Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 36, 4 September 1869 — HUNAHUNA HUIKAU. [ARTICLE]

HUNAHUNA HUIKAU.

t «5 p "ip-3la m3» • o ,\d rn3rali Ro * 111 .'Ron--an; 1 Amenka Ha'puī.i. maN.'o r vi "a o l ine i h'i.'a. r->ai oii * neho A ; i"marv:.» n-n *** tTi*bna o m a-imoku m* ke ? 0 e e'.eio aaa. 03 noho ka Ahiei'.l-o Ur>an3 p»* ka Jls!e Ahaoieio, aki. aehe nae 1 :=»e ja r-i haole, C : a lono waieia ae, sn* he miu wu. mumanao niii ke noohnoīa la n:3;0*0 o vi Haie. O ka n«ī paha 0 Ī3 mau komu e r,<"o- - U, ao ra haoLe 0 na a:n<* e mat. Ke o'e-o mai oei kekahi mea kakau na;*epa o Lj'jrena, Konaea, oa hoohio oia ke kulinaiiauhaie uukn g Detara;u ma ke kai ani o Kari3¥3. e ka makani :k'aik"3. ma ka po Poasu3. lulii 27. 0 na hale a pau 0 k*e ku!aoakauha> ua hoehio'o wa!e ia no. Aohe w>.hī ha*e e ku okoa ana me ki paa ; a ke n r ho la 'kannka a p»uj n>e ka haie OK'. Ke hai mai nei na nupepa hope. he omaimai ko ke Kuh'.na nui o Ben*.inia f oia o Pohaiiuhauoi». a ua heie aku oia ma na ae kat o Eneiani. t honi aku ai i na ea oiuoiu msi 0 ka moana. La h< opanet;i ka Ahao.e. : o o Ber!t)nia nui e na Kom:sma o ki Moiwnhine, a e ha» iawai hou ana ina ka ia 31 o Uk i'.oi-a. Ua luaa kekahipoino ma ka w.iea moemoana 0 ka makahiki 1566. e inoe ia ma\\Mena n lre!ani a rneAmerika Huipuia. Uk;ihii ikeia : ai ka poino, aia ma kahi heakahi haneri ka- ' nnkolu 7»'!e mai Valenetta mni. Ua hoopii aku na luda:o e pnho ja rna Rus;a i k.i .\Io» o ke aupuni, e noi ana, e hoopahhalaha aku i ko iakuu hoon»ana ludaio ma ka aina. L \ vvk 1 \ e ka lupk. Ua liaaw, makaoa ia aku i kekahi wal)i keiki uuku r nolio ana * ma Lokowai iioop?»a (StaUon) ma ka moku- • aina o M'.s:Souri, he iupe nui eono kapuai ka - ioiiii, a eha kapuai ke pahi'nalaha. i keknhi U ae, hooiele ua wahi keiki nei i ka 'upe 1 m-ikanaia aku iaia, aka, no ka nui loa tnai 0 ku ikaika o ka pa an;i a ka makam, a j>n aku i ka !nj>e, in nanea loa oia i ka hookuukuu nku i ke ano, a i ka pau ana o ka pokaa kuaina, ua ikaika loa ka huki ana a ka !u--po, e hooneenee liilii ana iai». ;N'«> ka manao o ua waiii ketki opiopio nei o j<aa ole auanei iaia ke hoopaa i ka lupe me kona mau lima, nolaila, ua h.aweie ae !a kel i i kona kifio t ka piko 0 ka poknu kuaina. Ja manawa no. nui loa mai !a ka p.t an.i a ka makani, a hapai puia ae la ua wahi keiki nei, a hihin ana i ka piko 0 keknhi kumu laau iluna i ka wekiu, nona ke kiekie he kanaliiku kumamalima kapuai niai ialo ae o ka !cj>o. J'e. hea 1 hiki hou ai ke keiki hooielo !ujie oj>io ilaio o ka honua ? iiaule mai ia kekahi kimua, a puiu iho ia ua lupe nei, nolaila, kuukuu malie iho la ua waiii keiki nei, a kuana na wawae o ua wnhi hoolele luj>e nei : ka !epo u a palekann kor);i ola. J ka lon>t ana aku o ua wahi keiki nei, aole ona manao pono, i ko!ia manao he make wale no. Nolailu, i ka poe kamnlii !ii!ii hooieie lupe o Hawaii nei, mai ake nui i na !upe nunui loa e hukia pu ia ai oe, aka, e hoolele ma kahi lupe e pnn ai i kou ikaika litna. N.