uwa!”

A pela ko lakou e hele uwauwa mai ai ma ia ano, a hiki ma kahi e hoomoana ana na kanaka ako hale a pau, i hoonohonoho ia ma na lanai mai mua a hope, a mai keia aoao a kela aoao.

Mahope nae o ka paa ana o na hale, (ia la hookahi no paha, a i ole i kekahi la e ae paha) a ua oleloia keia mea, he kauila nui. Ma keia mau la nae, ua hui ae ka poe e noho kapu ana me na mea e ae e ako ana i na hale, a na ia poe a pau e hoonohohonohoia’na ma ua anaina Kauila nui la.

NA LOINA O IA MAU MEA.

A makaukau na kanaka i hoonohoia, alaila, o ua kahuna kii laau lama nei, naua ka hana ma ke kukulu ana ia mau laau ma na kowa o na kanaka a pau na lalani; a me he la, aia lakou a pau e noho mai ana iloko o ka ululaau wehiwehi, i k aka mea o ka malu i na lau laau. Pela ma ka Loina 1.

Loina 2. Ke ku lalani ana o na’kua hulu a me Kahoalii pa, a me ka mea iaia ka laau kapuo, oia ka mua o ka lalani, a o Kahoalii iho, alaila, o na kuakulu ae, a o kahi akua hope loa o ua lalani akua huli la, ua kapaia kahi “akua panauea,” (no ka hele malie loa) a n aka poe kahu e lawe hele ana ua mau akua la. O ka mea nae iaia ka laau kapuo, aia ma ka lima o ka mea nana e lawe ia mea, o ke poo nae ia o ka huakai akua, a oia ka mea e ninauia’na ma keia a ma kela ninau a ka aoao mua iaia. Mamua nae o ke kaina o ua huakai la, ku mua ae la ke kahuna laau lama, a ka ae la i kekahi mau ahuihala elima a eono paha,a pau ae la ia mau mea i ka nahaha, a leleliilii aku la na apana iwaena o na kanaka noho waa kauila; a he mea akaaka nui nae ia n aka nui o ka poe noho makaikai aku ana no ia mau loina, i ka pakela naue o na poo o na kanaka, e alo mai ana i kahi a na apana hala e lele aku ana mai koi a la lima aku, o pa maoli aku a eha. A me he hana paani la no hoi i mea e akaaka maluia’i. (Aole i pau.)

Na hua i loaa mai no ka papaia ana

O KA MARE E KA EKALESIA ROMA.

“No ka hooko pono ole ia ana he oi aku ka pono o ke kanaka Karistiano a o ka wahine hoi, ke mareia, mamua o ka hoohiki e mare-ole” wahi a Karesotome (Chrysostom.)

Aohe rula hana i loaa ma kekahi, wahi e ae o na buke a na Lunaolelo, i oi aku ka moakaka lea, a pohihihi ole, mamua o ka ae ia ana mai a me ka paipai an, e mare aka hoi me ia moakaka lea no o keia fula, papa mai la no nae ka Ekalesia Katolika i ka mare ana o kona poe bihopa. Ua i mai ko kakou Haku ma kea no o Lunakanawai nui “Mai hookaawale ke kanaka i ka ke Akua mea i hoohui.” Aka nae, ua hoonalo ka Ekalesia Roma i kekahi mea kue loa i keia me ko lakou ike maopopo lea no i ko ke Akua kanawai; a ina ua mare e ia ke kahunapule e hookaa wale oia i kana wahine, a i ole e hoopau ia oia a e okiia hoi mai ka Ekalesia aku a ua kapaia mai ka mea hana ole pela he noho ana iloko o ka moekalohe. Ua olelo mai o Karisto i ka hana ana i keia he hewa ia; a i ka ekalesia Roma hoi, he hewa ka ke hana ole pela, a ke hooko ole pela, he hana anela ka ia.

I mai la ka Lunaolelo, “E hookolokolo mai ke Akua i ka poe moekalohe a me ka poe hookamakama” Ke i nei hoi ka Ekalesia Roma, he kanaka moekalohe ke kanaka i hookahunaia, a hookaawale ole i kana wahine.

