Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 43, 23 October 1869 — Page 3

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Keali'ikupa'akeonekapu
This work is dedicated to:  To my teachers and Parents

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 23, 1869.

 

            Ua ike iho makou, mawaena o na ukana Hawaii i hooiliia aku i Kapakiko maluna o ka mokuahi Idaho, he mau ahui maia he elua haneri a kea mai ko kakou Haku Alii nei aku. O na hua ohana keia o kana niu maia ma Kaneohe.

 

            Ua lohe wale makou mamua iho nei, e kukulu hou ia ana i hui mahiko ma ke kulanakauhale o Lahaina. Ua lohe no hoi makou i ka hoohui ana iho o kekahi poe ia lakou iho, a mawaena o ia poe, o kekahi no o na lima lawelawe o ke aupuni.

 

            Eia ka moku Moi Palipo malaio o na lima paahana o na kamana, a i ka wa pokole, e hoounaia aku ana oia i kona mau ona hou. He moku maikai a paa hoi keia, aka, o kona kina iki wale no, o kahi poino i pau iho nei i ke ahi mamuli o ke puhi kolohe ana a kekahi o kona mau luna moku.

 

            MAHIKO A ADAMU ME EUGINE. -  Ma ka hora 12 o ka awakea o ka Poaono aku nei i hala, ua kuai kudalaia ae kela mahiko maluna, mamuli o ka ae like ana o na aoao elua. Ma ke kudala ana, ua haawiia a hiki i elima tausani eawlu haneri dala, mamua ae o ka aie a me na moraki o ia mahiko.

 

            Ma ka nana aku i keia wa, waihoia kekahi mea kamaaina ma Honolulu nei, me he mea la ke pu ae nei o Waikiki-kai a me Palolo ma na hana maikai maluna o Kamoiliili. Pelaleha loa hoi oukou. Aohe hoi oukou e liuliu hou ae, a kau ma ke kulana mua a oukou i ku iho nei.

 

            Ua lohe wale mai makou, e wawahi ia ana ka punana o na nupepa aupuni e ku nei ma Honolulu, a e hoomuia aku ana a makai o ka uapo kahi kokoke i na moku, oia hoi maloko o ka Hale Dute kahiko. O ka punana mua, e kuehuehu hou ia ana, a hana ia a maikai. Ina he oiaio keia lohe, alaila pono.

 

            HE WALE KA PAAKAI MA WAILUPE. – Ua hana mai ia makou ka lono, ua hu ae ma Wailupe ka paakai a nui wale. Akahi no a ikeia keia mea hou malaila, oia ka hu ana o keia mea maikai. Ke pau nui nei ka nui o na kamaaina oia wahi e hoahu paakahi. Ma keia mea, ua hoopomaikaiia kela poe nele paakai. Aole no hoi malaila wale, aka, ma ia kaha no a puni.

 

            KU A UA NUI KOIKOI. – Ma ka auina la Sabati i hala a me ka la Poakahi o keia pule, ua hoopomaikaiia na kamaaina o Honolulu nei, ma ka haule ana mai o na ku a ua koikoi ma ke kulanakauhale nei. Iloko o kela manawa pokole, ua hakukele na alanui, a i ka Poalua ae no, ua miki mai ka la, oia hele no a maloo hou me he mea la no o ke ano i ka wa ua ole.

 

            O kahi kula haole kuokoa ma Waikiki-kai, ua lohe mai nei makou, ua haki lewa e, a ua kapae loa ia kona hoonaauao hou ana aku i na haumana i ao pakiko ia iho ai . Aohe no e kala i ike muaia aku ai, aka, o ka puni hoopaakiki no hoi o na makua. O kela mau wahi hua namu paha auanei i ao ia iho nei, e puehu liilii loa ana, a nele loa hou.

 

            PII KUAHIWI I KA LA SABATI. -- Ua lohe mai makou i ka la Sabati aku nei i hala, ua pii aku o Aikake a me kona mau kanaka mauka o kuahiwi o Niu. Aole i akaka ke kumu o ka pii ana i keia la Sabati, aka, mamuli o ka manao o kekahi poe, i pii lakou e ohi alani mauka. Aohe nae maopopo loa, aka ina ua pii io lakou mamuli o ka ohi alani, alaila, ua hoolilo lakou i ka la Sabati i la noa no lakou. Ke papa nei makou i ka poe e hana ana pela e malama loa i ka la ihiihi o ka Mea nana oe i hana.

 

            Oiai, ke hoonee aku nei ko kakou kulanakauhale i ka hoomahuahua ana o na kahua hale hou a me na hana e ae, nolaila, ma ka makaikai ana ma ka aoao hikina aku o ke kulanakauhale ua hoomoe loa ia aku he wai piula mailoko loa aku nei o ke kulanakauhale a hala loa aku i na hale lole pipi ma Kewalo. Ina e hoomakaia ana na hana o keia ano, a laila, e manao iho kakou, he wa e hiki mai ana, e hoomahuahuaia aku ai ko kakou kulanakauhale.

