Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 51, 25 December 1869 — Page 2

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Kahanuola
This work is dedicated to:  Hurumi Yamamoto

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

English Column

Ministerial and Other Changes

           We take comparatively little interest in the various Ministerial changes under the present Government as they are all in harmony with a political system which we oppose. However worthy the individuals the theory which they are to carry out is antagonistic to liberty. The most important result of the elimination of Mr.de Vangny from the Cabinet and the induction of Dr. J.M. Smith as MInister of Fiance, is to render its counsels less discordant than hither more completely a relax of the policy of Jr. C.C. Harris now Minister of Foreign Relations. In this we see nothing on which to congratulate the country.

            The resignation of Bishop Staley from the Board of Education and the appointment of Hon. C. R. Bishop and Dr. J.M. Smith, must be considered a gain. If for an Inspector General of Schools we could now have a person in beauty sympathy, and active familiarity, with the cause of popular education in the vernacular, and if we could also have the School Law which so unanimously passed during the last session of the Legislature, but which failed of the Royal Signature, our common school system might become a power for good, in keeping with the necessities of the times. We shall even as it is, watch with interest, and some hope, for new life, and better adaptations, of the present system.

 

The New Post Office

            The old building. for many years occupied by the Government Press, has been torn down. and all seems ready for the erection of the so-called new Post Office. The last Legislative Assembly made an appropriation of $9,000 for a Printing Establishment;  but in view of the @ given to the idea of a new and much needed building for the ever increasing needs of the Postal Department, the bill passed by a large majority.

            We are however surprised to hear that, through the new building is to be three stories high ( besides a cellar). only about one half of the @ floor is to be devoted to the Post Office. We hope our information is incorrect. but have our fears, that it is but too true. If there has been any purpose of so over riding the public convenience and necessity, we trust it will be immediately abandoned. The Post Office needs much more space than it now has, and it will be a burning shame, if after such an appropriation as $9,000, it should have little if any more room than it now occupies.

            And the interests to which we would especially draw attention are those of the Hawaiian part of the population. Hawaiian letter-writers and letter-readers, should have equal accommodations at the Post Office with their whit-skinned fellow citizens ; instead of which, even here in the metropolis, they are now obliged to present themselves @ a little structure about as large as the " caboose " on one of our coasting schooners, and there at great inconvenience, exposed to sun and min, solicit their letters, while whitemen up under the verandah are especially favored with good shelter and abundant space.

            It is time this order of things was done away with. The Hawaiian has a right to claim all the political privileges that any body enjoys. The Hawaiian should have a post office "window" on a level with in every way as convenient as that of any one else. A clerk should be in as constant attendance at the "native" as at the other, and there should be the same internal arrangements for an orderly @, and prompt delivery of the letters. Quite a large part of the revenues of the post office came from native letters. This is greatly due to the increasing mail facilities which our energetic Post Master General is ever providing ; and these facilities should be still further extended and improved.

           

            HE MAU OLELO OIOI- I kekahi wa i hala nia hoi kekahi kumuao ma ke Kulnnui o ke Komahana o Amerika Huipuia, a mabope iho lilo i Kanikela Amerika no kekahi mau alo alii. e haiolelo @ ma kekahi halepule e pili koke mai @. @ ke kumu o kana @ i na hookupu no na hana lokomaikai. lioko o kana haioleo ana, @ komohia iloko o ke @ i @ maloko o kela halepule ka @ no ka ikaika o kana haiolelo, a aole i liuliu iho, ku mai la kekai wahine ano waiwai, a he kaikamahine hoi kana ua @ i ke kane, a o noho maikai ana ma lowa, a kamailio mai la. " He keu keia a ka haiolelo ikaika! Aole loa au i hookupilikiiia loa new au no ko ʻ u haawi nui ana a me ka haawi manawalea ana. Ke hilahila loa nei au no ko ʻ u haawi @ ana mamua. Ke manao nei au e @ koke aka i keia pule i @ no kuu kaikamahine."

