Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 46, 13 November 1869 — Page 3

This text was transcribed by:	Na?auao
This work is dedicated to:	Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ma@@ Maluna @@ H@@@@@@@@-Ma @@@ kakahiaka o ka @@ Poa@@@ ino nei. @ ka @@ a @@ @una @@n@ keia inoa maiona ae @ hoo-k@@@ mai @n@ @@@@@ o ke awa o Honolulu nei. make @@@ @@@ ia maluna on a. ka haoʻe Bent@nia nane e @@@@@@ mai nei i o@ mai lep@@@ ma Molokai O kona inoa o W@@@. He kum@@la o@a ma Honolulu nei i kekahi wa i hala, a @@@@ @o nei o kona mau la hope nawaliwali. ua hoonohoia aku oia i luna @@ na mai @na Kalawao i Molokai.

-----

A@a@iʻi Mele Himeni n @@ E@@@i o Wai-alua.- E hoomaka ana ka w@@e o keia Abahoi Himeni i ka Ho@@ 7 o ka po o ka ia 20 o Novema@@ nei. Ca Paiia nae he mau balo@@ @@@@@ he kuleana no keia mea keia mea e komo ai @oko e @@e ai i na hana oia Aha-hoi Mele Himeni, ke makemake lakou e ike i na mea houo oia kuaaina (kaikua). Nolai-la, ke kona ia aku nei na manu @ula like oia kulana @ lele a@n@ like mai me na lau @@@@ o ke ahanui a me ke aloha. I kala ia a@ ai mak@@ m@@@@ mai @a ai@ @@ o ka pahu k@ni. @ʻa mak@kau @@ na ka@@@na o ua @@ukai la e kokua aku i na malihini no ko lakou mau @@upo lewalewa o ka naue ana mai o ke ala lo@. Na @o Waialua.

------

@@ U@ ike iho @u i keia mau la, ua hoo-@awaia ke kahi mau lima p@@hana Hawaii i @oowaiho wale ia ko lakou mau lima i kela @@nawa i hala @@ nei. ma@@li o ka hana @@la ana @@@@ @ @@ moku a me ka hoolei @@@ a@a @@uka nei. Maluna ne o ka akahi kala o ka la ko lakou uku e hana nei. Eia ka makou, @ hana pololei oukou e na kanaka Hawaii, e pakike hou ia no kakou e na haole e h@m@@@ nei @ @@kou, e kapa@@ nei " he molowoa kanaka Hawaii. " Aole ou. I waiwai keia poe haole ia wai, ka i @o ia kakou ka poe ilihune? Hookiekie mao@@ keia poe e hana mo nei is kakou. Ulumaualu -------

E malama o hookui.--O@a@ ke piha nei nei ko kakou h@lanakauhale i na holokahiki mai na kai mai, a o ko lakou makemake nui ka lea-l@a ana ma ka n@n@ nei. nola@la, i o la nonua, malia o kupu ae ka lealea holo lio ia lakou, @o@aila, ke hoakea aku nei makou imua o ka lehulehu a pau, @n oujkou e holo lio ai, a holo kaa lealea paha maloko o keia kulanakauha-le, e malama loa oukou no ka hookui ana o na no ka holo ana o na lio a me na kaa paha, he alo @ he @lo, oia hoi, @annei aku a ma o mai @ e@ wale no ka mea e kau pale ni i ko laua hookui ana, o ka huki ae o na mea holo lio i ko laua iho. Ua haua ka-nawaiia keia, aka, aole paha makou e hoahe-waia i ka hai hou ana aku i ka lohe a nui. Mam@a iho nei, ua hoopaiia kekahi mea holo kaa, no ka malama ole ana i keia kana-wai ; a oia ka mea nana i paipai mai ia ma-kou, e hai hou aku i ka lono, o ka pomai-kai o ko makou poe i hoopoina i keia kana-wai a me ka poe hoi i lohe ole. O ka lohe ko oukou a malama, no ka mea, "he kuli ka make, a he hoolohe ke ala.

