Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 2, 8 January 1870 — Page 2
| This text was transcribed by: | Neison Kahoopii |
| This work is dedicated to: | Pauahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
He Papa Kuhikuhi Oihana
ke hoolaha nei makou malalo iho i ka ohana alii, na luna aupuni o ko kakou nei aupuni, a pela aku, i mea na ko makou poe heluhelu e nana iho ai.
Ohana Alii
Ke‘Lii ka Ka Moi L. Kamehameha V ., hanauia i Dekemaba 11, 1830 ; kau ma ka nono alii i Novemaba 30, 1863. He keiki na Kinau a he moopuna na Kamehameha I.
Ke ‘Lii ka Moiwahine Kanemake Hakaleleponi Kapakuhaili Kalama, wahine a Ka Moi Kauikeaouli Kamehameha III.
Ke‘Lii ka Moiwahine Kanemake Emma Kaleleonalani, wahine a ka Moi Alekanedero Liholiho Kamehameha IV ., hanauia i Ianuari 2, 1836.
Ke’Lii Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo. He keiki na Kekauluohi.
Na Alii o Ka Aha Kukamalu.
Ke‘Lii Ka Moi, Na Mea Hanohano na kuhina, Na Mea HanoHano na Kiaaina o Oahu, Kauai, Maui a me Hawaii, Ka Mea Hanohano Ka Lunakanawai Kiekie, Robata G. Davis, H. H. Kahanu, S. N. Kakela, Aberahama Fornander, D. Kalakaua. C. Kanaina, C. R. Bihopa, P. .Y Kaeo, S. P. Kalama, W. Hilibarani M. D., W. C. Lunalilo, T. C. Hoika, J. W. Makalena, W. P. Kamakau, Kapena Roke, D. Kalakaua Kakauolelo.
Aha Kuhina.
Na Mea Hanohano, Kuhina o Ko Na Aina e C. C. Hailasi, Kuhina Kalaiaina F. W. Hutchinson, Kuhina Waiwai J. M. Kamika Loio Kuhina S. H. Pilipo.
Papa Hoonaauao.
Peresidena- Hon. W. P. Kamakau. Na Lala C. C. Hailasi, F. W. Hutchinson, J. M. Kamika, C. R. Bihopa, Kahukula Nui Aberahama Forander, W. J. Kamika, Kakauolelo.
Papa Hoopae Lima Hana.
Peresidena-Kuhina Kalaiaina. Na Lala C. R. Bihopa, C. C. Hailasi, D. Kalakaua, W. Hilibarani, Kapena Roke, J. O. Dominis.
Na Luna Aupuni.
Kiaainao Oahu His Ex. J. O.Dominis, wahi neho ma Honolulu.
Kiaaina o Maui His Ex. P. Nahaolelu, wahi noho ma Lahaina
Kiaaina Wahine o Hawaii Her Ex. R. Keelikolani, wahi noho ma Hilo.
Kiaaioa o Kauai His Ex. P. Kanoa, wahi noho ma Nawiliwili.
Loio Kuhina, S. H. Pilipo.
Lunakanawai Hoomalu o Honolulu-J. Monogomare, Esq.
Lunakanawai Hoomalu o Lahaina-------
“ “ Hilo- D. H. Hikoki, Esq.
liamuku Nui o ke Aupuni Hawaii-W.C. Parke, Esq.
Luna Makai o Hawaii-J.H. Coney, Esq.
“ “ Maui- P.H. Treadway Esq.
“ “ Kauai-D. K.Fyfe, Esq.
Luna Paahao o Oahu-J. H. Brown, Esq.
Luna Dute Nui o Oahu-F. W. Allen, Esq.
Luna Leta Nui-A. P. Brickwood, Esq.
Luna Hooiaio Kope- T. Brown, Esq.
Luna Wai o Oahu-Kapena T. Long, Esq.
Luna o na Hana Hou-R. Sterling, Esq.
Luna Awa Nui-Kapena J. Meek.
Na Pailaka o Honolulu-Kapena AMclntyre a me Kapena C. S. Chadwick.
Ka Aha Kiekie.
Lunakanawai Kiekie-E. H. Allen. Kokua Lunakanawai Mua- A. S. Hartwell.
Kokua Lunakanawai Alua- H. A. Widemann.
Kakauolelo Nui- L. Mcully, Esq.
Kokua kakauolele- W. R. Seal.
Na Lunakanawai Kaapuni.
No Oahu-W. P. Kamakau
“ Maui- A. J. Lawrence.
“ Hawaii- C. F. Hart a me F. S. Laimana
No Kauai- D. McBryde.
