Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 2, 8 January 1870 — Page 3

KE KUOKOA, HONOLULU, IANUARI 8, 1870.

 

            NA LAIKINI AWA. - Ma ka Poaha o ka hebedoma i hala, ua kuai kudalaia kekahi mau laikini awa e like me keia malalo iho nei:
Laikini l o Honolulu $1,825 lilo ia W Keolaloa.
" 2 " 1,7000 " Ailuene (Boyd)
" 3 " 1,600 " Napua.
" 4 Ewa & Waianae 250 " Kane.
" 5 Koolaupoko 155 " W.Keolaloa.
            Ma ka nana ana i keia mau laikini awa, e komohia auanei iloko o ke kanaka naauao ka noonoo, ua boolaulahaia keia mea he awa ma Hawaii nei, mamuli o ke ano be waiwai puka ia ma kalepa ana, i like aku paha me na waiwai oia ano e kalepaia mai nei. Aka, ina kakou e huli ae a nana i ka hopena awahia o ia mea, e huli ae a nana i ka bopena awa ka molohi ana o ke kino, ka uaahi pii o ka ili kanaka, ka makolekole o na ma-ka a me ka hohono lauhue o kona hanu. O ka hopena maikai auanei ia o keia waiwai kaiepa au e Hawaii?

 

            KEIKI PEPEHI MAKUA. - Ma ka Poaono aku nei i hala i ka wa a ka lehulehu e oliili ana i ka makahiki hou ma keia kulanakaukale a me na wahi kuaaina ae, aia hoi, o kekahi o ua wahi kuaaina e ae, aia hoi, o kekahi o ua keiki i hoonaauaoia ma ka ike haole, hookelakela iho kela i ka hanai me ka wai on a iaia iho a iloko o kona wa kupouli a ukiuki e hiki ole paha iaia ke hoopuka aku o kona makua, aia hoi ku ae la oia maluna o kona mau au kunewanewa, a hele aku la i mua o kona makua, a mokomoko bakaka aku la iaia me ka manaoe hoolilo i kona ma luekane i enemi nui nona, a e lawe ae i ke ola. Auwe le keiki i malama ole i kona makua, a i hoolohe ole hoi i na kauoha a me na kanawai a kona makuaknae. Ua manenene makou i ka ikemaka ana i keia hakaka mawaena o ka makua palupalu a me ke keiki hoouluhua. He oiaio paha, o ka mea keia i oleloin e ka buke nui, " o ke keiki lapuwale hoo@luhua oia i kona makuahine." O ke kumu o keia hana ino, oia no ka ino wai on a aoa. Ma ka Poakahi iho nei, ua @awia oia i mua o ka aha hoomalu, a ua hoopina, he hookahi haneru dala, Ua kau pu ai hoi he bela maluna o ke keiki, he elua haneri me kanalima no ka makahiki hookahi. Ina e uku ia i ka uku hoopuni, alaila o ka @@@  kekahi e hoopaa pu ia.

 

            NA POULI ANA I KEIA MAKAHIKI. - I keia makahiki mamuli o ka hoike ana a na kanaka akamai ma ka nana ana i ko ke lani mau mau hiohiona ua ikeia he eha pouli ana o ka la i keia makahiki 1870 a he elua hoi o ka mahina, ke alii wahine o ka po.
            - E pouli loa ana ka maka 17 o Ianuari e hoomaka ana mai ka hora 2.25 m. 35 kakahiaka a e pau ana i ka hora 6 h. 4. 9. A.M.
            -E  pouli hapa ana ka la ma ka ia 31 o Ianurari nei, aka aole no o ia e ikeia ma na  Hawaii nei.
            -E pouli hapa hou ana ka la ma ka la 28 o Iune, aka, aole no e ikeia ma na pukia i Hawaii nei. E ikeia no nane ma in a Nu Ki a me na whi ma ke komohana hema o Ansetaralia.
            -E pouli hapa ana ka la ma ka la ma ka la ma kua la 21 o Dekemaba, aka, aole nae i keia ma Hawaii nei. E ikeia no e ka poe e noho ana.

