Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 51, 18 December 1869 — Kumumanao. [ARTICLE]

Kumumanao.

Pehea la e hooemiia fli ka mai lepera e kapaia «ei he *• Mai Pake:" O keia ka ninau e pukole ai ka haino. Aoie emi ! O keia inai e nee papa nei, e u?upa nei, e ulu nei a kawowo lon ma ko Hawaii nei niau niokupuni, ua inanao 1.1 e pio nna. a e en»i ana i ke akainai a iue kn noon<& o ke Aupuni n>a o ka I'apa Ola la ; aka, aohe nae he wahi niea a eini iho; me he ia e ulu ana no a knwo- : «o nui mawaena o keia lahui, a oia hoi ka mea i ninauia mai, E emi on« anei r" Haina—Aohe e emi ann, e piha ana o Hnwaii, a e lilo ana ko kn Papa Ola kaOhi ana i ka muo ana ni ii o kci t inni i. uiea ole, no ka mea hoi, na pilia kn aina i ka manlea n me ka l»nol< loiahih ana i ke ano niaoli o ka nanaina. | Ina e loaa nna kekahi i ua ano inai nei, eia ka uhi-maka e hiki ole aku ai i ■'Molokai, e inu nui ana i ka nwa, i hikiwawe koke ilio ka makole ana, n pio ka Jike moowini a nu knuku haole. Mn ka ! nana ana a ke kauka, " he mai inu awa ;kou, aohe kper;i (mai j)ake)." Olioli loa . kela, a hala ae ana, a hahi ae una. Ke ,pii loa nku la nat' i kaupoku o Ilanalei! \ He niiikehewa kn hoihoi t ana i Molokai, no ka mea, ina e pio ana na Pulapala Luilini Inu Awa, ahiila, akaka loa no, i aohe uhi-maka nanu e hoopulou iho keia Imai, "kokolo ka uahi o Kula he huu." ; ;i\okamea Imi, ina e olnia ana ko ka | mokupuni o Oahu ponoi, maluna aku o| ; 1,600, n mnlnlo iho o (300 poe i imi maa-1 lra i men e nlo ni i na pihkia hookoo ia j iloko. Pela no hoi ka mokupuni o Ma-1 ;ui, maluna aku o 1,700, a maialo iho pa- ; ; ha o 500. Pela no ko Ilawaii, maluna Inku o 2.000, a maialo iho o 1,000. Pela ' |no paha ko Kauai ma ka hoohalike ana : n me ko na pne aina kaiknina iho. ! Ke ike nui ia nei keia ano mui mnwa-j ena o na io ponoi o kuu Inhui nei, oia ke! ; kane, haukeuke, ilikonn, kunakuna, ko-i ; ko-ino i awili pu ia me ka mai o na aina je mai, ua lilo i hookahi hooailona e ikeia |ni mawaho o ke kanaka, oia ka "mai paj ke." | Auhea ka laau e pau ni? Pehea hoi j |c emi ai ? O ka hookaawale anei? Ua | |kapu loa anei o Siloarna ma Molokai, no-; 1 le e launa i»ku ka poe okoa r Aole loa! • | Aole loa no !! Ke hui nei, ke launa nei, j jke ai pu nei, ke lolii nei. A ina pela, ej je/ni ana unei ? Mukehewu ea ! A ina | j hoi e hoihoiia a hiki i ka 5000 i Molokai,' |e pio ano anei keia inai ? Aole loa no ! | j Khia tausani dala e ola ai ka poe mni ?; ; Ehia pouna laau e kupono no ka ohana j ! nui pela ea ? Ehia ? Ehia ? Uaina—Aohe e emi, no ka mea, he i ,nuika poe punahele iwaena o Ilnwaii i iiei. Ina ua loaa kekahi i kein ano inai. jnka, he uikane nae na ka Papa Ola, he j jwahine alii na na Luna Mai, he punalua , ipaha na kekahi o na Makai, nolaila, aole j Je hoomaopopo loa ia inai, hookamaemae j i wale iho la no, "pela iho, pela iho e ku- j hinu pu ai kakou n nui loa iho, alailn, hookahi ke kai ana i Molokai." Pehea, e hoemiia ann nnei ? Aole no! Pehea e pau ai ? Aohe nuka sopa, aojhe kiowai nui e pau ai i ka hoomaemae, ;aohe laau e hiolo ai, ua poliuliu ka ike a jna kauka haole a ine koonei. Ua hui aku ; |hui mai, hui knlo i ka nawao. A ina pe-| ila, o ka hookaawale anei ke ula e kapio; ai i ka mamao ana aku o keia mai weli-! iweli ? Ae paha, nka, kanalun loa au i ka jhopa nui e okuu nei ma na wnhi a pnu ; a o kn hapa uuku ka i hookaawale ia aku jma Siloama (Kalawao). He makehewa ka wae ana, no ka mea, o ka poe i nann la e ka poe ike o ka Papa Ola, a hoihoi ia mni, a pili pu hou me ka poe okoa, a loaa hou aku la, ulu hou no, a ioaa aku la na hoopulnpula e ulu hou ai. Pehaa la e hoemiia ai ? Aole e emi ana, ua hoopailua okoa ka honua i na kanaka, a ua makaukau e ale okoa i ka iahui ; a nolaila oia e hoopahee nei i ka wnle o keia ano mai e like me ka nahesa, i pupu ole kona alapoho ana. Aohe wahi mana iki o ke Kumukanawai e pa.ku aku ai i keia wai e kahe holomoku inei. U?» ikeia no hoi keia sno mai iloko |o na awiliwiii huikau o keia «oho ana, | ko Kina poe. ko Amerika, ko Kuropn, ko iAfenka a me ko kela Inhui keii lahui i |hiki mai maanei, nobila, halahu ka ike o jna kahuna puni puaa a puni awa o Haiwaii nei, a pela hoi nn kauka hnole. | O keknhi ike mnka keia: <; Aole e pili 'wale keknhi h-ipa nui o kein niai i ka poe inoho malulo o ka noho kuokoa ana,a :