            Aia he mau wahi keiki liilii ma @, ia laia, he hoolahi @ a @hapalua @ko laia @ ana iua ili o na @, a ua haawi aku la i ka @ mau wahi hua mua o @ uku, oia kela maluna, no ko lakou kaku, no ka mea, aole @ wale kau uku ana i ka mea @ e hai nui ka olelo a ke @

 

Ka @ Pule Hai

            E like me ka mea i @ i ka Abahui @ ko Hawai @ pau i ka Pule Hui o ka @ mua o ka makahiki @. 1570-E homaka ana ma ke @ mua. la 2 o @. a hiki i ke @, la 9.

            A @ no keia manawa.

                                                Sabati, @ 2                                                    

            @ Hoomaikai ana i ke Akua no na pomaikai i @ mai iolok o ka makahiki i @. Hoohaahaa ana no na hewa.

                                                Poakahi, @ 3

            Ka hoohuli ana o ko ke no nei a pau i ka pono o ka Haku. Na hana Misionari Kuwaho. Hoopomaikai mai ka Uhane Hemolele i na @ na kula misionan, na @, a me na kahu eknlesia.

                                                @, 4

            Na @ka hai ana o ka Euanolio i mea e hoohuli nui ia ai ka ikaika o na hoahanau ma na hana haipule. I @ nui mai ka Uhane Hemolele ma na halawai pule, a me @ ohana @, a me na keiki bapetizoia.

                                                Poakolu, @ 5.

            Na Oibana Kuloko- Na hana e pili anai na hoahanau. Na Ahahui kokua pono. Ka hoolaha ana i na Baibala a me na buke @. Na Ahahui manawalea. Ka malama pono ana i ka La Sabati. Na nupepa Euanelio. Na Puke, lapana, Manihiki, iwaena o kakou.

                                                Poaha, @ 6.

            Na Mana Aupuni- Na Luna Aupuni a pau. I kau ia na kanawai pono. I maluhia like na aupuni.I hokaawaleia aku na mea a pau e keakea ana i ka ulu ana o ka pono. I hoomalu pono ia na Oihana Aupuni malalo o ke ano Karistiano.

                                                Poanon, @ 7

            Ka Hoonaauao Karistiano.- No ke ao ia ana ma ka ohana a ma na Kula Sabati- No na kula la, na kula @,  a me na kula hoonaauno o na ano a pau loa.

                                                Poaono, Ianuari 8.

            Ka lokahi ana o na Karistiano a pau. Ko lakou Hui Euanelio ana. Ke aloha Karistiano. I @ mai ka haawaina kupono i na hana a me na pilikia o keia wa. I hikiwawe mai ko kakou Haku o lesu Karisto.

                                                Sabati @ 9.

            Ka Uhane Hemolele- I kokua mai ka Uhane Hemolele i na hana a pau e holo ai ke Aupuni o Karisto. I hoalia mai ko kakou mau ekalesia. I mahuahua ae na ano haipule oiaio.

 

KALUNA HOOPONOPONO, - - L.H.KULIKA. KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI

            POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Rev. L. LAIANA ( Lysons ) S.M. KAMAKAU.

Rev. M. KUNEA,                Rev. C.B. Anelu.

 D. Malo, ( Lokoino,)                        ( Andrews. )

 

Ka @ Kuokoa.

HONOLULU, DEREMABA 25, 1869.

 

No ka Hale Leta hou o Honolulu.

            Ma ka Ahaolelo o ka makahiki 1868 i hala, ua hooholo iho ko kakou @, e @ Dala no ke kukulu hou ana i Hale Leta ma Honolulu. Aole @ i kukulu koke ia a hiki i na la hope iho nei o Novemaba, akahi no makou a ike aku, e olokaa ia mai ana na pohaku, e la helelei ia mao ana na laau, a na @ kahi a ka Hale @ kahiko o ke Aupuni i ka mua ai. Ke makaukau nei ka hana no no ka lawelawe ana i na men e @ ai na Hale @ hou la.

            Ekukuluia ana ua hale la, he ekolu hale ke kiekie ke hui pa ia me ka hale o lalo.