 

            BALAKI A ME OLO. - Ua hoopuka ae ko makou mau hoa'loha hoolaha nupepa ka hui pai palapala mahalo keia inoa maluna ae, he olelo kahea puni i na kamaaina o Honolulu nei, e olelo ana e makaukau no laua i na hua kepau pai palapala na nupepa o na aina e mai a me na lako a pau o ia oihana ma ka huli hoi ana ma a ke kalepa D.C. Murray. Ma ia palapala hookahi no hoi ua hoike ae laua. e hoolilo ana laua i kekahi wahi o ko laua hale i wahi e kuai aku ai i na pepa kanana na nupepa haole a me na lako no a pau o ka oihana kuai palapala. Ke hauoli nei makou i ke kono aku i ka lehulehu hauoli nei makou i ke kono aku i ka lehulehu, na lakou no e hele ae ma ko laua hale, i ka wa a laua e makaukau ai no ka wehe ana imua o ka lehulehu.

 

            Ua loaa mai ia makou ka lono mai kekahi mea mai o Kamoiliili, ua puka ae malaila kekahi puupuu ulaula mawaena o kekahi keiki nona na makahiki he umi a oi. O ko makou manao wale aku, o ka piva ulaula no paha. O ka mea ka i hikiwawe loa ai o ka pii ana mai o kela puupuu no ka ike ana i ka nui o ka wela, nolaila, holo iloko o ka wai e hooluolu ai. Aole nae i emo mahope iho o kona haina ana iaia iho iloko o ka wai, o ka hao mai la no ia o ka puupuu mai luna a hala ilalo. E akahele e na kanaka Hawaii, i ka luupoo ana iloko o ka wai i kawa e loaa ana ke kino i ka wela ikiki. Ua papa ikaikaia maloko o na nupepa keia mea, a nolaila, ua manao makou o ka hoolohe wale no ka mea pono no ka mea ua oleloia e ka poe kahiko, "O ka hoolohe ke ola, a o ke kuli ka make."

 

            Ma kekahi la o keia pule, ua lawe nui mai ko Kamoiliili poe i na eke ai wali, a mamuli o ke kalewa ana a awakea loa, ua hoemiia iho ke kumukuai, a emoole a puehu liilii.

 

            Ua hoopaiia ke kapena moku o Farsee i ku mai ma ka nuku o Mamala, no kona ae ana i kekahi mau ohua e lele mauka nei o ka aina, me ka loaa ole o ka palapala ae mai ka Hale Dute aku. He kanalima dala ka uku hoopai.

 

            HOIKE KULA SABATI. -- E hoike ana ke Kula Sabati o Ka Pali Hauliuli o Waimanalo, ma ka la 25 o Novemaba e hiki mai ana, oia ka Poaha, nolaila, ke poloai ia aku nei ke poe manu hulu like, e lele auna like mai e ike i na hana o ia Kula.

 

            Ma ka po Poaha iho nei ua malama ia he halawai a na haole opu kekeue maloko o ka Hale Paikau Koa o Honolulu nei, no ka noonoo ana i ka hoopae hou ana mai i na pake lima hana o Kina ma ko kakou nei aupuni. No ka nui ole o ka poe i hele aku, ua hoka nui, a hoi ae ana i Kaumakapili.  Hu ka aka a haalele wale.

 

            Ua lohe mai makou o ka nui o na paahao a pau e hoopaaia nei ma Kawa a ma ka hale o Kaleilohiole ma Moanalua, he kanaiwakumaha lakou, ke hui puia na pake, haole, na lahui e ae a me na wahine Hawaii ekolu.

 

            Eia ka poe pili aupuni i komo ae maloko o Kaumakapili ma ka po Poalua iho nei, e nana i ka halawai a na makaainana, His Ex. C.C. Hailasi, Hon. W.P. Kamakau, Hon. J.W. Makalena, Hon. D. Kalakaua, S.W. Mahelona, Esq., a me kekahi mau luna e ae.

 

            AOHE I HIKI AKU --- I ka haalele ana aku nei a ka Idaho ia Kapalakiko, aohe i pae aku ko kakou mau moku kalepa holoholo mawaena o Honolulu nei a me Kapalakiko, oia na moku D.C. Murray a me Cometa. O ka mua he kanakolu na la, a o ka lua he iwakalua a keu na la. O laua na moku a kakou e nana ai mahope o ka mokuahi, ina ua pae ole aku laua.

