Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 45, 6 November 1869 — Page 2

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Kahakupono Kahoalii
This work is dedicated to:  To all the upcoming generations of Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            English Column.

           ———————

The act to mitigate the evil of Inde-

            pendent Schools, as applied upon

            the Island of Kauai.

                            ———

            We @ @ @ is @ @  surprised at

a mystery outrage upon common sense or

@ @ @ under the @

@ @ to check the @ flourishing

@ of our independent @.

            Again we have to note one of the forms of

abuse @ from the law to mitigate the

independent schools which have shown them-

selves such an intolerable nuisance in the

view of the @ @ a Board of Education.

            During the last week of September, two

parents of Anahola, Kauai, received chastise-

ment in the shape of a @ from the District

Judge of that part of the island, for the @

@ @ of @ to have their @

@  in an independent school.  without

a permit from the Government common school

teacher of Koolau, Kauai, where their child-

ren had previously attended.

            We are at a @ to know where the Judge

@ the law @ a fine for @

who @ aspire without permit and by the

@ @ of their own @. to

@ a more @ education for their

@ than @ @ by the Government

@ @.

            He may @ @ @ the @

@ the subject that have emanated from

the Government press that it would be safe

to @ the parents.  He @ can find no

@ @ in the law.

We had under the professedly zealous

@ of education, our present Administra-

tion.  @ a @ sate of mind in our

Judge. a @ @ the middle of the nine-

@ @, the parents for the offense of

@ their children from the govern-

ment @ and @ them where they

may pay for a better education.

            We move for the early repeal of a law

which @ @ by its own terms is

@ only to government school teach-

er @ @ @, be made the

enemy of oppression.  And we shall work

for the removal from office of an Administra-

tion under whose anti-educational regime

@ acts of oppression can with impunity

be prepared.

            ———————————

                 FOREIGN NEWS.

                       ————

            By the arrival of the U. S. S. Makican

from San Fransisco in 18 days, we are in

@ of news:

            The earnings of the Union Pacific Rail-

road since its opening in May amount to over

$3,000,000.

            Horace Greeley accepts the Republican

@ for Comptroller of the state of

New York.

            A tidal wave, sixteen feet high, is reported

at Newcastle, on the coast on Maine.

            Admiral Farragat is lying dangerously ill

in Chicago of congestive chills.

            PHILADELPHIA, Oct. 9.  Secretary Boutwell

delivered an address to a large audience

to night, in favor of the Republican State

Ticket, most of which was devoted to the

@ question.  He stated that the policy

of the administration is to pay the public

debt, principal and interest, in coin or its

equivalent.  He claimed that if none of the

public debt had been paid since 1865, it

would now amount to $3,200,000.000, in

addition to the $356,000,000 of notes in cir-

culation.  If we pay $100,00,000 yearly,

which we can do under the present system

of taxation, the public debt will be ex-

tinquished in twenty-two years.  Secre-

toy Bootwell considers it certain that, un-

less of the world, or some calamity, we

can completely @ the debt at a rate of

interest not exceeding four and a half per

rent, and thus save from eighteen to twenty-

five millions yearly.  Fifty-six millions have

been paid since March 1st.  The Secretary

stated the reasons which controlled the Ad-

ministration in the application of the surplus

@.  He concluded with and appeal to the

@ men to see the means of education

@ to their children, to inoculate justice,

and to rule the land under the principles of

@ and intelligence.

            Ex-President Pierce died at Concord, New

Hampshire, on the 8th of Oct.  His death

was caused by chrome inflammation of the

stomach.

            President Grant has issued a proclamanen

for thanksgiving on the 18th of November.

            A tremendous gate has devastated the

coast of New Brunswick, destroying the cable

telegraph wires.  A tidal wave rose to a

great height in the Bay  of Fundy, tearing

away and destroying an immense amount of

property.  @, bridges, ships, houses,

@, and cattle were swept away.  The loss

in the small parish of Jacksonville alone is

over a million dollars.

            Severe shocks of earthquake were @ in

@, @ and @, in the latter part

of August.  The inhabitants fled and are

living in tents.  Business is seriously inter-

cepted.

            Mexican advices to September 23d, state

that a revolution has broken out in @.

An amnesty @ has been introduced in the

Mexican Congress.  Great preparations are

@ for the reception of Seward.

            @ in the bank of France has decreased

35,000,000 @ @ the last week of

September.

            The revolution in Spain is spreading over

the whole country.  It is thought at Madrid

that the authorities are concealing the true

state of affairs.

            The @ Budget for @ shows a

defiant of 5,400,00 @.

            The Cubans have lately gained some suc-

ceases over the Spanish troops in the island.