\ lIAI.E PILI WAIWAI o Kt;uop.\. E pau ana na hale piii wniwai o Eumpa mahope iho 0 ku pau nna o ko lakou mau manawa h«*>oiima!ima ; a ua hoohoio iho nei ka Aii 1oieio 0 l>elegiuma, ma ka la 31 o Okatoba, makaiiiki IS7I e hiki mni ana, e pau ai ka hoomakaia nna m:\ Spa. Ua hoopii'aku nei na kanaka o Xice i ka Ahaoielo o Farani, e uiiuki ;\e i ke kuluna paa o k;\ poe piii waiwai ma Mona-*o, a iloko o na makaiiiki elua, aole ioa e ikeia he nmi pakaukau pili waiwni keknhi ma Europa komohana, koe waie no uae paha ke panalaau o Heniania ma ileligolani. Ka hoonaakao a.\a :>ia Fauam. Ua hoike ae kekahi papa helu e piit ana i na kula no ka poe 00 ma Faram. lioko t> ka wa hooilo o ka ISGS a me he t?S. 172 na kula i weheia no ua kane ma na apina atna he 26,231; a he 5,466 no na waiiine iloko 0 na apana he 4 990. Nolaiia, ina huiia ' na kula e mahnnaia nei mni ka malamn mai 0 Okatoba IS6S a hiki i Ok«toba 1869, 6a liiki nku no ia i ke 33.638. O ka nui 0 na haumana he 703.136. Mailoko ae n keia heluna, he 678.723 nn kane, a he 114 353 na wnhme. O ka oi o ka heiuna nuio keia makahiki mamua 0 ka makahiki i haia, he 13.. 763. 0 ka nui o na knnaka t hoonaauao ole % ia i keiamakahiki he ll,ō3hapa haneri,aka, 1 ka makaiiiki IS(>7 a mo IS(>S, he 12.23 hapa hancri. Aoie e emi iho melnlo o 11 3U nn kumu e hnnwi nei»i ko lakou ike no keia poe, mai he 12.i*60 e hooiiio nei \ ko i ikou mau hapaha dala Farani. Ma ka aiia, he 22 hapaha Farafji no ka mea hookahi, k» liio 110 ka hoopumehaiu a me ka hoomaiamaiama ana. Ma-ke kolnnakauhale o Na:>iviK ua ioaa kekahi kanaka eieele e waīho anu mnwaho o kekaHf hale ua make foa. Ua kauohaia' na Kmre Koroaeto, a u\a ka Ukou ike, ua make, noiaila, ua hoo ia u<* kannk 1 nei iloko o ka pahu kupa{v»u ine ka makaukau e kanu 1 kekahi Sa ae. Akn, i ka hiki ana mai o ka ia o kanu ai, ua o!a hou mai ua kannk* nei i manaoia ni ua make. Ua manaoin. e hiki ana ka Emepen wahine o Faram ma ke kulnnakauhale nam o Kon3tino}iela tna ka mnh<ma »e nei o Okat'4v«» n nolaila, un kauuim ae ke !su!etana 0 Tuteke, 0 hoonamu kekahi o kout mau ha!e ahi nan», 1 w »hi no u-a Emopen wahme 1« e htK>iuat».t :ho a; a »nt*e*\ho. Ke h«M«makaukauM kt kahi iu.iu ahMinn nui. e hi«t. wn.i aku im ka hanohano ouj a!u wjh!ne fa. i ka «1 x !.•» Mō» o \i»p.f» ,> ci>\ n>*s }.ufa:»nksutta , e' n-», • L"vi *r» ?. 'u ; , wi \\\t:e utt nn ke anp walo. he