Ano, heaha na hua i loaa mai no keia kue ana i ka olelo a ke Akua! E hoike aku no au i kekahi o ia mau mea.

Ua hoopuka mai kekahi mea kakau o ka aoao Katolika Roma, “O ka noho mare ole he aoao nawaliwali ia iloko o ka Ekalesia Katolika Roma.” He nawaliwali io no, e like me ka nawaliwali ana o kela mea keia mea e kue ana i ka olelo a ke Akua.

O kekahi hua, oia no ka lawehala ana i ka hiku o ke Kanawai ma na mea he lehulehu.

He nui ka poe opiopio i hoohiki e noho mare ole, a oki pu ia lakou main a manao aloha nui o ka noho mare ana a haawi ia lakou iho e launa me ke kahunapule nana la kou e malama, a hoowalewale hoi, e komo iloko o ka moekalohe. Ma keia mea, i olelo mai ai o Kuperiano (Cyprian) iloko o kana olelo pane i ka Bihopa Pomeponio (Pomponius) ka mea i lona ia i ka pilikia ma ka hooponopono ekalesia a noi mai e ao aku iaia.

“No na wahine i hoolilo ia lakou iho no ka uhaue, a mahope ua hopu ia lakou e noho pu ana me na kane (detectae in @dem lecto partier mansisse cum masculis) a hole mai nae aole lakou i haumia oiai ua hiamee pu no me na kane ke noi mai nei hoi oe, i olelo ao. Mai ae aku i na wahine opio ma kekahi ano, e noho pu me na kanaka-(no dico simul do@mire.”)

 I mai la o Kelemenete o Alekaneria, i kona haiolelo ana i ua wahine viri gine, ‘O na wahi a oukou e hele pinepine nei ma na wahiauauakea he oi aku ka haumia o ia mau wahi mamua o ka Hale Keaka ponoi. Malaila kahi e nalowale ai ka hoomalu kino ana. I ko oukou wehe ana i ko oukou mau aahu, ua kapae loa ia aku ko oukou mau mahalo pili kino ia a me ka makamae. Pela i uwe pinepine ai ka Ekalesia no kona mau wahine puupaa. A pela no hoi i uwe ai oia i ko lakou wahawaha nui ia, a me na moolelo hoopailua i laha aku ma o a maanei.”

Ina ma kea no ulia wale ko kakou nana ana aku iloko o ka rumi moe o kekahi kanaka i mare ole ia, a ike i kekahi mau mea aahu o ka wahine, heaha la ko kakou manao no ia mea?

I mai nae o Koresotomo, “He mea kupanaha i ke komo ana i ka halelua o na Moneka noho hookahi, a me ka ike ana i na pono wahine ma na wahi a puni o ke keena, he mau kamaa, he kaliki me na papale a me ia mea aku ia mea aku;” a ma ia olelo a ia kanaka o ka wa kahiko ua Akaka ua hoomaka koke na moneka i ka moekalohe.

E i hou no. Auwe kuu uhane. Penei anei au e uwe ai, e uwe kanikau hoomaewaewa ai, me ke kaula? Auwe! e kuu uhane! Ua haule ia ko makou noho ana puupaa iloko o ka lapuwale. Ua hoonahae ia ka paku e na lima hilahila ole, a kaawale loa aku hoi mai ka noho ana mare ana. O ka hemolele o na hemolele ua hehi ia malalo o ke kapuai, a ua lilo kona kupaa, ame ka ihiihi haipule io, i mea kuamuamuia, a noa wale i na mea a pau, a ka mea hoi i pai nui ia he oi aku ka maikai mamua o ka mare ana, ua haule ino loa i keia wa, a e aho no ka mea e koho ana i ka mare he maikai mamua o ka poe e hoohiki ana. Aole no hoi n aka enemi i hana keia mau mea a pau, aka, nana poe wahine virigine iho no (Chrystom l aoao 301 ) Akaka lea ka haumia ana o na virigine o ia kau.