-------

Maluhia ole ke kahawai.--Ke oia mau nei no ka maluhi ole o ke kahawai ma keia wahi o Kamoiliili nei. Ke kukulu nei no na Lio ma kapa o ke kahawai, ke auau mau nei na keiki o ke kula namu ma ke kahawai i kela pule i keia pule ; nolaila, ke ke niaau nei au. He mau makai no anei ko keia wahi? Ina no he mau makai, no ke aha la i mala-ma ole ni lakou i ka leo o ko lakou @aku? a oini hoi, ua haawa@a ia lakou ka mana hopu i kela mea keia mea i hana ino i ka wai.

- He mau keiki fuhi ohe P@la.- Ke pu-hi ohe piula mau nei kekahi mau keikikane eha, i kela la i keia la i keia la, a hiki i ke i ke Sabati, puhi mau no ma ke ano lealea. Ua baawi ae ko makou On a @ausani i kona mahalo no ke-la poe keiki puhi ohe, oiai wahi ana, "aole lakou i ao kumu ia, eia ka ua akamai.

- Heaha ka mea hou o ke "Kuokoa."- I aʻu e heluhelu ana i kaʻu Nupepo Kuoloa aia hoi, hoea mai ana kekahi kanaka, he ka-naka wai wai, a ninau mai iaʻu, "heaha ka Nuhou o ko Kualoa !" ia manawa ni@@u aku no hoi au inia; aole no ka ou lawa Nupepa? Hoole mai la kela, aole, a eia ka mea kupa-naha, ua hoolaha mua nae oia, he Ona @au- sani oia no @a dala hookahi tausani elima hanaeri, a i ka hai ka e makilo ai, he pono no e lawae i ka Nupepa.

- No na Kula ao Himeni.- Elua keia mau kula ap Himeni e ao nei maanei, o ke kula a Mrs Kooui, o ka nui o ka nei o kana mau hau-mana be 12, a o ka Mrs Lebeta he 13, a ke ao mau nei no laua e like me ke talena i loaa ia laua.

- Eia ua Himeni makahiki hou.- Ma keia mau n@iahi Poano iho nei i hala, ua ike aku makou, e au Kula Himeni ana o Go-la maloko o l@iola, no ka luhile e oili mai ana, ma ka olelo haole nae e Himeni ai, ua muimuia no na haumana. Ike aku i ka @a-mu o ka makahiki hou i ka la mua o lanuari.

- No ka pepa lealea.- I keia mau la e hele nei, ke puukuiki -mai nei ka ipuka hale o kekahipoe o onei, i ninau aku ka hana i kekahi poe, hea@a ka lakou la e paapu mai la ko lakou ipuka hale! hai ia mai ana, he poe pepa lealea ma keilei. E@ he hana ino-ino no keia e hoolaha hou ia keia mau la. Aia la ihea na Luna o ka Ekalesia? ua pau nui paha i ala oukou a hele e au aku i mai lilo hou ma ia hana, oiai, He hana lapu-wale, he hoopau manawa. E okiau maanei, ke hoi nei ko Ka@oku keiki, ua malu ka la i na pali. Me ka mahalo. D. Kaau@ulu.

Hana i Kahuna Hawaii i Lani ai- Ua lohe mai makou e@a ma Honolulu nei ke-kahi kanaka h@p@ @aole ua noho loihi @@ ka hana kuni awa, he keiki papa na keia kulanakauha@e. @ Loon@@ua@ia. a @ p@akuli paha kona mau p@p@@@ i ka hool@@@ p@ne-pine @a komo aku oia @oko o ka @p@pa a ua mau kahuna hoopunipuni nei. a ke hele nei i Waikikikai, i he kahuna Hawaii me-la@la. a ua noi aka i ua kahuna la e hana ma ke ano hoomanamana i mea e pau n@i mai ai na kanaka e kuai awa @a kona hale, a nela na hale e ae o ia ano. O ua kanaka la ka makoou e poloai aku nei e waiho i kana oihana kuai awa, a imi i hana e ae, o lilo auanei oia man@uli o na hana hoopuni-puni a lapuwale kona hopena. Ke mina-mina neiu hoi makou i kona ohana, o puni auanei mahope o ka ko lakou poo alakai. Heaha la auanei ka hopena o ua kanaka nei?

--------

Hawaii.