 

            KA LA HAPE NUIA MA HONOLULU- Aohe paha he kino uhane ola e noho nei ma keia honua, i nele ka hoohauoliia o kona puuwai, a in a pela, aole no hoi paha he mea nele i ka olioli ana. ke loaa ka makahiki ho o kona ola aua. Aia ma ke ahia ahi mamua iho o i amai na ka naka a e bele ae mawaho o na alanua, e hooho ana i kela a me keia "Hape Noia" O ke kahi poe me na pahu na ohe a me na mea kani. O kekahi poe hoi me na mele waha, ana. Ua hana paia kuli maoliia no kela po a ao I ke ao ana ae, ua puka hou ae la kekahi pae, e hele ana i o a i anei a mmawaena o ka makou poe ike oia no ka poe ike ole i na rula o ka noho ana o ka poe maikai. Ua ike maka makoua i kekahi puulu kamalii mapo i bele ae a loaa na haoule maka hano-hane, hape nui aku la , a palahalaha pu aku la na lima me ka nainu aku la a palahala pu aku la na limi me ka namu aka la give quarter, ke ano homai ka hapaha. Na wai la keia rula i no aku ia lakou? Ke hoole nei makou i ka pono ole o keia makilo wale ana.
            Ma ke awakea ae ua pani mai na puka o na Hale Oihana akea, a ua pau aku na kanaka i ka hooluana paha ia lakou ma na ahaaina akea a ma na luana lealea ana paha ma kekahi mau wahi. Ua lohe mai makou, ua malama ae na kamaaina o Manoa i ka hoomanao ana no ka la makahiki hou, ma ka hoahaaina ana maloko o ko kela a me keia mea hale ponoi.
            Ma Kamoililiili hoi, ua ike maka makou, i ko lakou luakini e like me ka hoohoi ana a ko lakou  mau manao ijo me ka like ole. O ka makou no ia e hookui pinipine nei i keia apapa i ko lakoua hoahuaain inepine ana maloko o ko lakoua luakini, me he meha la he lanai ahaaina. I ka nana ana, aole no i kupoo loa keia hana ana aole no i ku pono loa keia hana ana i loko o keia wa o  ko kakou noho ana, no ka mea aole hoi o kakou ike aku i ko kakou mau makamaka haole e kukulu ma ahaaina mai ana iloko o ko lakou mau lakini, aka o kakou ua lekei e ae la kakouu maluna o ka poe nana kakou i haawi maii ka naaouo. He mea maikai ole ka ike ana aku i ka poe ana e ai pu mai ana maloko o ka luakini e ai haukae ai.
            Ua lohe hoi makou he mau ahaaina e ae kekahi i malamaia ma kekahi mau wahi e ae, aka, aole nae e hiki ia makou ke hoomaopopo i ka maikai o ia mau ahaaina anaina, aka, ua pii mai ka hohono o kekahi oia mau ahaaina i mua a ko makou alo.

 

Hawaii.

            PAKELE MAI MAKE. -Ma ka la 28 o keia malama, holo mai la kekahi kanaka mai Puako mai a pae ma Kawaihae-kai nei: o ka inoa o ua kanaka nei o Kiki, i kii mai i na wahi paiai, ua koi aku makou e kuai ma ke dala, aole kela i ae mai, olelo mai kela e kuai ma ka ili kao, ekolu ili hokahi holoai. A i ke ahiahi ana iho, hoomakaukau kela e hoi aku, eia nae, i ka hoi ana aku o ua kanaka nei, pa ikaika loa mai la ka makani, a loohia iho la kela e ka popilikia, hemo ke ama o ka waa, hiki ole iaia ke hoopakele i ka waa a me ka ai o luna; o ka haalele no ia i ka waa a me na pono a pau o luna o ka waa, o ka au no ia a pakele ke ola. Oia kahi mea hou o ke kahihawanuwana nei. Me oukou ke aloha nui. J.A.K

 

Maui.