Wa Hookolokolo Kiure.
Ma Honolulu- Ma na Poakahi mua o Ianuari, Aperila, Iulai a me Okatoba.
Ma Lahaina, Maui- Ma na Poalua elua o Iuna a me Dekemaba.
Ma Waimea, Hawaii- Ma ka Poalua mua o Novemaba.
Ma Hilo, Hawaii- Ma ka poalua mua o Augate.
Ma Nawiliwili- Ma Ka Poalua mua o Mei.
Papa Ola
Peresidena- Kuhina Kalaaina. Na Lala W. Hililbarain M. D., Kapena Roke, W. P. Kamakau a me T. C. Hoika.
Kauka no ke awa- A. C. Buffum M. D.
Na La Nui o Ke Aupuni.
La Hana o ka Moi- Dekemaba 11.
La Hoihoi Ea-- Iulai 31.
La Kuokoa- Novemaba 28.
Na Puali Koa Pualu.
Puali Kana Lio- Mekia Kale H. Kauka.
Honolulu Raifela- Kapena C. T, Kulika.
Puali Pukaa- John H. Brown.
Na Luna Nupepa no Kona, Oahu.
Kawai, Wailupe,
Kanewahie, Palolo
Keoki Kekipi, Kamoiliili
Nailipelapela, Waikiki- kai
“ “ Aoao H., Honolulu
Kalauli, "
Hu, Aoao Komohana
Pualewa, "
Timo Kahula, "
Kahalehili, "
Leremia Kealiipio,Koholaloa
Mikalemi, Palama
Kapele, Pauoa
Kekalohe, Kalihi
Oleloino, Moanalua.
Kalino, Luna no Waianae.
Na Wahi koho Balota no ka 1870
Ua hoolaha ke Kukina Kalaiaina i na wahi malalo iho nei, i mau wahi e malamaia ai ke koho balota ana i ka Monede mua o Feberuari la 7, 1870.
Hawaii.
Apana o Hilo- MA ka Hale Hookolokolo hou ma Hilo.
Apana o Hamakua- Ma ka Halekula hou ma Honokaa.
Apana o Kohala- Ma ka Hale Hookolokolo hou ma Waimea a ma ka Halekula ma Halaula ma Kohala-loko.
Apana o Kona Akau- Ma ka Halekula hou ma Kailua.
Apana o Kona Hema- Ma ka Halekula hou ma Honaunau
Apana o Kau- Ma ka Hale Hookolokolo hou ma Waiohinu.
Apana o Puna- Ma ka Halekula Aupuni hou ma Halepuaa.
Maui.
Apana o Lahaina- Ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina.
Apana o Kaanapali- Ma ka Halekula hou ma Honolua.
Apana o Wailuku- Ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku.
Apana o Makawao- Ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao.
Apana o Hana- Ma ka Helekula ma Haou.
Apana o Molokai a me Lanai- Ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, a ma Halekula ma Kaohai.
Oahu.
Apana o Honolulu- Ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu.
Apana o Ewa a me Waianae- Ma ka Halekula ma Waiawa, a ma ka Halekula ma Waianae.
Apana o Waialua- Ma ka Hale Hookolokolo ma Waialua.
Apana o Koolauloa- Ma ka Halekula ma Hauula.
Apana o Koolaupoko- Ma ka Hale Hookolokolo ma Kaneohe.
Kauai.
Apana o Waimea- Ma ka Halekula ma Waimea.
Apana o Puna- Ma ka Hale Hookolokolo ma Lihue.
Apana o Hanalei- Ma ka Hale Hookolokolo ma Hanalei
Ka Like Ole
Luna Hooponopono:
Ma ko‘u huli ana i na olelono a ka hoa kuka malu o ke Au Okoa, oia hoi o "Ukali," ua ikeia keia ano ninau, " E kupono anei oia i ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana?" no ka mea,-" na ke aupuni no e uku nei iaia i keia mau la, no ka unuhi ana i ka Huinahelu Hou."
Ke manao nei anei kekahi poe, he mea like ka lawe ana i ke dala no kekahi hana maoli o ka lima a o ka noonoo paha, i haawiia, me ka noho Luna ana malalo o na Mea Kiekie o Ke Aupuni? Ina paha ua kii ke Aupuni i kuai i ka moku me kekahi kanaka, ua lilo anei ia kanaka i kauwa na ke Aupuni? O ka moku ka mea i kuaiia, aole o ka manao a me ka makemake o ke kanaka nona ua moku nei. Pela no me keia ha ma ka umuhi ana. O ka hana o ka lima a me ka noonoo, oia ka mea i kuaiia a loaa mai ka uku ; aka, o ka manao no kela mea keia mea pili aupuni aole ia he mea i hiki ke kuaiia no ke dala.