Ke kiuke ma Waimea. Hwaii-Haila ko oukou makamaka i nehinei, la 2 o Novema-ba, 1569, oia no hoi ka la i wehe ia ai o ke kau hookolokolo kaapuni oia apana ; eia na hihia i hana ia ma ia la.

Keʻl@@ kue ia Wahinepupuka no ke puhi @ama. hookuuia no ka hoike ole.

Keʻl@@ kue ia Keaweaniahi ao ka hoike wahahee. Loio Kuhina ma ka aoao o ke Lii Mahoe ma ka noao pale, hoopai@a. Oia iho la no na hiahia i hanaia i@ la, hookuu ka Aha, aia maīoki o keia ka p@@o ole o koʻu luna-manao. E aloha auanei.

J. A. Kamakini.

--------

Maui.

Hoike Kula Himeni.- E hoike ana kela kula himeni ma Novemapa, 30, ke ole na mea keakea o n@. Ekolu kula e hoike ana ma ia la, Kaluaaha me Kawela, Kalae ; ma ke alakai ana a Mrs. Kualau Heulu. Ua kono ia aku na makamaka e nane pu mai ia la a me na noaʻloha no a pau.

Na hana o ka la. 1. He hoike ma na ka-nawai o ka himeni. 2. He mele ma na hi-meni i ao ia a me kekahi mau himeni haku.

Na @ula o ke kumo ana. Aole e komo kekahi iloko ke ole kahi hipu o ke aloha.

Ekolu no papa e komo ai. 1. O ka papa mua ma kahi e kokoke ana i ka poe mele, $1.00. 2. Mahope iho oia papa $50. 3. Ma-hope loa $25. Ua ae ia ka papa akahi e ninau i na haumana ma ia la, koe ka papa hapalua a hapaha. O na dala loaa, he mea kuai pi-la na ka papa himeni o Kaluaaha.

S. P. H Kamaialii.

Olelo pane ia J. M. Maawe.

-----

E ka nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:--

Aia ma ka nupepa Kuokoa, Buke S, He-lu 43, o ka la 23 o Okatopa 1569, aia mala-ila kuu ike ana i na olelo oiaio ole a J. M. Maawae ; a nolaila, o manao aunei oukou e oʻu hoa heluhelu nupepa, mai ka la hiki a ka la kau i Lehua, ua oiaio kela mau olelo i hoolahaia e J. Maawe. Ke i aku nei au, aole he oiaio! he hoopunipuni, he lili, aki-aki, holoholo olelo, niania, opuni, opukee-moa, opukpekope; a he mea mau no ia i ka Hawaii, ka nana i kahi pula iki iloko o ko hai maka, aole nae he ike i kakaola nui iloko o kona maka iho. E ka hookamani, e unuhi mua oe i ke kaola maiiloko ae o kou maka iho, alaila, e ike lea oe i ka unuhi i ka pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau.

Ua nui na olelo i hoolahaia ma ia olelo hoolahe-Lunakanawai Apana, lala aupuni, na lima o ke aupuni, kauwa malama ole i ka hana a kona haku, a pela aku. Ua nui no hoi na hewa ana i ike ai ma keia Apana. Ua piha ka Apana i ka hewa mai kela kihi a keia kihi. Me he mea la nae, aia no ka iloko o ka hale o ua J. M. Maawe la ka hewa kahi i hoopunaua ai, ma ke pahua o ka aoao kahuna auniakua, me na hoailona hoi a Waa@aikinaaupo ma, Nolaila, e lawe ana au ma na mea pili iaʻu m@ ia olelo hoolaha, a hoike ae ma ke akea, i ike mai ai oukou i na mea i hauaia ma ka pali Koolaupoko nei.