            NA LUNAMAKAAINANA NO WAILUKU. - Ua loaa mai ia makou kekahi palapala i kakau ia e ka mea i kapa iho ia ia o Maui. Eia mai na Luna i upu ia malaila, W. Hoapili Kaauwai, H. Kuihelani, J.K. Koii, N. Kepoikai, Bila Keoniliilii, C. Kauka a me kekahi poe e ae he eono a a ehiku paha.

 

            Ua lohe makou, ua hoolili loa ia ae nei ke kuna Mere i holoholo mau iho nei i Anaholo, Kauai, no ke awa ku moko ma Waihee, kela moku hou o ka mahiko o Waihee. Ma keia hope aku, e hoopaa loa ia ana oia. Ma ka Poalima iho nei kona holo ana aku ma kona awa hou.

 

            HOOHUIIA MA KA MARE- Ma ka la makahiki hou, oia ka Poaono i hala aku la, ua hoohuiia ma ka beruta mare W.S. Akana me Miss Ellen Akeahi Puaakuni, kekahi o na hanaiahuhu a Rev. J.P. Gerina, e ke kahunapule aole i hoikeia mai ka inoa e ko makou mea kakau. Ke hauoli nei makou ina ua lawe ko makou mau makamaka i hoohuiia ma ka mare i ke Kilohana, kahi o laua i hoohanohanoia ai.

 

            KANAKA PAU I KE AHI. – Ua loaa mai ia makou he palapala, mai a Iosepa P. Kapahi o Kokomo, Makawao. Maloko o laila, i ike iho ai makou, ma ka la 24 o Dekemaba i hala, ua pau he wahi hale uuku no kekahi elemakule o Kekoa ka inoa ma Haiuku. O ke kumu i pau ai, aole no i maopopo. I ka wa i pau ai o kela hale i ke ahi, a huliia aku mahope, ua loaa aku ke kino o ka elemakule e waiho ana, ua pau i ke ahi. "Ua mumuu kona mau lima a me na wawae, koe wale iho no kona pauku kino. Ua hunaia no ia ma kona hale i pau ai i ke ahi." Aloha ino ka elemakule nawaliwali i mainoino aku la i ka make a ka lapalapa ahi.

 

            HULIHIA KA WAAPA. – Ua loaa mai ia makou kekahi palapala e hoike ana, ma ka wanaao o ka la 25 Dekemaba, ua haalele kekahi waapa ia Lahaina a ua holo aku i Molokai. Ua hookaia maluna o ua waapa la i kela manawa. I ka holo ana nae o ka waapa a ma o aku o Kekua, ua loaa iho la lakou i ka makani, a nana i puhi aku a hoohuli iho la ia lakou i ka moana lewa. Mamuli o ka hooikaika a me ke kokua ia mai ua pakele lakou a pau. O ke poho o ka mea nona ka waiwai, aole no ia e emi iho malalo o ka elua haneri dala.

 

            NO NA WAI EHA. – Ua hoouna mai ko makou makamaka e noho mai la i Waihee i kekahi palapala hoomanao i malamaia eia mai ka malama mai o Ianuari 1869 a hiki i ka la mua o Ianuari 1870. Penei ka hoike ana no na aina, na mare, na hanau a me na make. Ma Wailuku he 48 poe mare, 26 keiki hanau, a he 49 poe make. Ma Waiehu he 22 poe mare, 11 hanau, a he 39 poe make. Ma Waihee he 18 poe mare, 8 poe hanau, a he 58 poe make. Ma keia hoike ana maluna ae, ua ikeia iho, ua oi ae na make mamua o na hanau mai. Ua hoike pu mai hoi ko makou makamaka, ma na la iho o Novemaba, ua nui loa na make ma Waihee, e make ana elua a ekolu i ka la, a ua ano pilihua maoli no ka make mai ma o a maanei.

 

Pane ia Naahunakua o Opihikao.