 

            LALAU LIMA NUI---- I kekahi la o ka pule i hala, ua hoopaaia a hookolokoloia imua o ka Aha Hoomalu o keia kulanakauhale, kekahi pake o ke ano paaua e makemakeia nei.  I laweia ae keia pake malalo o ke karaima nui, he makala ana i kahi huna o kekahi kaikamahine opio o ka hanauna opio o Hawaii nei, nona na makahiki aohe i hiki aku i ka umi.  I ka hookolokoloia ana, aohe he hoike akaka a ike pono nana e hoike maopopo mai i ko ua pake la lima nui ana i ka hai mea maikai.  E pono e malama loa ia ka maluhia o na kaikamahine Hawaii, i lilo lakou i poe hooulu no ko kakou lahui e hooiloiloia nei.

 

            HOLO ANA O KA "IDAHO." ----- Ma ke ahiahi Poakolu iho nei, ua haalele iho kela moku-ahi i kona uapo ma Ainahou, a ua holo aku no kona awa kamaaina oia o Kapalakiko.  Maluna ona i kau aku ai kekahi mau haole kamaaina o ko kakou pukoa.  O kekahi poe o lakou, ua  holo aku no ka makaikai, hooluolu kino a me ka imi waiwai.  Ia lakou e hele ai ma ia mau alanui ano like ole, e ae aku no na kaiaulu o Hawaii nei, e hookipa oluolu hou ia oukou ke pau ka noho ana ma ua aina nui a huli hoi mai ma ko kakou nei home mokupuni.

 

            AHAHUI MELE MA WAIALUA. ___ Maanei iho nei kekahi kamaaina o Waialua  kahi i makemake ai e paiia he mau palapala liilii komo no ka po himeni ma Waialua e hiki mai ana i kekahi mau la mamua aku nei.  Eia ko makou lono, ua hoomaamaa iho ko Wai-alua mau wahine ui, luaui me na kane i mau leo mele, a no ko lakou makemake, e hoopauia ko lakou koena aie no ka pila e kani hone nei maloko o ko lakou luakini, nolaila, ua kupu ko lakou manao, e haawi i ahahui mele me ka aa o ka manao e hiki io ana no.  Ua makaukau ka hapa nui o na hemahema, a i hakalia i ka olelo ae e mele, a o ke kani no ia.  Ke manao nei makou, he lehulehu no ka poe ike mele ma Waialua, a na lakou no e mahalo mai, ke ikeia he kupono a puukani hoi.

 

            NO NA PALAPALA. ---- O ka hapa nui o na palapala e hoouna ia mai nei no ke Kuokoa, ua kakauia ma na inoa maopopo ole o ka oiaio.  I kekahi manawa, ua haku iho lakou i na inoa kapakapa ano ole, a o kekahi poe, ua kii aku i na inoa kahiko loa a me na wahi pana a kaulana paha, i ukali ole mai hoi ma ka meheu o ka noho ohana ana.  Ma keia mea, ua maopopo ole ia makou ka oiaio o kekahi mau palapala i kakauia ma keia mau ano inoa.  O ko makou makemake, e kakau wiwo ole na kanaka i ko lakou mau inoa ponoi iho ma na mea a pau a lakou i ike ai he oiaio.  O kekahi mau mea i kakauia, he kupono maoli no ma ka hoolaha ana ma ke akea, aka, no ka huna lokoino mai i ko lakou mau inoa, a me ka niania, kuamumu, a hoolilo hoi i ka mea i hana ole ia me he mea la ua ua hana ia, nolaila, ua hooholo iho makou, e kapae ia mau mea me ka nana hou ole aku mahope.  O ko makou makemake maoli, o ko kakou lilo i mau kanaka makua, kuokoa a hoopilimeai ole mamuli o kekahi mea.  Eia hoi ka makou, ina ua makemake kekahi e huna i kona inoa ponoi, e pono iaia e hoike mai ia makou i kona inoa ponoi ma kekahi wahi apana pepa e ae.  Ina pela e hana ai, alaila, e mahaloia no me ka hookae ole ia.  He rula mau no nae keia e alakaiia nei, aole nae he hookoia e oukou.  A o kekahi no hoi, o ko oukou hoololoiahili wale iho no ma ka olelo ana, oia no kekahi mea kupono ole.  E noonoo ma ka mea kupono, i lilo ia i waiwai no ko oukou luhi ma ke kakau ana, a makepono hoi kahi hapawalu o ka lilo ana i ke poo leta.

 

            I ka nana aku i keia wa, ua aneane pau loa ko kakou mau poo aupuni i ke komo iloko o na hui mahiko a kalepa o keia wa. Heaha la auanei ka lakou e hooholo ai., ke hoopaapaa mawaena o ka haku hana a me ke kauwa! E manao ana paha ma ka aoao o ke kauwa, a mahope paha o ko lakou poe o ia ano.

