Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 42, 16 October 1869 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Keoni John Gary Guzman Iii
This work is dedicated to:  kamehameha

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA

KE K@LOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VIII.   HELU 42  HONOLULU. OKATOBA 16, 1869.

 

KA NUPEPA KUOKOA@@@@@ Honolulu

I kela Poaono keia Poaono$2.00

NO na mabina he Umikumamalua !$1.00 no na mahina eono.  ME KA HOOKAA MUA MAI.@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@" KA NUPEPA KUOKOA."Is published in HonoluluEVERY SATURDAY$2.00 per anoumt, or $1.00 per sixmonths, in advance.Advertisement @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@KA NUPEPA NA HUNAHUNA NO KA MOOLELO HAWAII Hilo kaulu i mea hekau moku. I ka pau ana o na hana pili waiwai,

ua hoalaia ae e kelii he mau ha mau hana hilo kaula hekau moku ma ua kahua maika  nei, @@hope o ka pai wale ana o ko Naihe a Lonohiwa, he kahu no Kamehameha, ua huopaia laua e kukini, no ka mea, ua  kaulana ae kona mama. Ua ku laua ma  ka pahu-ku, aia hoi ka lepa ma ka pahu hopu, a na ka mea mama o laua e hopu ia mea e kilepalepa ana iwaena o ke anaina pili anu a pili mai. mamuli o kela a me keia o laua e ku ma ana i ka pahuku ; a me he mea la, ua kuihe pu laua i ke kukini pu mai, m@i ka pahu-ku mai a i ka ahu hopu a ka mea mama o laua e lalau ni, a e laua pu paha ke like na mamama o laua. Ak@, ua holo kahi, a ku hoi kai, a  pela hoi kekahi i kekahi mai ka pahu-ku ne, nole nae laua i holo pu i ka manawa hookahi, e pono ai ia laua ke u holà pu a hiki i ka pahu hopu . A no ia upa o laua, ua hoopauia ka heihei ana. A manno nae o kekahi poe lauaua, ua hohe pu no piha laua.

A ma ia hope koke no, ua makaukau na kaula aha pulu niu i hiloia e like me na mea a pau oia ane i manaoia. pela

ke ano o na papa wili kaula elua ma kelaa me keia o ua kahua lealea nei. He ekolu mea willi no ka pepa  wili hookahi,a pela no laua a elua. Hookahi nae papa panee o laua i ka wa e hui ai nu maawe  nui ekolu i ka mea wili hookahi  iwawna o ka ; papa e panee nua imua ; a no  ka mea, ua huiia na maawe nui i mea hookahi, a na ka puu hoookahi ekolu e  auwahaia ua puu la, malaila ua mau maawe la e pili mai ana a ekolu ma ua mau auwaha la ekolu, mamua iho o ka mea wili hookahi e naue, malie ana imua a i

kela papa wili mai, alaila, ua lilo in i kaula nui hookahi, a ua kupono hoi i kaula hekau moku. A ma keia hana ana, aole na ke kanala i hana ia mau kaula  hekau. Aka hoi, ma ka'u, he laka, o Lani ka inoa, a e noho pu ana oia me Kamehameha, a me he mea la, o kana loina hana paha ia.Mahope iho o keia mau mea, a oiai e makaola ana o Kamehameha i ka oihana mania, e like me kona ano mau ma ia hana mamua, ua oleloia ua mahi nui oia o me na kauaka aialo pu me ia ; a pela no ma Ualakaa i Manoa; a pela no hoi ma Waikiki a me Kapalama. A iaia nae e hele ana ilaila, ua kau ae ua o Kamehameha maluna o kona lio, i kapoia kona inoa o Kawaioluloa, a he nui hoi na ka malii i hahai aku e ike ia mea kupanaha,a ma ia huakai pu no hoi ka mea nono keia pulima.i ke hiki ana ilaila , aohe kanaka aku a koe maai, i ka paa o kahi e mahiana @ na kanaka, ma hai iho o ke alanui e hele ia nei, mai

 