            An extraordinary tide was noticed on the

English coast on Friday, October 8th.

            LONDON, Oct. S.  The French and English

Societies for the @ of slavery have

sent an address to @ @ on the

subject, asking him to use his efforts to abo-

lish slavery in Cuba.

 

 

 

NU HOU KUWAHO.

            ———

Ma @

@

@

@

            No Amerika.

He nui loa ka pono ma ke @

le o Eastport.  Marie @

@.

            Ua pa iho kekahi @ ino @ na ka-

@ o Nu Berunewika, a ua hoopaina iho

i na waea olelo.  Ma ke @ o Funede.

@ @ mai ke kai @ a kiekie, a i ka hoi

ana aku e mimiki, ua hao @ @ i na wai-

wai he nui.  Na uapo, na @, na moku,

na hale, na hale papaa a me na @, ua hao

pu aku ua kai @, @ ka noonoo ole iho

i ke poho o na kanaka.  O ke poho no kela

hoopoinoia ana mai, in a kahi @ o lakeko-

@ wale no, na @ aku @ o akahi

miliona @.  Akahi no a @ ke

kapakai o ka moana @  e keia kai

@.  Malia paka, e @ hou mai ana kakou

no na kai @ ma na kapakai o Europa.

            Ua haalele  iho ka mokuahi Europa i ke

kulanakauhale o Nu @, a ua holo aku i

@, me ka hoopihaia i na mea kaua.

            Ua hooiaha ae ha Peresidena o Amerika

@, maka Poaha @ o Novemaba,

@ ka la IS, e hoomanaoia in a na wahi a

pau a na Amerika e noho ai, e kulaia kela

la, i la e hoalohaloha ai i ke Akua.

            Ua hiki ae in a ke @ o Wasi-

netona, ka Elele Kuhina o ka poe Cuba me

kekahi Luna iho o Cuba mai Nu Ioka inai.

Hoko o kela la, ua kainailio iho lakou me ke

Kuhina Nui a me ke Kuhina Waiwai o ke

Aupuni e pili ana i na mea o ka moku

Hornet o ka poe Cuba.  Ua hilinai loa ka

Elele Kuhina o Cuba, e hookania ana ka

moku, aohe nae i maopopo @, ma ke ku-

@ hea la.  E @ ana keia @ o ka

moku powa Hornet o Cuba, imua o na Aha

Hookolokolo e hoopouoponoia ai.

            Ma ka la 8 o Okatoba, ua make @ ke

@ o @, ma Nu Hamsire,

ka Peresidena Pierce.  He Peresidena keia

no Amerika Huipuia no kekahi manawa i

hala, a no ka pau o kona manawa, na noho

oia mawaho.

            Ua hiki ae na lono mai Mekiko mai, ma-

lalo, o ka la 23 o Sepatemaba, na ulu ae he

haunaele ma kekahi wahi o ke aupuni Meki-

ko, oia o Potosi.

            Ua hookoinoia mai iloko o ka Ahaolelo o

Mekiko, he bila kanawai e huikala aku ana.

            He nui na hoomakaukau ana ma Mekiko

no ka hookipa maikaiana ia W. H. Suwada,

ke Kuhina hele makaikai.

            Ua hoohakui iho na olai ikaika in a Lima,

Iquique a me Calio ma na la hope o Augate

i hala.  Ca auhee aku na kanaka mai ia mau

wahi uku, no ka makau, a ua nho lakou

maloko o na malu o na hale lole.  Ua kapae

loa ia na hana o ia mau wahi.

            Ma ka la 8 o Okatoba nei, i hui ai ma ke

kulanakauhale o Pitabuta, mokuaina o Peni-

selavenia, na lala o ka Ahahui Misionari

Amerika o Ko na aina e.  O ka lohe mai koe

o kakou i ka lakou hana.

            Ua wehe ae ka Luna Leta nui o Amerika

Huipuia i ke kukakuka ana no ka hoemiana

i ka uku poo leta no na leta mai Amerika

aku, a i Enelani.

            Ua hoolaha ae ka Peresidena o Amerika

Huipuia i kekahi kauoha, e kouo ana i na

luna aupuni a pau o Amerika Huipuia, e haa-

wi aku lakou i ko lakou aloha jope loa i ka

Peresidena Pierce i make mai nei in a Nu

Hamesire in a ke kau ana i ka hoailona o ke

kanikau ma na lima hema, a ma na hale oi-

hana ma ka la o kona hoolewaia ana, oia ka

la 11 o Okatoba.

            Ke waiho nawaliwali nei o Adimarala

Faragu o ke aupuni o Amerika Huipuia ma

ke kulanakauhale o Kikako i ka mai anu.

