Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 49, 4 December 1869 — HUNAHUNA HUIKAU. [ARTICLE]

HUNAHUNA HUIKAU.

I kti& maa ii kok<» afcu nei i hs. : i, u? hauie a-u enaiioko afcu o na iahui nui ei'ii, o:a o BeriUn.;a a we An,'*rr.ki H'iipu = i he 1q o ko iaua niau oia hoā o £ari 0 Derl«y o Ber.tania, Ad:raarsi* S:ew.-»rd (Ku*ne? o Atseriki K - i»puta a me Geoti Pebode, kekahi oni hao!e o ka honua ne; i hoopomaikaua rr>ai m.j ka Ua hauie lakou a pau iioko <•> na ia hoj>e o o*3toba a rue tn ia mua o NoTem3ba. Ca hooholo iho ka ahaolelo o Panama he mau o'.eio hoobo!o, e kokua ana i ka eii ana 1 ke aia wai o Panama e manaoia oei. laa e holo iea na kukakuka ana a naaupuni eiua, aiaiia, e hookoio la no ka eii «na. Ke oieioia nei rna keia a me keia wahi, ua hikt aku ka waiwat o ka haole kalepa nui o W. B. Asto, mawaena o ke kanaiima miliona dala a hiki i ka akahi hanen kanaiima miiiona. Ke noho nei oia he kanaka wmwai rio ke kulanakauhale nui o Nu loka. 0 ka hlo no ko ka Emepera wab?ne Eugine huakai i haia aku !a i ka makaikai o ka weheia ana o ke aia wai o ka pnali o Sueza r e hiki ana no in i ka akahi baneri kanaiima tausaui da!a ma ke gu!a. koe nae na iilo ina rnea inaka!ii. O fra iiio nui wale no ka i heiu ia ma keia koho ana. O ka heie no hoi a kn poe waiwai !a kaukauiua oie iho. Ua oleioia ma kekahi innu nupepa haoie, ua oi ioa aku ka j>oe i j>oho!o iloko o na muliwai a me na moana a make iioko o keia makahiki mamua ona makaiiiki e ae. Ua ike no paha aohe ike i ka a-u, heie i kahi iewa e auau ai. He noho maiie no ka pono «> ka poe maa o!e i ka a-u, a ma kahi hale no e auau »iio ai. No kn joe hoi i make ma ka nioana, maiia pahu he j*oj>i!ikia iit waie inai no ia. ile umikumumaha ka nui o na iiaie puiii Mina ma ka okana aina o Lcxiutotia, moku- _ ama o Keneiuke, Ait>erika Huipuia, i hi.uke mai i ko lakou manao e iioop.iu ioa i ke puiii rama ana. lua e j>uni aua no nei ina kanaka o ia ano, i hnao a ike i ke ino liooie !oa, alaila, e ii!o auanei ke ao, i ao inu rama oie. Pehea hoi ma llawaii nei, ma e hoole ioa ia nna na puiii rama a tnc nā kuai rama, aoie anei e mahaio nni la ko kakeu aupuni ? Ko makou inanao, liio ko kakou auj)uni i mea mahalo nui ia maka waha o na lahui nui a pau o keia ao. 1 ka make ana aku la o ka Peresidena Pierce, ka hoj)e loa o na Peresidena o kela !ahui nui, i ola mai a hiki i keia makahiki, aole oia i waiho he oiiana mahope nei, no ka mea, ua inake e knna wahine mamua loa, a o ka iaua mau keiki hoi, ua make e iho mamua aku nei, ua hoi kohana nku la oia i ka opu o ka honua. Ua hanaia kekalii kanawai ma Ha!ifaka, e hooj)ai kaumaha ana maluna o na kanaka a pau, e hoopuka ana i na huaolelo ino ma •na aianui, a e hailiili aku ana paha i keka- , hi. Moiaila, ika ia mua no oka hoopukaia ,ana ae o keia kanawai, ua hopuia kekahi , keiki i henehene i kekahi eiemakule e heie nna ina kuamoo : a ua hoopaaia ua keiki ia ; i eono maiama maloko oka hale paahao e hana ai ma ka hann ooiea. Oia iho ia ka hoopai ana no keia inen he ao i na olelo ino ;ma ke akea. Ke