Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 44, 30 October 1869 — HE KAAO NO KAUILANI. [ARTICLE]

HE KAAO NO KAUILANI.

h'e kupueu n ka uka v:aokelc o Kawaikini i ll'uiluo, Kauai. ame ka~ na )mc numio aku.

: 11 Oi»ri KAI A K KLA KAPOIIU. iiklU [M.unuli i) k»' k<>r.f> ana Jn;tia ka l»?hal*:hu♦?'e»> , iHika i Kuho a iu<i..i«.'!<» H.iwaii a lui*.*!».' ina k-> kd* K"U nu{* }v;v. a n<> ka hoi, ro ka !"V,u!*;bu k.i nupe}», t»oiai!a. i;a ac akn umkou *• h<x>pukaia k** Kf*a«.» Uaw;ui ina!;tl(; ih<.> xm. Aka.ke noin"i ; inak iu, •> na rii;utlca a tnc na uielo h<»-.mn-nauiana o ka wa kahiku, a'/ie no ia juva na : kakou « manaoio ;iku ai; he hoike ana ia » k«-* ; ano hup> loa o k*» kak«<u lahui i k»tla wa. O tm | a uii' n.i uiolo - e ka[>a>.' h'a aku ka i oaku Kaao ia nie-a mai kona kakau ana nsai.] ; He n»ca ole loa ia i ka huoiani a loko, ua | lilo ka liale ia auina la »nē he huila l i o ke ; kaa ka niniu ilako o ka lewa ; p.na no nae ; keia a paa !oa aoie i hookuu iki, e lele ae ana | ua moa nei iloko o ka lewa hoomakua, e hooj inakua iho ana no hoi keia i ka paa ; oki ka ; j hana» hookahi ko Inua nei lele pu aua, o ka; i hale o laua nei, a aneane e koino aku i ke ao ; | lipoiipo; hoomau no nae keia i ka puliki ana , ja paa, aohe no hoi a na iki mai o ka inainai | o ua moa nei, e hao ae ana o Koawi Koawa ! mamuii o kona ano mana, aoie i komo loa |aku laua i ke ao iipolipo, ume hou ia mai la- : ua ilalo. A no keiia »nea, puka mai ia o Ka-; : palama mai kona hale mai ; a oli aku ia ia ! j {>enei : i Ke hookakaa nei ka lani, i Ke hoiioli nei ka mauna, ! | hoi ka lili iloko o Welehu, i j O lknkiua ka inalama, j E hoi ka iili iioko o na Mahana, ; j I ka pae kapu o Aauaioa, — ; j lioko hoi o lao, : Eiua hoi oiua i heie mai ai,— ' | Mailoko mai o Knuhno, i 0 Keahua-n, O l'uuiki ke puhi kanaka, E hoopau ka liii ka inaina, i j E aioha i ko ka hope e, [hia, ; ) O olua mai ia, mai ka wai mai o \Vaioio-J i Maiioko mai o Wainoi me Waino-a, | E hoi ka lii» i ka iaau i ka pohaku, | E aloha i ko kama hoalii, ; ! 1 ko ka hope hos-a. j A iohe nku la o ua o Lepeamoa i keia ieo, |o kona kupunawahine e ualo aku ana e hoo- ] pau ka huhu a pela aku, hoi mai la kona ! manao a kona puuwai lana malie, na iho la 1 | hoi kona manao uluku, a hoi mai la na mea • i i lele lauowiliwili ai i ka iewa a kolakou; [ wahi mau, aia pu no hoi me ua keiki la ia! | wa, a loii koke ae la ua moa nei a ke kino; j kanaka e like me ia mamua, a ninau aku ia | | ia ina ke ano akua, penei. Pilipilikana, awa-. awaina, owai ke kupma nui o oe i hiki mai ai j I ia nei 'i Oieio aku ia o Kauilani imua ona, i i o oe no ka mea nana i waele mua mai ke I aia, a owau no ka hope, o Keahua ka makua--1 kane, a o Kauhao ka makuwniiine, a ninau . mai la ia, owai hoi kou inoa ? O Kauilani. la wa hookulukuiu iho ia iaua i na upe me ; na waimaka, e hioio