 

            Ma ke kanawai e waiho nei, ina e make ka haku hana o kekahi lima hana pake i hoopaa palapala ae like ia, alaila, e hookuu ia ke kauwa mai ka hana aku. Aole nae pela ma ka mahiko o Hanalei. I ka wa i make ai o R.C. Wale, ua kuai kudalaia aku ka pake a me ka mahiko a pau i ka Lunakanawai Kiekie o ke aupuni Hawaii, aole nae i hookuuia na pake, no ka mea, he mau kauwa kuapaa lakou a pau na makahiki elima.

 

            HOOHEMOIA KA MARE.---- Ma ka Poakolu iho nei, ua hoopiiia imua o ka Aha Oki Mare, kekahi hihia o keia ano, he makemake e hooki i ka mare ana mawaena o Kiure Kuakua a me kekahi kaikamahine i lawa ole na makahiki kupono e mare ai, i ae ia ma-loko o ke kanawai, nolaila, ua ili iho maluna o makou ke kanalua, me ka ninau ana iho, "Pehea la i loaa ai i na mea i mareia ka palapala mare, ina ua hai pono ia aku ka nui o na makahiki o ke kaikamahine?"  Me he mea la, ua onou wale paha na makua i keia wa, a loli hou i keia wa.  Ina hoi aole pela, alaila, ua hoowalewale wale ia no ka paha kela kaikamahine i mare ai oia.  A ma keia ano, ke kau leo aku nei makou i na makua malama keiki, mai manao wale no kekahi mea e, aole hoi ma ka helehelena mawaho, a onou wale i ka oukou mau kamaleo me ka lawa ole o na makahiki, o lilo ka mare ana i mea lealea wale no. E hoopololei kakou i ka kakou mau hana, oia i ke holo nei ke aupuni imua.

 

            AUHEA KA PAPA OLA HAWAII? --- Oia ka ninau a kekahi ia makou.  No ko makou kuleana ole ma ia mea, nolaila, ke kuhikuhi nei makou iaia, "Ei ae no maanei ae."  Ke kono mai nei ka mea ninau, ua makemake oia e hoolaha koke ae ua Papa Ola Hawaii la, i ka papa inoa o na kahuna lapaau i loaa kola-kou palapala lapaau mai.  Ke lapaau wale nei kekahi, me he mau mea la, he mau popoki huna ino.  Ina pela ka Papa Ola Hawaii e huna ai i na inoa, a e hoike ole ae ao paha, alaila, ua maopopo, e ala mai no auanei na kanaka hoomanamana a pau, e lapaau.  O ka makemake o ka mea ninau a me makou pu no hui, o ka hoikeia ae e na inoa pakahi  o kela a me keia kahuna, me ka hoike pu ia mai no hoi o kahi e noho ai ke kahuna, i akaka ai, o mea a me mea ke kahuna ma mea, a ,a ka apana o mea, aole he kahuna.  loa pela, e maopopo auanei, oiai in a e ikeia kekahi kahuna e lapaau ana maloko o ka apana i hoikeia aohe he kahuna malaila, e hoopaa ko keia oia. a na ke kanawai ka ha-na.  Pela no hoi kekahi kahuna e lapaau ana me ka hoolaha ole ia o kona inoa maloko o ka papa inoa o na kahuna lapaau i ae ia, e hoopaakoke ia oia, a na ke kanawai no e hooponopono.

 

            NA PAAHAO I MAU LIMA HANA. ---- Oiai ke kamailio nui ia nei ka hoopae ana mai i mau Lima Hana mai na aina e mai, nolaila, ua makee au me ka manao ana, e pau no ka hana ia kakou iho no.  Eia ko'u manao maoli malaila, e ae ia na paahao e noho mai nei mai Hawaii a Kauai, i mau lima hana no na Mahiko, i hoolawaia ai ka makemake o ka poe e uwe mai nei i na lima hana ole.  Ina he elua haneri o ua poe la e noho mai nei ma Kawa, Lahaina, Hilo, Koloa a me Kaluaaha, alaila, e hoolawa koke ia no ke noi a keia poe.  O na tausani dala hoi i koe i hookaawaleia no ke kii ana i na lima hana ma waho aku o ka aina, e hoahu ae no ia no ko kakaou waihona, aole pono e hoolilo aku i ua kowna la ma ke kalepa hou ana aku i ke kino kanaka e like me kakou.  O ko kakou aloha ole no ia i ko kakou mau hoalauna, ka mea i kauohaia e ka buke nui hoowelili, e i ana, "E aloha aku oe i kou hoalauna, e like me kou aloha ia oe iho."  Ina ua ike kakou, ua naaupo kekahi hoalauna o kakou, alaila, o ka hana aloha aku ka kakou pono. aole o ke umi a puaa. Makaikai.
Honolulu, Oct 21, 1869.

 

Maui.

            Ua mahaloia ka Mahiko nui o Koha la, no ka maikai o na hana a na kumakahik malaila, a no ka oluolu hoi o ko laila Luna Nui.  O ka poe kanaka wale no.  O kekahi mea maikai hoi ma ia mahiko, o ka malama ana i mau halawai haipule no lakou.