O keia na haumia o ka Ekalesia iloko o na wa mua, a iloko hoi o ke Keneturia umi kumamaono, ua hewa loa aku ke ano o ka pono Ekalesia. I mai la ka moolelo o Kale V., “O ke koikoi a me ke kupono ole o keia mau kanawai o ka noho mafe ole ana, ke kumu o ka haumia loa ana ma kekahi mau wahi o Europa, a nolaila ua ae ia no ma kauwahi e noho manuwahi na kahunapule, a ma kauwahi ua kauoha maoli ia mai no. O ka hana ana i kekahi kanawai ano okoa, i ko na kauoha o ka pono Karistiano, he hoike ikaika ia no na karaima e pee ai mai ka hookawowo ana aku a me ka ino loa ana mamua loa aku o ke keneturia umikumamaono. He nui ka poe kakau moolelo kaulana, i hoike mai i keia mau mea no ke anoino o ka poe kahunapule, e like no me ka paulele nui ole ia iloko o keia au.

Ua hoike oiaio ia mai iloko o na makahiki he kanaha i hala aku nei, a aole au i ike iki i ka hoohuoiia ana o ua mea la i hoikeia mai. O ka hapa nui o na kahunapule o Cuba, he mau ohana manuahi no ko lakou, a kamailio no lakou no ka lakou mau keiki me ka hookuihe ole. Ua like loa no pela ma na wahi he nui o Amerika Hema a me Mekiko.

Na mea ano nui i ike ia.

IULAI 29-Hoike Kula Sabati ma Kailua. O ke Kula Sabati pukii loa paha keia ma ka mokupuni o Hawaii nei, oiai o ka Helu 1 keia o ka’u ike ana i keia mea o ka “Hoike Kula Sabati” ma Kailua nei. Aole no mai mua mai, aka, i keia la 29 wale no o Iulai nei.

Ma kuu ike a me kuu hoomaopopo ana i keia hana, ua hanaia i ka wa pokole loa, aole hoi i ka wa loihi ka hoomakaukauia ana o keia Hoike Kula Sabati. He mau pule elua wale no ka Manawa i haiia mai ai, a o ka hoike koke no ka ia, me ka makaukau ole o na haawina a kela a me keia.

Ua hoomaka ka huakai mai kahi aku o Mr. Kapae, ma Auhaukeaae; i hooponoponoia e Mr. Pilipo a me Simona Kaai. O laua ka mea nana i hooponopono ka huakai. Penei ka hoonoho ana;-O Rev. G. W. Pilipo mamua o ka huakai, me kahi pahu uuku e haukawewe ana; a o na Pokii Kula Sabati iho, me ko lakou mau hae e pulelo ana i ke aheahe malie a ka makani Eka; o ka Hae Hawaii iho a me na papa makua o ke Kula Sabati. Ua kai like aku no a hiki i ka luakini Mokuaikaua, a ua hoonohonoho likeia na haumana a pau loa. Mahope iho, ua heluhelu mai ke Kahu Kula Sabati i ka Himeni 103 o ka buke hou, i hi meni hoomaikai mamua o ka hoomakaia ana o na hana; a ua mele mai ka Papa Himeni i na pauku 3, a pau ia pule ka Luna Hoomalu. Mahope iho olaila, ua haiolelo mai o Simona Kaai. A pau ia, mele ia kekahi himeni, o “Kalaiokona” ka leo. Ua anoi akuno ko’u manao me ka mahalo pu aku no hoi o ka naau no keia himeni.

 I kuu kilohi ana i na hana i hanaia mai ka mua a hiki i ka pau ana, ua ku no i ka iini o ka naau, aka, hookahi kalo nui a’u i ike aku ai ua kolekole, he pili kauwewe paha ka mea i moa ole ai o ia kalo, a i ole ia he puhi paha no ka imu. Aka, ua oi aku nae ka makaukau o keia Hoike Kula Sabati i ko kekahi Hoike Kula Sabati e aku a’u i ike ai iloko o keia mau la no-aia nae hoi a hiki aku kakou i ko laila, alaila, e hai aku no au me ka oiaio.

