Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 51, 18 December 1869 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUEPEPA KUOKOA,
Hoopuka Mau Ia Ma Honolulu
I kela Poaono keia Poaono. $2.00
No na mahina he Umikumamalua! $1.00 no na mahina eono. ME KA HOOKAA MUA MAI.

KA NUPEPA KUOKOA,
HOOPUKA MAU IA HONOLULU
kela Poaono keia Poaono
$2.00
No na mahina he Umikumamalua!
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA – aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00: alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIAKAU – he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa lets, oia hoi 4 kepela no ka lalani hookahi – penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA – ka @au pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO – aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau o eia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA – ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L.H. KULIKA, Luna Hoopuka.

 

"KA NUPEPA KUOKOA."
is published in Honolulu
EVERY SATURDAY
$2.00 per annum, or $1.00 per months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAU will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaua may be paid to one of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. NO names, either o foreigners or natives, will be isnerted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to on accound of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKA over the Post Office. Office hours from 8 A.M. to 4 P.M.
L.H. GULICK.
For the Publishers
Bound Volumes of the Kuokoa for sale at the office over the Bookstore - $.60 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by $2.00 each.

Ka Nupepa Kuokoa.

NA HUNAHUNA
NO KA
MOOLELO HAWAII
Aha inu rama

            Ua akoakoa'e ma ke kai me kai ae o Kaholoakeahole, he anaina nui o na kana alo alii a mau alii pu no hoi malaila, a o Kalanimoku ke poo o ia aha inu rama; mai ke awakea a nui ne ka la, pae nui ae i ka aekai o ua wahi la, ma ke alo ae o ko Kalilikauoha hale; a me he la, ua hooholoia ka makemake e ia aha, e hoonoho lalani ia na hoa, a o ka mua, e kau mua ma kona waha ka barela wai on a holookoa, a pela aku ke pau ka inu ana, a lana lakou pela a hiki i ko Kekuamanoha mau hale. A o ka mea nana e hoohuinu, oia o Eeka, ke alii no hoi ia, a i ka nana ana, he mea kuoanaha ka mikiala o ka mea i kaa ae mahope o Eeka, a holokiki ae a mahope mai o kona hoa, a noho mua ae ana iaia, a pela lakou a pau e hoho ai. Ua kanaha a kanalima paha lakou. Nolaila, e nana ae kakou i kau okoa ana o na galani he 31 iloko o ia poe a ka pokela naaupo. No keia mea, e hoomanao ae pahakou, o ke kulike o ke kanaka me ka holoholona, no ka naaupo i oleloia ae la. Aka, ua ahona paha ia naaupo ia lakou la i ko keia manawa, no ka mea, aohe lakou la i  ike i ke ano oiaio o ke Akua, aku, he poe malama akua no ia poe; iloko nae o ka hoomana naaupo no hou paha. A no ka mea, he mau kanawai ko kakou e noho nei no ka naauao mai ka Palapala Hemolele mai, aka, o ka poe ike ole a manao naauao, aole ike ia mea, ua like no me lakou la ke ano maoli, a ua okoa nae ma kekahi mau mea naaupo.