 

            O ka nui o ka poe i make ma Wai-luku, ma ka pule e pau ana i ka la 16 iho nei o keia malama, he umikumamakahi.  O ke kumu o kela luku nui, oia o ka laha ana ae o keia mai i hele kaapuni aku ma Makawao, Huelo a hala loa aku ma na Pali Koolau.

 

HAULE I KA IPUHAO, A PAKELE KE OLA.---Ma ke kakahiaka o ka Poakahi aku nei i hala, la 4 o keia malama, haule iho la iloko o ka ipuhao o David Kailiai kona oni ana ae a  kau iluna, ua palahe ka wawae akau, a ma ka la 16. no o Sept. o ka malama i hala, ua haule mua no maia ipuhao hookahi no, he elemakule o Kahau , o kona wahi i eha mai waena aku a hiki i na wawae, a ua lohe mai nae makou ua ane ane ia e pilikia.  Nolaila hoi, ke poloai aku nei ka maea kakau, in a ka-naka e han ana ma keia wahi, e makaala o poino ke ola.  A me ka poe e hana ana ma kela wili ko keia wili ko, e makaala lakou, o like a ua nei me ka hui mahiko o Wailuku nei ka haule iloko o ka ipuhao hoomahanahana.

 

            HE KAMAAINA NO WAILUKU I MAKE. ---- Ma ka palapala i hiki i Honolulu nei, a ma na lono e ae mawaho mai, ua ikeia no, o kekahi o na kanaka kupa a kamaaina o ka Hekuawa o Wailuku, ka mea kaulana Kahauolopua, he kia ikaika no ka pono ma ia kulanakauhale, ua haalele mai i keia ole ana ma ka la 13 o keia malama, ma kona wahi maluna ae. Aole oia i loaa i ka mai, aole hoi i ike e ia kona ano nawaliwali, aka, i ka minute, a i ka imo ana a ka maka, ua kii mai la kona Haku iaia mai ka lani mai, a ua lawe aku la i kana kauwa palupalu, e komo pu maloko o Kona Aupuni Lani maluna, a e hosana pu me ka puali lani ma kela wahi hemolele. Ma ka ike a ka poe a pau i ike i kona noho ana ma kela wahi, ke hooia pu mai nei lakou, ua kuu kona luhi ma keia ao, a ua komo oia ma ke ao aohe luhi a mea hoi.

 

            KA MAI MA KEANAE. ------ He nui ke kauma-ha o ka naau i keia manawa, me he wai ho-lomoku la ka make ma Honomanu a me Ke-anae, pili no ka mai i ke kanaka, a wahie a keiki, aole ola, make no, ola no hoi kekahi, aka ua kau ka weliweli o na kanaka, no ka make i keia mai luku, he piva, o kela mai no i pa ai o Huelo i ka make.  I keia la hookahi no ua loaa mai ka laau a ka Papa Ola eia ma kou lima, aole nae he nui, he paakai naha, huale, aila, laau hooikaika kino oia wale no na laau i loaa mai iau a he 15 poe i make hou i keia mau la, a he nui no ka poe i mai, ke waiho nei me ka aneane make a e ola ana kahi poe, he mai lele keia, aole koe kekahi ke launa aku, nui kou papa ana, aole e launa ka poe mai ole me ka poe mai, ua pakele iki kahi poe, aole nae e pakele ana.           
KAMAKAHIKI.
Keanae, Okatoba 7, 1869.

 

            LUULOA O LAHAINA -------- Ua loheia mai, o kela kanaka Hawaii e ola nei ma ke kulanakauhale o Lahaina nona kela inoa maluna ae i maa.  a i ike mau ia he kanaka hana waiona malu ma ia kaona, ua  hoike hou ia kona mau maka i mua o ka Aha Lunakanawai Hoomalu o Lahaina, no kona hookuli i ka hana wai on a a me ke kuai ana aku i ka le-hulehu me kona palapala ae ole.  Ua kau ia mai nei maluna o ua kaoaka hookuli la na hoopai ana a ke kanawai i elua haneri dala.  Ua hookolokolo pinepine ia no oia i mua o na Aha kanawai o Lahaina a ua hoopai pinepine ia aka aole nae i ike ua kanaka la i  hoopai pinepineia a hoopau ae i kaoa hana hoohainu wai on a.  Ke lawelawe la no paha me ka hopohopoole. Nolaila, ke manao nei makou , aole a nei e hiki i ke kanawai ke hoopai ae iaia ma kekahi ano e ae, i hoopa-oia ai kana hana jppli;o, a  neoneo.  Ke hana maalea nei kela me kona mau dala; a o kona mau hoopai, ua aku wale ia no me ke kala.  Ina he makemake ke aupuni e hooki i kana hana, alaila, he pono e kauaia i hoopai e maluna ona.  Pela wale no e hana ai a hoopau loa iho ia i kana hana pono ole.