Aole nae pela ka noho'na Luna malalo ke Aupuni, ma ke ano-kohoia mai i na Poo Oihana. Ua imi lakou nei i ka poe i like o ka manao a me ka makemake me lakou iho, o lakou na kauwa a ke aupuni. Aole no i hiki ke hoahewaia aku lakou, ke manao lakou e hana ma ia ano. Pela i kohoia'i ka Luna Pai Palapala a me na Luna e ae o ia ano, a ua lilo ia poe Luna i mau kauwa maoli i hiki oli ke hoahewa aku i ko lakou haku, oia, ke Aupuni, A oia ke kumu e hiki ole ai ia lakou ke malama i ka pono o na aoao elua. Nolaila, he kulana okoa ko ka lima hana i hoolimalimamaia, a he kulana okoa ko ka Luna Aupuni i waeia a hookohuia e na Poo Aupuni. Holoholopinaau,
Waikahalulu, Dec. 30, 1869
He halia he aloha i kuu lahui.
No ke Kapena o ke Kuokoa a me Hookele ; Aloha oukou :–
Ma ka Poakolu, la 22 o Dekemaba, oia ka la i hui ai o na Kumukula o ka Apana 1 o Waimea, mokupuni o Kauai. Ua hai mai kela kumu keia kumu i ka hanau a me ka make. Mai Hanapepe a Mana, he 16 hanau.
No ka make- Ma Hanapepe, he 12 ; ma Makaweli a me Waimea-uka, he 16 ; ma Waimea-kai 9 ; no Pokii 5 ; no Mana 3. O ka huina a pau o na make, he 45. Oia iho la ka nui o na make iloko o keia hapalua makahiki. E hoolawe hoi kakou i na hanau he 16, no loko mai o na make he 45, e ike ia no, he 29 ka oi o ka make imua o ka hanau
Ke ike ae la no kakou, ke holo nei ka make imua, me he moku holo la e hoopii ana i ka makani, a ke emi nei hoi ka hanau i hope, me he moku pahua la e holo ana ma ka aoao.
Aole no au i hoopiha wale aku ana i na kolamu o ka nupepa, " No ka ulu a me ka emi ana o ka lahui," oiai o na kumu manao no ia o kekahi poe naauao e hoolaha nei ma na nupepe, aka, no ka ulu ana mai o ka manao aloha, e like me na hua e kau ae la ma ke poo, nolaila, ua kuupau ae la au ma ke akea. A i hewa nae au ma keia hoolaha ana, no'u iho la no ia, aole no ka poe pai.
He mau iho la ia, o hana aku auanei a nui, kaki ia mai e kahi Kapena o Kini-moku, o ka ike aku ka la i ka huikau o Polelewa, lea ka huikau i Honolulu. Ke hoi nei no ke keiki o ke kuaaina, ua ike aku la no i ke Keena o ke Kuokoa. Aloha no.
J.P. Kanuikino.
Nohili, Kauai, Dekemaba 28, 1869.
Ka Luna Hooponopono,- - O. H. Kulika.
Na Hope Luna Hooponopono L.H. Kulika
J. Kawainui
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IANUARI 8, 1870
No ka Hebdoma Haipule ma Honolulu nei.
Ua malama pono ia na la i hala o ka hebedoma haipule ma Honolulu nei, mai ke Sabati mua mai.
Ua hui na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili iloko o keia mau hana nani. Ma Kaumakapili ka hoomaka ana, i ka po o ka la Sabati. A i ka po o ka Poakahi ma Kawaiahao ka halawai, a pela ka kike ana i kela po keia po, a pau ka hebedoma. Piha no na halawai. He mau halawai haipule io no , aole o ka haiolelo wale no e like me kekahi mau makahiki.
Ua hui hoi na Ekalesia elua o Kaukeano a me Polelewa. Elua halawai o ka la hookahi. i ke awakea he halawai ma Polelewa, a i ka po ma Kaukeano ka halawai. Piha no keia mau halawai mai ka la mua mai ; aka, i na la hope, ka piha loa ana.
Iloko o keia mau halawai, ua kuka nui ia na mea e holo ai ko ke Akua Aupuni ma Honolulu nei. Me he la, ua komo ka hoihoi o ka Uhane iloko o na hoahanau haole e hapai i na hana i waiho ia i mua o lakou no keia makahiki hou. A pela no paha na hoahanau maoli.
Elua mahili o na hana, e holo ai ka hana a kakou e hapai nei.