            I ka manawa @ a ka Ahaolelo i @ ai no keia haawina, ua puke ae ko na Kuhia makemake, e hui pu ka Hale Pai Palapala o ke Aupuni maloko o ia hale. No ka makeakeia i loaa @ Hale @ nui no kakou. ma ke kulanakauhale @ nei, kahi nui o na kanaka a me ka manao hoi, e hoohalikeia kahi o na lea a na ae ka hapa nui loa o na @ i kela @, he @.

            Aka, ua kahaha loa @ i ka lohe ana mai, @ ana no ka @ ke akahi hapalua o ka hale o lalo, a o @ nui aku no na mea Pai Palapala a no kehahi mau mea e ae i hoike ole ia.

            O ka @ nona ka haawina iloko o ka @, ua bouukuia, a ua hooliloia ka hapa @ o k hale i koe, no na mea aole maloko o ka @. O ka haawi ana a nui kahi no ka @, oia ka mea i makemake nui ia.

            I ka wa w ku nei keia Hale @, ua hookaawaleia kahi waikai no na @ a ka @ mai ai, aka, o kahi o na Leta a kukou na Hawaii, ka poe nona ka nina, ua hoohuikau ia maloko o kahi hale @ e pili wale aku ana ma ka @ haiki, me hale kuke la no na moku kuna holoholo pili nina o @.

            @ aole hoi e hookaawale i ko na haole wahi ma kahi malumalu o ka @. a i ko na kanaka Hawaii wahi hoi, e @ iloko o ka la welawela ke Kau a me ka ua @ o ka Hooilo.

 

KA mokulmi Kauaka."R.W.Wood."

            Ma ke ahiahi o ka la Sabati aku nei i hala, ua ku mai ka moku kii kanaka kalepa a ka Papa Hoopae Lina Hana, ma ke waw o Honolulu nei, mahope o kona holo ana aku e @ paahana ma na mokupani illill o ka Heema.

            He ekolu a eha paha na makupuni a keia moku i kipa aku ai, me ka manao e ohi mai i na kanakak kamaaina o kela mau mokupuni, a lawe mai ia nei, aka, @ nae i hoopomaikaiia ka huaka imi kanaka a ke aupuni Hawaii.

            I ke ku ana o ka moku ma ka @ , ua loaa i ke Kapena he palapala mai na ʻ lii mai o ka mokupuni. He mea maopop loa, ma na malama mua o kiea @, ua kakau iho na Luna Hooponpono Aupuni a me na Lunakanawai o @, he palapala @ aku ana i kekahi o na kanawai o @, i na Kapena moku e holo aku ana ma ko lakou mau kapakai.

            O ke ano nui o @ palapala la, oia no keia, - @ iho nei, ua holo aku na muku @ kanaka ma ia mau moku puni, a ua lawe aihue aku i na kanaka i mau panhana ma na @ e. No keia kumu, ua @ na poli aloha o na makua i @ lakou mau keiki i @ malu ia aku, a ua kau ia he kanawai e papa ana i na waa e holo aku ana i na moku. He nui na Kapena moku i holo aku @, iho o ka paa ana o kela hanawai, a holo wale aku, aka, o @ mau kapena moky, kue no i keiakunawai. Ua haawi @ i kekahi o na Misionari e noho ana maluna o ka aina, e unuhi i ko lakou kanawai ma na @ iho nia ka aina e kalepa kanaka ana.

            O ka nui o na lima paahana i laweia mai, he iwakalua kumamaono na wahine, a he umikumamaono na kane, oia wale iho la no. No ka mokupuni mai lakou o Danger. (Pukapuka.)

            Mailoko mai o keia poe i laweia mai i Hawaii nei, he elima wale no wahine i mareia, a pela no hoi na kane, O ka nui o na wahine i laweia mai me na kane ole, he iwakalua kumnmakahi. Heaha ka hana a keia poe wahine i maa ole i ka hooponopono hale ana? Heaha ka pono o ko lakou noho malihiai ana mai me ke ku kaawale loa aku o ka olelo mai ka kakou aku? He poe kupono anei keia i ka @ ana ma na hana pili kino mai? Ma ka hoolaha a ke Kakauolelo o ka Papa Hoopae Lima Hana, @ ike iho makou, ua hiki no ke kuai ia mai ka mamawa i @ i kela a me keia e kii aku ana e @. O ka lakou wahi hana ahona iki e hana ai, oia no ka holehole ko. Aole kupono no na hana o ae.