Niuhelewai aku a hiki ma ka uhakee o ke alanui ma kahi e ku nei na hale o ka poe pukini.  pela no ka paa i na kanaka a hala loa i hai ae. ua lilo ia akaakai i mea ole i ke la hookahi.He nui no hoi ka ni a me ka ia i hoolako ia na ka põe paahana ke hiki ae i ka ainaawakea. A pau ka ai ana. hoomaka  hou i ka hana a hiki i ke ahiahi, o ka pau no ia. He okioki akakui ka kekahi poe, he kulapa ka kekahi poe, a he poi akaakai ahu maluna ka kekahi põe; a koe ke kanu ana i ka huli na ka mea nana e malama i ke ahupuaa.A pela no ma kekahi la ae ma Kahoakekanaka e oili ana ia Kamananwai ma Peleula, oa paa no i na kanaka e like me kela, aka, o ka oi aku no nae paha ia, a i ka nana aku no nae hoi i na kanaka o keia, ua hele no hoi a kuene ka hoonohonohoia ana o na kanaka mai uka a kai o ua wahi la, he mahelu a hahau na pae kuauna i ka kaniu maloo; a i kekahi la ae, o ka hehi no ia i ua loi la, a kani no

ka huli. A i ka wa ni nae o na kanaka a me ua  Kamehameha nei, aohe no i nele

ua mea nei nona keia pulima i ka haawainaai a ia hoi, no ka mea o kekahi

niau kanaka  iloko o ia nui kanaka, he

mau kaikunanae ponoi no ko ia ner makuahine,

 a me he mea la, no lakoe paha

i loaa mai ai iaia ka haawina ai ana e

olelo nei, no ka mea o ka makaikai lio

wale no kaua hana, no kona makemake

wale iho no.

Mahope ae o keia mau hana, ua hoala

ae ua Kamehameha nei he pa kuiala.

He ekolu ia mau oa, a o Hahakea hoi

ka inoa o ke kumu  o kekahi pa kuialoa,

a o Namakaimi ko kekahi pa, a o Napuauke

a me koka hope na kumu o kekahi palua, a he mau pa liilii e ae no paha kekahi

o ia kau.

A ma ka Napuauki pa lua a me kona

hope, ua uluia ae na keiki aialo he iwakaluakumamaha o ko Kamehameha alo

ponoi, a o kana keiki ponoi no hoi kekahi, oia o Kamehmeha, ka mua aku hoi

o a Kinau. Maloko no hoi o ia pa-lua ka

mea nona keia pulima a me makua alii i

make iho nei. he elua paha malama a

oi ae ke ao ia ana. A he 23 o keia poe

keiki i hala aku i ka make. A mamua

mai nae o ia kau, ua hoomakaia kekahi

põe kaua a ua Kamehameha ner, a ua

kapaia lakou, na "kulailua." O ka mea

nae i kapaia'i i ke ia inoa, no ke kulai

ana mai i ka uha o ke kapuahi o ka pu

kaupoohiwi a kikii i hoope, a o ka hoihoi

me ka lima ia mea i kuhi e a ai ke ahi, e

like paha me ke kula ana mai, a pela

paha e hana aku ai a a ke ahi. Kupanaha

maoli no hoi keia hana ana ia mau

la. Kupanaha no a pono, oiai aole i maa

i ka ka haole mau loina, aka, me ke kaua

ihe nae, aole i kana mau ka paulehia i ka

ka mea o ka ike i ka nana aku, a ua ike i na kaua o ka kahiko.

Kula ao kuhuna lapanu ana.

o eia ano ao kahuna lapaau ana, ua

mania, no ka make nui o na'lii a me

na kanaka iloko o ka makahiki 1806, a

noliala, ua ao nui ia na kanaka aialo i

kupono ma ia hana , no ka mea, ua kaulana

ae ke akamai o Papa a me Kailio

ma ia hana a me ka makuakane o K@nuau

oia hoi o Kama kona inoa . Nana aku

ia lalo iho o Peleula la, Paa i na heiau

lappau, ilaila e lolo ai na haina a me na

loina lapaau, no ka mea, ua aoia i kela a

me keia ano o ke kulana mai; a pela no

ka inoa o ia mau mea. Aia ma ka puu

iliili ana e hoikeia mai ai ke ano o na

mai a pau iloko o ke kanaka ma ka lakou

ao ana a imi aoa no hoi. I mea no

hoi paha e maopopo ai ma ka nana ana

a me ka haha ana; a i mea no hoi paha

e maopopo ai ka mai e make ana a me

ka mai kupono i ke ola ma ku lapaau ana

ia wa. A pela no hoi ka luau kupono i

kela a me keia mai e hiki ai ke lapaau

Ua hoomaopopo ia no hoi malaila ke kulana

mai a me kona laau kupono a me

na loina a me na hope o ka lapaau ana.