ana ma na papahna i , hele a nohea i ka ihu anu o laua, ma ka nui • o ka leo e aioha ana, no ka nui o ke aloha, i , ua piii paha keia mau wahi iaiaui mele o Ka- ? mamoiu, ke ole nae au e kuhihewa penei. ! " Hnina e ka waimaka hnnini iwaho, 1 ikeia aku no i ka uwe aua iho, i l*ela wale no ka hoa kamalii." j A pau ae la ka laua nei uwe ana, olelo aku ia o Lepeamoa ia Kauiiaui, heie mai la f oe he kino maoli, a he kino akua hoi ko'u,! ; ua īke ae nei paha oe i o'u mau kino la ?. ; hewa no hoi ua kino akua o kou mua, ikeia ke kee a me ka ino o kanaka, e oe, a pau ke kamailio ana a ua kaikamahine ia, hooiuana iho ia iaua a iiuhu, n>a ia hope iho kau mai ; ia ke ano o ke ahiahi inaluna iho o iakou, a e pono paha e lawe mai kakou i keia mau 'wahi laiani meie penei. " No ke ano ahiahi ke aloha ia, J ka haiialia ana mai, " A kena aku ia o Lepeamoa ia Kauiiani kona kunane, e hoi ine Honouiiuii ko laua kupunakawe e paina :ai, ae mai keia, a hoi aku ia a mua kahi i hoomakaukaum no na kane waie no, a ai iho la laua e hoonuu ana ī ka īa a kona hanaui mua i heie ai, a peia no ka ai ana a maonn ae U laua (piha ka iua 0 ka inaiuu.) Aka„ aia uo o Lepeamoa ke noho nei ine Kapalama i ko laua hale paina, e ai ana, e hoopiha ana i na keena hookipa i na mea ai, (a pulu iho !a k« peku) a maoni ae ia ka i°p». ; [ Aka. he mea haohao paha ia oukou e ka ■ poe e heiuheiu ana i kela heiu mua iho nei, s no ka »ke ole o Lepe&mo* i kona kaikunone, wahi a oukou e oleio iho ai, ke hai aku nei' au la oukou. ua ike no ia, a o keia ano ana 1 hana ai, he hoao i ikwa ai ka ikaika o ua keiki la, no ka mea, ua ike no ui i ke kaua ana o Kauilaui me ke akuapehu mauiuli o kona ano mana, a aiake ai ke akoapehu iaia, a uoiaiia i hoao ai o Lepeamoa i kooa ikaika \ ma ke koa i ke knoa» aka i keia hoao aoa a laua, ua ikaika no o kmnnne, oin i hou;kuu iki a na waie kona iili, a peh aku.] ; A p;iu ka at aaa a Kaiuilani, hoi inai !a la ;

a mho :.oko o ja hth o ke ka;kuaūnc rr>imv.: o kc k»ik r J4f:!ae a knk'-nan?. a hi a «j? m sr.ahuiu eha o ko Ī3Mi roh-o> jwi ana. (o:* hei h» karah« !i.' uiu maī !-i ki ina:kai iloko o Kiu;Unj e he.e e raa- : ks a:na o Kakaibei*rs. 3ka oi» i kona manao īmui o e hele i ka r(i4k3 2k3t. A"f oa>i o >Ā!.'3 ij ilani i : Lepiant<w. koma le ani i kana AuaAai i nui cj, *. jrus niii <ma i ka h>i/? . ; 4 a4 x& -3 A~xl • -iAitca rvui. ko Kahnhein lrJtt tma V keiki ui ua £Mi mai, a me hmn hoomo* ano i ke kai- * amahine ana la PiHhtiawsikme< s meia oe ana aku o Kemūani. Noho pu iho la iakoa nei a aui ae na aoahuiu eba, noooi aka !a aa'keiki !a i koaa kaikoahine. E! Auhea oe e kuu kaikuahi-l ne ? e ae mai oe ia'u e heie au j ka makaikai raa kesa wahi aku nei ia, ae a»ii ia no hoi ke!a. i ka U hea oe e he!e ai ? Pane ; rasi o Kauilani, i ke kolu o ka ia e heie ai 3u, noho iho !a hkou nei a hiki mai ua !a la makaukau ua