            Heaha ke kumu i lawe ia mai ai keia mau wahine i @ ole ia a nui? I mau wahine hookamakama anei? A i mau wahine anei e hoopulapula ai i keia lahui? I aha la? Ua maopopo no ia kakou, o kela lahui nona mai keia mau wahine, aohe i @ loa i ka noho ana o ke ao naauao, a o ka lakou mau hana kahiko o ko lakou aina iho, o ke kolohe, o ka malama ole i ko lakou maluhia, oia auanei kekahi mea a lakou e hana pu mai ai; a i ole ia, aole no e nele ko lakou hana aoa.

            Ke @ nei ka manao o ka poe @ ole ia, a @maluna o ko kakou aina, me ka maopopo ole o ko lakou noho ana kane @ ma keia mua aku.

            O ka loihi o ka mamawa i neia mai ai keia @ e lawe mai i Hawaii nei, he elua wale no na makahiki;  a i ka pau ana o ia manawa, e hoihoiia aku no lakou, malau o ka lilo o ke aupuni ka lilo e hoihei aku ai ia lakou, alaila, he keu aku ko kakou lokomaikai. O ka mua ko kakou lawe mai e hoopomaikai aku ia lakou, ma ka haawi ana aku i ka hana me ka uku ia, a me kahoihoi aku ia lakou malalo o ko kakou lilo.

            Mahalo makou ia Kapena Enelani, o ka moku @ kamaka r. W. Wood, no @ lawe hapa ana @ i na @ me kuna @ ole aku a nui, me ka @ a koi wale aku. @ lawe mai oia me ka nui i ae ia mai, a ua @ loa i ka hapuku ana mai, e like me @poe imi kanaka e ae e @ ia mai nei.

 

NU HOU KULOKO.

 

Oahu.

            @ Moi. he wahi @

            @ okahola i ka holo. Ke koe nei, he mau moku hapa @ no ka manawa. a ho ʻ o aku no, pau loa.

            Ua ike iho makou i keia wa, ua hoopauia ae ke kuai ana o na @ maloko o ka Hale Kuai Pipi o Molkai makeke, oia ka hale e ku nei ma Alanui Moi, ma Ewa iho o ka Hale kuai o @.

            Hookahi Baibala Maikai- Hookahi wale no @ nui a maikai i koe, o ke ano hoa mai nei, me na @ me kela a me keia @. O ka mea e @ mai, e laa no @  aku lilo ia hai.

            Ka Makani Kona- Ma ka Poaha iho nei ua hoomau mai ka makani kona ikaika ma ke kulanakakauhale alii nei a a ma ke ka kakahiaka @ iho nei, us keia ka hopena o ia makani. ua haihaiia na kumu laau, a ua hoohioloia kekahi mau pa hale a me kakahi mau hale.

            Ua lohe mai makou. e hanaia ana ma ke awa i Honolulu nei, ka moku Adimarala Auseruria Donau i hoopoinoia ma ka moana. malalo D. Foka ma. He hana nui keia, aka, e hiki ana no nae paha ke hanaia.

            Nui ko makou olioli i ka ike ana i ko makou makamka haole o ka Hale Hoomaemae, i ka ike ana iho i keia mau la hope mai nei, he poe heluhelu nui lakou i ko makou pepa, a @ mai @, i lawe mai ai lakou i kekaha mau mea.

            Ua hoopomaikaiia mai ka Oihama Kinai Ahi o Honolulu, ma ka haawi ana mai o ka haole hana Kenka e kuulu ia nei ma keia kulauakauhale, oia na loaa a pau o ka po Ponkahi o kela pule i hala. O na loaa no ia po, ua kiki dala, e hookaawaleia ana, no ka poe i loohia i na poino iloko o ka Oihana Kinai Ahi.-

            KA MOKUAHI "IDAHO."-Ma ka nan ana i ka pap hoike manawa o ka mokuahi Idaho, maloko o na nupepa halole, ua ike iho makou. o ka Poaha e hiki mai manawa e ku mai ai ka Idaho ma ke awa o Honolulu nei, aka, in a ua oi ae no kona holo, a ku e mai oia ma ko kakou awa, aohe mea ia nana e keakea aku.