 E KE KUOKOA E: Aloha pu kaua:
            Ma ka Buke VIII, hHelu 40, Aoao 2 o kou kino lahilahi, i ike iho ai au i na manao kuhalahola o Nakiakauna,  Waipuhia, Kukahekahe T.N. Naahumakua, o Opihikao ka oiaio. No na palapala a Kawahahee, ka wahine a Manoanoa o Makuu. Kei no o palapala no na wahi keiki manao ino, oia ka hoolaha aku ma ke Kuokoa, i ike mai ai paha ka Lunakula o ka Apana o Puna nei, he ike io ole ka hoi ke kumu kula o Opihikao, a kapae ae ia'u ma ia wahi.
            Oia no ke kumu o kona hoolaha ana, i hemo ae ai au, hoi hou iho ma kahi ana i hana molowa ai, a oia no ke kumu o kona hemo ana, oiai ua ike ia kona hana molowa e makou; a e like me ia molowa, pela no i ike ai ke Kahukula Nui i ka hemahema o keia kula, a hoopau mai ai ka Lunakula o ka Apana o Puna nei.
            Aole oia wale, he mau palapala hoopii no hoi kahi a na makua i ka Lunakula, no ka molowa o keia kumu. A iloko o keia hemo ana ona, hoonohoia iho au i kumu, a he mau ia iho no ka paahana ana, o ka hoopii koke no ia o ua Nakiakaunu nei, me ka loaa ole o ka hewa o ke kumu, hoolaha wahahee wale aku nei no, "he 10 kapuai ka loa o ka i-a." Pelaka mai o Poiheke.
            O kana loaa aku la no ia, he 10 kupuai ka loa o ka ia I mai paha auanei na hoa imi naauao, he "hoopilimeaai i ka ike ana i ka nupepa." Aole pela, o ka'u loaa no ia.
            Penei hoi e akaka ai; ma 1/3 4/12, ma ¼ 3/12, hui 7/12; lawe mailoko mai o ka 12/12 o ka i-a, koe, 5/12; puunaue o 5/12 iloko o 12/12, puka 2 2/25 nona na kapuai 2, oia no ka ½ o ka 4; he 2 kapuai, a hoonui me ka 2 2/5, like me 4 4/5. E hooiaio ma ka 1/3, 1 3/5; ma ka ¼, 1 1/5; ua akaka hoi ko ka hiu 2 kapuai; houluulu o 4 kapuai me 4/5, oia hoi 4 4/5. Oia iho la no ka'u loaa i lohe oe. B. MANOA.
Opihikao, Puna, Dek 13, 1869.

 

E nana mai i keia.

 