 

Hawaii.

            Aohe no i lohe hou ia mai nei ka ha-na a ka wahine o ka lua, a aole no hoi i hai ia mai ka helehelena o na elemakule Mauna o Hawaii.
            Ua hoohua mai na kumu alani o na Kona i ko lakou mau hua no keia kau, a maluna o ke kuna Kona Pakeke a me Oddfellow i laweia mai ai ma ke kulanakauhale alii.
            Ua lohe mai makou, ma ka malama paha o Augate a me Sepatemaba, ua hiki aku ka mai piva ulaula ma Waimea, a ua pau hoi i ka make kekahi mau wahi kauna kanaka o ua Aina Mauna la.
            Ua lohe wale mai makou, ma kekahi o na la i hala o keia malama, i poniia mai ai o G. Kanuha, kekahi o na haiolelo i hoonohoia aku ma ka Ekalesia o Waiohinu ma Kau.  Mahope iho o kona wa e poniia aku ai, alaila, e hoonohoia ana oia i Kahu no na hipa ma kela Ekalesia.
            Ua lohe mai nei makou, ua halawai mai nei ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana, ma kekahi mau la o keia malama.  A in a he oiaio, alaila, ke kekali nei makou a me ka lehulehu e ike i ka lakou mau ha-na.

 

No Ka laau Hoola mea kanu.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:---- Ke nonoi nei au, e nana mai ka poe mahi-ai i keia mau huaolelo i kau ia ae la malu-na, oia keia.  He laau hoola mea kanu.  Aole nae pili keia olelo i ka poe mahiai ole pili no keia olelo i ka poe mahiai, no ka mea kolo hou i hiki mai i Hawaii nei; i keia mau makahiki ekolu me ka hapa oia hoi ka Eleao, ka mea nana e hoopau nei ka mea kanu a kekanaka, oia ke kalo, uwala ipu-poha ka ipuhaole, ka ipu awaawa, a me na mea kanu e ae e hoopau ia ana e keia mea kolo hou i hiki mai ai ia nei.  O ua laau hoola mea kanu nei, oia no ka Aila honua, oia ka laau e pau ai ka Eleao i ka make.  A, ina e hoomaka mai ka Eleao i ka ai i ka lau o ke kalo, i holo aku ai ka hohono o ka Aila honua ma ke Poo o ka wai e iho mai ai i ka Loikalo, i holo aku ai ka hohono o ka Aila honua, ma o a maanei o ka Loi, i pau loa ai ka Eleao i ka make.  A ina he uwala a he ipu poha, a  me ka ipu haole ka ipu awawa, alaila, e ninini ma ke Kumu o keia mau mea kanu i ka Aila honua, i pau loa ia i ka ma-ke, aole nae pili keia i ka poe i lohe i keia laau hoola mea kanu, pili no keia i ka poe lohe ole e noho mai nei ma na Pae aina i kanu i na mea kanu, nolaila, ua pau wau ma-anei, ke hoi nei ko Nuuanu keiki ua ahiahi, ua kau ae la ke a ka o ka la i na pali.
Na S.H. KOIA
Honolulu, Okatoba 11, 1869.

 

            Ua loaa mai nei kekahi poe ohumu, e puhi i ke ahi i na alahaka a me na wahi hoahu lanahu o ka laina holo kaa ahi o ka Pakipika, me ka manao e puhi aku ma ka laina holookoa ma ka hikina aku o Sierra Nevada.
            Ua nui loa ka nele i ka wai ole ma Piladelapia, a ke pii nei ka pihoihoi a me ka hopohopo o na kamaaina no ka nele loa i keia mea hoomau puu. No keia mea, ua hookupu iho na kamaaina o ia kulanakauhale, he iwakalua kumamalima tausani dala; a ua kauohaia kekahi haole akamai, e hana aku oia i kekahi mea e hiki ai ka wai, ma ke kio wai o Fairmount, i hoolakoia ai keia poe makewai he nui. Nui loa aku la ka paha ka la hoi malaila, ke hele la hoi a maloo wai ole.

 

MARE.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

HANAU.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

MAKE.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

OLELO HOOLAHA.