■: uc«.* ; -'iu. ] kc no hoi pah-i *t u". i jha, ī w*4 n»n i ho u -5 p*3- • : i j La hr<*p<jTn%;k*ju aku ka MoiwVr.*ne 0 • 0 He;en«», m» k* h'?obnrju snt iu~t\ ffi}l »">n.;i ; ksi*i 2;)i iiCii CC J a; : ;. 0 «a li 2o 'Ho n rr.i kt 'a : rrj3\rarni a ?:?. kT«k: <> k-j Kuhnu; 0 Okc. # .:Hi-3 a r<® U.iv.j<i.i, , U e >.c;ke 1 «ra «kiika 0 01 an.lo «|'n tni Va boe vav pQ. Ma ki-iio ae e !one a; paha kakou i L'a ihopena. K'i IIOOLOL! H<Ks.V<l?fA Mo*SV'?V.*. U» hiki aka m% k? kuianakauh»!? o Loko {'.iakai :r.a C ti. o Li;arr.a A!<?kanedero a m? Davidi Hainim», na k«iki m«!i n Kamīka, ke Kau!a Mor-?mona. «1? ka nanao e he-o'o'i hoa I ka EkMjeg:a More.T.or.-> hoepau ī fci rr.are lehulehu h->i. He mau anlama mamua iho o ko [osepa Kamika make am. ua o!e!o ae 0:1, ♦♦ o ke kanaka nana e aīakai ī k#sa poe kanaka unhe i hanau, aka, no ko Emma Kaniika hmau a.na 1 ke keikikane, o?a ka niea naua e pam 1 ki iiakahaka niahopo iho o k»i pau an-i o ka tiauiia<e!e.'' L a pepehna n 105-?p=i Kamika a tmk>? ma kn 'a 27 0 lnne. makahiki ISM. a 0 k? keiki : kapa inoaia e !( -«epa Knmūa, t;a hnnnuii rrn ka maiama 0 Noveni.iha r:i:ru;n koke :no ao, ir.a!oko o ka Haie Noho mi Nuivo'j. o'.a ke "'/if>na hou" a nn Moremnna i kapa ai i keia wa. Ua huna naio ior\ ia nae keia wanana e na kanaka he nuu tausai)i o na Moren»oni i niaiuhiiahi i ka Bir;Lnma lana hooluiii, a no ia mea, ua hoopaa no iakou i ko lakou manao:o ia io.-opa Katn;Ln. I ka Hini kino an.i aku n<i.o rui loiki a losepa Kamika inaiuna av m.i Loko Paalen. na heie koke aku iau<i e ike īa 13jr'irania lana, a ua hai aku iaua i ko iaua numo e h' oponopono hou i ka Lka!csu Morcmona nno. n ua - noi pu aku i;iua īa Ran'_r-»ma lana. e ae mai i ka Haiepuie \iui ona, 1 wahi no i,tua e hoopaapaa ai nie ka poe Bar;£ania, {<;ji hoi ka poe hahai (i)ahope o !»a iaria aonna no ka pono maro ifhuirhu.) (naiioko inai 0 na !)uke Moremona mua mai. I ka }übe ana nae 0 i>«iriL T am:i lana I noi, ua hnopnapaa ikaika ioa iakou me ka wei i io» o na huaolelo; a ia \v?i koke nu, ua h<io!e aku o Rarigauia lina i ua mau keiki nei i ka ae ana aku i kn Halepule nui. Ia wa hookahi no. ua iioouna aku i.i ui iana nei i k.ina oielo i na Hiiiopa a pau, e oleio aiwi, e pa!c aku 1 keia mau keiki mawaho o na haie iiaiawai apana a pau. iwaena 0 l;u iakou hoopaapaa ana, ua hooie mai lā ua mnu keiki nei ia ii-.irigama iana, ao!e i. mure iehu!c!in iki ko laua inakuai*aue i na wahiue he iehulehu, peia ka oleio a !