Makee i ka pono. Ua hoopuka au i keia manao, no ka nui o ka ino e ulu ana ma ka apana o Koolaupoko nei, oiwi eia i keia mau la e naue malie nei, he nui loa nu hewa pili ano K@raima e okuku ae nei ma Kaneohe a me Heeia a me na wahi no a pau o keia apana, oiai he nui loa ka on a @ama. Ke waiho wale nei me ka haua ole ia e ka Lunakanawai Apana."

auhea oe e J. M. Maawe, o kau mau olelo, he mau olelo hoopunipuni wale no me ka manao ino. Ke i mai nei o ua o J. M. M., "He nui loa na hewa ano pili Karaima ma Kaneohe. Heeia a me na wahi no a pau o keia Apana." Kupanaha ka piha o ke kalana i na hewe-aole ka paha he wahi o ka poe pono? Eia ka paha ma ko Rev. Maratieli hale ka hewa, a ma ko Rev. J. Manuela o Kaneohe a me Rev. P. W. Kaawa ma Waikane, a me Rev. S. Waiwaiole o Waimanalo, no ka niea, ua piha pu ka a pana i ka hewa, aole he wahi kaawale.

Ke i aku nei au ia oe, e nana aku oe ma ke Mokuna 50, Pauku 3 o na Kanawai Houpai Karaima. Ua koi ia oe e ua Kanawai la, penei: "O ka mea e hana ana i kekahi karaima, e hopu ia no ia e kela kanaka keia kanaka me ka palapala kena ole." O oe no ia e ka mea e ike pono nei me na makan. Mai ku wale oe e nana a makaikai wale no. aka, e hooko i kau hana. Oia ke auo maoli o (J.M.M.) "Makee i ka pono" ole wale. Mai kuhi kalaiku a kuhikuhi puuone oe, na mea ma ia haua, aole naʻu. Ke i aku nei au ia oe, nau ponoi no ia. E kahili oe, e puluimi, e holoi me ka husopa i maemae ai ka Apana, alaila, pau ka ine, ka pelapela,

ka haumana a@a@a kupono @o K@m@ma@@o @Makee i ka pono kue @ ka new@

Ke i hoa @@@ @@@ ui @ @ M@ Maa@@, H@ nui ka on a @ama @a keia Apana, a ke wa@-ho waie @a nei e ka Lunakawa Apona @@ ka hana ole ia" EJ M. M.. ke manao nei anei o@ be mana ho ka Lunakanawa Apa-ua e hele @ hop@ i na hewi au e hooloko@a a hoo-pa@ aku mamuli o ka@a ike? Ke bai aku nei au ia oe. aole. aole loa no. He mana hookolokolo wale no ko ka Lunakanawai Apana. no na hewa i lawa ua mai mua on a. A i@a i ku i ka hewa ma ke ike a @a hoike, alaila, hoopai aku.

Ke ninau hou aku nei no hoi au ua oe, Ehia la hoi ka nui o ka poe on a au i hoopii ai imua o ka Linakanawa me ka hana ole ia ?? Aole! Aole hookahi!! Ua ike no nae au ia oe ma ke alanui, e holo ana oe ma ko wahi lio ma ka pa hana a J. M. Keague ma Heeia, malaila ka nui o kau mau hana, a ma ka aha hookolokolo a me kahi o ka Lu-nakanawai, aole oe i hiki ilaila no na hewa au e hoolaha nei.

Eia keia olelo a ua o J. M. Maawe, "Ua nui ka poe on a rama i hopua a hoopaaia ua ka hale hoopaa ; eia nae, ua pau loa lakou i ka hookuuia aku me ka hookolokolo ole ia e ka Lunakanawai Apana." A no keia mea, eia ka ninau, Ehia ka nui o ka poe on a a ua o J. M. M. i hopu ai, a lawe mai, a hoo-paaia ma ka hale hoopaa, a hoojuuia aku me ka hookolokolo ole ia e ka Lunakanawai Apana? He tasani anei? Ehia la? Ao-le loa no!

2. "Kue i ka hewa." Ke olelo hou nei o J. M. M., "Aole ka he kupono i ka mea e pane nei ke noho ma ia kulana, oiai he lima lewalewa ia malalo o kana hana i hoonohoia ai." Auhea oe e J. M. M., e wiki oe i ku ma ia kulana kiekie a ihiihi @@una ole, no ka mea, ua maa oe i ka hana ma na pa ku-makahiki, mai Waiakoleai Kaneohe a me Heeia kahi au e hana nei i ka hookahekahe wai, holehole ko, mahia@ ko, a peka aku. O ka mea no ka ia i piha ai ko waihona a ha-nini ma ka nihomole.