keiki nei i kana huikai i manao nui ai. Aka mamua o kona hele ana hoomsemae mua oia i konn kino, heie oia e auau i ka wai o laua e aunu mau ai, o ka inoa o keia wai o Waianuhen.a pau ka auau an;i, hoi mai }a ia a hiki i ka hak\ hoopuka m:u Ia o Lepeamoa i kana liuioieio p- nei. " O kou inalo no anei mai Kauai mai o kou maio no i;i e he'e aku ei ma k»:ia \\\tin aku ia a p<ia hoi kou kihei ? he mak.i kan ika aku keia wahi ia o tnua uku nei la e Wdiho mai nei." I mai !a ua keiki !n, nuhea !.i hoi auanei ka lako e puiio ai, a«.»!e «ria o k<»'u w*hi p:M, ;ua ko'u wahi la he pjia iewa i ke k;»i, n mailailn au i au mai nei, a hm nloha j pu k;iua, i keia amn hiwahiwa lua o!e a !»e aloha i nohoni? A pane mai (;t o moa imua oon, o hele a inun o ko kupunawa- 1 hn»e i\ Kenulewa, a ia ia ka waihona waiwai kahi i malama ai. 0 ke ku ae la no ia o ua Ueiki h, hele ana ! imua o ua kupunuwnhine nei, n heie nku la i ia a imua o Knpalama, ninau rnai la o Kapalama. Henha ka kuu haku o ka hiki nna mai ia nei ? I hele mai neiau mamuli o ke kena ana mai nei a kuu hnnau mua, e heie moi nu i malo no'u i kihei no'u aia ka ia Keaolewa, eia !a ia i hea kahi i noho ai ? Pane mai la o Kapalama imua ona, e kali kaua malin o hoounn mai ko kupunawahine i malo a me ke kihei, nole i liuliu mahope iho, hoea ana o Kiilawe mailuna mai me na lako aahu i hoopuluia i na wai hooluu uno-e, i hoounuia mai e kona haku e lawe mai i keia mau waiwai, A ia wa nana iho la ua keiki ia, he mea e ka nani lua ole o keia mau mea imua ona, a ona iho la oia a haulehia iho !a ilalo, me he mea make la, a lele iho la o Knpaiama iomi, o keia lomi keia iomi, aia ka pono o ka pohala ae, a mahope iho pohala ne la ia ua ohewahewa na maka ; a mnhn loa ae la, ninau iho !n o Kapalama. Heaha iho nei hoi kein ou i haule paliu iho nei ? Pane ae ke!a, kai no hoi i ka ike ana a'u i keia waiwai ia, no ka nnni, a me ke ano e o na wai hooluu like oie o kela ano keia ano i kapalapalaia maluna iho o keia mau mea pilikino. Ia wu oleio mnila o Kapalamn, huiiia hoi paha a knu mea e makemuke ai lawe ae, o ka huli iho la no ia o ua keiki nei, aole nae hiki iaia ke hoomaopopo i kana mea i manao nui ai, no ka mea, ua huikau na mea nani imua o kona maka, nolaila ua hoohewahewa ka ike a kona mau maka kahi nana ka nana ; nolnila, e pono paha ia kakon ke hoopili oe ma keia wahio ko kakou ne» kaao i keia mau wahi lalaui meie penei. " llee nkn oe niniu ka ineohia, Hiiwn kou maka i kn nui o kn lehua, Ahu ka wale ilalo e waiho nei, cVc." A r«o ke kupono ole i kona mnnao ke Inwe i kekahi oia niau waiwai ; nolaila, e i nku ana keia i kona kupunawnhine ia Kapalama penei : " Auhea hi hoi ka mea kupono i kou manao o ki'ia mau mea aahu e waiho mai nei imun o kauu la ? no ka mea, un nana iho nei au a lu heu'a kuu mnka, nolai'a, ke hoihoi aku nei au a nau e koho mni a lawe «e a haawi mai