kaawale hoi i n i hani haumia a pau. Aole au i ike iki ia po<\ aole loa no, aki, mawaein o ka poe hooipoipo inoino. inu i na wai ona, noho ano kuulaia a ano kapulu ma ka ai ana, noho ana, puni awa, a uhai i na kanawai o ke ola kino ana :j aia la Inkou ka hapa nui o keia ano hoai-| lona mai e kau koke ai. Pehea ia e emi ai ? Ke i mai mai ne^ 0 ia ia, " e hnmo i ka laau mawnho, a ej inu maloko i ka lanu naha, a e o-o i ka> maka koiiolua i pau ke koko ino, a peia| no e hann mau ai, ao ke o!a noia. n Pe-; la io anei ? Ina pela, alaila, ehia «nai nei mea i ola ma Hawaii nei ma ia hana ana? E ftai ae ma ka nupepa K'uokoa i ike ia.; Ke olelo nei au ma ko'u ike poepoe! wnle iho 110, aka, ua manao ka inea nana* keia ninnu, e honkea no ka poe i ike ua ola ia lakou keknhi o keia ano mai. niai; makau no ka i.ipaau ma\u ana a ola keia jmni, no ka mea, oia ka mea e poloke ai jka pili a Maknlu ; a malama paha, o kaU; ihaina, he mea ia e puipui ai ka haina o| keia ninau. i j Nol iila hoi, ke nana nku ike ano ho-' Inpu ana o keia mai, aohe walii mnna ikij :e hoohuli ae ai ma kuinkula nlaalapuloa) jo keia noho ann. i mea e kanahni mai ai| Ika palemo ana o kuu lahui iioko o kein | 'nno mai. A ina pela, alaila, heaha ka j 1 pono oka hoihoi ana i Molokai r Ehia| • mai nei poe mai pake i ola i ka Papa Ila- j | waii malaila r Aole no ! I j Heaha ka hewa ke imi ke Aupuni ma; !o ka Pnpa Ola In, i wahi e hookauw-aleia j jai ma lu ln a me keia mokupuni, penei: j | Ina 110 o Oahu, ma Kalihi kahi e nohoj !ai na mai pnke; ina hoi 110 Kuuai, mai Niihau e noho ai ; ko Molokoi no hoi,! |ma Kalawao; ko Mnui a me Lanai, ma ;Kahoolawe ; ko Ilawuii, ma Puuwaawaa,; Kona Aknu, a i oie ia ma kekauwahi e! jae paha i apouo ia e ka Papa Ola. Ina e ! {hooholoia pela, alaila, aole e mokumpku|ahua nui wale na naau o na makamaka ; jo ka poe loohia i ua mai nei. i J Ina pela, ua akaka ko ka Papa Ol.i ' jwae ann i na kauka kupono no kela wajhi keia wnhi. I elua nae kauka e pono ! 'ai, i kauka haolo a i kauka Hawaii nei. ■ iAkahi ka pupupu laolao okon i na mai' !ano inoino a pau, 110 ke koliolio o na l;a-; ;ukn eke opihi a ke aupuni e hiipoi nei. j jOia nu owili o keia lioohei ann, «*t na ou-' | kou aku ke koeua. ■ i C. 11. Kealonahknahe. ! i Kohaia, llawaii, Nov IS, ISGI>. !