1. O ka nonoi i ke Akua, o ka haipole oiaio ana, o ka hilinai ana maluna o ka mana o ka mea iaia ka mana. i na aole o ke Akua kekahi makehewa ka hooikaika ana. 'Ina aole o Iehova e kukulu i ka hale, hooikaika make hewa ka poe nana i kukululu.” Halelu 127:1.
2. O ka hooikaika maoli no. Ina o ka pule wale no me ka hana ole makehewa hou no.
Aole he mau mea kue keia kekahi i kekahi. Ua like me na hapa elua o kekahi apo. Aia a pili mai na hapa elua o ke apo alaila poepoe pono. Ua like hoi me na piko elua o ke kaula. Iluna kekahi piko e paa ai, ilalo kekahi, alaila, huki ia ka ukana iluna. Ina iluna wale no ka paa ana o ka piko, a lewa ka piko o lalo, aole waiwai ka huki ana. A ina ilalo wale no, aole iluna, hoohoka hou ia no. O ka piko iluna ka pule; o ka piko ilalo, o ka hana.
Ma ka halawai o na haole ma Polelewa i ke awakea o ka Poakolu, paipai o Rev. B. W. Pareka, e hooikaika kakou me he la, ia kakou wale no na hana a pau, aole i ke Akua kekahi hapa; a e paulele hoi i ke Akua me he la, iaia wale no na hana, aole ia kakou kekahi hapa.. A he waiwai io no keia mau olelo. O ka pule wale no me ka hana ole, he hewa ia he makani wale no. A o ka hoikaika kino wale no, me ka hoopoina, a paulele hapa, i ke Akua, he hewa hou no ia-aole he hua o ia hana ana.
A eia hou no kekahi olele a Pareka makua- O Karisto iloko o kakou, oia ke ano o na hoahanau oiaio. Aia a komo mai ke ano o Karisto iloko o kakou, aia hoi a hoike ia ke ano o Karisto ma ka kakou mau hana a pau, alaila akaka ka oiaio o ko kakou hapai ana i ka inoa Karistano.
Nolaila, e na hoahanau, e nana kakou i keia mau la mua o ka makahiki, ko kakou Kumu-hoohalike, o Iesu. E hoopaa kakou iaia. E hilinai iaia, a e hana wiwo ole, luli ole, nona. Pela e loaa ai ia kakou ka makana lani, a kakou e imi nei no kakou iho, a no ka lahui Hawaii, a no ka honua holokoa.
He Ninau Nui.
"Ua ku io anei i ka makemake o ke Kanawai-ke Kuokoa o ka Lahui a me ka maluhia o keia Aupuni ka hoolaha a na Lunaauhau e olelo nei aole e hiki i na kanaka hookaa ole i ko lakou auhau mahope o ka la 30 o Novemaba ke koho balota. Aole anei keia he hoohaiki?
Ehai mai W.H.K,’
Ma na olelo maluna ne, ua ninauia kakou e hai aku i ka haina o ka ninau. Wahi a ka mea ninau, ua hoolaha na Lunaauhau “aole e hiki i na kanaka hookaa ole i ko lakou auhau mohope iho o ka la 30 o Novemaba, ke koho balota.”
Ma ke kau koho balota, i hala, ua hoopaneeia ke pani ana i ka mana koho balota o na makaainana a hiki loa mai i ka la hope o Dekemaba, aka, i keia kau koho balota, ua pani e ia ma ka la 30 o Novemaba.
Ina he kanawai io keia e pani ana i ka mana koho balota ma ka la 30 o Novemaba, alaila, ua hoohaiki loa i ka pono o ka mana akolu o ke aupuni oia na makaainana, a ua kue hoi i ke Kumukanawai a ka mana hookahi i hana ai. Nolaila, i na ua manao kakou, ua pono keia kanawai i hookumuia malalo o keia Kumukanawai e kue aku ana i ke Kumukanawai, alaila, aole he mana i koe i na makaainana, a e hoihoi aku i hookahi mana mana e hana na kanawai, e like me kona manao he pono.
Aole no i hoopiiia kekahi hihia o keia ano i mua o ka Aha Kiekie, aole no hoi i loheia ka hoike ana mai o kekahi o na poo kiekie o ke kanawai i ko lakou mau manao no keia mea, nolaila, ke manao lana nei makou, i na e hoopiiia kekahi hihia i mua o ka Aha Kiekie ma keia ano, alaila, e haule ana no ia; no ka mea, ua kue loa maoli i ka pono koho o na makaainana ka poe nona ka mana akolu ma ke kau kanawai ana.
Na Palpala mai i ke Kuokoa.