*o iaua makua. hine. L)a pane aku uae u.i i>afipuna (ana nei, he "wahahee" ko iaua' makuahiue, a ua hooiaioia he "aihue" oia a me na huaoleio ino e ae o ia ano. E hoomnnao ia nae, oka wahiue e oielo ino ia nei, oia no-ka wahine i knpnia " Ka Wahine Koho a ke Akua." E iike me {'ope Pegann o ka • Hele Malihini " a ioane Huniana, ke nalinali nei 0 Bnrigama iana i koua mau maiuu iioko 0 kauiuiiui, aole ioa e hiki iaia e like me ka \va uuunua, ka lionkuu aku i kona mau poe koa luku e pepehi i ka poe pili hnomaua kue iaia, a e upiki īiio i ke kipi iioko o ka hookahe koko. ina ua !ike kona mana e hke me kona noonoo, aiaila, pono loa makou e hai hou ae i ka uiooielo o ka poe Moresite i ka wa a na Luna Aupuni o Uta i alakai ai i ka ia akea a pepehi i na kane a me na wahme i iiaawi pio mai. Aka, aole ioi paha he hooniaau iooiuo !oa e iiiki inai ana i keia au 0 ka maianiahuna, a nolaiia, ke manaoiana maikai nei makou, e iiooholo ponoia na iiana maikai a na keiki opio e koi nei e hnoioii hou i ke nno o kekahi mau ano 0 ka Kkalesia iMore«iona. He rurn:u paimana ni i. L a hooiahn ae kekahi nupepa o ka Lae Hope, e olelo ana, ua ioaa ma Aterika Hema, keH'ahi opuupuu (laimana nui, a o kona waiwai 10 ua hiki aku ia i ka eiua hnneri tausam iia!a. (§200.000} i ka ike mua ia ana, aole no iie ano aiohiiohi e hke me na ilaimana e ae i ikeia mainua, aka. mahope 0 ke okiia nna, ua ikeia aku kona nani. *Hb /l.aw.ai 'hou, Ua hoio pono iho nei ke ana ana i ke aia ai e e|ti;i aku am\ ma ka paienii o l\*rusia me Denemak:i, i iiooiiuiia ai ke kai Akau me ke kai Biiatika. Ua manaoia na ke aupuni i'crussa ka hana , ana, He haunaklk >1 a Polani. Kc hoike mai aei na uupejv\ o Kurop»\, he ohumu kipi tna Poiani me ka manao iioehu \ kaua huliama» hi imu. Hopohopo oie no hoi ka poe aa 1 ka hakaku. He poe hanau ia mai 110 jviha na ke kipi. na o!„a kino. He ulia kai liīki iho maluna o kekahi lua eli knla ina ka Apa Ma-uiw.-e kokoke aku ana 1 ke kulanakauhale o Daresetiena. Ua t>( sku paha mamua o akoiu .haneri poe 1 pepe ma keia poino ulia waie. L> ke kumu 0 keia poino, ua nnnaoia moloko mai o na kuaua a me na makani i f>a iho maluna o ia wahi. Aohe no 1 wehewehe akaka loa la mai. L 7 a imi kekahi hueie Famnt aknipaī i ka noonoo an» t ko hoob!i ae i ke kala i a ua ioaa mai nei he hikl no. aka, 0 ka wai. wai io nae o ke kaia ke hooio'i ae i guia, ua eun iho no w malaio o ka wauvai io o ke kaJa e hooioii ia ana ī gula. Ka foe 1 Hookri;u sut ke Kruxct \zv 0 \alk. O k!i p»jKi ku!» .» ka 1561*, ma ke kui.ui'iii o \ a'e n»a Amvr;ka Huipu;j, t»ia k« ii.uvo ki pap\ kuii » hookuuu aku mai i.t kttU t 4k't i hikt aku ka huuia 1 U H7 ka iiu:. O ka huma o na heiumana o ia papa i k»« kou>.» ;ī t tnsi i kino!ti. h«* !ST>; akn •••ikou t ma? 1 I.u-a ne ni kemu