Eia ka pilikia i ikeia ma ke Kula Sabati o Kailua, oia no ka pololi (kalo nui kolekole) o na malihini i naue mai, oiai aole i hoolako mua na kamaaina i wahi mea paina nan a malihini, no ka mea, he pokole lo aka manawa i oleloia no keia Kula Sabati. A ua hookuuia na hana o ia la me ka maluhia, me ka pule ana a ke Kahu Ekalesia, a ua hoi aku na mea a pau me ka piha o ka naau i ka hauoli no na hana i hanaia ma ia la; a owau no hoi kekahi o na malihini, ua olioli no au no keia hana maikai i kukuluia ma Kailua nei.

E ala oukou e na kupa o Kailua, a e hapai like i keia hana maikai, i lilo ai hoi oukou i mau makua e alakai ana i ka oukou mau keiki mamuli o keia hana maikai, i loaa ai no hoi ia lakou ke ke alanui e hiki aku ai i ke Kula Sabati o kela Home ma ka Lani.

IULAI 31.-Hoike Kula Sabati o Helani. O ka la 31 o Iulai, oia ka la i hoike ai keia Kula Sabati; o ke kahu o keia ekalesia D. S. Kupahu, o J. G. Hoapili Esq., ke kahu Kula Sabati. O keia ke Kula Sabati a’u i kamailio ae nei, (ua oi ka makaukau o ko Kailua i ku keia.) I ka makou hoea ana aku, ua hoomaka iho na hana. I kuu hakilo ana i na hana i hanaia iloko aia la, aole i kupono kekahi mau hana i keia inoa “Hoike Kula Sabati o Helani.” No ka mea, o na hana i hana ia iloko aia la, he mau hana kupono wale no no ka la 31 o Iulai, ka la hoihoi ea o ke Aupuni Hawaii. Ma ia la no hoi au i lohe ai i ka inoa hou o ka Mea Ihiihi (Iehova) o “Hihiu” he inoa hou keia a’u i lohe ai. Kupanaha keia kappa ana aku i ka inoa o ke Akua oiaio, o “Hihiu.” Ua himeni ia mai keia himeni e ke kula o Laaloa, oia papa hemeni ka mea nana i puana mai keia mau hua olelo “Ke ae mai o Hihiu,” a pela aku.

Ma keia mea, ua kulia ka noonoo maikai ana o ka malihini no keia mau hana kohu ole i ke Kula Sabati; koe wale no ke kula a Mrs. Pililua Kupahu; oia hookahi ke kula i hele malalo iho o keia moa. “Hoike Kula Sabati o Helani.” O ka nui ae o na kula aole au i mahalo. O na kuma paio kekahi mea a’u i mahalo ai, nani a ua maikai. Eia kekahi, ua hookipa maikaiia na malihini, a ua mahalo au ia hana a ko Helani mau kupa. He nui na hana kupono ole i ka Hoike Kula Sabati o Helani, i hanaia iloko oia la, me he mea la, aohe he Hoike Kula Sabati; he ano puahinuwai ke ano o ka hana ia ana ma ia la. O ka’u mau mea keia i ike ai. Ke hoike nei au me ka hookamani ole, a na ka lehulehu e hooia mai i keia. Owau no kekahi o na malihini.

D. ALAWA.

 Holualoa, N. Kona H., Aug. 6, 1869.

Mahalo ia J. K. Akina, Kauka Hafa SINGER.