Liuliu ka manao o ke Lii e hoi i Hawaii

            Oiai, ua ike kakou i ka nui o kana mau han@, aka, aole nae kakou i kamaili@ no kekahi mau hana a@a, oia ka oihana lawaia, kalai waa, iako, ama, h@e a oia wale a oia wale. Ua malama mau ia keia mau ano e like me ka poe mahiahi, nolaila, ua paapu na wahi noho o ia ano. I la, ua paapu na wahi noho o ia ano. I ka nana aku, na wahi hono o ia ano. I ka nana aku, ua makaukau ia ma keia mau mea a pau, me kona manao e imi i ka maluhia. Aka nae, mamua o keia liuliu ana, e nana hou ae kakou, no ka mea, ua lona iaia he mau keikikane a he mau kaikamahine, ua ha@ia lakou ma keia noho ana on a ma Oahu nei. Elua kaikamahine, a ekolu keikikane. O Kinau ka mua o na kaikamahine, a o Nanaulu ka lua; o Kekuaina ka mua o na keikikane, a o Aliipalapala ka loa, o Kamoakupa ke kolu, ke ole nae au e kuhihewa. O Kamamalu nae ka mua loa o lakou a oia hoi ke ono, ma Kawaihae kona wahi i hanau ai, mamoa o ka Peleleu i Kahuhuke nei, he wa hula kalaau ka ia. Ma Waikiki ko Kinau whai i hanau ai a me kona mua, he kakoa kahi maka on a, aka, he ano keiki naauao nae ia ana. Ma kana olelo aku i ke kanaka ike ole mai iaia. "E ke kanaka. ma o aku, he alii au." A lohe ke kanaka, ua hookaawale koke aku la oia mai ua alii aku nei. A no kana hana mau ana pela, ua pakele pineoine na kanaka iaia. He keiki malama no hoi oia i ke kauoha a na makua, e malama i na mea a pau o ka Hooilina Moi. Ua ,ahalo na makua iaia, no kona hoopono ma na mea a pau i ku i ka pono. Aka, elua a ekolu paha poe keiki i make ma Honolulu i ko lakou wahi i hanauia'i, mamua o ka hoi ana. Ua nui iwaho o Nanaulu, a make aku la. He mau la, a make aku la kahi; he mau pule ko kekahi a mahe iho la. Aka, ua ike mau ia ko Kamamalu noho a wahine pu ana me ka Hoolina Moi. Ma ke ano hoopalau paha ka noho pu ana, oiai e ano kamalii ana no laua a elua, no ka mea, he 12 paha ko Kamamalu mau makahiki ia wa, a he 17 a 18 paha ko ka Hoolima Moi mau makahiki.
            Maanei hoi e olelo iki ae paha kakou no ke ano mahiahi, no ka mea, ua kuhikuhiia na wahi mahiai ana e mahiai ai a me na hale on a e noho ai ma ia mau wahi mahiai. A ua oleloia kahi i ku ai kona mau hale mahiai ma Nuuanu, aia ma ka aoao akau o Kapaehala, he mau haneri anana mai laila ae a ia wahi; he wahi puu ma ka aoao komohana o ke alanui Nuuanu a me Hanaiakamalama Hale. I hiki paha iaia ke nana iuka a i kai o na mahinaai. Pele no ma Puupueo, malalo koke ae o Ualakaa. Me he la, pela ke ano i ka nana aku ia ano kahuahale e ku ana ia mau wahi kiekie, koe nae o Helu moa, (i kapa hewa ia o Kekuaokalani, o Kuihelani ka pono) Puaalii ma Waikiki, oiai oia malaila e mahi ana i na kihapai pui kaulana malaila. Pela kona noho ana ma Honolulu, a ua kaulana na wahi mahiai ma o o Kapalama, Keoneula a me na wahi ae no e kokoke ana i Honolulu. A o keia mau oihana, ana i lawelawe kino ai, aohe i nele kona ike kino ia iloko o ia mau mea a pau loa. a pela no oia i ike mau ia ai ma ka lawaia me kana poe lawaia ma na kai lawaia moana, kuaau, holahola a pela aku; a me ia kona malama ana i na hoe-waa i mea kii aku i mau lako nona ma na mokupuni e ae a lawe mai; a pela na moku e kii ana i o a ia nei i mau lako upena, aho, olona a me kela mea keia, nolaila, ua nui ka lako i loaa mai iaia; a me ia oia e haawi aku ai i kekahi hapa o ia mau mea i na'lii on a a hiki loa ilalo i ka poe kaaoe (kuewa) kona nai ana. A no kanu hana ana pela, ua hana ae kona poe alii a pau e haawi ana iaia i ka hapa o ko lakou mau lako mai ko lakou mau ai na ae, no ka mea, ua puunaue ae ia i na ahupuna a me na ili-aina ia lakou. Pela na ili-aina ma Waikiki, ma ka ike a Kamanawa ia mau ano aina o pau o Oahu nei, a oia paha ko Keeaumoku muli a mua paha, e kapaia nei "Namahoe." A pela no i puunaueia ai na ahupuna a me na ili o Waikiki, he kaulana papaheenalu, no ka mea, ua mau na'lii o ka wa kahiko i ka noho mau ilaila no ka lealea i ka heenalu, a pela no hoi ko Hawaii mai poe alii a hiki mai ia kakou e noho nei. A i mea hoi paha e maopopo ai no na opio a me na hanauna ma nei hope aku, penei: O ka iliaina o Kaneloa ma Waikiki, no Keliimaikai ia, a o Punaluu hoi i Koolauloa a me Pau ko Kaleimamahu, a o na Laie elua ke ahupuaa. O Kalaepohaku ko G. Is. Davida, a o kekahi hapa o Halawa ke ahupuaa. O Pahoa ko John Young (Olohana), a o kekahi hapa o Halawa ke ahupuaa. O kanewai ko Keeaumoku, ke kalana o Waialua ka i iaia. O Kapunahou ko Kameeiamoku o Moanalua ke ahupuaa. O Waialae ko Kaahumanu, a o na kupono nui a pau o loko o na aina Moi, oia haawina ia o Kaahumanu. A o na iliaina e ae a me na meka hanohano; a pela no i na ahupuaa e ae a puni–mai ke kaua ana nei ia Nuuanu keia nai ana. A pela no kona nai ana i na aina a pau o ka mokupuni o Maui, mai ia lao mai, a pela no hoi ma Hawaii, mai ia Waioahukini mai ma Kau, ma kona mau mahele mokuaina, o ia o Hamakua, Kohala a me Kona Akau. A ia Mokuohai nei, holo kapapa puni mai Hawaii a Kauai ia Kamehameha I.  A o kana mau pono a me na pomaikai ana i  nai ai me ka hoomanawanui, oia no keia a kakou e noho nei i keia wa.