            1. Ina e honi ka nalo i kekahi mea pilau, hoomaka no lakou ke mumulu maluna o kela mea, me ko lakou kapa ia mea, he mea ala. Pehea hoi na kane, wahine a me na keiki o ke aupuni Hwaii nei, e akoakoa ana maloko o na aha inu rama? Aole anei lakou e kapa ia mea he mea ala? Oia no ua like no lakou me keia poe nalo.
            2. E like me ke pani puka e lewa ana maluna o kona ami iho, pela no na lima o ke kanakapalaualelo e lewa hele ana maluna iho o kona kauku kino. Nohea mai kona ola? No ka makilo kiei, halo, hele hoi i kauhale e auwana hele ai.
            3.Ina oe e noho maluna o kekahi noho hooiulihui, aole e ole ka hoonaueia o kou kino holookoa e kelu anei ia i like me na oloelo.
            4. Peha la e holo ai ke kaa ke ole na huila? Peha hoi e hiki ai i ke kahu kaa ke hookele ke ole na lio? Peha hoi e hiki ai i ke kahu kaa ke hookele ke ole na lio? Peha hoi e hiki hapai ke ole e hoomaona ia kona ola.
            5. Ina e ku kekahi kanaka maluna o kahi oioi o kekahi puu a pali paha, a ole e ole kona makau, o haule auanei ae iho malie no oia e kupaka, a haule auanei, a e iho ana ke koke no auanei oia e he pali kiekie ia ana e noho la. Kupanaha!
            6. I miki no ke Owau (popoki) i ka hemahema i miki no ke kanaka aihue i ka hai dala i ka palaualele.
            7. I kani uo ka pukuniahi i ka pauda, in a aole ia mea, aole no e kani. I ohi no ka waha o ka wahine nuku i ka holoholo olelo.
            8. I maikai no ka hale i ka puka, in a aole ia mea, paeha e pono ai? No ka ike o ke kananaka Hawaii i ka puka o ka hale, noke ai oia i ka holo a puka o ka hale Maikai io no.
            9. Ina oe e kilohi iloko ke aniani, e ike ana no oe. Ina e holojia ke heu a pau, o ka holo hou no ia i kahiki.
            10. Ina oe e maikai i ka ulu maluna o ku na kahua, e holo pololei no ia a pa ke pine. in a oe e alakai i ke kanaka on a rame e holo hu no auanei oia i kula me he puaa la.
            11. Ina e ku ka manu i ka lu e make no auanei oia. Ina hoi e hoopaiia ke kanaka Hawaii i na dala he kanakolu no ka moekolohe e hoopaakiki heu no auanei oia a miko hou.
            12. Iawai la ka uwe ana? Iaai la ka poino ana? Iawai la ka make ana? Haina I ke ana.
            13. Haaheo no hoi ke paniclo ma kana oihana iho. Haahea no hoi ka luina moku ma kana oihana iho. He Alihikaua ke kanaka hoopono i ke alo o kona mau hoaloha.
            14. I haaheo no ke kanaka kamana i ka hamare. I haaheo no ke kanaka lawaia i ka upena. He welu aila ke kanaka hewa i ke alo o ka poe pono.
            15. Hana ke akua i ka luahi o Gehena no ka poe hewa o keia ao hana hui ke aupun hawaii nei ia kawa i wahi hoopaa no ka poe hewa o keia ao aka nae aohe i makau ke kanka naau paakiki i keia mau make elua.
            16. He pahu rama ka opu o ke kanaka inu rama na ka poe e hoopiha ana i ke ipukuki.
            17. Ina e kupono ka la i ka lolo, e kani mai awanei ke oeoe o Ulakoheo alaila e ananao ae no auanei na keki paahana o Hononlulul, o ka hora 12 ia o ka aina awakea e hoi paia. A ian e kani mai na ipu hula Hawaii, e manao ae no auanei na keiki Hawaii, he hula keia o ka holoaku la na ia. E aho ka poe pule o Kalaepohaku i kela poe me ka ipu. Kuhihewa!
            18. Ina e hele kaua ma na hale kuai o Honolulu, e hoohihi no aunei kaua i na ano lolo a pau me ko kaua hoi a akena aku ika poe o ka hale ua ike kaua aka aole nae kauaa i kuai i ,maopopopo ai i ka poe  o ka hale. Aole anei ia i like me ka poe ninau Baibala o Hawaii nei, e hoopuka nei ma na nupepa, me ka hoike pu mai i na kuhikuhi, aka, aole nae lakou i kuai io ia mau kuhikuhi, i hoike no lakou ma kela ao mau loa, a ke Akua i hoomakaukau ai no kakou no na keiki a kanaka. "E haalele i ka hana ino, e imi i ka hana pono." "Heaha la kou ola? He mahu i pua ae a nalo iho." "He uwe ana me ka poino, malalo o kahi make mau." "Laula ke ala e iho ai i ka make mau, oiki (ololi) ke ala e hiki ai i ke ola mau." D. KEOAHU.
Waikele, Ewa, Dek 31, 1869.

 

Pela iho la kakou?

 

KA NUPEPA KUOKOA: Aloha oe:
            Ma kou helu 50, o ka 11 ult. ua halawai mai au me halawai mai au me kou mau hoakaka, no "Ka hihia o ka Hon T. C. Hoika."
            He mea kaumaha no ka manao, he mea kaniuhu no ka naau, a he mea walania no ka manawa. Ka hoomaopopopo ana iho i kau mau mea i hoakaka mai nei. A na ia mau mea i paipai mai ia'u e ninau akea ia no ka manao.