E KA NUPEPA KUOKOA: Aloha oe:-

Ia’u i kilohi iho ai maloko o ka hapa hope o ke kolamu eono. Aoao 4 o kou Hela 30, o ka la 24 o lulai i hala iho nei, halawai mai la me ko’u mau maka na oldelo wehewehe a ke Kauka J. K. Akina, Hafa Singer. no ka mea e pili ana i na mai pake, e kue ana hoi ia Kauka A. Keneke, no kana wehewehe ana i ke kumu o ka hiki ana mai o ka mai pake. A no ia mea, ua mahalo nui au i ka wehewehe ana a ke Kauka Hafa Singer, o Kauakanilehua. He kauka Akamai io no keia, no ka mea, i pololei ke kua o Wahaeleele iaia nei. He manomano ka ike a me ke Akamai, no ka mea, i Piihonua nei no auanei kahi i hanaiia’i, o Kahilo no ka makuahine, (ua make) a o Akina no hoi ka makuakane, oia hoi ka pake e oleloia nei la, “poho-poho Akina,” oia ka ua Akamai i ke kauka. Ina ua akamai io ea, na Ililipalaha paha i ao. Oia iho la no ka’u mau wahi olelo mahalo nona. E aloha auanei e Kauka Hafa Singer. HAILI.

 Hilo, Aug. 9 1869.

No Maui mai.

I KA NUPEPA KUOKOA; Aloha oe:-

Ua malihini au i ka launa ole aku me oe no kekahi wa loihi. A no ka loaa ana ia’u o kekahi mau hunahuna mea hou ma ka hele ana i na Waieha, a oia mai no ia:

KE ALANUI O AALALOLOA.Ua maikai ka hapa ma ke Komohana nei o ke alanui o Aalaloloa, ua hookaawaleia na pohaku, a ua koe ka lepo wale no. Ua hanaia na wahi e kahe ai ka wai, a me he hawai la. Ua hiki i ka ho ke holo ma kauwahi. Aole no nae e mau ana ia maikai, e pau ana no ke hiki main a kuaua o ka hooilo. Nani wale ka loaa ana o ke alanui paa mau, me ka maikai kupono e holo ai ke kaa! Anoai o loaa paha i na Lunamakaainaoa o keia Kau Ahaolehu, he Kia Hoomanao mau ia no ka Moi Kamehameha IV.

KE KULA KAHUNAPULE O WAILUKE Ua hoomaka hou ke Kula Kahunapule a Rev. W. P. Alekanedero; he 4 wale no haumana i ka hoomaku ana i ka hebedoma mua. Am la hoi i he aka nui o na haumana kahiko a me na haumana hou hoi elima o Lahainaluna, i noi ai hui e komo ilaila?

LA 31 O IULAI MA WAIHEE. Ua malama ae kekahi mau Ahahui o ia mau Wai, i ka la i hoihoiia mai ai ke Ea o ka aina o Hawaii nei, me ka papaaina hoi i hoolako ia i na mea ai Hawaii, me ka hae e welo ana, me na mea kani aole e uleleia ana e Hawaii ponoi. Ua hookipa aloha ia na mera a pau i naue aku e makaikai i ka lakou hana.

Mahope o ka ai ana i ke ahiahi, ua hoikeia mai kekahi mau haha hooikaika kino, oia hoi ke kui; he mau wahi keiki, he mau kanaka, he mau kane me na wahine pu. Ia lalou nei, akahi no a hookuuia ka mahu o ka enetina mahu o Waihee, ke hele la a “halulu kapuai moe ipo,” a poahi hoi na metina hoomaloo ko. O ka ke anaina ia i hauoli nui ai; o ka’u hoi ia i menemene ai, a I hilahila loa ai hoi, no ka mea, ua ku no i ka hilahila ka lakou okaa ana i na huila o kahi mehameha. E aho e hoemi o Hawaii ia hana kohu ole ma ke akea! MAKAIKAI.

FORT YUMA IULAI 21, 1869.

E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe: Ua make kekahi kanaka o makou ma San Francisco nei. O Piimoku kona inoa, no Holualoa, Kona Akau, Hawaii. Ua make oia ma ka la 31 o Ian. 1869. Ua kokua na haole o Fort Yuma nei a me makou pu kekahi na kanaka maoli. Ua kokuaia e na haole waiwai a me na haole ilihune. Eia no makou ken oho nei maanei me ka maikai. He nui loa ke kokua o na haole Amerika ia makou e noho nei. O makou no hoi kekahi i mahalo aku i ka lakou mau hana. O ko makou hau hana e noho nei, oia no o Geo. A. Johnson & Co. Aloha no.

 ELIAS WAIKANE.