E o;u hoa heluhelu nupepa o keia mau la, ua ike mai la no oukou i na olelo naauao a akamai a J. M. M., i hoolaha ai ma ko ka-kou nupepa, nona ke pii, "

Ke manaoio iho nei au, e hooho koke mai ana na pihaku o Makanoni a me Kumuka-hi kahi a ka la i hiki mai ai, a e pane mai auanei o Lehua kahi a ka la e hiamoe ai. i keia mai mapuna lea a ka makani. Ua kue ke poo i kona pauku waena me ka hiu, a ua hihi kaunooa hihi i Mana, a i ole ea, ua hui kalo i ka nawao, kapala ke kea na ka ele ka ai. E aka mai ana ka loli ka ia maka ole o ke kai Auwa! Kau paha auanei i Kapua ka auwaa panana i Molokai Hewa no ka honua i ka lele mua ana, a he hope ka ke Akua.

Ua ike no oukou i koʻu kue nui ana i ke-@a mau olelo i hoolahaia. Aole nae au i hoopuka i keia mau mea no ka huhu a me ka manao ino, i mea e pale aku ai i kela mau puolo i hooil@@a imua o ka lehulehu ho-lookoa mai Hawaii a Kauai.

Ke hoopau nei au i kaʻu kamailio ana ma keia wahi, me kuu kakali ana i ka ia la oa-la mai, a naʻu no ia e pale aku. Ina nae i ku mai kela iluna e hoala i na ai o Hinaka-hua, alaila, hookahi no aʻu hauna laau i koe o Kahialepo, ka hauna laau a Puapuakea, oiai eia no maua ma kahi hookahi, ole hoi e hoopiha wale i ka nupepa a ka lehulehu. O ka nani lia nae, e koho na aoao elea i mai Komite. Me ka mahalo W. E. Pu

Lunakanawai Apana o

Koolaupoko, Nov. 9, 1560

----------

Kuhihewa maoli o R. P. N. Waialua.

----

Ua ike ia ma ka nupepa kuoloa o Okato-pba 30, na olelo a R. P. N. Waialua, ke olelo nei kela, "e hiki no i ka wahine i mareia ke luai aku i ka waiwai paa me ka kakau pu ole i ka inoa o ke kani iloko oia palapala kuai." Ua maupopo loa iaʻu i ike o R. P. N. Waialua, i na e nana oe i ka pauku 1256 ao ao 232 o ke Kanawai Kivila, aia mawaenakonu o ua pauku la, ua olelo ia penei ; "Ma ka waiwai paa o kana wahine, mamua o ka mare ana, a ua loaa paha ia ia mahope o ka mare ana, a e hiki no me ka ae mai o kau wahine ma ka palapala, ke hooli-malima aku, a e hoolilo aku paha ma ke ano e ae." Aia ma ka pauku 1287, ua olelo ia, "aole e hiki me ka ae ole o kana kane, ke hooholo i kekahi olelo, a e hoolilo aku paha i kekahi waiwai." Nolaila, ua akaka loa, aole e hiki i ka wahine ke hoolilo aku i ke-kahi waiwai paa, me ke kakau pu ole ia ka inoa o ke kane iloko oia palapala.

Eia kekahi, ua hanaia imua o ka Aha Kie-kie kekahi hihia ano like me keia, ma ke kau o Okatoba, 1868: Penei; Punilama, me kana kane, a penei ke ano nui. Ua hele o Kimo i ke O-kohola, a ua noho o Punilaniaia nei, ua kuai aku o Punilama i kekahi apana aina o kona aina ia Mere, no na dala hookahi ha-neri, ($100) a ua hoopiiia imua o ka Aha Kiekie, ua hoopuka mai ka Aha Kiekie i ka-na olelo hooho. "Ho wahine mareia o Punilama, a me Mere, ua lilo i mea ole, no ka mea, aole i kkakau inoa o Kimo ke kane mare a Punilama ma kela palapala hoolilo. Ua paa loa keia olelo hooholo a ka Aha Kie-kie .

Kanawai.