            O ka nui o na loaa o ke Ala Hao o ka Pa-

kipika, e moe nei maluna o kela aupuni pa-

lahalaha o Amerika Huipuia mai ka Hikina

a ke Komohana, ua oi aku mamua o akolu

miliona dala, mai ka la mai o kona weheia

ana e kalepa i ka malama o Mei i hala.

            Ua kohoia o Horace Greely, kekahi o na

haole lunahooponopono nupepa kaulana o Nu

loka, i Luna Nana Buke Waiwai no Nu lo-

ka.  He oihana keia aole i ikeia ma Hawaii

nei, aka he mea pono e kohoia kekahi mau

luna aupuni o ia ano ma keia hope aku, i

nana pono ia ai ko kakou mau buke waiwai

a me na loaa.

                        No Europa.

            Ua hiki ae ka lono ma Ladana ma ka la

6 o Okatoba, e hoike ana i ka lono o ka hau-

oli, e olelo ana, ua loaa ae ia Mr. Keith ke-

kahi palapala mai a Kauka Livingston mai,

ka haole puni makaikai ia @ Waena.

O ka manawa i kakauia ai ua palapala ia,

ma ka malama o Feberuari i hala.  Aia ua

kauka la, ma ka loko wai o Arquiqua me ke

ola maikai, aka, ua kokoke nae e pau kahi

ai.  He nu hou keia, o ka hiki pinepine ana

mai o na lono, eia no oia ke olu nui.  Ua

manaoia mamua loa aku nei, ua make oia,

aka, ma ka hoike ana mai a kekahi mau lo-

ao, eia no oia ke ola nei.

            Ua hoihoi aku na niana nui a pau o Eu-

ropa i ko lakou koma ana mai iloko o ka hi-

hia mawaena o ke Suletana o Tureke a me

ka Moi o Aigupita no ka hihia mawaena o

laua e waihe nei.  Ua waiho mai lakou, na

laua no e hooponopono no laua iho, a hooho-

lo e like me ka mea pono ia lana e ae @ ai.

Nolaila, e ike iho ka poe heluhelu, ua hoo-

kouia laua o laua iho no ke hana a hoopono-

pono.

            Ma ka la 6 o Okatoba, ua webe ae ka Moi

Uilama o Perosia i kona Ahaolelo Alii ma

Balina.  Oia maoli no kai @ @ i kona

Ahoolele, me ka haiolelo alii @ @

Ua hai mai ola, he pono he @ @

 

 

 

KE KUOKOA, HONOLULU, NOVEMABA 6, 1860.

——————————————————————

@

@

@

@

@

wa e hiki mai ana.

            O ka nui o na @ maloko o ka Banako

o ke aupuni o @ ua @ iho i ke ka-

nakolu kumamawaiu miliona hapana @

i ka @ i hala, e pau ana i ka la 4 o

Okatoba.

            Ke mau nei no ka pii ana o ke koko hoo-

haunaele maluna o keia aupuni o Sepania.

Ke ala mai nei na haunaele ma oia @,

me he mea @ aole paha e maluhia koke ana,

no kekahi manawa.  O ka manau o kekahi

poe o ka lilo i aupuni Moi, a o ko kekahi hoi

ka hoolilo ae i aupuni @.  Pehea la

auanei e hiki ai ia Sepania ke hoomau i ko-

na maluhia.

            Ua hoouna aku kekahi mau Ahahui Beri-

Tanya a @ @ i olelo ia @ @,

e noi ana, e hana aku ia i kona mana, e hoo-

pau i ka hoolauwa keapaa ana ma Cuba.

            Ua lave pio ia kekahi kanaka @

alakai o Sepania o Maquero kona inoa, a ua

hoopaahaoia.  O ka poe hahai mahope @.

ua auhee aku.  Ua kahea ue ke aupuni i na

kanaka e komo ana iloko o na koa @, e

waiho i ko lakou mau lako kaua.

            Ke olelo hou mai nei na lono hope, o na

kanaka hoohaunaele a pau o Sepania, ua ho-

auhee wale ia no ma na wahi a pau e komo

aku ai e @ lima.

            Ua manao wale ia e holo aku ana ka Moi

o Aigupita i Koaatinopela, oiai ka wa o ka

Emepera wahine Eugine e makaikai ana; a

maha paha, o hoio mai ke Suletana i Nigu-

pita, e ike a makaikai nona iho, i ka weheia

ana o ke alawai o Suezama ka la 17 aenei

o Novemaba.