Ua loaa mai ia makou kau palapala e S. H. Mahuka, o Waimea, Hawaii, i kakauia ma ka la 21 o Dekemaba. E ike ia kona hopena malalo o na nu hou kuloko, malalo o ke poo o Hawaii.
Ua hoouna mai o J. W. Nakoa, o Kawaihae-uka, i kana palapala ia makou, malalo o ke poo, "Na koa o Kawaihae." Loihi no ka moolelo, aka, e hoopuka no makou ke loaa ka wa kaawale.
He palapala kai hiki mai ma keia Keena, e pane ana ia B. L. Koko, ma ka peni mai a J. P. Kama, no ka papa kuhikuhi la. E hoopuka no makou i kau ke kaawale, aka, aole nae makou i makemake e hoopaapaa wale aku olua.
He palapala kai loaa mai ia makou, nona ke poo, " Naue ana i ka hapa hema o Maui." Ua hoole kahiko makou i ka hoolaha ana i na huakai makaikai a kela a me keia kanaka e hele kaapuni ana. He mea hoopiha pepa wale no ia.
Ua loaa mai kau palapala e J. A. Komohai o Molokai, no na nmea e pili ana i na lepera a me ka make ana. No ko makou ike, ua nui, a ua paia kuli paha na luna aupuni, nolaila, ke hooki nei makou.
Ua hoounaia mai he palapala, e ka mea i kapa iho i kona inoa o Pukuniahi, e pili ana no ka hakaka ana o kekahi kanaka Hawaii, me ka Hope Luna Mahiko o Kohala, aka, no ka maopopo ole o keia kanaka ia makou, a no kona huna ana no hoi kekahi i kona inoa oiaio, nolaila, ke hooki nei makou.
Ua loaa mai ia makou he palapala mai a W. B. Kauanonoula mai, e pili ana no ka hoomakaukau ana o ko Waikiki- waena poe no ka makahiki hou. A no ko makou hoolaha ana i na maa e pili ana ia ahaaina i keia la, nolaila, ke waiho ae nei makou i kau palapala.
O kau palapala e K. H. Kuakaha, e kaupaona ana i na olelo pane mawaena o Auperate a me Akeike, na kapae iki ae makou, a keia pule ae hoopuka aku.
O kau palapala e T. K. Lalakea, o Eleio, Hamakua, Hawaii, e pili ana no na mea i aihueia ma ka Halekuai o Mr. Saila. Ua kapae ae makou i ka hoolaha ana, no ka helu papa ana mai i ka moolelo o ka oukou mea ana i o a ianei, a pela aku.
O kau palapala e W. L. Mokolea, e pili ana no ka Buke IX o ke Kuokoa nei a me kou ake ana e lawe nui ia. Aole makou e hoopuka aku, no ko makou pai wale ana ia makou. Na ka lehulehu no e nana no lakou iho, a na ko lakou mau manao e hooholo iho.
Ua waiho makou i kau palapala e J.S. Kekukahiko, mai ka hoolaha ana aku, no ka mea, aole no i pili kela palapala au no ka pono o ka lehulehu, ua pili no ia oe wale iho. Ke waiho loa ae nei makou i ka hoolaha ana.
Ua loaa mai ia makou kau palapala e D. Keoahu, o Waikele, Ewa, nona ke poo, "E nana mai." Haohao no makou i ka lehulehu o na palapala i loaa mai ia makou malalo o ia poo hookahi, aka, ma ka heluhelu ana, e akaka ai na kekahi mea e a na kekahi mea e. E hoopuka no makou i kau palapala i keia pule ae, ke loaa ka manawa kaawale.
He palapala kai loaa mai ia makou mai Lihue, Kauai mai, na ka mea nona ka inoa, J. W. E. Kanohomauna, e kamailio hilikau wale ana no ka mikini hoomaloo ko-paa, a no kekahi mea ana e kamailio ana, i maopopole ia makou ke hoomaopopo iho ma ka eleele o ka inika a me ke aiai o ke kanana ana i haukae epa iho ai. Ke ulono aku nei makou iaia, a i upu e hoouna hou mai, e hoike koke i ka manao, aole o na olelo hoolalau mamua, a he wahi uuku wale no kahi waiwai maloko.
E hoolaha ana no makou i kau palapala e J. P. Nuikino, e pili ana i ka hui ana o na Kumakula o Waimea, ma ka la 22 o Dekemaba, no ka hoike ana o na kumu i na hanau a me na make ma ia apana o Kauai.