0 ii r.u:~i -? ni 0 k? k : €W e na h>inma he 116, #57 m-; i :r,iha. O k% mu- : hoo*ah: < ke-e, ui in w k*?r\ k' 3 va !mi ;.e 6 kap'ia; me •"*> ;r ; :hi. Ui i»n3 : kc:i hau'm: * ka hmeh jr,v r -• Vc"i i-o h» i''> k.i ns: o k-? kr;rrM-" W o keia pee. he 17 172. i->a " j»verīkara he 14H me h.-»hir»*ri ka pa->-na. aki. be elua nie hauman i ;>nt hke?a : he 2<"6 paona a he 206 ko kf kahi. Aohe haamnni 'auoho o ke?i pap..i; he 60 o iakou he mau {auoho e ; hsf *>3poe " kau pwepine 1 na aiaka ao;anu He lā o !sko'j i hiki ke heokini pnno. a he l."> no hoi i hiki ke puh» oh». Flookahi »■> 'akou 1 hiki ke me:e ia llx«X€t n <4 r 1 m.jnamana iima. Hookahi waie n0 e lakou i h;ki ke mi ka Me'oinm. O iakou a pau he poe ike waie no i ka hookani pa-' hu. He 12 0 !akeu i • io i nnu koa iioko o ka wa knua. aka. hookahi nie ma ka aoao k:p; nni. Mai'oko ae o keia poe a pau. he kanahiku kumamaiua %vn'e no he miu hoahinau no na ekale.KĪa r»no iiko o!e. He poe kekahi o hkou 1" hiiau n.a kek -hi mau nno e ae, aka, aole nae hski i.\ makou ke hai aku. Ma ka !a 6 o ma ke kuianakauha'e o Konneinopela, Tureke. ua halawai ae ka Aha Kuhina no ka no-inno nna i ke ku- . mu 0 kii hele ana nku nei 0 ki Moi 0 p;ta i Oerembnia. Farini a me F>entnnln. a e noi aku iaia e heie mai i Tureke. Ua oie-; t ioia ae nae, aohe make/na ke iki 0 na /una aupuni o na mana nui no ka-iawe nna o na ■ iuna aupuni 0 Tureke na lakou e noonoo.' . Ua lohe ia e he!e io aku ana paha ka Moi 0 Ai?upita ilaiia i keia milama oe. a ma!ai!a e noho ni n iia/.i ne na mnnao ol'iolu ole, mnhiua ae 0 ka hiki ana mai o ka \va e \veiieia ai ke nia wni 0 6*ueza. i O ka pouii ana 0 ka la ma ka li 7 iho nei j o Aucnte. ua ikeia no in mea kupanaha ma ; Amerika Huipu'i. Ma kekahi kuianakau-i !in!e o Amerika Huipuia oia o Kaiina, (Car- | lin) ua nnni ka iiinnins ak'» o ka pou!i 0 ka ■ la. Ua uhi ae ia ka e!eeie o ka pouii maluna 0 ka honua, e iike me ka iiuia o ke knu ; ua hoi na moa e hoopur»;ina ma ko iakou j mau iua ; ua hoi uwo mai ua pipi i ko inkou mnu pa hoopna i ka po, n o na iiio hoi, : e imi nna iakou i ko lakou mnu hnie moe.; O na Ilikini, un hoi aku iakou i ko lakou mau home mauna, a ua nana ae iakou me ke kamailio ole no ke kamahau 0 keia pouii! honua ana 0 ka ln i ke awakea. Kupanaha' no na hana a ka mea Mana ; a i makiio ia hoi 8 na kanaka 0 ka lionua no na kau 0 me 1 na wa o ka la e pouli ai. Mai kuhihewa ; nae ka poe ike oie he pouii io no ka la, aka, he kaa nna ia o ka mahina mawaena o ka la a ;nc ka honua. Aia he wahi knno mnwnenn 0 ke Su!etana 0 Tureke a im> ka .M<<i o A«'-;npit:i no keia n!a wai i e!ii;i iho nei ma Ka Puiili 0 Sueza. Ke oleio nei ke Suietana, he koina no kona maiunn o ia aia wai. nolaiia, ke noi mai nei ua Suletana ia, e