            E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, @@ kapu aku nei i kuu aina hoolimalima e waiho la ma PAHAO, MOANALUA, OAHU, aole e hookuu wale i na Lio, Bipi, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa a me na ano manu a pau. Ina oukou e hookuli, @@@ no ka puu o na lae o oukou i ka pohaku, oia hoi, he $1.00 no ke poo hookahi. Ina @@@ i na mea kanu @@@ ka lae o oukou i na pohaku elima i $5.00. E lilo keia i Kanawai paa no na aina hoolimalima @@@, e hoomaka ia ana ke kapu mai ka la 21 mai o keia mahina a mau aku. Owau @@ o
@ KAUHI.
J.P. KAONA, Kakauolelo.
Pahao, Moanalua, Oct 21, 1869. 472-1t

 

OLELO HOOLAHA

KE PAPA aku nei au @@@ o Kohala Akau, mokupuni o Hawaii, nona @@@@ ka e pili ana i ke @@@ o ko ke Aupuni ma ke Komohana, ma ka @@@@. JOHN E. KANIANIA.
Halawa, Kohala Akau, Oct 12, 1869. 412 4t

 

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea a pau, mai hoiai mai oukou i ka'u wahine mare, oia o Mrs. PUNOHU, no Kapahi, Kauai, ua haalele mai oia ia'u, a ua hele aku me ke kane e. Ina oukou e hoaie mai iaia, aole loa au e hookaa i kona mau aie, a maluna iho no ona ka oukou poho. Aole hoi e hookipa kekahi iaia ma kona hale, o hoopiiia e a'u ma ke kanawa. AKI (pake).
Koloa, Kauai, Oct 7, 1868 411 4t

 

OLELO HOOLAHA.

            OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa aku nei au i na mea holoholona hipa, kao, e holo ana maluna o kuu apana aina, oia hoi o Ahaina, e pili ia me Kokio, Kohala H. Aole o'u makemake e hele hou kekahi o na holoholona i haiia ae la maluna, ua kapu loa mai keia la aku a hiki i ke @@@ ana o ke ao nei. Nolaila, ke hai mua aku nei au i ka @@ i na makamaka a pau, no ka mea, ua hoolaha no au mamua, a no kuu ike ana ua hookuli oukou no ia hoolaha ana, nolaila, ke @@@ nei au i ke akea. Ina e loaa ana ia'u i kuu hope paha oia o Nai, kekahi o keia mau holoholona i haiia ae la maluna, e uku no i hapaha o ke poo hookahi. A i loaa ole mai ka uku, e laweia no mak a pa aupuni. A. KAHANO.
Kan@@@, Kawaihae-uka, Sept 29, 1869. 410-3t*

 

OLELO HOOLAHA.

            E KUAI MAKEPONO loa aku ana au i na mea kuai a pau o kela ano keia ano ma kuu mau Halekuai ma na kihi o Alanui Nuuanu a me Marine No. 10, a ma Alanui Nuuanu a me Merchant (Kalepa) No. 70 ma ke kumukuai haahaa loa a me ka manuahi wale aku. Nolaila, ke kau leo ia aku nei oukou e ka poe a pau e makemake ana e hoolako no oukou iho i na ano kahiko kino a pau e naue mai a lawa ka makemake a koe kau ke kaa wahi dala no oukou mamua o ke komo ana aku i na Halekuai e ae, e puehu loa aku me ka lawa pono ole o ka makemake. Mai kali a kaheaia aku, e komo mai no. Aloha. S. MEGNIN.
Honolulu, Sept 19, 1869 299 4m

 

D.B. MAHOE,

LOIO!

            E KA POE E MAKEMAKE ANA i kekahi hana imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, e kipa mai no ma ku'u Keena hana, @@@ ka Hale e pili ana i ka Hale Hookolokolo @@ ma ke Keena o A M KAHALEWAI mamua. Ua @@@ no @@ e hoolohe, ina he ninau mua mai kekahi ia'u, i ike mua ia ka pono no kana hana. Aole no hoi @@@. E kokua @@@ nei au me ka @@@@. 401 6m

 

HALEKUAI HOU!

            E KUKULU ANA KA MEA NONA KA inoa malalo nei, i Halekuai ma KEOPUKA, KONA HEMA, HAWAII. E kuai makepono loa ana no hoi oia i kona mau waiwai o kela ano keia ano; a e kuai mai no hoi ia i na KOFE ma ke kumukuai @@@, ina ma ke dala a me ka @@ paha e uku ai.
HANELE KUPA

 

OLELO HOOLAHA!

            O KA mea nona ka inoa malalo nei, ua hoonohoia oia e ka Mea Hanohano F.S> LYMAN, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Ekolu o Hawaii, o ko Hawaii Pae Aina, i Luna Hooponopono no ka waiwai o John Laanui, o Punahawai, Hilo, i make aku nei me ke kauoha ole. Nolaila, ke kauohia aku nei ka poe a pau i aie ia J Laanui, e hookaa mai, a o ka poe ana i aie aku ai, e hoike koke mai lakou i na Bila kupono ia'u, mamua ae o ka la hope o Okatoba e hiki mai ana. Ina hoike ole mai a hala ia manawa, e hoole ia ia mau Bila. S. PUNINI, Lunahooponopono Waiwai o John Laanui.
Waawaa, Puna, Hawaii, Sept 24, 1869 462-4t*

 

HALE HUMUHUMU LOLE!!

KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA NONA KA INOA malalo iho, i ka lehulehu, ua makaukau uia e humuhumu a a okioki i na ano loloe kane a pau e like me ke an o Nu Hoa loa i khiki a e like hoi me ka makaekamek o ka mea nona ka lile ma kou Hale Humuhumu lile ma lani hoelle hononolulu. E malama mau ana ho hoi au i ua lole Apa a pau o kela a me keia ano Nu hou maikai loa..

KEONI TELA (J NO. AYLETT.)

 

C.N. SPENCER MA
NA KOMISINA KALEPA

            E LOAA MAI ANA NO IA MAUA NA MEA i hoounaia mai e na Mea Ulu o keia mau Mokupuni, e like me na Ili Bipi, Pa Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pulu, Ko-paa a me na hua ai e ae, e hooliloia no ke kumukuai miakai. E kuaiia na waiwai a hoounaia aku e like me ke kauoha. 344-1yr

 

S.B. DOLE
LOIO.
Keena ma ka honua @ Alanui Papu me Kalepa.

 

 

 

HALE PAI KII!

AIA KOU HALE PAI KII MA

MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA Ale S. SAVIOUR ma ke Alanai papu. He emi kkoa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)

310-1Y Mea Pai Kii.

 

KA HALE PAI KII
O
1858 J.W. KING 1869
(KINI PAI KII)
HONOLULU.

EIA NO MALUNA O KA HALE PAI "KUOKOA," e pili ana ma ka Hale Leta. E hele nui mai a loaa na Kii maikai e hoohalahala ole ai. 399-1y

 

REMOVAL.

            THE UNDERSIGNED RESPECTFULLY gives notice that he has removed to king street. Two doors down from Cstle and Cookes where he will continu in the buissnes of BUILDING ADN REPAIRING ALL KINDS OF WAGONS CARRIAGES, & C.

Orders solidest and attended to with promptness charges moderate.

M. BENFIELD

 

 

KE KAUNU
A NA KANAKA!
KA MAKEPONO O NA MAKEPONO
LAUNA OLE!
I NA KEIKI LALAWAI A ME NA KAIKAMAHINE PAPALINA NOHENOHENO O KA UA KUKALA HALE O HONOLULU NEI,  AME NA MOKUPUNI A PAU O NO HAWAII NEI PAE AINA.

            KE KAHEA AKU NEI AU IA OUKOU A pau, e heel mai oukou ma kou hale kuai lole, ma ke kihi o ALANUI NUUANU a me MARINE ma Honolulu nei, a na kou eva no o KENAHU e kuu aku ia oukou me ka makepono loa i na lole nuhou o kela ano keia ano. E kono no maloko a e nana a e war i na mea a ko oukou puuwai e liaai a nana ino e hooluana ia oukou i na olelo palupalu no ka maka ia ia. C. BRE@@@ KALE.

 

M. BENFIELD (BENEFILA),
MEA HANA KAA A AMARA HOI.

            UA MAKAUKAU AU E HANA I NA Kaa nahaha, e kapili hoi i na Kaa hou, kapili kamaa lio a me na hana Amara a pau, no ka uku haahaa a emi kupono hoi. Hale Hana, Helu 76, ma Alanui Alii, Honolulu. Aoao mauka o Polelewa. Ekolu puka mai kahi aku o Kakela me Kuke. 386-5ms

 

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uaho no Kaleponi mai,
KOPA keokeo – KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE – PAAKAI,
AI no na Lio a me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI -
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna.
Me ka mahalo,
I. BATALETA.
370-3ms

NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNA,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKO,
LAAU HAMO - PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Honolulu 327 ts

 

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule,                                   $4 00

" Ohana, ano nui, me na kii,                                        2 50

a me na Moohana,                                                       5 00

" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula,            1 00

" Ohana, me na Moohana wale no,                             62 1/2

" Okoa,                                                                        50

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838,                    25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,                 12 1/2

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)                        25

Haiao,                                                                          25

Hele Malihini Ana,                                                      25

Wehewehehala,                                                           25

Lira Hawaii,                                                                25

No ko ke Akua Ano,                                                   25

Lira Kamalii,                                                               25

Kumumua Hou,                                                          12 1/2

Moolelo Ekalesia,                                                        50

Hoike Palapala Hemolele,                                           25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,                      25

Ninauhoike,                                                                 12 1/2

Ui Kamalii no na Kula Sabati                                     12 1/2

Kumu Leomele                                                           12 1/2

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2,                             12 1/2

Haawina Kamalii, Buke elua i huiia,                           25

Eia na buke i haawi wale ia.

Haawina Baibala.

Ui.

No ka Aoao Pope.

Hoike Pope.

Palapala Liilii Helu 4

Helu 4-Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6-E hele i o Kristo la.

Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha

Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua,

Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.

 

Ka Davida Malo Kumumanao,

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.