No keia mea hoi, ua hanaia a ua hakuia

hoi a paanaau na kulana mai a me ka

laau a me ka mokupuni i ulu mai ai ka

mai, pela ka laau, penei:

" Ku i Niihau ke one, he mea ke one

he puaa mea ka puaa, he mea ka oahu,

he mea ka mai a he mea ka laau.

" Ku i Kauai ke one, he me ke one,

he puaa mea ka puaa, he mea ka oahu,

he mea ka mai a mea ka kiau." A pela

wale aku no a pau na mokupuni i ka

hoopili ana o ka mai a me ka laau pela

ao ka pau a me ka oahu.

 

A o ne ia mau mea a pau i hanaia a i

hakuia hoi a paanaau, oia no ka ua poe

la a pau i aoia ma ka lapaau ana; a oia

no hoi kahi mea nui a ua poe la e hoike

ai imua o na kumu lapaau a me ka hahai

pu ae i na aumakua lapaau mai o mai.

Imua hoi o na heiau lappau i olelo ia

e kakou mamua aku ia, a ma ua maikai

na loina o ka hoike ana, alaila, e manaoia

ia mea a mau mea paha o keia ano, e

akamai ana lakou i ka lappau ana aku i

kela a me keia mea mai ke laweia aku

me ka puaa ola e alala mai ana ma ke

ala e hiki mai ai i kahi o na kahuna  la,

mai ka mea mai mai. A ma ka nana ana

hoi. ua nui no na lilo. pela no ka nui o

na loina, in a ua nui ke ano o ka mai.

Ioa he papaku ka mai, a he ehu, haikala

paha; a o ka Waiiki wale no ke

poo kiekie o na laau lapaau a pau. Aka,

no ka muamaa ole o kekahi poe i ka lapaau

ana, ua nui ka poe i mai a make

ea, oole i ke kau o Poki ma, no ka mea,

ache i maopopo ia poe ka hope a me na

hope e pono ai ka lappaau ana.

Aka nae hoi, e like me ke kaulana o

na mea mua a kakou i kamailio ae nei,

pela no ke akamai o Poki a me Kalamaku,

i ka lapaau Waiiki ana i na mai nui

a ua kaulana no hoi ko lakou lapaau ana

i ka Mea Kiekie i hala aku la. A ua oleloia,

 ua pili kekahi o ua mau mai la iaia,

a ua mania e make koke ana oia iloko

o kona wa ui, a in a e lapaauia i wa,

alaila, e loaa no iaia ka lua o kona oho.

( poohina) he olelo ana paha i pono.