------------- O ka ke Kuhina Noho Aerika Huipuia palapala i na Iʻoa aupuni o Sepania no ko Amerika komo ana e @wau ia Sepania a me Oahu, ke waiho nei no me ka hoihoi ole ia.

Aole pono ke hoopae @@ai i na pake

i mai lima hana ma ha@

wau @@@ oia @ala@a

@@ @@@ @@@@ @@@

@@@@@

--------

E ke Kiluilona P@@@ela e ; Aloha @@@@ @

E @l@hi@ oe e h@@aku @@@@ o Hawaii hou i ka manao o kau w@@@ Kauwa nei. I ka ha-lo ana iho i@@ na peikai o ke Kuoloa. loaa iho la iaʻu na manao aloha ole a kekahi mau haole mahiai ko i noho kupa a kamaaina me ke ulakolako hoi ma ko kakou mau Pae Mo-ku nei. (E nana ma ko lakou halawa i hoopukaia ma ke Kuoloa iho nei.)

E Hawaii hou e ; ke kipaku ia nei oe ke kamaaina, me hooneleia mai i na po-maikai, no ka mea, i ka nana aku i ka ma-nao o ka hapa nui na haole mahiai kp, ua makemake lakou e hoonele mai ia oe e ka Hawaii i kahi hapaumi, a ke kiola nei ia wahi moni na na pake. I ka nana ana aku i ke ano o na manao i puka, he mea no e kahaha iho ai, ka hoomele ana mai o na ha-ole e lalau mai ia kakou i mau lima hana. No keaha ia. Haina: No ka lokouno mao-li, ke ole au e kuhihewa. Eia hoi, heaha la ke kumu @ ua poe mahiai ko nei e makema-ke nui nei i na pake, oiai, he poe hoohauna-ele loa ia lahui, a ua lauaha ka lakou nau hana ino ma o a maanei. Ua poina paha la-kou i kela poe pake i pepehi ai ia Napua o Hamakuanoko. Ua haule paha mai ko la-kou kiekie mai ka moolelo o ka hana hooma-inoino a kekahi oake i pepehi ai ia Kuakua o Honolulu. Nolaila, e Hawaii, e ikaika ka-kou e uumi i na manao e wawa ia nei ma ko kakou mau kualono. E manao ia ana e hoopae mai i na pake i mau lima hana maa-nei.

Eia hoi, ma ka halawai a na makaainaana ma ka luakini o Kaumakapili, ua hoea mai ka manao hupo a kekhai o ko kakou hulu li-ke, e makemake nui ana ka lakou i na pake e hoopae mai i mau manao naaupo, e ka Hawaii e, e maliu mai i ka uwalo aku a ko oukou makamaka. Mai ae aku i na pake e komo mai iloko o kou aupuni pomaikai, oiai, he poe manao ole kela i ke ola, he poe hoo-makaulili hoi, a he poe hana naaupo loa i ko lakou manawa huhu. Aole no paha e hiki pono ana ia oe e ka Hawaii i ulakolako ke hoounauna aku ia lakou ma kau hana e ku-hikuhi aku ai, oiai, he poe puni hakaka ke-la ; i kekahi manawa, ua ike au me ka ue-pa kekahi mau luna o ka poe pake e hele ai i ka hauna, a o ka uepa ka hoeueu ikaika e eu aku ai ua poe pake nei a hele aku e ha-na, nolalaila, pono anei ke lawe mai oe e Ha-waii ia lahui a hoopunana iho? Aole! Ao-le loa!!

Eia hou iho, ua puka a maka iho nei hoi ma ke AU Okoa ka manao o kekahi ili ula-ula Hawaii o J. Kaluna ka inoa, e olelo ana, he poe hoaʻloha maikai na pake, pela io pa-ha, aka, o na pake e manao ia nei e lawe mai, me he mea la he poe kinikiu ia. A ina io pela, oluolu anei oe e J. Kaluna e noho pu me ia lahui naaupo. Nani ko lalau, aka-hi wale no a maopopo iaʻu he hapa pake ka oe, pela ka hiona o kau mau olelo.