(Aole i pau.)

 

Kumumanao

Pehea la e hooemiia ai ka mai lepera e kapaia nei he "Mai Pake?"

            O keia ka ninau e pokole ai ka haina. Aole emi. O keia mai e nee papa nei, e ulupa nei, e ulu nei a kawowo loa ma ko Hawaii nei mau mokupuni, ua manao ia e pio ana, a e emi ana i ke akamai a me ka noonoo o ke Aupuni ma o ka Papa Ola la; aka, aohe nae he wahi mea a emi iho; me he la e ulu ana no a kawowo nui mawaena o keia lahui, a oia hoi ka mea i ninauia mai, "E emi ana anei?"
            Haina– aohe e emi ana, e piha ana o Hawaii, a e lilo ana ko ka Papa Ola kaohi ana i ka muo ana mai o keia mai i mea ole no ka mea hui, ua piha ka aina i ka maalea a me ka hoololuiahili ana i ke ano maoli o ka nanaina.
            Ina e loaa ana kekahi i ua ano mai nei, eia ka uhi-maka e hiki ole aku ai i Molokai, e inu nui ana i ka awa, i hikiwawe koke iho ka makole ana, a poi ka ike moowini a na kakua haole. Ma ka nana ana a ke kauka, "he mai inu awa kou, aohe lepera (mai pake)." Olioli loa kela, a hala ae ana, a hala ae ana. Ke pii loa aku la nae i kaupoku o Hanalei!
            He makehewa ka hoihoi, ana i Molokai, no ka mea, in a e pio ana na Palapala Litini Inu Awa, alaila, akaka loa no, aohe uhi-maka nana e hoopulou iho keia mai, "kokolo ka uahi o Kula he hau." No ka mea hoi, in a e ohiia ana ko ka mokupuni o Oahu ponoi, maluna aku o 1,800, a malalo iho o 600 poe i imi maalea i mea e alo ai i na pilikia hookoo ia loko. Pela no hoi ka mokupuni o Maui, maluna aku o 1,700, a malalo iho paha o 500. Pela no ko Hawaii, maluna aku o 2,00, a malalo iho o 1,600. Pela no paha ko Kauai ma ka hoohalike ana a me ko na pae aina kaikaina iho. Ke ike nui ia nei keia ano mai mawaena o na io ponoi o kuu lahui nei, oia ke kane, haukeuke, ilikona, kunakuna, koko-ino i awili pu ia me ka mai o na aina e mai, ua lilo i hookahi hooailona e ikeia ni mawaho o ke kanaka, oia ka "mai pake."
            Auhea ka laau e pau ai? Pehea hoi e emi ai? O ka hookaawale anei? Ua kapu loa anei o Siloama ma Molokai, aole e launa aku ka poe okoa? Aole loa! Aole loa no!! Ke hui nei, ke launa nei, ke ai pu nei, ke lolii nei. A ina pela, e emi ana anei? Makehewa ea! A ina hoi e hoihoiia a hiki i ka 5000 i Molokai, e pio ana anei keia mai? Aole loa no! Ehia tausami dala e ola ai ka poe mai? Ehia pouna laau e kupono no ka ohana nui pela ea? Ehia? Ehia?
            Haina– Aohe e emi, no ka mea, he nui ka poe punahele iwaena o Hawaii aka, he aikane nae na ka Papa Ola, he wahine alii na kekahi o na Makai, nolaila, aole e hoomaopopo loa ia mai, hookamaemae wale iho la no, "pela iho, pela iho e kuhina ou ai kakou a nui loa iho, alaila, hookahi ke kai ana i Molokai." Pehea, e hoemiia ana anei? Aole no!
            Pehea e pau ai? Aohe nuka sopa, aohe koiwai nui e pau ai i ka hoomaemae aohe laau e hiolo ai, ua poliuliu ka ike a na kauka hole a me koonei. Ua hui aku hui mai, hui kalo i ka nawao. A in a pela, o ka hookaawale anei ke ula e kaipo ai i ka mamao ana aku o kaia mai weliweli? Ae paha, aka, kanalua loa au i ka hapa nui e okuu nei ma na wahi a pau, a o ka hapa uuku ka i hookaawale ia aku ma Siloama (Kalawao). He makehewa ka wae ana, no ka mea, o ka poe i nana ia e ka poe ike o ka Papa Ola, a hoihoi ia mai, a pili pu hou me ka poe okoa, a loaa hou aku la, ulu hou no, a loaa aku la na hoopulapula e ulu hou ai.