            KI PU ALOHA- Ma ka Poalua ihho nei, ua haawi ae ka moku o ka Adimarala Auseturia, i kona alhoa i keia aupuni, ma ka hookani ana ae i na pu aloha aupuni e like me ka mau, he iwakalua kimamakahi. Mahope iho o kona haawi aloha ana, ua pani mai ka pu o @ i ke aloha, ma ka hookani ana mai i kona mau pu.

            Ka PUULU O KAONA- Ma ke ahiahi Saati iho nei, ua ikeia ka puke ana ae o ka puulu o ka poe o kaona me na kahiko keokeo makalike a me na papale i kaei i ai i @ uhi keokeo, e pale aku ana i ka ikaika o ka la. Ma ia manawa no hoi, ua lawe ae kekahi poe o lakou, a i ole ia o lakou no paha a pau, i kekahi o ko lakou ohana i haule aku i ka make, a ma ke kae o ka lua kupapu i mele ai lakou me ka like loa me na @. O ka lokou pule hope no paha ia, in a i maopop ia makou ke ano o ka ke Kaula Kaona ao ana.

            KA LA MAKAHIKI HOU.- O ka Poaono e hiki mai ana, oia hoi. hookahi pule mai keia la aku, oia no ka la o ka hoomake ana o kela a me keia @, e komo aku iloko o ka makahiki hou, a kapae ae i na la inea o ka makahiki i hala. Ma ka nana ana i ka oleool hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, ua kauohaia na mea a pau, e malama i kela la ma ke ano la olioli no ka lahui. Nolaila, aohe no paha he kanaka e noho ana ma keia honua e olioli ole ana, ke ike iho oia, e komo aku ana ia ilokko o ka olioli makahiki hou ana.

            Ma ka Poaono aku nei i hala, ua holo aku aku @ kalepa nui i hooili aila o Na @, moku aina o @. O kana mau ukana aku nei, o @ ailia a me na iw kohola. O ia mau ukana a pua, no kela awa hookahi wale no.

            LA HANAU O PAUAHI ALIL- Ma ka le 20 o Dekemaba, @ malamaia he @ ma Koholaloa, no ka @ ana i ka la @ kekahi o na pua alii o kakou, oia ka me Hanohano Mrs. A. Pauahi Bisjopa, no ka hikik ana aku @ mau la hanau i ke kanakolu kumamawalu o na makahiki o ka hoomanaoia ana. O ka la @ i hala iho @ ka la @, oia maoli ka la hanau, aka, no ke kaa ana ia la i ke Sabati, aole i malamaia. Ua @ maia ka Poakahi iho nei. Ua @ ka lanai ahaaina, ma ka hiki kino ana aku o ke @ wahine o Hawaii, Hoo. Mrs. L. Kamakaeha Mrs. L. Kaaniau a me ka @ maka # iho o na wahine o keia @. Ma ka po ana iho, ua hoonaneaia aku ke alii @ ka la hanau ma kona home, ma ke kaukoo ana aku o @, a me @ Mahalo ia no hoi la @, nu ka kani o na @.;

            O @ o na haole @ malama hale @ ma Alanui . nona ka hi ua @ iho @ i kona hale kuai a holo malu aku la @ Ua wahio iho i kana poe i aia ai. @ i kahi @ ana malalo o kona hale kuai

            @- umi o ke kakahiak o ka la apopo, Dekemaba 26, e hoike hapaha ana ke Kula @,. ua kaiohaia oa mea a pau e makewake ana a ike i na haua maikai o ia la, e @ ae maioko o ka luakkini. Mar manao na makua a me na @ na ka poe keiki wale no na hana o ia @, pela. O na kaua, ua hoahanau a me ka poe a pau e hele mau ana i na @ haipule, he pono no ia lakou e hele ae. a e nana i na hana maloko o ka luakini. ua @ ia na noho ma na @ o luna a me lalo no na mukua a me ka poe a pau e hele ae ana.