HEBEDOMO HAIPULE. - Ua hoolaukanaka pinepineia na anaina haipule o Kawaiahao a me Kaumakapili i na po a pau o keia pule no ka hoomanao ana i ka halawai haipule o ka hebedoma mua o ka makhiki e like me ka hooholo ana a kekahi poe kahunapule he lehulehu wale o ka honua nei. Ua hookaawaleia na manawa haipule o Kawaiahao a me Kaumakapili e like penei, po Sabati, Ianaruari 2 ma Kaumakapili ka pule hui aku ko Kawaiahao. i ka po Poakahi ae hoi, ma Kawaiahao, a hui aku ko Kaumakapili. Pela ke kike hele ana a pau wale keia pule. Kona ekalesia haole hoi, i ka hora 11 o ke kakahiaka o na la noa ma Polelewa ka pule, hui mai na ekalesia elua. i ka po hoi ma Kaukeano, hui aku laua elua. Pela iho la a apau wale keia pule. Nui noke poe i hoomanao i keia mau halawai a hele ae e hoolohe a e haipule pu.
Nu hou Kuloko
Oahu.
Aohe mau moku ku hou mai i keia mau la iho nei mai Kapalakiko mai e loaa ai la hoi na mea hou o na aina e mai.
Ua palapala mai o J. Kahuakai o Honuaula ia makou, e hai mai ana nui loa ka wi ma Honuaula. Nui loa ka la malaila, a ua maloo haha ka aina ma ka nana aku, aole mea ulu.
PAINA NA KE KUHINA O KO NA AINA E- Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, haawi ae ke Kuhina o ko na aina e, he paina na ka poe luna aupuni, oia hoi i ka Moi a me ka Adimarala Auseturia. O na luna aupuni nui wale no kai konoia e hele i kela ahaaina.
Ua hoomaha iho nei ke kula haole kuokoa o Kawaiahao ma ka pule aku nei i hala, no na pule elua, a i ka pau ana oia mau pule, alaila, hapai hou ana ke kula malalo no o ka lakou wahi pauhana mua.
HALAWAI KAHUNAPULE.- Ma Ka Poalima e hiki mai ana, la 14 o keia malama, e halawai ana na Kahu Ekalesia a me na haiolelo o ka mokupuni o Oahu nei ma ko lakou hale halawai mau ma Honolulu nei. E hoolohe i keia, a mai noho a imi kumu wale e noho ai.
Ua ike iho makou iloko o keia mau la, ke palahuli nei ke kuala o ka moku poino Lorenzo i ku ma keia awa no kekahi wa loihi i hala. Aia oia malalo o na lima haua o na kapili moku, Ke kapili hou ia nei kona iwi keele.
Ma ka home o C. E. Uilama maloko o keia kulanakauhale, ma ka po o ka la akahi o keia malama, ua hoohuiia maloko e ka mare, o C. A. Kakela, ka mea malama o na Buke Helu o ke aupuni me Miss Coleman. Na ka Rev. E. C. Bissell laua i hoohui.
Ua palapala mai kekahi makamaka o Kaunakakai, Molokai ia makou, a maloko olaila, i ike iho ai makou, a ua pa iho kekahi makani ikaika malaila, a ua hoohina iho la i kekahi mau hale a me kekahi mau pa, koe wale no ka hale o ka Moi. O ka inoa o keia makani, he Hoolua.
Ua lohe mai makou ua hoopauia aenei ka holo ana o ke kuna KONA PAKEKE ma kona mau awa holo mau ma Kona a me Kau. E hana hou ia ana oia, a hoouna aku i ka Akau, Ua paniia kona hakahaka, e ke kuna opu pele Annie, ke kamaaina o na pali o Hamakua a me Hilo pali ku.
Ua ike iho makou i keia mau la, ua hoopiliia mai ka moku Kaua Auseturia ma ka uapo mokuahi hou o Ainahou, a ua kiolaia mai kona mau pu kuniahi mauka nei, a ke makaukau nei na lima hana o na kamana e lalau aku a lawe mai iloko o ko lakou mau lima puni hana. He hana nui keia i ka nana aku a me ke akamai wale no e hiki ai.
Ma ke ahiahi o kekahi la o keia pule, ua holo puiwa aku kekahi kaa lio me ka wahine haole a me kahi keiki uuku loa. No ka hiki ole i ka wahine ke hoopaa i ka lio a me ka paa pu ana i ke keiki ma ka lima, nolaila, ua holo aku ke kaa a hooui ma kekahi kumu laau mawaho o ka pa o ke Kiaaina o Oahu, a haule aku la ka wahine me kana kamalei aloha, a hoeha uukuia ke keiki, a o ka mahuahine ka i eha mahuahua, aka, ua pakele no nae.