            Ua lohe wale ia, e holo ana ka Moi o Au-

seturia i ka nana i ka weheia ana o ke ala-

wai o Suezi.

        —————————————

            HUNAHUNA HUIKAU.

                        ————

Ke komo nui mai nea ka poe Nou waika

iloko o ke kulanakauhale o Kikako, mai ka

elmia @ a hiki i ka umi taasani o ka

pule hookahi, iloko o na malama i hala iho

nei.

            Ma ka aina o Taylor, inokuaina o Kene-

tuke, ua kukulma he wahi kula Sabati no

na keiki negero he kanakolu wale no, ma-

lalo o kekahi ulu laau.  Aka mahope iho o

ka hala ana o akahi makahiki a oi iki ae,

ua kukuluia mai loko ae o na lilo mai ia kula

ponoi ae no.  I keia manawa ua hiki aku

ka heluna o na baumana kula Sabati o ua

wahi kula la i ka akahi haneri, ke hui pu ia

na elemakule poohina a me na luahine kolo-

pupu.

            Iloko o na malama o Okatoba a me Sepa-

temaba i hala iho nei, he iwakalua-kuma-

maiwa o na misionari o ka Papa Amerika e

hoounaia ana i ko lakou mau kihapai o ka

hoike pono.  Mai loko ae o keia poe, he iwa-

kalua o lakou, akahi no a hele e hana mai

loko ae o keia heluna o na misionari, he umi-

kumamakolu o lakou e hoounaia ana i Kina

a me Iapana.  He elua o ia poe e hoounaia'

la ilaila, i hele mua no a hoi mai.  He ahiku

o eia põe he wahine kane ole; a he alima

o ia põe wahine kane ole e hele nei, ma ka

lakou huakai mua i ka hoohulihuli ma ka

pono.

            Ua hiki mai na lono mai Mekiko, ua lau-

lea loa ka noho ana o ke aupuni o Mekiko.

E hoonoho hou ia ana he mau Luna Aupu-

ni hou i keia manawa, me ka hoopaa no nae

i kekahi mau Luna kahiko.

Ma ka pule alua o Sepatemaba, ua hoo-

lahaia keia pule e ka Peresidena @, ma

ka makaikai ana i ka mokuaina o Penisela-

venia.

            Ua hookipa maikai loa aku ke Kuhina i

pau o Amerika Huipuia W. H. @ e

ke aupuni o Mekiko, a ua hookauia mai ma-

luna ona, na hoomaikaiia ana a me na ma-

halo ana no kana huakai makaikai.

Ma ka la 17 o keia malama o Novemaba

nei, e wehe io ia ana ke alawai o ka @ o

@, a aia la e ikeia ai na makaikai e keia

a me keia lahui, e hele ana a e nana ana no

ko lakou ike iho.

            Ke waiho pu nei o Amerika Huipuia ia

Sepania, iloko o kona huhu hakaka me Cu-

ba.  Aole oia i ae mai i ke aupuni @

nui, e komo aku e lilo i uwao no @ o

Cuba.

            No ke ola hou ana o ka Emepera o Fara-

ni mailoko mai o kona mai onawaliwali loa

i akelekele e hele e aku, @, u hiki ole

i ke keiki i haiolelo loihi maloko o ko Fara-

ni hale ahaolelo, ke hooikaika e lilo oia ke

alii o Farani.

            Kokoke paha e alima makahiki i @ ae

nei, loaa iho la i ke Kuhina nui, oia hoi ke-

kahi o na alii o Iapana, he @ o ka Baiba-

la ma ka olelo pake, a oia a me kona kaikaina,

heluhelu malu laua me ka ike eleia.  Maho-

pe iho o ka laua heluhelu malu ana no na

makahiki elua, hele aku la laua e launa me

kekahi misionari a laua i kamailio mua ai

a hai aku la i ua kahuna nei i ko ke Akua

kuhikuhi ana mai i ke ala ia laua, a @ wa

no bapetizoia iho la iloko o ka manaoio ia

Karisto.  Mahope iho o elua makahiki loa,

lawe mai la ua kuhina nui nei i kana keiki

ponoi a me ke kauka Iapana, o laua hoi @

ahi i hoomaaia ma ka laweia ana mai i o

Karisto la ma ka heluhelu ana i ka olelo a

ke Akua, e bapetizoia iho la.  Mahope iho,

hooikaika iho la ke kuhina nui e kamailio i

kona alii, o ka Hoomana @, eia ke

kumu o ka noho ana naauao.  Ua heluhelu

@ @ i ka Baibala, a ua kauoha aku ana

i @ e hele mai i kena kulanakauhale

alii, a e @ mau kela @.