heie aku e kukakuka iiou, no ka mea, he kuieana 110 kona wahi ana. iohe hope ia mai nei nae, ke heie pono !u ka iaua hooponopono ana. Pake nui a Lomi. Un ku ae ma ke kulainakauiiale o Nu loka, he pake nui a kiekie, nona na kapuai S a me () iniha ke kiekie, 1 heie ae oia e hoikeike Jain iho ma ka Poe- | poe Konohann, a e lona nna iaia kekahi poimnikai. Ua ni ioa ne ko kiekie 0 kein pn-! ; ke, mamua 0 ka liaoie i ku mni mn Honolu- i Mu nei, a maknikai nuiia ni e keknhi poe he I •iehuiehu waie o kein kuiannkauhale, iioko 0 l : kekahi mau makahiki ioilii i hn%. i ! .... | : Ua hookipn mnikniia nku kn Hope IVre|f?i(iena S. Knlopati ma ke kulnnakauhale 0! | Vire<jinia. Aina o Monntana. i kona komo ; nna aku iloko o ke kuiannkauhale, ua kiia i i he hookahi haneri pu kuniahi no kona ha-1 | nohnno. | ; No KA HELE ANA t KE KI'I.A SABATI. Aifl \ ; 10a kekahi wahi o Ameniea Huipuia, e ku i ■ ana he Hnie Kuia Sabiti malalo o kekahi | ; puu. He mea mau nae i kekahi poe hele i j ■ un Kula Snbati ia, ka pii a maiuna 0 ka puu | heeholua mai, a e kokoke aku ana i ka Halekuin, alaila, hooki iho la, a hele aku a komn iloko o ua Hale lipla Sdbati nei. I kekahi Sabnti nae, |>ii ne la kekahi wahi keiki | auwana, heie oie i ke Ku!a Sabati, a maiu-! ua 0 ua puu nei, hooiieehoiua mai, ine kbna ! manao nae, e iiolo aku nt> a kahi a na keiki e hooki ai, aiaila, hooki iho. I ke kau ann j īho nae 0 ua wahi keiki nei maluna 0 kona ] wahi mea heeholua, n hoohehee aku la, o ka j j paukiki !oa aku la no la o ka hoio ana, a hij l īkioieiaia ke hoop-ia mi kahi a kainalii e hooki ai. nolaila. 111» pakiWa loa nku oia mo : kona heelioiua, a komoana ma ka puka aniani. a nahaha iho la ka puka aniani, n po- ; holehoie noi na maka 0 ua keiki nei i na apana aniani i nahaha. I kona komo ana j aku iioko, e kuin ana na hnumana, a o kana : hanamunike Kumu Aiakai Kula Sabati,! E kaia mai ee ia*u, aoie no au i manao ei komo mai maloko o keia haie mn keia ano, • ria ka e hiki ana sju ma keia ano." Nolaila, \ i na keiki hele Kula Sib«ti o Hawaii neij } he hoomaka kupono ana aoer keia e heie i.' ke Kula Sabati ? Aole. O ka booraaka no; i kinohi me ka poioiei, aole me ka auwana,; I a komo auwana i ka Ha!e Kuia Saba!i. Heaha ka waiwai i hn; aaku i keia Kuia ? Eiai no ; ua !i!o ua wahi keiki auwana nei 1 bau-| innna no t» kula. Ua ae mai kekahi poe hui 0 Farai»i, e ha-i n t i um>;.i t»it io iujs k«: kuiauakauhale aku ! , o. L*:>et««»oa i»j Potu-i!u 4 luki 1 Gibaraiftn,; > maikiiia aku 1 Eneiani, me ke noi oieakn' i kokua nwi ke Aupuni mai. Ina e ae maiana ! J k»* \opuni i jja ihiī h. p hinwi i iwaknlna «:«Voh;fci e hm'» n\ me ke noi ole mai o • • A"* >f -m« i !