Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 35, 28 August 1869 — Kumumanao. [ARTICLE]

Kumumanao.

0 ka mahele iiiiii ia ana o na ekalesfo Puri~ tmio, he kumu anei ia e hooulu ai i na hana pono? Da knnakn makua, ua koonoono. oa hanau oa keiki, ua kani moopum nn ekalesia Puntaino t iluna o kou hokua e Hawaii. a na ka elemakule o tm makua, oa kaumaha na ivvi v uft hnaiuiu ka leo, a manno roai na ma« kua o n» keiki a me na moopuoa, na lakou e auamo keia okana kaumaha. £ hiki ana anei ia oukou ? Ina aole e hiki ia oukou, na iakoa ta no # mahele mai, na'u no hoi e puunaue iku, a koe iho ke koena nau ia e ka Lahamalana (ean vou) ? I kuma e akuka'i ka ponoo ka maheleana 1 na eka!esta, a meka u!u nuiana o na hana pono. (l.)i Ua pono k« inahele liilii ia ana o na ekaleiua Puniano i keia wa f no ka mea, pela e hoio ai Va hana a ka Haku ma Hawaii nei. Ua kanakoiu aoiae na elnlesia o kem aoao hoomana i k% makahiki 18SS, alm, i keia mau makahiki 1 hala ake 'a a hiki 1 keia mab Ja. be 55 ka nui o na elaiesia ii keia wa, aole nae i piha ka p,7/e, ke waiho waie nei kekahi mau ekalesta ao!e o lakou mau kapena. £ wiki ena koa o lesa. e }alau ka lima akaa i ku Baih»)a, oia fca pUik&ua o La uhane.

E'i ke; ;r.e-i e r ...» o ki r^r;e . U r»ui nihe'iehele o ns ekal-e- i; s i i tsj. Ke la;« r-si o S-itao» i k»»a n"< i« hus ena n.i vk*l-?*ii o Havrsn oei. Kv 8-ei ka LK-aa kane o ke e lluhi no H t n-.- A p.\;-u e ; >? po'pei iTī,ii n-ei ka Aew nuku-kea o k« o - Enehn; i na k<i?ki c->na o Hswuii n-ei. Ke k\<e ne, ki Paeo maka-leo». mi k,i ' U. inaiuna o ka p'ko o ki mekuouoī o Kaa-. luiiau, ke ps!ah.i ne ne» !a ira kti mnkapoai o Keawe, kiko-o aku ia ea t Kauai. ke hsiinat mii nei rluna o kaieie ku aku 0 A īiana o no." O ee no anei ii e ioane Seh-isa ? Aole hoi e hoi i ka muliwa: o N;!e, i kaas r,ui o ka wai, ua ike ;'no ia no he aina pnoa o Hawai? ' nei, aole e pono i au ohana manu ka-ka ke kupeu poo iho i ka wai o Palahemo, e poholehole auanei na lae, " oki ka hana." Ina e nui ke kihapai, aoie *o no e o!e ka naheiehe/e o kau wahi, ua pono e mahele hou i na ekalesia nui ioa o na hoahanau. Pela ko'u !Ke ana i ka pee inahiai, i na he inahuahua nu kihap*.! o ka hana ana a ke kanaka hookahi, he a;ea »a e pau ai ke aho o ke kaela- ' ka inahiai, liio ma kau wahi e hana'i. komo mai li ka p:t ma kahi aoao, IHo hoi malaila e hookuke «i, komo ke kekake ahinahina nia ; keia aoao ae. He ano iike me ia ka noho; ana o ka eka!esia palaie i keia wa, nolaila,\ , ua mikioi loa ka ka noonoo ana o na hoa o t ka Papa Hawaii i keia hana. E hoomanao ae au i ke ahonui o Kev. T. Koana, oiai oia .ehapaiana i keia hana ma kona kihapai; ' iaula i na makahikii hala aku la. E hooma- • nawanui ana oia i na pnii paup.nuaho o Hi- | 10-paliku, e Lele ana ia īloko o ka uiuhala o ; Puna, e hehi mau ana ia i ka papa hoiuhoiu : o Waiiuku, au aku o na kahawai, hoomana- ; wanui maoii no oe. O ka hoailona no io o , ko Kristo poe ponoi, aka, i keia mau la, ua ■ puunaue like ia, aia maluna o na poohiwi o ; lakou ia e auumo nei, ua mama iki hoioi'la.; Kiei aku la au i hope, ā ike aku la au ia ! ; Mose e alakai ana oia i ka Lahui-kanaka o ; ke Akua ma ka