in'u, oia ka'u e hume ai a eaahu ai a heie aku au i ka'u huakai makaikai. A no keia olelo a Kauiiani i hoopuka aku ai imua o kona kupunawahine, he mea haohao loa ia ia Kapaluma i kona noonoo ar»a iho, noiaiia, noho iho !a ia a upuupu !oa, no ka mea, e na!u ana ia iloko ona a |iane mai ia ia i kn huaoielo penei. ; ' Ae he nnni ia, ua hoihoi mai !a oe na'u e koho aku i na mea e pono ai o kou hele ana i kuu huakai, mai hemahema io no oe, ina nau e iawe ka mea au i makemake ai, peneia ua hopu hewa oe i kekahi o keia mau mea e waiho mai nei imua o kaua. no ka mea, o keia mau maio, a me keia mau kihei, ua aahu waie ia no e ou inau kupuna i haia aku nei i ke ala mau o ka honua, a o keia mau maio a me keia mau kihei waie no koe, aole iakou i ike, ao!e no hoi i aahu ; nolaila, e lawe oe i keu nnlo a nie keta kihei, a e anhu a e hume a heie «ku i knhi au i makemake ai ; a o »a inoa o keia roaio na e hume u o Piiiweioikauakoko, a me keia kihei o Kauanoelulehua. A loaa mai ia keia mau mea iaia, kahiko iho ia ua keiki ia i konn kino, hume no hoi i ka m«tlo n ku ka puaii. ku no hoi ka iikī o knhi kanaka, i ka Kapalama ike aka, me he mea !:i he kupa a he kamaaina no ka uka o Muuanu, ka heie a " Ku ka liki o iN'uuanu i ka makaoi MaialanU lua no ka hoi i ka ua a ka Waahi'a, ua niea he ui oia nei, i ka hapaina ae paha hoi kekahi e ka maio oia nei, heie walo no a manume ka oiwt oia nei. nana aku no hoi oki kaiihana ka paii o Waialoha," ke aiwaiwa loa aku ia o ke kanawaiukumamakahi o ua mea he nani i ka anhu ana iho paha i kahi kihei ona ia Kananoeiuiehua, ke ku aku ia keia īmua o ke kupunawahiue hoohaha iua m hoi, mm aku oo hoi

ee ene he k:i miii r>ī;i U. a iho U hoi kofcu!*fi:s u wi, i hiawi maī wī ke aioh\ i kona ma\i kopana. a ir.e ke k*:*uih?oe. a kah« aka la kei* he'e tna U hik\ * hīki ani ke:i i Hoaoluio. a hah m»i 14 wahi hele aku \x ke:a o ke KaU o Kahua. a hoea ara i P.iwia ea keiki U. iho aka U keiki U mia'i, a hikī i Waikiki-kai. kahi a Kaka;bewi nui ke al;; Oahu e aoho toa. o kahi no ia o na'ili oia atna e nohoai i ka wa kahiko pela ms keia kaao i oleioia.) A hski aku la oa keiki nei i kauhaie kana-' ka. ī kona h?ki nni aku i kekahi o ia mau j kauhale. aia hoi komo aku ia ia i ka haiau nioa, hoohakaka a Kakuihewa roe ke #iii o ; Maui, o:ai o ka laua hana mau no ia o ka i hoohakaka rooa, a na ke aiiī waie no o Alaui j ke eo. Aka, i ka wa i lohe mai ai o Kakuihewa, 0 ke a!u o Kauai o Kauiiani kona inoa, ua lanakila oia maiua* o ke akuapehu o Moa- i kea, a ua roake oia i ke keiki aiii o Kawai-, kini, nohiila, upu mua oia penei, e hoao au \ kuu kaikamahine a noa ia Knuīiam kona iii a peia iho ia kana oleioiuamua i ka wa aolei 1 hiki aku ua keiki nei i Oahu ; aka, ilokoo keia knu piiikia o ia Mauiaui ke nhi o Maui, iana rr.ai ia kon» manao e hoouna i kekahi kanaka e kii īa Kauilani i Kauai, aka ta lakou