            Oia hoi keia : Ina io pela, alaila heaha ka ka mea i koe? E oluolu ana anei oe i ka haina ana i keia ninau, a i ole hoi oe, o kekahi paha o kou poe heluhelu? Pomaikai ino kakou ia oe, ina he hiki io ia oe ke hai mai i ka haina maoli, a i kou poe heluhelu paha? Ia'u la, he paakiki, he pohihihi, a he hiki ole ma kekahi nana ana iho: aka hoi, nana hou iho no hoi he palupalu loa, he akaka loa, a he hiki wale no. Nolaila, ma ke aha la ka hopena a kakou e makaikai ai, i loaa aku ai ka hopena maoli o na mea a pau i makemakeia e kakou? Oia hoi keia, o ka Pomaikai.
            1. Ke manao nei au, aole he mea hou no ke kanaka, ke oi ana ne o kona aloha i kona hoahanau, mamua o ka mea e. Ka lahui i kona lahui iho. No ka mea, plea maolia no ke ano o na mea a pau  hanaia e ka mea nana i hana mai kinohi loa mai. Ua ikeia keia e ka poe akeakamai a pau loa, a ua hooholoia, me he mea la o ka makemake no ia o ua Mea la nana kakou i hana. A ua akaka lea ia'u, o na kuhikuhi, a me na hooia ana a'u e wehewehe aku ai, ua ike mua ia no ia e oe, a me kou poe heluhelu. Nolaila, he pomaikai no kakou ka hoopokole mai ia wehewehe ana; ma ka olelo ana ae, he oiaio loa ia mea! pela io no! a oi maoli! etc. Aka, i mea e huikau ole ai i ko kakou mau manao, e pono kakou e hoomaopopo he okoa ke ao kanaka, ana, a he okoa ka ao euanelia ana.
            Nolaila o ka'u mea i makemake ai e hooakaka, oia no ke ao kanaka ana. A ina ua maopoopo ia mea, alaila oia iho la no ke kumu i hookuu waleia ai ka hihia i hoakaka ia maluna. (Ke pololei nae kau i hooakaka mai nei; oiai aole au ilaila e ike ai.)
            2.  Ke manao nei au, he mea hou kupanaha loa no ke kanaka ka oi ana aku o kona aloha i ka mea e, mamua o kona hoahanau iho. Ka Lahui, i ka Lahui e. A ke aupuni hoi, i ke aupuni e. No ka mea, aole pela ka ike o ka poe akeakamai. A aole pela ka hooholo, a ka Honua Naauao. Oiai ua manao ia, he kue ia i makemake o ka Mea nana kakou i hana. A o na kuhikuhi, a me na hooia ana, no keia manao, ua ike mua no oe a me kou poe heluhelu ia mau mea. A nolaila, eia wale iho no ka mea i koe, o ka hooia ana aku, me ka olelo ana, "He mea hou kupanaha io no ia." Alaila, e ka Nupepa e, ua hiki kaua i kahi i ok ka ninau. Oia hoi: "Ina io pela alaila, heaha aku ka mea i koe?" Ea hoi, heaha la? Haina ae ana. Kahaha hoomanaonao mai la na la o "Punia-iki." Owai la ka "hiu wiwi" e pau mua ia lakou hooia? "E ola ana no Punia-iki." No keia mea i paakiki ai, a no keia mea no hoi i palupalu ai. Mai ka moku o Hawaii a hiki i Nihoa, ka helu'na o keia mau pae aina; a maloko hoi o ka pule a mele hoi, (wahi a kekahi poe), ua hui pu mai no o Kahiki iloko o na helu'na o keia pae aina. A eia iloko o lakou he mau lahui, a ke Akua i hoonoho mai ai mai ka wa i hiki ole ia kakou ke hooiaio. Aka, eia ka mea maopoopo, ua noho lakou ma keia mau pae aina, a iloko o ka hapa hope o kela kenekulia aku nei, a me ka hapa mua o keia kenekulia iho nei, ua ikeia lakou he lahua kanaka nui. A mai loko mai oia lahui i hoala mai ai ke Akua, i kekahi o lakou e koa, a lilo i Alii Moi, a e kaua a lanakila loa a o ka hope oia mea, oia ka kakou e ike nei malalo o ka inoa "Aupuni Hawaii." "Aupuni Kuokoa," "Aupuni Alii, e hooponopono ia malalo o ke Kumukanawai." etc.
            Aka, ano la, he lehulehu io no na mea kupanaha a'u e ike nei. A he mau mea kahaha no, ke hoohalike ae i na manao mua i weheweheia. A nolaila no au e ninau nei ia kakou a pau loa, me ka hookamani ole; a no ko'u hilinai nui loa no hoi kekahi i ka maikai o ka ninau, ke akaka lea kona oiaio. Nolaila, ua aa loa no au e hoike aku, me ka nonoi pu aku ia kakou ina i kupono ole kekahi mau manao a me kekahi mau wehewehe ana, e oluolu loa oukou e kala mai. Nokamea, he oiaio, he maikai loa ka ninau, aka, o ka'u hooakaka ana, ina ua kupono ole, e hoomanao iho oukou no ko'u hemahema ia.
            A o ka mea hope, oia keia. No kakou ka Aina. O kakou no ka Lahui a ke Akua i hoonoho mai ai. No kakou ke Koa Alii Moi i kaua a lanakila. Oia no ia a kakou e olelo nei, "Ua mau ka ea o ka aina i ka pono." Aka, ke hai aku nei nae oe e ka Nupepa, pela ae la ka i hanaia ai ka hihia nona keia kakau manao ana. Kahaha, hohono wale kakou ina pela.
            No ka mea, no kakou na mea a pau loa mai ke Akua mai. Eia nae pela iho la ka kakou e hanaia ai? "Ina io pela alaila heaha ka mea i koe?" Aiwaiwa loa aku paha, ina ia lakou la kahi wahi lihi iki, aole i kana mai.
            Ua lohe iho nei no la hoi au i ka olelo a kekahi o ua poe la. "He kapu ka ka hale o na Haole aole e komo ia e hopu, ina he hewa, a o ka hale o na kanaka Hawaii, he komo waleia no," no ia hewa hookahi.
            E oki no hoi oe – lealea lua ia mea.
W.H.K.