E ka lahui Hawaii e, e nana, e kiei, e ha-lo i na manao o J. Kaluna hapa pake o Ho-nolulu e olelo nei, " o na pake a me na la-hui o ae ka mea ka na na e hoopaa i ka inoa o kok Hawaii lahui.: E oʻu mau makamaka Hawaii, e nana pono i ke ano o ia mau ole-lo, a e loaa ka haina, e nalo iho oe e Hawaii, a e lanakila ae ka lahui e ma ko kakou mau kualono, pela kakou e ike maupopo ai he leo keia i puka mai ka po mai. Aloha wale kuu one hanau o Hawaii nei i ka lokoino @ J. Kaluna a me na hoa hui ona.

Eia hoi, e nana pono kakou. o ke kahua o keia hoopae lima hana ana mai na aina e mai, o ka Pauku 1420 no ia o ke Kanawai Kivila, a o ka kakou pono e hana ai, o ka hoonale iho iaia a hiamoe malie, i ole oni-oni a lalama aku o ua o lakou nei. me ke kuhi ana aku i na aina e ka lihi e lou ai.

Ua puka ne ka manao o kekahi poe mahi-ko no ka aie nui ka o na kanaka Hawaii ma-mua ae o ka manawa e lawelawe ai i ka ha-na kekahi unea e pono ai ke kii ma na aina e i mau paahana. Me wai ia? na wai i kauoha ia oe e hoaie nei pela? E noonoo oukou o Hawaiika io.

Ke hooki nei au ke pa mai nei ka makani alo pali o kuu aina, ke wili mai la ka okai a ka lepo iluna o Makanipalua, ke hilala mai la na keiki o ka i-a huki kolo o Kahu-lui i ka makani, ke haki nua ne la ka ale o Makai. Aloha no. P. K. Kalani.

Kaipu, Kahului, Maui, Nov. 2, 1869

-------------

Mai ka haiolelo mai a J. H. Napela.

----

Ma ka Poaono iho nei, oia ka la 6 o No-vemaba nei, he halawa ka na Moremona ma Laie-wai, no ka hoolohe ana i na mea hou mai ka waha mai o J. H. Napela, ko lakou Elele i holo pu aku nei me George Nepeka, i Mauna Pohaku.

Eia malalo iho kaʻu mau mea i lohe ai--Napela--"Ua halawai pu maua me lana ko kakou Peresidena. He kanaka oluolu @ lo-komaikai oia :heahea mai. mai kaua. He kanaka naauao, aohe on a lua ma ka ho-nua nei. He 68 ka nui o kona maʻu maka-hiki. O ko kakou ekalesia e hoomana nei, oia hookahi ka ekalesia oiaio ma ka honua nei. He mea oui na olelo a ka Peresidena i na hoahanau. Aole e haule ilalo kekahi o kana mau olelo. Ua oluolu no ka manao o ka Peresidena ke holo hou aku kekahi poe o kakou ; na kane a me na wahine pu, no ka mea, aohe i pau loa iaʻu na hana i ka hooponoponoia : he nui aku no na mea i koe."

@I ku maua hoi ana mai nei a ku ka mu-

@@ @ @ @@@ @ H@@@@@ heʻe k@@ aku @@ e @@@@@@ meka M@@o@a@@@. E@@@ o m@@@ haaw@@@ @@@@. Ua @e ma@ na hoi oia i ko @@@@@@@. Manna Pahaku." Ke n@nau ae nei ka mea kakou mamae ia lakou nei ae. Ua @@ @ m@ @@@ @@ Mo@ "Ae, pela mai @ Ka@@"

J. @. N@p@@ O keia @@na o L@@@ nei ua @@@@ kahika no ia kakou. n@mua o ka no-ho ana mai o Hamana i Laie nei. He wa-hi mea huna keia, a ua kauohaia mai nae au e hai aku ia oukou. Ia Wiliiama Kalapa e noho ana malalo ae nei la. oia paha ka ho. @a 12 o ke awakea, ike aku ua oiua ia lana ma ke ano kino kanaka, a hele aku la oia a halawai pu ma kela mau opu-hau. Kuhiku-hi mai la kela i na palena a pau o Laie nei-a nalowale aku la kela. Hoi aku nei o Wiliama Kalapa a kamailio pu me lana, no ko laua halawai ana ma ke ano kino kanaka i Hawaii nei. I koʻu hiki ana aku nei hoi hai mai ana kela iaʻu e hoi mai au a hoike ia oukou."