            AHAAINA MA KAWAIAHAO- Ma ka @ 12 o keia la, e @ ana e kekahi mau Luna o ka Ekalesia o Kawaiahao me ke kokua ana o kekahi mau pua alli, he @ nui malalo o na laau @ o ka pa o kawaiahao, no ka hoahaaina ana me ka hoowaiahao, no ka hoahaaina ana a me ka hoopiha ana mai i na houpo lewalewa o ka po e hele aku ana i @ ahaaina @. E @ iho hoi, ia oukou w hookakahele ana i ka hoohialaai i na mea ai momona i hoolakoia, mai poina hoi oukou i ka haawi wabi makana wale ana iho no ka pomaikai o kekahi hana maikai, oia hoi no ka @ o ke hula Sabati, i me e @ ai ko lakou mau blia kaa ole, e waiho mai nei.

            NA NEA PILI AUPUNI- Ma ka puke ana ae o ka nupepa haole o ke aupuni, ua ike iho makou, ua hookohu ae k aNoi, ia His Ex. C.C. Harris, i @ no ko na Aina e, ma kahi o C. de Varigny i @ wale mai.

            -Ma kahi hoi o ke @ Waiwai, ua oluolu i ka Moi, ka hookohi ana mai ia kauka J. M. Eamika i Kuhina ma kahi o C. C. Harris i waiho iho.

            -Ua haalele ka Biopa o Honolulu i ka noho ana la no ka Papa @, a ua paniia ma ia wahi o @Kamika.

            -Ua hookohuia hoi o @ C.R.Bihopa i lala no ka Papa @, ma kahi o C. de Varigny i @ mai.

            -Ua @ aku hoi o Mataio Rapali ( Raplee) i Luna no ka Papa Pai Aupuni, ma kkahi o Kauka J.M.@ ia ae.

            -O ka Poaono, la 25 o Dekemaba, oia hoi keia la, e hooliloia i la kulaia, e like me ka mea i manao ia e na Kuhina.

            -O ka Poaono e hiki mai ana, la akahi o lanuari, ua @ i la kulaia e like me ke ano mau.

            KA MOKU O KA @- ma ka auina la Poakahi iho nei, ua i keia aku kakahi moku kaua e hoopii mai ana mai ke komohana mai, a mahope o kona kokoke ana mai mawaho aku o na @ o ke awa, ua ikeia aku oia me he mea la, ua loojia ana mai iaia iloko nei. I kona komo ana mai maloko nei o ka awa, ua maopopo mamuli o na lohe mai, ua hoopoinoia oia ma ka @ pa lauwilli. @ ke ano o kana poplilikia, ma ka la 14 o Novemaba, @ keia mokani  @, Adimarala Baron @ Petz, i ke awa, ma ka la @ o ia malama no, loaa iho la oia i ka makani pa lauwili. Mai ka la @ mai a hiki i ka la 28, loaa hou oia i ka makani, o makani lauwili i loaa mua ai i ka la 18. Ma kehai la ae, okaikai loa mai la na ale, a hele huhu mai la lakou, aohe i huhu iho, lawe aku la ke kai i kona hoe uli a me ke kui o ke kia hope. Hoopaa hou ia he wahi hoe hookamau iho ai, aka, aole @ i paa koke, a hala he umi la. Ua holo ua moku la mahope iho o ka hai ana o ka hoe, he eono @ mile, a mahope iho o ka @ ana o  ka hoe, ua holo mai oia, he hookaho tausani elua @ mile. Ua lilo aku i ka makani, he iwakalua @ mau @ ; a ua pulumi aku hoi ke @ i hookahi waapa a hoopoino mai i kekahi mau waapa a me kekahi mau wahi e ae. O kona enegini mahu, aloe i hana i @ komo ana mai, oiai, ua hooppiono pu ia no. O ka makamua keia o na moku kaua o ke aupuni Auseturia i komo mai maloko o keia awa.