 

 

 

@

@

            @

@

@

@

Ka Nupepa Kuokoa

Honolulu, Novemaba 6, 1869.

Ka Ninau Nui o Keia Au.

 

            Ua ike iho makou i ko na Luna Au-

puni @ hou ana mai imua o ko kakou

mau maka na makaainana, maloko o na

nupepa aupuni, i na puolo lepo o keakea

mai ai i ko kakou ike ana aku i ke ala

kupono a kakou e hele aku ai imua, no

ka mea e hoopaapaa nui ia nei, na lima

paahana o ko na aina e mai, i hoopae ia

mai maloko o ko kakou aupuni malalo o

na palapala aelike i maopopo ole ia lakou

iho ke ano ma ka aina o ko lakou hanau

ia ana, e like me kekahi mau pake i hoo-

@ mai nei i mau lima paahana.

            Aole manou koe @ loa i ka hana pa-

lapala aelike ana o na @ @, ke mao-

popo i na paahana ke ano ma kahi o ke

@ ana i mau lima hana, aka, o ko

manou mea koe loa, o ka hoopaahana o

eia poe @ hana malalo o na kanawai

o ko kakou aupuni me he hewa @ la,

oiai he poe malihini lakou maluna o ke-

ia aina, a aole no hoi i maopopo ia lakou

ke ano o ko kakou mau kanawai.

            Aole paha he hewa ia makou ke kuhi-

kuhi ana aku i kekahi hoike.  Ma na ai-

na kahi e kahe nei ke komo ana a na paa-

hana i hoopaaia malalo o na palapala ae-

like no kekahi mau makahiki, ke nui nei

ua hoopilikia a me na hana pono ole.

            Ma ke aupuni Ripubalika nui e pili

coke mai nei me kakou, ua makemake ole

loa na lima lawelawe o ke aupuni, e hoo-

komoia na paahana malalo o na palapala

hoopaa i ke kauwa no kekahi mau maka-

hiki loihi.

            Ma ka aina o na kanaka ponoi o Beri-

tama nui, oia hoi e Enelani, aole o lakou

makemake e hoopaaia na kauwa malalo o

kekahi mau haku hana no na makahiki

loihi.  He inoa hoohenehene ka na aina

lanakila no ka lima hana e hanaia ana pe-

la, oia he peonage, ke ano o ia mea, he

kauwa i hoopaaia no ka aie.  Ina o ke

ano ia o ka kakou mau lima hana e ma-

remake nei e hookomo mai, aole anei e

kaula mai kela inoa hoohenehene a keka-

hi mau aupuni maluna o kakou?  Aole

anei keia o ka ukali aku o ke kauwa kua-

paa?  Ke manao nei makou, ua aneane

like loa.

            Ma kekahi wahi e ae o ko kakou mau

kanawai, aole e hiki ke kanaka ke hoo-

piiia no ka aie, ke maopopo aole on a wai-

wai.  Ua maopopo no hoi, o na lima ha-

na i houuku loa @ ka uku, aole lakou he

põe waiwai, aka, ua hiki no nae ke hoo-

piiia na paahana ke haalele lakou i ka

hana a na haku.

            Ua maopopo, o na dala i uku mua ia

ke kanaka paahana, mamua o kona lawe

lawe ana i ka hana a ka haku, he mau

dala aie ia nona, aka, in a manao kela paa

hana e haalele i kona ae mua ana i hoo

paa ai, alaila, o kela mau dala i lawe mua

ia e ia, he aie ia nona.  Aka nae, he hi

ki no ka ke hoopiiia keia kanaka no ka

aie, a o ka uku hoopai, o kona noho ma

ka Hale Paahao me ka hana i ka ke au

puni hana.  Ina pela, he pono e hoopii

like ia na kanaka aie a pau, a o ka uku

hoopai ke nele, o ko lakou kino iho e

@ ai.

            I ko lakou hoomaopopo ana, ua noonoo

pono iho, ua manao anei oukou ua oi aku

ka pomaikai o ke kanaka hoopaa palapa-

laia mamua o ke kanaka kuokoa a lana-

kila?  Ke hoole nei makou, aole.

            Ia kakou e huli ae ai a nana iho i na

lima paahana ma Honolulu nei, kahi e

loaa nei na uku kiekie loa o na kauwa

hana, ua maopopo anei, he poe lakou a

pau i hana mau palapala hoopaa no lakou?

Ke hai aku nei makou, aole.  Ua hana la-

kou e like me ka makemake i ka uku

mawaena o ka haku a me ke kauwa.

            Pehea na paahana pake maluna o na

@?  Ua lawa pono anei ko lakou

uku malama i eha wahi dala omilumilu?