Kanikela Hopemana.- Ua ike iho makou maloko o ka nupepa aupuni o ka Poakolu iho nei, malalo o ke poo " Ma ke kauoha," ua waihoia aku i mua o ke keena o ko na aina e, kekahi palapala hookohu kanikela no E. Hopemana M. D., i kanikela no ke aupuni o Auseturia ma ke alo Alii o Hawaii nei. Ua hoaponoia ua palapala hookohu la, a nolaila, ua kauohaia na mea a pau, e hoapono a e hilinai i kana mau hana a pau ma kana hana oihana ana.
Ahaaina Ahiahi.- Ma ke ahiahi Poalima o ka pule aku nei i hala, ua haawi ae o Hon. Mr. a me Mrs. Bihopa o keia kulanakauhale, he ahaaina nui maloko o ko laua hale noho ma Haleakala, ma ke ahiahi i hai ia maluna. Ua hoohanohanoia keia ahaaina, mamuli o ka hiki ana mai o ka Moi, ke Alo Alii, na Kuhina, na mea hanohano a me na keiki lala wai o keia kulanakauhale. Ua hoonanea pu ia hoi ka luana ana o kela anaina hanhano, ma ke kokua ana mai o ka Poe Puhi Ohe o ka moku Adimarala Donau. He ahaaina keia mamua iho o ka hiki ana mai o ka makahiki hou.
Ma ka holo ana aku o ka mokuahi Idaho i ka Poalua iho nei, ua ike aku makou ua kau aku o Albert Kuniakea maluna ona, e holo ana oia i Kaleponi malalo o ka malama ana a kekahi haole kamaaina W. Pfluger. E ike ana paha oia i na huikau kanaka o na kulanakauhale nui i oi loa ae mamua ma Hawaii nei. E kau ana hoi maluna o na kaa ahi, a maluna hoi o na mokuahi, aka, aole no paha e poina ana kona hoomanao ana i kona one hanau nei, ke kau la no ia i kona mau maka.
La Hanau o ka Moiwahine Emma- Ma ka la Sabati aku nei i hala, la 2 o keia malama oia no ka la hanau o ka Moiwahine Kanemake Emma Kaleleonalani. Ua hanauia oia ma ka la 2 o Ianuari 1836, a i keia la 2 i hala iho la, o kona komo aku no ia iloko o ke 34 o na makahiki o kona ola ana ma keia honua, Ma ka po Poakahi iho nei ua hele aku ke Kamalei Alii I,. Kamakaeha me kona poe himeni wae, e hooluana iaia no ka hoomanao ana i kona la hanau. Ua hele pu ae no hoi ka poe puhi ohe o ka manuwa me ka Adimarala.
Luna Kuokoa- Ua palaka makou i ka hoolaha ole ana i ka inoa o P Nui Esq. kekahi o ko makou luna i mahalo loa ia, aka ke hoolaha aku nei makou he luna Kuakoa no oia no Haiku, Maui.
E halawai ana ka Ahahui o na kanaka ui Karistiano o Honolulu, ma ka Poaha la 13 o keia malama e hiki mai ana, ma ka lumi halawai o Kawaiahao, ma ka hora 7 1/2 nolaila, ua kauohaia na lala a pau oia Ahahui, e hele nui ae ma kahi i oleloia maluna.
Ane Holo No.- Ma ka ke kuna Jennie huakai hope i hoi mai nei mai Kauai mai, ua lohe mai makou, he iwakaluakumamaha wale no na hora ana i holo mai ai mai Koloa mai. O ka maka mua paha keia o kana huakai poluea ole, he mau hora wale ae la no a ku ana
Bele Pau Ahi!- i ka hora eha a me ka hapa o keia ahiahi Poaono , e hookaniia ana ka bele pau ahi, a i ka wa e lohe ai na lala a pau o ka Oihana Kinai Ahi holookoa o Honolulu nei, alaila, e holo kela a me keia i kona hale kaa wai iho, a e puka aku holo e paikau i kahi i makemakeia.
Ahaaina A ke Kuokoa- Ma ke ahiahi Poalima o ka pule i hala, o ke ahiahi ia mamua iho o ka la mua o ka la hape nuia, ua haawi ae ke Kuokoa i ahaaian hoomanao i kona mau Luna nui a me Luna lawe no keia apana, no kona komo hou ana aku iloko o ka iwa o kona mau makahiki o ke ola lanakila ana ma keia honua, a i kanaenae aloha hoi i ke komo hou ana mai o kekahi lima ikaika hou i lawelawe i keia oihana luhi he hoolaha nupepa. Ua ai lakou maloko o kekahi hale hotele o keia kulanakauhale me ka maikai, a hookuuia me ka pumehana o ke aloha.