            Pehea la e hoemiia ai? Aole e emi ana, ua hoopailua okoa ka honua i na kanaka, a ua makaukau e ale okoa i ka lahui; a nolaila oia e hoopahee nei i ka wale o keia ano mai e like me ka nehesa, i pupu ole kona alapoho ana. Aohe wahi mana iki o ke Kumukanawai e paku aku ai i keia wai e kahe holomoku nei. Ua ikeia no hoi keia ano mai iloko o na awiliwili huikau o keia noho ana ko Kina poe, ko Amerika, ko Europa, ko Aferika a me ko kela lahui keia lahui i hiki mai maanei, nolaila, halahu ka ike o na kahuna puni puaa a puni awa o Hawaii nei, a pela hoi na kauka haole.
            O kekahi ike maka keia: "Aole e pili wale kekahi hipa nui o keia mai i ka poe noho malalo o ka noho kuokoa ana, a kaawale hoi i na hana hauinia a pau." Aole au i ike iki ia poe, aole loa no, aka, mawaena o ka poe hooipoipo inoino, inu i na wai on a, noho ana, puni awa, a uhai i na kanawai o ke ola kino ana aia ia lakou ka hapa nui o keia ano hoailona mai e kau koke ai.
            Pehea la e emi ai? Ke i mai mai nei o ia la. "e hamo i ka laau mawaho, a e inu maloko i ka laau naha, a e o-o i ka maka koholua i pau ke koko ino, a pela no e hana mau ai, a o ke ola no ia." Pela io anei? Ina pela, alaila, ehia mai nei mea i ola ma Hawaii nei ma ia hana ana? E hai ae ma ka nuepa Kuokoa i ike ia.
            Ke olelo nei au ma ko'u ike poepoe wale iho no, aka, ua manao ka mea nana keia ninau, e hoakea no ka poe i ike ua ola ia lakou kekahi o keia ano mai, mai makau no ka lapaau malu ana a ola keia mai, no ka mea, oia ka mea e poloke ai ka pili a Makalii; a malama paha, o kau haina, he mea ia e puipui ai ka haina o keia ninau.
            Nolaila hoi, ke nana aku i ke ano holapu ana o keia mai, aohe wahi mana iki e hoohuli ae ai ma kulakula alaalapuloa o keia noho ana, i mea e kanahai mai ai ka palemo ana o kuu lahui iloko o keia ano mai. A in a pela, alaila, heaha ka pono o ka hoihoi ana i Molokai? Ehia mai nei poe mai poke i ola i ka Papa Hawaii malaila? Aole no!
            Heaha ka hewa ke imi ke Aupuni ma o ka Papa Ola la, i wahi e hookaawaleia ai ma kela a me keia mokupuni, penei: Ina no o Oahu, ma Kalihi kahi e noho ai na mai pake; in a hoi no Kauai, ma Niihau e noho ai; ko Molokoi no hoi, ma Kalawao; ko Maui a me Lanai, ma Kahoolawe; ko Hawaii, ma Puuwaawaa, Kona Akau, a i ole ia ma kekauwahi e ae paha i apouo ia e ka Papa Ola. Ina e hooholoia pela, alaila, aole e mokumokuahua nui wale na naau o na makamaka o ka poe loohia i ua mai nei.
            Ina pela, ua akaka ko ka Papa Ola wae ana i na kauka kupono no kela wahi keia wahi. I elua nae kauka e pono ai, i kauka haole a i kauka Hawaii nei. Akahi ka pupupu laolao okoa i na kauka eke opihi a ke aupuni e hiipoi nei. Oia na owili o keia hoohei ana, a na oukou aku ke koena.
C.H. Kealonahenahe.
Kohala, Hawaii, Nov 18, 1869.