e u ana i na piiikia e nneune mui ana e il: īho maiuna o Kakuihewa a me kona ohann lioiookoa, hoea ana ua k«iiki !a i kahi i oieio ia aenpi mamua ; a komo ana keia iioko o ka hale mna a Kakuihewa, toe he knmaaina !a. a ninau aku ia ua , keiki !a penei. He moa a!ia kei.i a nui waio e noho mai noi i i'ane mai la na kahu moa, he moa hōoI hakaka n.i Kakuihewa me Mauinui ke alii o Maui, o ko mukou mau la oia no kein ia, a • hiki mai ka hiku.o ka !a he la make ia no I makou ke eo hou ia Mnuinni ; no ka mea, o' , ka hana muu no ia a ko makou nlii he hoo-' ; hakaka moa ; a o ka hana mau no ia he eo i kein noao, a no ia eo ua hni mni ke nln o Maui i kona manao, ina e eo hou ia in he j make ka hope, a ua hai mai oia i ka la e ka- ; ua moa hou ai, a oia ka hiku o ka la, nolai-; la, u<\ manao ne ke nlii o makou e hoouna i , elele e kii i ke alii o Kauai ; oia hoi o KnuiI iani, no ka mea, ua upu o Kakuihewa i ke j kaikamaaine ana a noa ka ili in Kauilani ke j alii o Kuuai, eia uae ua kokoke ioa na ia o j | ka pilikia i o makou nei ; nolaila,aole keaiii; ; i hoouna ī ke kanaka e holo i Kauai, a hiki \ j wale mai nei oe i keia la. Ia wa oleio aku I la ua keiki la, oi nna ka moa e nnna aku au,' | e lawe mai olua i eiwa mon, a Inwe ia mai ; I In ua mau moa la a ku ana imun o ke alo o , ua keiki nei, a kena hou aku keia e lawe l mai i wni, a inweia mai la ia mea a inun o i ; kona alo, a hoailona iho la ia me ka pi ana i! J ku wai malunn o ka mnkn o un poe moa nei, : ! n i imo iho In nn mnka o koln moa keia moa, ! nlailn, i nku la ua keiki nei i nn mea ma!a- --| ma moa, aole no oukou e ola ana ina o ka 1 ! moa keia, e pau io ana no oukou i ka make,' | in wn hoopuka mai la ua tnau knnnka !a i ko ! i iaua mnnao. Ae, hooknhi no men minami- | na a makou e noho nei. o ko kaiknmnhine a i ke alii, oia hoi o ihnhilnuakea, keia kaika- | mahine a maua f o!elo aku nei ia oe ua upu I ia n noa me Kauilani. | A pau kn haiiona ana aua keiki nei, holo ;aku !n kekahi o keia mnu knnnka a imun o |ke alii, akena aku !a in me kena olelo nkn,' ; E ! he kanakn hoi paha, ike i ke kanaka ui | a i keln e noho la, nana nku no hoi oe me he |un koko In kona ili, a he keu mnoli keln n i ke keiki ui a ko'u mnkn i ike nku nei ; honi- ! lonn mai nei i ko knpu moa, n hooiloiīo mai I nei me kn i mni nei, nohe kakou e oln nna i !na o ka mon ke!a pau ka kakou i ka make, ! wahi mni nei nmi, a upu wn!e ne no ko ma!ua wuhi manao huwnena penei. K nho e hoopnu oe i ko olelo hoohiki i upu ni oe i ko kaikamahine a noa ka i!i ia Knuilani ;c poi no ei ae ke knne n ke ulii, a ka mea no hoi a ka makn i ike akunei. Ae mniln o Kakuihewn i keia mnnao o knna knuwa, a kokua mni la na knikunnne o lhiihUauaken mnmuli o keia inanao hookahi, me ko laun olelo niai ae o ko maun knikoeke nku la ia ; o ka inoa o keiu mau kanaka o Pohukainu me Haliimaile. {Aole i pau.)