            NO KA HANA KANANA IA O KA LA PULA- Aia ma ka la 19 , o Dekemaba, oia keia la Pule iho nei, a ma ka @, lobe aku la au i ka leo o ka hamale e koele mai ana. la manawa, hele aku la au e nana ponoo i ke kumu o keia koele leo nui a ka hamale, ia ike ana aku au, e kamana hale ana kela, i loko o ko i la pa, kainoa he wahi mea iki a hoopau ae ka hele aku la no ia o kaiala kamana ana, a hiki i ka @ o ke awakea loa, Hoi aku ana ua wahi haole olelo e nei a loko o ka hale, e kupa pahu mai ana,a pela kana hana mau ana, a biki wale i ke ano ahiahi, oia paha ka @ . la manawa, au iho la o loko o ʻ u i ka mana nui o nei mea he haole. i ka hana i ka la PUle. A me ko ʻ u iho aole ka paha onei Makai, e kii ae e hopu i kela haole olelo-e nei a loko o ka hale, e kupa pahu mai ana, a pela kana hana mau ana, a hiki wale i ke ano ahiahi, oia paha ka @ 4, la manawa, au iiho la o loko o ʻ u i ka mana nui o nei mea he haole. i ka hana i ka la Pule. A me ko ʻ u iho aole ka paha onei Makai, e kii ae e hipu i kela haole olelo-e, oia a Keoki kona inoa, no @. E olelo mai ana kekahi poe kanaka ia ʻ u aole no he mana on a Makai  kahi o ka haole, o ki ia mai lakou i ka pu, wahi hoi a ka mea nana ka olelo. I aku la hoi wau ia lakou, in a he mana Makai maluna o ʻ u nei, a ke aupuni i hookohu mai ai, alaila, kii ae au i palapala, hopu no kela haole hana i ka la Pule. in a ua ike oukou i ka pua ae i kela haole i ka Halewai i keia la me ko'u makao ole i ka waha o ka pu ke kau mai ia'a nei, me na olelo ino. heaha oe he opala paha i ka waha o pu i heu aku la au ia lakou. pela no ke komo ka lohe wale ae i loko o @ i la pa a lawe wale in a mea oloke, alaila, hiki io ka oukou olelo, no ka mea o ka mana aupuni. he mea loli ole he olelo paa loa ; e iike me ka pali ana aku o ke kumui kona hope, a o kona hope hoi i kona kumu e like me na mea ulu, oia ka uwala. a me na i pa haole.aole lakou e hua he @ hua mai no ka uwala he uwala pela ka i pu haole, hua mai no he i pu haole, a pela na ano mea kanu a ke kanaka a eia hoi. o ka mana la Pule. he Kanawai oi e @ nei no na la Pule aole hoi elilo ka la Pule i mea e mananalo ai. Ua kapu loa ia la. he la Pule a he la kapa no ka Lunakanawai Kiekie o ka Lani keia la o ka Pule. @ ka mea, ua hana ia mai kekahi o ka la a ke ono o ka la Hoomaha ae la i ka hiku o ka la. A i keia haoir hoi, o k hana @ mai ka Poakahi a @, a hiki wale aku no i ka la Pule pau loa no na la i ka hana ia e keia haole kolohe la Pule. Na

                                                S.H.KAAMAU.

            @ OAHU, Dekemba la 19, 1869.

Maui.

            UALA NUI.- Eia ma @ nei ke kahi uala nui i hiki aku kona @ i ke 50 paona, in a e mahele @ na uala ekolu i na apana like he 12, alaia, e piha ana ka palola hahao ula o luna o ke okohola, He keu keia o ka mala nala hua nunui wale, na Kapule keia mala i kana. J.K. NAHINA.

            MAKE UI MA @. Ma ka @ o Kapena Kaai o he kuna @, ua loaa mai ia @ ka lono, ma kela mau apana maluna @ iho ekolu a eha kanaka i ka po no kekahi mai hou malaila. Ke makemake nei makou e loaa mai ia makkou lono oiaio loa e pile ana i keia.

            Hawaii.