 

Na hiohiona, o ka aina kuamakani

O KAU A ME NA WAHI PANA.

E KA NUPEPA KUOKOA; Aloha oe–
            E oluolu paha oe e hookomo iho ike ia mau hua e kau aela maluna, a penei noia. O ke ia moku, o, Kau, he aina maikai no a nui no ka waiwai i loaa mai ma ka hana, lima a me na hana e ae. O ke kumu o ke ia loaa no ka noho, ana mai o na haole a me na pake.
            NO KEAUHOU. O ke ia aina oia ka aina e pili ana me Puna, aina maikai ke ia mamua, i kawa e noho ana kanaka maoli a i ke ia wa he haole malaila o Ceoti kai noa, he mau wahi pana no oia o kapukapu, he hula ana i a he pahi kapu nohoi, mamua; aia i uka o ke ia wahi o Kaluaopele, e lua ala nui, pii ma kalua, ahela ma, Kau, nei.
            NO KAPAPALA. O ke ia aina he kanaka maoli wale no mamua ai ke ia wa he mau haole e lua o Li. meKale, o ka laua hana ne hanai, bipi ahe mau kanaka ke pa uo aia ma ke ia mau wahi; he mau wahi pana no, anakekea, Puukakawahie a me puukaunene.
            NO KAALAALA. He maikai kawaiho ana o ka aina helepo wale no uuku na pohaky malaila ulu nui kamauu he mau kanaka no e noho nei malaila o ka la kou hana he Pulu Hapua a he kumu kala nui no hoi na koonei poe e huli nei aole haole malaila.
            NO KEAIWA. Mau Hale no malaila e 4, I luakini; hookahi, Hale Kula, ao ka hale o ke kahu o ia hale pule, maikai kawaiho, ana o ka aina mai uka akai o ka hana nui a na kanaka o ka Pulu no he oluolu ku pono no ka noho ana, o na kamaaina, ao kakou o kamalihini aohe kupono nui ke anu i kahi wa nui ka lepo i kahi wa haomai i na maka pipipi, ke la oia na mea a kakou e hoowahawa ai aka, malihini, ia lakou nei hoi he waia uau ia i na na aku ka hana oia no oe o ka huuhiwa, la iho lua kamoomoo maanei.
Moaula, I. P. KUAMAUNA.

 

Kumumanao.