Pohihihi paha ia oukou e ka poe maa i ka hele ana ma keia Koolau, a hiki mai Laie nei, na opuhau i halawai kino kanaka ai o Wailliam Kapala me lana, ka @ o ka Ekalesia Moremona, iaia e noho ana ma Uia. Aia keia mau epu-hau mawaena o Laie, ma kahi i kapaia o "heulea."

Mai ka waha mai o kekahi mea i lohe e mamua o kuu hiki ana aku, ua @ o J. H. Napela ma kekahi hale ma Uta, Mauna Pohaku. Elua la i @ ai ma ka la 15 a me ka la 19.

Oia kahi mea hou aʻu i lohe ai ma ka hai olelo ana a J. H. Napela Aloha no

J.B.N. Makaikai

Kahipa Koolauloa Nov S 1869

[Ina he oiaio keia mau olelo a ko makou mea kakau i lohe ai alaila ke uwalo ae nei makou i ko makou poe makamaka ma ka aoao Moremona e hoomanao ae i ko oukou hoohokaia ana e kekahi o na kumu Moremona ma Lanai. O ko oukou luhi o ka hana ana a me ka inea o ko oukou huli dala ana i kuleana no oukou ma ua aina kuai la o oukou ua lilo i mea ole loa iloko o ka ima ana a ka maka. Ke olelo mai nei hoi ko oukou Agena i holo aku i Mauna Po haku he kanaka naauao loa ko oukou Peresidena oia o Barigama Lana ke kanaka hookahi i mare in a wahine he 69. Pehea ko oukou manao i keia hana a koʻoukou poo? He hana anei i ia ia na ke kanaka naauao? Ein kakou iloko o ke au naauao a nolaila e hoi hou no anei kakou i hope i ka wa o ka moe aku a moe mai a e noho paha ma ke ano mare? O ka wa hea kau e koho ai e ka makamaka Moremona? Ua oki oe malaila a e hoi mai malalo o ka punana hookahi e ka makamaka L.H.]

--------------

MARE.

------------

Hanau

------

H.K.M.

S. B. DOLE.

Loio.

J. D. Halai.

Loio

-----------

Hale Pai Kii!

Monikahaae,

Hale Hi,mi,@@,MI Lole !!

Ka hale pai Kii

--@--

1858. J. W. KING 1869.

Kimpuku

Honolulu.

---

Eia no maluna oka hale pai ku-

Removal

----

The Undersigned Reme

Fully @@@@@@@@@@@

Building & Repairing all kinds of wagna

Carriages C.

Ke Kaunu

Ana Kanaka!

----

Ka Maekpono o na makepono

launa ole!

-----

I na Keiki Lalawai a me na kaikamahine

Papalina Nohenohea o ka ua k@@@a

Hale o Honolulu nei. a me na

mokupini a pau o ko Ha-

wah nei ape aina.

-----

M. Benfield Benefila,

Mea hana kaa a amara hoi.

----

Ua @

C. N. Spencer ma Na Laau Lapaau

A Dr. Jayne.

oia na

Laau Kunu.

Laau Hoopau naio me na koe

laau hoopaa hi,

laau hoomaemae

laau hamo---Penikila,

huʻale ola

aia ma kahi o

Kakele me kuke

H@a@@@@

------------------------------------

Olelo Hoolaha.

-----

---------

Oleleo Hoolaha!

Ua H@@@@@@@@@@@@@@@@

H. Voss

Mea Hoopihapiha Pela.

Helu 5,

Alanui Kalepa, maikai mai o ka Hale Luina.

He Halekuai Moena & Uluna.

--------

Olelo Hoolaha .

Mr.s Wahineiki

-------

D. B. Mahoe,

Loio!

E ka põe makemake ana @@@@@

---------------------

HALEKUAI HOU!

----

E KUKULU ANA KA MEA NONA KA

KEOPUKA, KONA HEMA, HAWAI.

-------------

OLELO HOOLAHA.

----

Ua lilo mai iaʻu @@@@@@@@@@