            NO KEALAKEKUA- Ma ke Sahati @ nei, oia ka la 5 o heia malama. ua malamaia ka @, Haku e ke @ hou o kiea ekalsia Makua. ma ke kokua pu ana mai no hoi o ke kaha nina e lawela we pu me kona @ i ka kana nui a ka Kaku. A eia ka mea hilu a nani loa. Ma ke koua ana a ka ekalesia ma ia la i ke ola o ka lakou kahu hou, ma ka mua o kona malama ana i ka @, He hoike maopopo oi keia o ke aloha a me ka makemake o ka @ i ko lakou kahu hou e like me ko lakou palapala kaheu. "Ua ikeia ka laau ma kona hua." Kahu.

            MAKANI IKAIKA- Ua hoomaka ka pa mai o ka makani, i ka Poaha la 2 o Dekemaba nei ma Kkaha i Kona Akau, aole nae he ikaika loa ikoko oia mau la. Ma ka Poakahi la @, ae, ia la wau  i ike ai i ka ikaika o ka makani, ua like ke kai me he mahu la no ka ipuhao, aohe ike pono ia o kona wau hooluu, he kuakea wale no. I keia la no hoi, ua uhi paa pu ia o Kekaha nei e ka lepo, ua like ka lpo me he ohu la e uhi ana ; ka paa pu nohe ike pono ia aku, o keia lepo mai Waimea mai, o ka inoa o keia makani, he mumuku, @ makani pa mau no i kekahi, he mumuku, @ makani pa mau no i kekahi wa, nole nae he ikaika loa e like me keia, ke koele mai o ka lepo i ka maka, lao-lao, launa ole. He noho wale ae @ no hoi i ka aina, aole i ikeia ka ikaika o ua makani @ nei, i keia wa @. ka hele ka ia o ka lepo, he ula pu wale no i ke-a. Aole nae i hoopoinoia na wahi kaihale o makou e keia makani, i keia la a ʻ u e kakau nei, ua akaku iki mai hoi ka pa ana.

He Kahua Kaulei.

            "O oe no e @, a maluna i keia pohaku, e kukulu ana au i ko ʻ u ekalesia, aole hoi e lanakila mai na ipuka o ka po maluna ona." Mataio 16 :18.

            Mai keiamau huaolelo mai a ka Haku, i hooikaika loa ai ka poe Roma e hoke mai, o ka Poep, oia no ke poo polulei o ka @ ; aole hoi he poo no ka Ekalesia @ Roma wale iho @, aka, no na ekalesia e ae no a pau  ; no ka Ekalesia Helene a me @ a me na @ ;- a pehea la lakou e hooia ai i keia? Ma ka olelo ana anei. he lokahi ka manao o na makua ma ka wehewehe ana i ke ano o ua @? Aole loa. Eia nae,, he oi loa aku ka poe Pope i ka puni hoopilipili ae mamuli o ka manao lokahi o na makua, ke kulike me ko lakou manao iho. Mailoko ae o ke kanahakumamakahi o na makua, he umikumamahiku wale no o lakou i kulike na manao ma ka wehewehe ana i keia pauku me ko ma Pope wehewehw ana o keia au. Ua maopopo no, o kekahi mau makua kaulana loa o ka wa kahiko, e likeme @, Ameberose. Augusetine a me @, i ko lakou wehewehe ana i ke ano o keia pauku, aole loa i kulike ka lakou wehewehe ana me ka na Pope o keia au.

            Penei ka ke @ wehewehe ana no ka noho poo ana o ka Pope: "Aohe mea e ae i hoikeia mai, o ka Pope, ka Bihopa hoi o Roma, oia ke panihakahaka no Petero, a nona hoi ka mana a me ka noho luna ana ma na mea pili uhane maluna o ka Ekalesia holooka, a pela e ike ia ai oia kona @ a me ka hope no Kristo ma keia ao" Haiao Aoao 226.

            " O ke kulana @ i @ ae e ka Ekalesia Katolika no ka Bihopa o Roma, ua @ no ia maluna o ke kahua o kona @ ana @ no Petero, nolaila, he ku i ka @, a ua kuhu pono hoi ia