Kohupono ka baibala e hoopomaikai nei i na kanaka.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:–
            E oluolu oe a me kou Lunahooponopono e hookomo iho i keia wahi ukana ma kahi kaawale o kou opu ahonui iike mai ai o kaua kini e noho mai la mai ka la puka i Kaekae a ka la komo i Lehua ka poe hoi i hoolili ia lakou iho iwaha olelo no ka Baibala ano keia hoi ke kumu o kela mau hua e kau aela maluna. Oia keia, "Kohu pono ka Baibala e hoopomaikai nei i na kanaka."
            Ua maopopo ia kakou, o ka palapala Hemolele o ka olelo ia a ke Akua e kakau pono ia'e e like me kona makemake, aua hui puia ke Kauoha Kahiko a me ke Kauoha Hou aua kapaia ia Buke o ka Baibala.
            E huli kakou i na hua a ka Baipala e imi mau ai, ae hoomaopopo hoi i na mea e keakea mai ana ia ia a me kona lanakila ana ae hoomaopopo hoi i kona mau hua e loaa mai ai, ke kaawale aku na mea keakea.
            Heaha na hua a ka Baibala e imi mau ai.
            Ua ike kakou, ua kupono loa ka Baipala i ko kanaka pilikia, malaila ua ike kakou i kona wehewehe ana a me kona kuhikuhi haule ana i loko o ke kiowai lepolepo, a me kahi e lana ai ka manao.
            O na pono a pau ana i kauoha mai ai he mau mea lakou ehoopomaikai mai ana i na kanaka. O ke kumu hana a Iesu Karisto i haawi mai ai ma kona noho hemolele ana i hoohalike ai kakou, he mea e paipai mai ana i na kanaka e lilo i poe lokomaikai amaemae, a i mau mea aloha aku i ke Akua a me kanaka.
            Ua kupono na mea a pau iloko o ka Baibala elike me ka Paulo i olelo mai ai penei. "O ka palapala hemolele a pau, ua haawiia mai ia e ka Uhane o ke Akua he mea ia e pono ai, no ke ao ana, no ka papa ana, no ka hoopololei ana, no ka hoonaauao ana ma ka pono." Aole no hoi he buke e ae e like me keia ma ka hoonaauao ana i na kanaka aoa ku pono keia buke i ke kanaka hupo, anaauao, i ka hune, a waiwai, i ka haahaa, a kiekie a pela aku, no kamea ke ku nei ka Baibala ke kauwa o ka oiaio, o ka elele o ka maluhia, o ka mea pale aku i ko kanaka poino, o ke kumu ao mai i na mea maikai, o ka enemi, o na mea pono ole a haumia, o ka makamaka o na mea pono ole a maemae a lokomaikai, o ke keiki no o ka lani a me ka mea hoomakaukau no ko laila olioli.
            O ke kahua keia o ka noho pu ana o kanaka me ka oluolu: no ka mea ke hoolilo nei oia ia lakou i poe pono e hana ana ma ka pololei. Hekumu hana ke ia no na kanawai aupuni ke hoonoho mai nei oia i ka Lunaikehala i loko o ka naau, na na i papa iho i ka makemake wale na kanawai aupuni ke ole keia luna, ke imi nei ka Baibala e kinai i ka manao imi wale o ke kanaka i kona pono iho, a hoakea i kona naau, i hu ae kona aloha ia hai.
2 Na mea alai a keakea mai i ka Baibala.
            Ke kue nei ka naau hewa o kanaka i ka pono maemae o ka Baibala nolaila, ua hooikaika loa kekahi poe e kinai ia buke, a hana no hoi lakou i na hana hua ole ka pouli; nolaila ua hoowahawahaia mai ka Baibala, O Satana hoi kekahi enemi nui, ua puni na lahui kanaka ia ia, a ke hele nei oia ma ka honua e kue i na olelo ao a ka Baibala. Aka aole e pio ka Baibala ke laha ae la no, ae like me ka hookawaleia ana o keia mau mea a lalai pela oia e lanakila ai.

Ua laha oia me ka pilikia nui i kekahi mau keneturi a kaawale ae keia mau mea keakea, holo noia me he muliwai la e hoopomaikai ana i na lahui kanaka, hu ae noia me ka lanakila i ke kau o na lunaolelo e hoopuehu ana i ka pouli i uhi mai maluna o na kanaka, maia hope iho, ua hala mau ae a hiki mai i keia manawa a kakou e kamailio nei o ka lahui kanaka, nona ka malu, malaila kaikaika, malaila hoi ka noho pomaikai ana, aua oi aku ka pomaikai o ka lahui kanaka i ao ia i ka Baibala, mamua o ka lahuikanaka i ao o leia, a ke oi aku nei ka pomaikai o ka poe i ao nui i ka Baibala.
3. Aia a kaawale aku na mea keakea a pau, he aha auanei na huaa a ka Baibalu?
            Pehea la ke ano o ka Honua nei i na he poe oiaio na kanaka a pau. o kela aina keia aina, peheala hoi o Hawaii nei, i na he poe haipule oiaio i loko o Karisto na kanaka a pau, na 'lii na makaainana a me na haole a me na ano kanaka a pau o ka Honua? I na paha he poe aloha lakou i ke Akua, a aloha hoi i kanaka, i na he poe malama loa lakou i na kanawai a pau o ke Akua, alaila, aole he hakaka maanei, aole he huwa, aole lili, aole hanaino, he poe hoaloha na kanaka a pau, he poe oiaio a maemae, pomaikai ka lahuikanaka noho ana pela, pomaikai ka lahui kanaka no na ke Akua o Iehova.
            Na ka hoopuuipuni a me ka wahahee anei i hoohua mai i keia mau hua maikai? Aole loa e hiki ia kakou ke manao pela.
            Nani ka maikai o ka Baibala e lalau a nei kekahi lima aloha ole, e kaili i keia mea maikai mai o kakou aku makemake anei kekahi e pani i ka puka hookahi kahi e komo mai ai ka malamalama e loana ai ka manao, e kali wale anei mai loko mai o ka lima o na e lemakule, na luahine a me ka poe mai i ko lakou kookoo hookahi e hiilani nei? E hoonele anei i ka poe e makee ana i ko lakou mea hookahi e oluolu ai, e hoolei wale anei i ka waiwai pookela o keia ao, ae whe hou ae i na puka i komo mai ai naino a pau, a hoi hou mai ka pouli? AOle paha mea makemake ma Hawaii nei, aka ua lokahi ko kakou manao, e aho ka la ma ka lani ke kinaiia i ke kinai ana ika malamalama maikai o ka Baibala no ka mea. Ke ku hookahi nei ka Baibala, aole ona lua, me he kia pohaku la e hoike mai ana no ke Akua mai ia.
            E wiki kaua e ka nepepa Kuokoa,