hauoii !oa nei mnkou e ike ; i kekahi hihia oia ano, e hookolokoloia ana |a hoopaiia ma ke kanawai i eono mniama. | He nui wnie na oielo ino e kamaiiioia nei I ma ko kakou mau alanui, a ua aapo loa na ! keiki i ka hopu ana i kela mau anoano hooj ulu ino, j l ka manawa i lohe ai o Lede Feianake- , lina, (oia ka wahine haole i hoio mai ni e. 1 iini i kana kane a hiki loa i Hawaii nei, a hookipoia e ko kakou mau Moi,) ua hoi mai |o Kauka Holo mai ka moana Anu Akau | mai, me kekahi inau luno e hoiko ana no ka j ka Haku ioane Pelanakelina hunkai a me ka ; make ana o lakou, ua hoouna koke mai ua i wahine la. ina paha ua loaa kekahi palajiala i hakauiima n knna kane e hoike aku. Ua hai | ia aku nae ka hainn, aoie. j ! Ma haha ika inakahiki 1567 he 170,156 ka poe i mareia, aka, ua oi aku nae mainua 0 ka hapalua oia heluna o ka poe mare, aole ; e hiki e heluhelu, aole loa nku e hiki e kakau. Pehea aku ia iakou i keia wa, ka poe laiahanauna mai, u;\ naauao ae puha aole j pnha ? . Ua oieloia oke Poo ona Moremona e noI ho nei ina Mauna Pohaku, oia ka oi o na kai nnka waiwai nia Amcrik«. Maiia no paha no i ka nui o kana mau wahine kona mea i waij wai loa ai. ; Ma na maiama mua eono o keia maknhi- ! ki, ua oieio ia, ua lilo aku mai ka waihona j aku o ke aupuni o Farani. no ka uiaidtna j ana i kona mau hale hooiaha nupepn, he 6 • haneri tausani daia i mea e o!a ai iakou. j Pehea hoi ke aupuni Hawaii, ehia na dala ana e hoomaunauna nei no ka hooloihi ana i : ke oia o na nupepii hoiopipi .' j Ua paa loa ua moku kaua no Sepania e ; kapiliia nei ma Atnerika Huipuia, a he koj koke koe o ko lakou manaww e holo aku-ai | i ke lrai. Peheā, eae aku ana aoei kela aui puni e kokua i ka aoao o Sepania, a e hool kuu i ka poe kamaaina e poholo iloko o na | make a kela aoao mai. He makahiki nee puoiia keia e na iiooha- ; kui ana ake olai. Ui puui !oa ke ao oei i nn iono i hoikeia mai no n» oiai i hoohalulu ia iho. Ua kakauia kekahi paiajwia hoopii ma ke kuianakauhaie o Ausetina, ?Vevada, e koi aua« e papa i ka weheia ana o na haiekuai i ua )a Sabati. Ke lan« nei ko niakou inanao ehoUpono ka lakou hoopii, i maiama ia ai ka maluhia o ka !a hoano ma ia wahi, a e lilo hoi ia kuianakauhale i kumu aiakai no ke» ■ kahi mau wahi e ae e malama o!e aoa i ka 1 !a kapu.

M ssr»U4 r.3 r.-«. ui hc'?pjj io-i ki oKij) i ke *ju ani i ki o;**:s; .1 rnss Wekah» n:rnv a 1 kekahi irar.\? Ma ke n hof« ! .n a-e :i ni keiki a m B:rjop3 1 hinau mi a e noho kibu ani ni makea r.o k#kahi 03au kihap»i, e f»io rmi ua p<j« keiki 'u\ s ir»au Bihepa, ma he kupono a kupono c : e pahi. La ae »€»sbi iooo, ea hiki mai kekah! iehe m»i ke kuisaak«ahase o na poo au" pan» u>a S;ina Fe?er(.boro, Ras;a, e kaooha mai 3na ka Emepena »na Bshopa a pou e noho ant maiuna o ko lakou cvau kihapau aole e baaleie 1 ua miu kihapai la. a heie wa.e aku e noho iioko 0 ka Aha Halawai a ka Pope. e nobo ana :!oko o keia maiama. Aole loa ka Moi o Pologp!a eae ana e hookomoia kona inoa iwaem 0 na inai o ka poe e tmkemak?!3 ;ma e !!!o i Moi no keia aupuni Moi o!e.