waonahele. (heniela.) Lo-i he ae la o letero, ke kahuna o Muliana, ko-1 na makuahonowai kane, aia o Mose a me ka ; lseraela ma ka waonahele, heie mai la iae! • īke ia Mose. Ao niai la o letero ia Mose, e| hoonoho i poe luna e kokua ia ia i ka hoopo-| īnopono ana iwaena o na kanaka o lseraela,! i no ka mea, aole e hiki ia ia wale no ia hana I ; kaumaha. Hookolo aku o Mose i ke Akua | !i keia mea, ua ne inai ke Akua, e hoolohe! ; aku i ka leo o letero, nolaila, hoonoho papa ihoia o iMose i ka Iseraela, a mohele iho la i i mau papa, ma ke tausani, ma na haneri, ; ma na kan&lima, pela- o Mose i puunaue like ai, ua hoio ka hana. Pela o Karisto e : mahele nei i kona mau ekalesia ma Hawaii nei. Ina e like me na me<l i hniiaae la-ma- . luna, alaila, u » pono ka -n.;;lkmo ana o na , ekalesia*Puritano 1 keia wa. E like me ka Moi i mahele ai i kana mau hana no £e aupuni, ua koho oia i mau Kuhina nona, na Kiaaina, na Lunakanawai, na Makai, i poe kokua i ka hana o keaupuni, o iakou ka poe! hoomalu aupuni. Pela no o Generila Kala-1 ni i koho ai i mau luna koa nona, ua makepono kana, mau hana, ua pau ke kaua o ka Ainapuniole Hikina, he nui no na hoohalike ;e kuhikuhi ana i ka pono o ka mahele ana, *Heaha la kou akamai e ko Moi, a me ka noonoo e Generaln Kalani, e ku aku imua o \ ke Generala, e alakai ia la i na puali o ko ka | Lani poe. Oia ka Haku o na ekaiesia Pu-■ ritano. ! (2.) Ina e mahele hou īa kekahi ona eka« | lesia. Owai na knhu kupono nana e malama ?• Ke kuhi mai nei ka liin o ua mau ekalesia' nei, o na keiki moe-poli a Mr. Alekatiedero, ] 1 ole iiaiia, o na keiki Lahainaluna paha, I nie he mea la ; o na keiki o na wahi a'u i hai i r ae la maluna, o laua ae la no na keiki mea ' makua o keia inau la, Ua kuemi hope au • ke olelo ae no kuu mau hoa holoholo o ka ' wa kamalii e noho ia i ke Kula o Kehehuna,! no ka mea, aole au i ike, aole hoi he lohei* wale mai, ua ku ae kekahi o lakou ma kahi ; oioi o ka luakim, o lokou ka poe i pau lua ! na oleio, ka ko kiekie, a ine ka leo nahena-1 he. E ku iluna n hookauwn aku kaua na ' ko knua Akua ma ka Lani. j Eia ka mea i manao nuiia, o ka loaa o ka ! poe Pailnka kupono no na eknlesia i koe. Nō! kuu ike ua p-jke na kuli o na elemakule ha-| ;o»e a kakou, ua haalulu na lima, noiaiia e| apo kakou i ka hana, e hoonoho ae kakou i! | na elemakule, e nana mai lakou i ka kakou j . mau pono. Eia na ano o ke kanaka kupono j e liio i kahu, i ano haipule oiaio loa, he ka- ! naka naauao ma ka Baibala a tne na buke o| ; na mea heiu a pau, he hoomanawanui i naī a pau, i ano pioha, e paupauaho o!e| jana ma m hana a lesu Karisto a pau. Aole| I o ke kanaka moowini o ka ike, i oaauao lau-[ ■ • !a a rae ke kiekie, i kanaka alunu ole, e ku-1 akahi ana kana hana, ma ka hoolakalaka! uhane wale no, a ine ka hai aku i ka olelo o| i ke ola. Ina e loaa na kanaka kupono e pnoi j ai i ka hakahaka o na elemakule, alaila, e! 5 !oaa ooa ia'u ka waiwai ina ke kolu o ko'u j 1 < mau manao, oo ka mea, ua ioaa ko ano o na j | puuku kupono. ' j (3.) He kumu anei ia e hooulu aii i ea ha» { ■ na pono ? | ,j Ua mahele ia, ua loaa na puuku kupono] e oialama. £ia koe j o ka hua o naj 'laaumana kihapai, e iike me ke ano o ka] ■ u!u ana o na iaau ma na kihapai, pela oo k« | ; nui o ka hua, ina e ulu maikai 114 !aau t e| mahuahua no na hua, ina e kakio ka tilu arta o na laau, ao!e no e hua nai ana. Ua • nke eue ia ka manao aloha o oa hoahanau o s na ekalwia i kekahi wa, i kekahi manawa f r maī na hoahanau, palaka ma na ha« 'fna ku » fce aioha. 'l O na hana pono, he mea «!u no ia i keka-1 hi niauawa 3 hiki mai ka haulelau. okal