E ae ana anei ka paahana Hawaii e ha-

na maluna o na mahiko no ia mau wahi

dala, kupono la no keaha?

            Ina ua ike na haku ua lawa na paaha-

na pake no ia mau wahi uku uuku, alaila,

heaha ka mea e kii hou nei i mau pake lima

hana hou, oiai e makemake ana keia poe

pake lima hana e noho mai nei i ka hana

no ia wahi eha dala.

            I ko makou manao ana, ua makau na

mahiko i keia wa, o hiki mai i ka wa e

pau ai keia mau lima hana e noho mai nei,

a laila, aole e hana hou mai ana lakou, no

ka mea, he uuku kahi uku, aohe lawa ku-

pono no ke ola maikai ana, nolaila, ke hoo-

una e nei lakou i mau luna hana hou, ka

põe @ ale i kahi uku @ omilui-

lu, a i maopopo ole ia lakou ke ano o ka

@ o ka @ maanei.

 

 

            Ma keia hana ana a ka poe uuku loa o

ka lahui me keia, ua hoolilo mai lakou i

ko kakou noho ana aupuni i ano like aku

me ka noho ana o na aupuni @.

            Ua akaka no hoi ma keia hana ana ua

@ ka põe waiwai i ko lakou pomaikai

nui mailoko mai o ka hou o ko ka lehule-

hu @, a aole i imi i ka pomaikai kaulike

mawaena o ke kauwa a me ka haku hana.

            Nolaila, ke kahea nei makou i ka lehu-

lehu mai Hawaii a Kauai, e @ e nana i

na kanaka kupono i o ia honua, a o ia mau

kanaka i hoike mai i ko lakou mau manao,

no ka imi ana i ka pono ou e ke kanaka ili-

hune Hawaii a me ka haole puu dala nui o

na aina e mai a me ka poe i hoowaiwaiia

ma keia aupuni malalo o ko lakou noho li-

ma hana ana, oia poe ka kakou e koho aku

ai i mau @ no kakou.

            Eia kekahi a kakou e noonoo iho ai, o

ko kakou mau hooko kanawai a hoopono-

pono aupuni, he poe kalepa ka hapa nui

o lakou, nolaila, aia ka nana aku, aia la

mahea ko lakou manao?  Aia paha maho-

pe o ka pomaikai o ko lakou mau hale ka-

lepa nui a me na mahiko nui, a aia paha

malalo ou e ke kanaka Hawaii ilihune?

 

Ke Kanawai e @ ai no Kula Ku-

Okoa, A Me Kona Hoopiliia

Ana Ma Kauai

 

            Ua loaa mai ia makou he palapala ma

ka mokupuni o Manokalanipo, e hai mai

ana ua hoopai ia na makua elua e ka @

nakanawai Apana o Hanalei no ka lawe

ana mai i ka laua mau keiki mai ke kula

aupuni ma, me ka hoouna aku i ke kula

kuokoa ma Anahola, Kauai, me ka loaa

ole o ka palapala hookuu mai ke @-

la aupuni mai.

            Eia no kekahi o na hua awaawa a ke-

la Kanawai a ka Papa Hoonauauao i ha-

ku ai i mea e @ ai i na kula kuokoa,

a o ka hoopaiia o na makua e imi nei e

hoopii i na keiki ma na @ o ka ike

ma na kula kuokoa, he mea ku no ia i ka

manao a na Poo Aupuni i wehewehe aia

ma na nupepa a lakou.  Aka, he kue ke-

ia hoopai ana i ke Kanawai i hooholoia

i ka la 24 o Iune @.

            Ma ia Kanawai, ua kauohaia na kumu

kula Aupuni e malama i moomoa no na

haumana o ko lakou mau kula, a in a e

noi mai na makua me ka palapala, i pa-

lapala hookuu i kekahi kumu, e haawiia aku.

            Aole hoi e hiki i kekahi kumu kula au-

puni e hookipa mai ma kona kula keka-

hi keiki i hele mua ma kekahi kula au-

puni, ke loaa mua ole mai ka palapala

hookuu a ke kumu kahi ana i hele mua

ai.  Ina e uhai kekahi kumu kula aupuni

i keia Kanawai, he hiki ke hoopai ia oia.

Ua akaka lea, aole he olelo o keia Kana-

wai e pili ana i na kumu kula kuokoa,

aole hoi he hoopai i oleloia no no makua

mea keiki, aole loa no.

            Ua lele aku keia hoopai ana mawaho

ae o ke Kanawai.