Ile n>rikHlnki poimiikui no n;» inoku okofi»j!n o keia moana. {ie nui iui ia i !<>a>i ia luk«)u ; a ua lioi mai ka iiapa nui o na moku mL' ka piha i ka ai!a. Ma ka loaa anu mai o k«iia pnmmkai i na m<>ku okoliola, ua lioopuuiaikaua pu ra na im;a lie nui wale. Ua wuiwai na ona «> na moku. a me Jia uln inoku, a me ua iuina |>u k<;ka!i». Aole o lakou waie no ; ;>ka, ina ka uku nuna o k»i (J.i!a i ka poooia, uu iiookomoiu mai k«j eial ia mniiualiua iwaini.i <> kanaka o llonolulu nui. lloko nae o keia nui ana o ke il ila, uuku loa ka poe i lioopomaikai uiaoli ia niawaena o k;muka llawuu. No keaha la keia i l ka wa e mahuiihua ai ka hana, n me ke dala, ka uku no ka hana, heaha !a ka inua e pii o!c ai ka pomuikiii a me ka waiwai o iia kanaka Hawan ? Eia kekalu mau haina o keiu ninau. I. He maa loa kauaka i ka uhauha waie aku i ko lakou inau pono. Ua ike maopopo loa ia keia iloko o keia nmu pu-' le. lie nui loa ka lona o kekalii poe liolokahiki. Ua ukuia keknln mnu mea ma kahi o ka elima haneri a eono haneri <lulu iloko o keia kikina. Iloko i>ao o ia nui aohe noonoo i ka uiea e pono ai a e pnn ' ai kn waiwni. I ka hooholo lio kahi lilo, a i na lei awapuhi, i nn wahine Inikini, a i na oinol<? rnma, a pnu loa ka inipakeke. Emoole ka puehu lulii ana o ka waiwui i kela mau mea. iie nui kn inea o ka ohi ana mni. aole nae emo i haln iho ka hnna, aohe wahi mea koe. O kn uhauha ku inea nana e oi nei na pomaikai o kanaka o keia auiii. Nui loa na hale nani, a ine na aina wniwai i poholo pu iloko o na kinha o ka poe ona. Aohe oia wale no, oke ohi kekalii o ke kauaka kai poholo a nalowale iloko o ka omole o ka mea ona. A o ka poe wahine hoo- ! kamakama kekahi poe hoilihune i kanaka. llaila kekahi poe e kiola nei i ko lakou waiwai a me ko lakou ola. lmi ka men ! hana i kona lona, me ka lulii nui, a loaa kekahi mau elala, aka ua hei oia i ka pnhele a kela hiena o Honolulu, ka wnhine laikini. Aolie minamina i ka luhi, nohe hilahila i ka hoi ole o ke poho. Hc poe kuuwa kuapaa kekahi poe kanaka no nn wahine o ka lua po. E like me kn ekemu ; oieana o ka pipi imua o ka mea nana ia e pepehi, pela lakou e ekemu ole ai imua o ka poe nann e hao ko lakou waiwai, a e lawe i ko lakou ola. O ka men hahai mamuli o ka wahine hookamakama, he ilihune kona hopeua.a e hele ana kona uiau wawae ma ke ala e hiki ai i ka eleele 0 ka make. Aole no hoi e waiwai ana ke kanaka iuii mau i ka awa, e like me ka nakaka o ka ih a me ka piapia o na maka o ke kanaku inu Biva, pelu ka lapuwule o kana liaim a me kana ioaa, aole iie oiaio ke ka« naka inu awa. I ka wa a ke Akua e hoonoho ai i kekahi kanaka ina ke ao nei, ua weheia elua aianui imua ona, hookahi e pii ana iiuna, ao kekahi, e iho ana ilalo. Ina e hele ke kanaka ma ke ala e pn ana iluua, mahope e hke oia uie ko ka Lani poe ; aka, ina e inu oia i ka awa, ua hoomaka oia e heie m<i ke alu e iho ana ilalo, a e like auanei oia ine ka holoholona lepo loa, ka puaa, a o kona hopena aia no maIhlo iho o ka holoholona. He nui ka waiwai o konaka llawan i uhauha wale la ma ka inu awa. 11. Eia kekahi men e pii oie a» ka waiwai o kanaka o ka lahui Hawaii: O ka malama ole—o ko lakou hoopaa oie uiai 1 ko iakou mau lilo malalo iho o na ioaa. lnu e loaa i ke kanaka he umikumaumiiina lala ka uku no kona hana ana no ka mahina hookahi, a hoohlo aku oia he iwakahia da!a ma ka inahina no ka ai, ka ia, a me nn mea e ne t ua oiaopopo e aie ana ia knnaku ; a ina pela mau oia e hana oi, o kona pihkia, a nele locj ki hope. Aohe