41 īuiiOA " iho ia no u. Heaha Lekahi mao haoa nui I hana la e k?*shī niaa ekates;a i k?!a n:iu makahiki aku nei ? Oke kiikuii: ana {ni loakini nan;, he mau hana h a na ekalifs;a Pantarro i aana'i ; a au t ike au ke o!o o?! no na hana pono. winao ae la au, ac ? e 5» ? haa!c!e niai fca Haka ona eka!est:a i ka pn!p--ii ana i kona p»'w? kanika e hana ī pun2m k.jhi e hilia al knna o!e!o. Om kokua rrr3nawt?ka. ob kekahi hana alu i na b mahope nkn net, ua ike ao ma ka hoike » k« Pij*a H iwaiioka A. D. IS*>S ua leaa ma kena wsiihana na tan?, *' maikai; ke kim&hi.*' w«bs aka hac!e. A no!oko se o ke;a waihona o ka P'pa Hswaii«c hookah» ( ai ina ksi-!?pi aka pee e kui mal ia :na piha-a o na aw2tva e Maikemsia, a me Fa-; tuh'va, mai'oko ae o k?ia waihona e hanaiia ; nei na kaiknmahine o ke Ka!i o Waialaa., E mnn rnii ena makamaka apoo ka | pono K3ns:iar.o, ua hoofiloi t aku ke da'a ij ak?. i mea paepae ae mnla'o o na haoa pono, \ ī kiekie ka pono iluaa, a nana nku i na Aila-; na !i?;:i o ka meana Pakipika nei. ua like ta ' me ka mea heohu e heohu ana i ka po- j po palaoa nui. E haawi ia Kaisan ia Kai-| sara, nn ka iin;a hema, i ka ke Akua ike j Akua, ma ka [una akau, j O na Kuia Sabati kekahi mau mea e ulu mai nei, he hana maikai loa keia e aiakai ana i na ohane o ka poe opiopio, aole o ka poe opiopio \va!e, no lakou wale no ke Kula SalKJti, mai ka elemakule i hele a pa-ki kepau, a me ke kanaka 00, ka luahine waha polea hoi. Aole wae ia na haumana ona Ku!a Sabati i poe akamai wale no, aole i paniia ka puka no na kanaka a pau !oa, e heie mai. O ka {ilo ana o kekahi mau kanaka ano piopio i mau !una no na eka!esia, oia kekahi mau hua maikai i uiu mai. Ona luna ekalesia kekahi mau la!a kamahe!e e kokna ana i ka hana a ke kahunnpule. E na luna ekalesia opiopio, e opiopio oukou ma na maka, e kuoo oukou ma ka manaoio. ! Ke ike maka nei kakou i na hua i lulu ia, | a me na hana pono i ikeia e na maka, aka, ke nana mai nei lehova i ko ke kanaka «no haipule oiaio. Eia ko'u wahi mea kuihe loa, aole au i ike i ka ohana Alii ano haipule i keia mau makahiki; ua hiki no ia'u ke kuhikuhi aku i na elemakule haipule, he mau makua alii laua,aka, o ka laua mau Lehtia, aole lakou i ukali aku. No ka make ana ane» o E. Haahumanu. Ma ko'u noonooana, ina he ohana ulii iiaipule kekahi, £laiia hanau nui ka lakou mau keiki, paa no ka Noho Moi. Aoie nae pela, ke lawe aku nei ka make, aole nae o lakou pani-hakahaka. A no ka lilo ole o na alii i poe alakai i ko lakou poe makaainnna ma na hana pono, nolaila, alolo ka noho Aupuni ana, ke kapakahi nei, ke hio nei, na ka i!i keokeo wale no kahi pono e noho nei. He nui wale na hana kuloko o na ekalesia a pau. w Komo lesu i kou mala, l ole makou e hoonanea." J. K. Kaneai.ii.