Aka nae hoi, i ka laua la hana ana ia

ia la, ua oleloia elua a ekolu paha maule

ana. A i ke komo ana o na hope o ia

ano, ua pau ae la ka maule ana. A ua

ane ko nae paha ka laua haina, aka nae,

pela mau no ia ano. A auhea no hoi i

ano nawaliwali maoli iho kona kino a hala

wale aku la i ka make. Pela no hoi

paha o kaoo, ua kaulana maolu no hoi ia

i ka lapaau, a ua ane like no hoi paha

kana me ka laua la. A no ka mea no

hoi, ua hahai mai oia i ke kulana mai o

ka mea nona keia pulima, he hokale kona

mai, he pauku ka laau. Penei hoi,

ma kona wehewehe ana mai ia ano mai

ke hiki mai i ka  wa oo o kona kino aohe

laau e pono ai, a o ka make no ka hope

ke  ole nae e waiikiia i ka wa ui. No

key mea, ua makaukau no hope a pau,

a ua hoomakaia elua iho pule i hala, alaila,

hookomo ka waiiki. Aka , i ka lohe

ana o kekahi, e hanaia ana i kahi la ae,

ua makau e ia poe o make, e like paha

me na mea make a kakou i kamailio aku

nei. I eia wa nae, ua ko no kana mea i

kamailio ai, a ua nui ka pilikia iaia e noho

nei, a ua ane like me kona pilikia mua

ma na ano i oleloia e kakou mamua, aka,

e ninau ae kakou, "Owai la ka poe kupono

o ia ano i keia manawa?" Aohe

maopopo, no ka mea, ua awiliia ke ano

lappau maoli e na mea ano hoomanainana

a hoonohonoho akua, a he hoopunipuni

wale no. Aka, ua hana no ka poe

kahuna lappau a kakou e olelo nei ma ia

ano penei, E hoomoe mua i ke ahiahi, a

ao ne, alaila , hapai ka loina lapaau; in a i

ku i ka mea maikai, a me he ano ninau

la i ke Akua i ka pono a me ka hewa o

ka lappau ana. A pela wale iho la no ke

ano mau o na hana o kela wa, aka, i ke

ano mau o na hana o kela wa, aka i keia

wa, ke hoi hou nei me he ilio la a me

he puaa la paha iloko o ka naaupo. No

ke aha la? No ka mea, ua hiki mai kakau

i ka  wa malamalama a me ke ano

maoli o ka noho pu ana mai o ko ka lani

põe me hakou

E kamailio ike ae paha kakou no ko

Kalaimako mai, no ka mea, ua ike oia e

loohiaia ana oia i ka mai opuohao e hiki

mai ana, ke ole nae e lappauia.

No keia mea, ua kuka pu laua me Kaoo

a me kaki poe a ae, ao ua Moluhi

nei no hoi kekahi ia manawa. A ua hooholoia,

o ka waiiki ka laau kupono hookahi,

ke loaa ke kumu o ia mai, pela ko

ua Kalanimoku nei manao, oiai ua hala

aku o Poki ma me ke' lii i Beritania. A

mamua o ka waiiki ana, ua hohai mua o

Kalanimoku i na ano a pau ke maule ia,

aole hoi e hiki ia lakou ke makau a hopohopo

i kona wa e nuauleule pinepine ai,

ke puka ole mai ka naha mea, aia a puka

 ia mea ola au, Elua a ekole paha

on a maule ana, hoopaaia ka naha ana,

oiaiaohe i puka mai ua naha la i oleloia

mamua. Na Moluhi uae keia hoopaa e

ia ana A iaia la i pohala ae ai mai ka

maule ana ua ninau oia i ka hooko pono

ia o kana mau mea i hahai ai ia Moluhi

ma. "Aole," wahi a lakoe A no keia.

okoa o na pope panihakahaka: ke hoopaa

nei au ia'u iho no ka Roma , oia ka

Ekalesia nui kaulaoa, a kahiko loa, i kukuluia

e na Lunaolelo nani, e Petero a

me Paulo: a ma o laua la hoi i ili mai

ai kona mookahuna, ka mea i hoikeia i

na kanaka a pau, a ma o kona mau panihakahaka

mai, na bihopa, a hiki ia kakou nei. i keia Ekalesia, momuli o kona

oi kelakelu, e huli aku kela keia keia: oia

hoi, e paulele aku ko na aina a pau."

I ke kanana pono ana, aohe wahi olelo

a lerenausa o ka  ekalesia e ae ka huli

aku mahope o ka Ekalesia Roma. Ke

olelo nei kela, o ka Ekalesia Roma ka

ekalesia kahiko loa o na ekalesia: a na

Petero a me Paulo i kukulu. A ohe he

mea oiaio o kekahi o keia hoike ana . O

ka Ekalesa ma lerusalema kai akaka, oia

kai hookumu mua ia mamua o ko kekahi

mau ekalesia e ae, e like la me ko Iudea,

ko Galila a me Samaria. E nana ma

Oihana 9:31. Aole no hoi he wahi hoike

maopopo ihi, na Petero a me Paulo i

hookumu i ka Ekalesia Roma.

Ua nana iho no makou i ka Kanakanaauao

mau mea i hoike mai ai a me na

wehewehe ana, a hiki loa aku i ka hopena

o ke Keneturia elua, aole loa i loaa

iki kekahi hopuna olelo e hooiaio mai

ana i ka manaoio ana o na poe Kristiano

mua loa, he mana nui ko Petero a me

na pope.

Ke olezzo nei na poe Pope, "ua hooliloia

o Petero i kahua no ka ekalesia." A

no kona manawa wale no hoi ia e ola

ana: nolaila, ke manaoio nei lakou, ua

lilo no na pope mahope on a i kahua no

ka Ekalesia.