Ka Hana Akamai a ke Aupuni.- Ua paniia ka puka no ke koho balota ana o na kanaka a pau i hookaa ole i ko lakou mau auhau, no ka manao paha i makukau e ai na Luna Nana e hoike ana i ka Papa Inoa o ka poe a pau i hookaa e i ko lakou mau auhau mamua ae o ka pau ana o ka makahiki, aka, aole nae i makaukau ua mau Luna Nana nei i loko o ka malama okoa o Dekemaba i hala iho nei. No ke aha la keia hana ana a na luna ma keia ano? Aole no i hoike mai ka Luna Auhau o ka Apana o Kona nei, i ka Papa Inoa o ka poa a pau i ai ia i ke koho balota. E waihoia ana paha a ka Poaono mamua iho o ka la koho balota. i na pela alaila, o ka waiho loa aku no ka pono, a e hele no kela a me keia i hookaa i kona auhau i ka malama hope o ka makahiki.
Na Haawina Kula Sabati- Ua ike iho makou, ua hoolaha ae na Kula Sabati o Kawaiahao a me Kaukeano, i na haawaina Kula Sabati, no kela a me keia Sabati, mai ke Sabati, mua o ka makahiki 1870 a hiki i ke Sabati hope. Ma ia hana ana, ua akaka ka haawina o kela a me keia haumana e hoopaa ai, a e hoomaamaa ai mamua o ka hiki ana mai o ka la Sabati. Ua paiia keia mau haawina ma na pepa liilii, a ua haawina i kela a me keia haumana o na papa ike heluhelu a pau. He hana naauao keia, a ke lana nei ko makou manoa, e hahai ana na Kula Sabati e ae ma keia hana. Ua makemake makou e hoolaha pau aku i na haawina ma ko kakou pepa, aka no ka manawa ole, nolaila, e wiaiho ana makou a kela pule ae.
Ka Holo Ana o "Idaho."- Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua haalele iho kela mokuahi lawe leta o kakou ia Honolulu nei, , a ua huli hoi aku la i Kapalakiko. Ua piha no oia i na ukana, aka, aole nae paha e like me kana mau huakai mamua iho, no ka mea, ua hapa na kuna pili aina i hoi mai me na ukana no keia mau la ino aku nei i hala. Ua ike iho makou he nui wale no ohua i hoi aku la maluna ona no kela awa, a no ka hikina loa. Ua ike pu hoi makou i ke kau ana aku nei o ka Admirala Auseturia Von Petz maluna ona. ma kana huakai oihana malalo o kona Misina, he Elele Kuhina no ke aupuni o Auseturia. E holo ana oia i Kapalakiko, a malaila aku paha i kahi o kana hana e kono mai ai iaia. Ua waiho iho nei kela, i kona kaua no ka poino i loaa iaia ma ka moana, a hookipaia mai i Hawaii nei malalo o ka popilikia.
Hoike Kula Sabati Ma Kaneohe.- Ma ke kakahiaka o ka la hope nuia iho nei, e like me ka hooholo ana a kela kula Sabati, ua akokoa ae lakou maloko o ko lakou luakini nui mai ke nui a ka liilii, mai na opio a na hapauea i kuleana i kela hana pono. Ua houluulu ka huakai ma kahi o W. E. Pii, Esq.. a mailaila aku i kai ai me ka hae aupuni ma ke poo o ka huakai a me na keiki puhi ohe kuaaina elua, a komo iloko o ka luakini Malaila, ua hoike ia na papa kula Sabati me ke kike ana o na himeni mawaena o kela a me keia papa, mai na pokii mai a hiki i na papa o na hapauea. Ua maikai na hana ma ka hoolohe aku, a ua oi ae mamua o ka makahiki mua. O na himeni a me na mele, ua hoike mai na makaikai pakahi o na apana e ae i komo mai e ike, i ko lakou mahalo. i ka hoopau ana, hookahi mea i olioli nui loa ia, oia he mau luahine elua i ku mai, a haipaanaau " mai i ka moolelo o Heneri Opukahaia, kekahi mau moolelo e ae o ka baibala a me na ’lii o Hawaii nei i kauohaia ai e huli i ka pono a me na pi-a-pa kahiko. Pau keia, a lulu kala ke anaina no ka hoomaemae ana i ka pa luakini a me ka ilina kupapau. Ua loaa mai na dala he kanakolu no ia hana. Hookuuia ke anaina e paina, a pau komo hou e halawai haipule no ka hoomanao ana i ka hebekoma haipule.