            He mea hoohilahila loa keia ia Hawaii

nei, no ka hoopaiia o na makua e imi ana

i ka naauao no ka lakou mau keiki.  Ua

lilo ka, ka imi ana o na makua i naauao

no ka lakou mau keiki, i @ i ku i ka

hoopaiia, ke loaa mua ole mai he palapa-

la ae mai na kumu kula aupuni mai!

            Aole nae pela ka olelo o keia kanawai

aole hoi pela ka manao o na Luna Maka-

ainana i ka hooholo ana i keia Kanawai.

He hookaumaha maoli keia hoopaiia ana

o na makua i imi i ka naauao no ka la-

kou mau keiki.

            He pono e hoopau ia keia Kanawai, i

hookahuli ia kona ano i mea e hoopio ai

i ka naauao.

            A e hoopauia no Poo Aupuni a me na

Luna Aupuni e kinai mai nei i ka mala-

malama o ka lahui.

            Ke hoopuka hou aku nei makou i ke-

ia Kanawai, i hooliloia ma Kauai i mea

hooluhi i na makua imi naauao o Anaho-

la.  Aloha ino na makua imi naauao no

na keiki a oukou.  E heluhelu oukou i

keia kanawai, a e ike like kakou, aole he

olelo hoopai i na makua, maloko o ia ka-

nawai.  Ua maopopo, ua pili keia Kana-

wai mai ka mua a i ke hope i na kumu

kula aupuni wale no.

 

He Kanawai

 

E hoololi ana i ke Kanawai e hoopau

Ai i ka Mokuna X o Ke Kanawai Ki-

vila, A E Hooponopono Ai i Ka @

Na Aopalapala o ke Aupuni.

E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale

Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i

akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kauka

nawai o ke Aupuni;

Pauku 1.  E hoololiia a ma keia ua

hoolaha keia Kanawai ma ka hookomo

ana mahope iho o ka Pauku 21, i mau

Pauku hou elua, 21a, a me 21b, penei:

Pauku 21a.  O na Kumukula o na

Kula Aupuni a pau loa, kahi e hoomau

@ na keiki maoli o Hawaii nei koe na

Kula Wae, ua kauohaia lakou e kakau i

mooinoa pololei o na haumana iloko o

na kula o lakou; a maloko o ia mooinoa

e kakauia na inoa.  Ke ano keikikane a

kaikamahine paha, ka nui o na makahiki

a me kahi e noho ai o na haumana.  Ao-

 

 

le bi e hiki i kekahi kumu o kekahi kula

maoli, ke hookuu i kekahi haumana ma-

lalo o na makahiki 15 i kakauia ma ka

mooinoa o kana kula e like me ka olelo

maluna, mai loko mai o kona kula, i mea

e hiki ai i ua haumana la ke komo ma ke-

kahi kula e ae, aia wale no a ae mai ma

ka palapala na makua a kahu paha o ua

haumana la; a i ole ia ma ek @ ana o

ka Luna Kula o ka Apana mamuli o na

kumu kupono i hoikeia iaia.  Ina e hoo-

kuuia kekahi haumana pela, alaia, e haa-

wi aku ke kumu i palapala i kakauinoaia

eia i ua haumana nei e hoike mai ana i

ke ano o kona hookuuia ana.

            Pauku 21b.  Aole no e hiki i kekahi

kumukula e ae i kekahi keiki malalo o na

makahiki 15, e hele ana i kekahi kula e

ae, e komo iloko o kona kula ke hoike

ole mai ua keiki nei, a o kona makua a

kahu paha, i ka palapala hookuu o ke

kumu o kela kula kahi ana e hele ai ma-

mua, e like me na olelo ma ka Pauku

maluna ae.  A o ke kumukula e hana me

ke kue i na olelo a keia Pauku a me ka

Pauku maluna ae e hoopaiia oia, ke ku

ka hewa mua, a in a e ku hou ka hewa

iaia, e hoopaiia eia i umi dala a me ka

hoopauia ana o kona noho ana ma kana

Oihana, aia i ka manao o ka Aha.

            Pauku 2.  E lilo keia Kanawai mai

ka la aku o kona hooholoia ana.

            @ i keia la 24 o Iune M.H. 1868.

Kamehameha R.

 

Na palapala mai i ke Kuokoa.

 

            Ua loaa mai ia makou, kekahi olelo pane

ia J.M. Maawe o Kaneohe @ mai ka peni ka-

kau mai, a ka inoa a me ke kanaka ole i ka-

paia ma Kaneohe o @.  No

ke ku o kau mau olelo i ka @ loa, nolai-

la, ua manao makou, aohe paha e hoike aku,

aia wale no a hai pololei mai oe i @ @.