Ke hahiia pela, a in a hoi e waiho waleia

kekahi manawa mawaena o ka make

ana o ka Pope a me ke kohoia ana o kona

panihakahaka, alaila e like no me ka

loihi o ia manawa . pela auanei ka loihi o

ka nelo ana o ka ekalesia i ke kahua ole.

Mahope mai o ka make ana o ka Pope

Fabiana, hookahi makahiki a me na malama

kea eha ka waiho ana, mamua o ke

kohoia ana o kona panihakahaka. Ma ka

noonoo aku! Ua nele ka ekalesia i ke

kahua ole no ka makahiki a keu1 Ua oi

ae mamua o na makahiki ekolu a me ka

hapa ka waiho wale ana mahope iho o

ko Makelusa I..(Mareelus) make ana, a

kohoia'i kona panihakahaka. A pela mai

mahope o ia manawa, he pinepine ka noho

hope ola ana no ka makahiki hookah

a elua hoi.

Aka, i ko'u manao, he oi aku ku maikai

o ka waiho wale ana o o ka Ekalesia

me ke kahua ole, mamua o ka loaa ana

o kekahi mau kahua no ua ekalesia la e

ku ai. A i manao wale kakou ia Benedito

I.X.(Benedics) he kahua ia no ua

ekalesia la; he keiki opiopio i kona wa i

kohoia'i, a mamuli o ke kipe kona kohoia

ana. He kanaka puni on a oia a me

 ke kolohe; a mahope iho o ka hala ana

o kekahi mau makahiki pokole, ua kipaku

aku na Roma iaia, a lilo ae la o Silevesta III

.,( Silvester) i Pope; aka, aole

i hala ae ka makahiki, hoi hou mai la

oia, (Benedito) a kipaku ia Silevesta. a

ooki iaia mai ka ekalesia aku. Mahope

mai, ike iho la oia, ua hoowahawahaia

oia e na kahuna a me na kanaka, nolaila,

kuai lilo aku la oia i kona kulana hanohno

ia Geregorio VI (Gregory). I keia

wa, eklou Pope, a ekolu hoi mau kahua

o ka ekalesia. Ma ia wa koke i akoakoa

ai ka Ahaolelo ma Suteri, a hoopauia na

pope ekolu.

Ano, ke manao ner au, ua like pu ka

manao o ka poe heluhelu me ko'u, ma

ka noonoo ana i na hope o na poe pope,

aia iwaena  o lakou he poe pepehi kanaka,

he põe powa a me ka hookomakama,

he mau kahua kaolei no ekalesia. Aole

e hiki ia'u ke manaoio, ua kukulu iho

ka Haku lesu i kona Ekalesia maluna o

ke kehua e like me keia.

Ua konoia mai kekou e na poe pope e

manaoio aku, aia ka iloko o na wa mua

loa o ka noho Karistiano ana, aohe mea

i kue aku ika mana kiekie o na pope.

Ke olelo mai nei Kanakanaauao, "O

ka mana kauoha o Petero he mana oio

ole ia iloko o ka Ekalesia, no ka mea, ua

ike no kakou, mai na makahiki nua loa

mai, o na mea a pau haawaiia mai, e ili

ana no ia i kona mau hope, he pono kauoha

no kaki." Wehewehe VIII, Aoao

241. (Lecture VIII. p.241)

Ano e makaikai pono kakou i keia

hoike ana, no ka meka ua ike no au, ao

he kilinai nui o na pope nana  i kaku ma

keia=. I ka hoike pau ana mai na

makahiki mua loa mai, ua haawaiia ka

@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@

@

@

@

@

@

@

@

@

palapala i ko korineto, me na o@@@@

kai he nui iloko, i kupono i ko lakou mau

hihia: ua hiki no nae i kekahi kanaka

pono e ae ke kakau e like pela.

Ano, heaha na mea e pili ana ia @@@@?

Eia, he ano hoomanao mau i na ekalesia

a Asia Uuku i ka ahaaina o ka haku @@@@

(Easter), ma kekahi la okoa i ko ka

Ekalesia o Roma. Nolaila, ua kakau ia

aku lakou, me ke koua e hoomanao i ua

la la, ma ka la i hoomanao ai ka Ekalesia

o Roma (Aole i pau)

Lulu dala na ka Ahahuialoha. No ka

 Ekalesia o kamalo, molokai

I ka luna pai o ke Kuokoa, a me na ke

@@@@@@@@@@@@@

@

@