r» > r,f> » i ka kkou- Iwa, a f.onfcupouo t na «aln Mo me kahi me* » i'»3a mai. iio !>o!H>c eui na hl>» inaKih» miit» t : au»»-i e ['ii niau n«>ka !»>ta a Kuuuoouo ke kanaka> l u nna ktkahi j.»oe i ke ktro> nui i k*N<i «iiC3 keia n»< 3 a !-ikou i make uake ai. O kekahiaiau uiea kuai 9 ite kupoou ika poe w-aiwai wale au, eole koim i ka fMe uonu n* loaa uuku. Aole nae uoono*» kauaka peb. Makemake ke kan&ka t kekaiu mea, oke kuai koke no ia. Aie aku la paha » ka mea ana i «i*aketnake ai. Ke aahu uei kekahi poe wahīne i na )u!e sīiika i kup«v . no ke kumukuai i ke kanaha, kanahina. a ka.'iaono paha eiiia. Aka, ona kane o ua poe wahme lole kumukuai nui nei, he uuku ko hkou «\ahi loaa. A»»lie pt>no o ia. fie kuai kekah» }>oe i (oie ua |i)!e puina, a u»e nn ntea e ne, me he tnea la he «ui na taus.ini dal:i la hkou. Lilo t ke knio ke kahiko ;>na u nani, a iiele e hoikeike i kanuka i mea e mahalo ia inai ai. ain nne kahi haie ua narmha,e komoann kaua uie ka makani ; ua \vt-lu-4velu ka fofc o na keiki ; ua poiapeia kahi moe. a ua kapuiu ua mea a ;wu ina ka haie, ama kuiii pa haie. Oia kekahi kuruu e pii f»le ai ka waiwai o na k uiaka. 111. O kekahi kumu o ka ihhune o kanaka, oiu ka hoowahawaha i n.i loaa iiiliaohe niaiania ina iooa iniii. L : a hoopoma lakou i ua '• kuiu wai hiiii ia," oia ka mea i hui ai i mo<uia nu:. O kela loaa iuiu, a ine U'. i.i iuaa inlii, ma e iiin ia a inalauia pon-.i ia, e kokin ana ia i ko Ko kannka poinaikai kino. A, o kela liio iiiiii, nme keia iiio iii!ii, me ka hoihoi ole la o ke poho, he mea ia j e liihune ai ka niea waiwai. Hookahi pu- \ ka liu liihi, he inea ia e poiio ai ka moku nui. No ka hoowahawaha o kmaka ina ; ♦nea iuiu, oia kekahi kumu e liihune ai iakou. Ika iva i hanai ai kei Haku o keia ao a pau i ka eiima taiisani knnaka, ai iakou .» ■ pau, aiaiia, i aku ia ka Haku, " E hoiiiih i ' na hakina i koe, i hoolei oie ia'i kekahi mea." ■ lua paha no keia kau kp|a hana kupaiannha, i eia paha ka oieio a kauaka, *• un ai kakou a ua inu ine ka liio ole o kahi da!a, kiula ia 1 aku na hakiua i koe, owai ka mea inanao ia j inau mea iiilii ? Aole anei e haua hou ka | Haku i ai a i ia no kakou ? Kiola ia na ha* j 1 kina." Aohe peia ka manao o ka Haku, | ," eia ka pono," wahi ana, •'e malaina i na j mea liilii, e hoihiii i na hakina." Aole e ku- j onoono ke kanaka ke ike ole oia i ka ma-1 lama ana i na hakina. | He nui na dala i hoopohoia i kela maka- i hiki keia maknhiki iioko o na mea liilii, e| i like me ka p;ikn pulii. pika n;.u, kiaha mea j i inu, inu awa, na lei o keia ano keia ano. No ! ka poe waiwai nui ia mau mea ; aohe no ka j poe loaa uuku. Aka, i ka nana aku, aohe na j : ka poe waiwai ia mau mea e kuai nui nei,! na ka poe loaa uuku no. Ina e malama po-1 noia la mau loaa liilii, a hookomoia i ka ba* j nako paha, a i kahi e ae e ulu ai, a hala na | makahiki he umi, o ka mahuahua no ia. U ka maiama ole ia o na hakina manawa kekahi mea e ilihune ai kanaka. Ua oi ka waiwai o ka manawa mamua o ke dala a j me ke gula. Aka, he kakaikahi loa ka poe j 1 hooiaio pela ma ka lakou hana ana. He nui j na hapa hora i hooliio woie ia e kanaka ma ikn noho hana oie, a ma ka hiamoe paha. i Ua hooiilo waie kekahi poe i na hora a ine na la o keia noho ana ma na hana a me na • ieaiea e waiwai ole ai, a kokoke mai ka hoI pena ; alaila ike lakou, ua poho kolakou ola ana—he nui na mea i liio aku, aohe mea i ioaa mai. lie nui na knnaka ma Honolulu nei e kuai lilo aku nei i ko lakou ola no ka waiwai poho waie. Ua iiio ke (laia, lilo ka wa ui, lilo ka ikaika, liio ka m:tnawa,a o ka iiio aku koe o kahi kino i ka make, a o ka uhane i ka pouli mau loa. A heaha kai loaa 'mai ? Hn mau wahi lealoa, a he mau wahi kauna makahiki ma ka uhauha ana. Oia wale no. Ua poho ko iakou oia ana ! Ahea la hoonaauao kanaka ? Ahea la hoomaopopo i ko lakou kuleana kiekie ? Ahea 'ikekauaka aohe mea liiiii ma ke ao nei ; aka. iie ano nui ko ua mea a piu ?