Ke kapae nei makou i @ keia ma kahi @

o na palapala waihoia.

            Ua hoounaia mai kekahi palapala @ ma-

kou maia S.W. o Hana, Maui Hikina mai,

a no ko makou manao, ua kupono @ ke la-

weia na @ ekalesia mawaho e hoikeike e ai,

mamua o ko lakou noonoo ana no ka lakou

mau hana ponoi iho, nolaila, ke waiho, aku

nei makou i kau, malalo ae o kahi @ o na

palapala puka ole.

            Eia ma ko makou nei keena, kekahi pala-

pala hoike aloha a kekahi poe o @ Pu-

na, Hawaii, e haawi aku ana i ko la kou alo-

ha i ka makuahine Misionari, i haawi maka-

na aku i kekahi @ kau hale, i ke Kula

Sabati o @.  No ko makou manao, ua

pili wale no keia hoa, mawaena o lakou wa-

le iho no.  Aole keia, he mea ku i ka lehu-

lehu ke nana mai.

            Ua loaa mai ia makou he palapala nona

ke poo, "Na hana hoopunipuni."  O ke ano

nui, oia no ka hana mau a na kahuna lapa-

au Hawaii.  No Hamakua keia kahuna, aka,

iaia i haalele ai i kona wahi mau, a holo

mai i Honolulu nei, a hana hoi i na hana

hoopunipuni.  He mea mau no i na kahuna

Hawaii, ke ike aku i ka mai, o ka akena ko-

ke iho la no ia, "He mai ola wale no kou, a

he mea wale ae no, o kou ola no ia, aka,

hookahi wale no wahi uaua, o ko puholoho-

loia ana e kela kahuna, in a no hoi e pau, o

kou ola no ia me ka hana ole ia, "a pela aku.

Aole no i pau ka lapaau ana a na kahuna

lapaau Hawaii i keia manawa.  No ka Pa-

pa Ola Hawaii hoi paha kekahi @, i ka

hai papa ole ae i na kahuna Hawaii i hoo-

kohuia aku.

            Ua loaa mai he wahi aoao kanana me ka

hapa, e hoike mai aoa i na hana o ka la i

hoolaaia'i ka luakini o Kaipuhaa, ma Koha-

la-waho, i Hawaii.  E hoopuka no makou i

ka palapala holookoa, no ka mea he pokole

wale no.

            E hoopuka aku no makou ma kekahi wa-

hi o ka pepa o keia la, i na mea hou o Ko-

hala.

            Ke waiho nei kekahi kumumanao penei,

"O ko Hawaii nei mau mea kahiko, pehea

la ia e pau ai?"  E hoopuka no makou ke

loaa ka wa kaawale.  Na oukou e kanana e

ka põe heluhelu i ko oukou manao no ia

mea.

            Ua @ mai nei kekahi kanaka o Kona,

Hawaii ia makou maloko o ka palapala, he

nui loa na kope o Kona i keia kau.  Ku pai-

la ua mea he kope.  Na kahi pake wale no

e ohiohi nei, ma ke kilu kahi e kuai ai.  Eia

ka mea kupanaha loa, o ka mea nana i pala-

pala mai nei, ua hapala @ loa kona

inoa.  Aole e hiki ia makou, ke hoomaopopo.

            Ua hoouna mai o Saderaka @ Hapuku o

Niumalu, Kauai, he palapala ia makou, no-

na ke poo; "Kula olelo aku i koe, e nana ma

keia palapala holookoa e puka aku ana, ma-

loko o ka nupepa o keia la.

            Ua loaa mai ia makou, he palapala hou

mai Hana Maui Hikina mai, nona ke poo:

"He Hehi Sabati."  Aia maloko o ia pa-

lapala, ka olelo nui ia ana no ke kanaka o

Hana, no ka holoholo lio i ka Sabati, pau

pu o na kane a me na wahine.  E hoopuka

no makou i kau palapala.

            Ua loaa mai ia makou elua moolelo no ka

make ana o Kapai maloko o ka wai.  E hoo-

puka ana makou i kekahi o keia mau pala-

pala.  O ka mea pokole ka makou e hoopu-

ka aku ai.

           

            Ua lohe ia mai, mai ke kulanakauhale o

Ladana, o ko Generala Parima noonoo o ke

kono aku ia Enelani a me Farani, i mau

mea uwao no ka @ o Cuba, ua haule,

aohe i @.

            I ka loheia ana ma ke kulanakauhale alii

o Berazila, ua auhee o Peresidena Lapeza o

Paregua, ua nui ka hauoli mai o a o o ka

aina o Beraqila.  Ke kokoke nei kaua e

hiki aku i ka hopena.