D.W. KANUI.

Hookena, S. Kona H., Nov 20, 1869.

 

Haina o na Ninau Baibala a Kekoa.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:
            Aia ma kou Helu 39, i ike iho ai au i na Ninau Baibala a D. M. Kekoa, i hoounaia mai ma ou la. Nolaila, oia mai no ua mau ninau la a me na haina.
            Ninau 1. "Heaha la ka mea uuku iho i ka ole?"
            Haina. Na lahui kanaka. E nana iho oe ma Isaia 40:17.
            Ninau 2. "Heaha la ka Iehova pahikaua?"
            Haina. Kona mana. E nana ma Lunakanwai 7:1-20.
            Niuau 3. "Ehia kapuai ke kiekie o Baala?"
            Haina. E like no me ke kiekie o ke kanaka, no ka mea, ua hanaia kela kii ma ke ano kanaka. Aole hoi i hoikeia kona kiekie ma ka Baibala. O oe no nae paha kekahi i ka wa i kukuluia'i, a ua ana ia no kona kiekie e oe ia wa, a oia no paha kou mea i ninau ai? O oe no paha kekahi o kona mau kaula?
            Ninau 4. "Owai la ka mea i hoohalikeia me ka bea?"
            Haina. O Iehova no. E nana ma Hosea 13:8.
            Ninau 5. "Heaha la ke anapuni o ka halepakui o Babela?"
            Haina. E ke hoa, ua hoikeia ka hanaia ana o helepakui o Babela ma Kinohi 11:1–5, a o kona anapuni, aole i hoikeia mai. Ina o oe kekahi ia wa, alaila, nau aku la no i ana, a oia no ke kumu o kou ninau. O oe no paha ka mea e amo ana i ka pauku niu la, a namu pake ae ana oe?
            Ninau 6. "Owai la ke kaula i hoike i na mea pohihi a koe hookahi? Heaha ia mea pohihi?"

Haina. Ma keia ninau, aole he kaula i hoike i na mea pohihi, aka, i na mea pohihihi. O ka manao maoli no paha ia o ka mea ninau, "pohihi," a i ole pohihihi. Ina o na kaula i hoike i na mea pohihihi, oia no o Iesu, Daniela, Paulo a pela aku.
            Ke hooki nei au maanei, me ka kali aku o ka palolo mai o ka waha, alaila pa leo hou aku au me oe.
D. W. K. KAOHUNOHOPALI.
Kealakomo, Puna, 11, H, Nov 17, 1869.

 

            Ke olelo nei ko Kaleponi poe, o ko lakou mala waina ka mala waina nui ma ke ao nei a puni. Aia ma Europa kekahi mau mala waina, aka, aole nae he mau haneri ka nui o na eka aina.
            Ma ke kulanakauhale o Piladelapia, he kanawalukumamalua a keu ae ka nui o ka poe ilihune malaila, e kuaiia nei e ka poe mawaho. Mawaena o ia heluna, he iwakalua kumamalua tausani elua haneri he mau malihini mai.