 

Kauai.

 

            NO KEKAHA, KAUAI. – Ma ka po o ka la 25 o Dekemaba, ua lalau mai na lima menemene ole o ka make ia Lota Kua, he wahi elemakule kahiko keia. He hoahanau oia i kupaa ma ka pono, mai ka ekalesia mai a S. Wini, he kanaka haule ole o ka halawai; iloko o keia mau la ua loaa oia i ka mai, oia mai no a hoi aku la i kahi mau o ka honua. Me ka lana o ka manao, e halawai ana oia me ka Haku o na mea a pau.

 

MARE.

 

Dec. 22- Ma Elelo, Hamakua, Hawaii, mareia e Rev. J. Bi-kanele o Moakeawe k. me Pihana w.

 

HANAU.

 

Dec. 8- Ma Palawai, Lanai, hanau o Kohaka w. na Kane me Kaupe.
Dec. 1- Ma Honolulu, hanau he kaikamahine, na J. Kekua-nui me Pale.
December 17- Ma Waikiki-kai hanau o Hoomana w. na Mokulehua me Akahi.

 

MAKE.

 

Dec. 18- Ma Kanahonua, Homakua, Hawaii make o Kawelo k. He kauhola ka mai.

Dec. 24- Ma Kukuihaele, Hamakua, Hawaii, make o Kanaloa w. He hi ka mai.

Dec. 23- Ma Kealia, Lanai, make o Z. Kola K.

Nov. 21 – Ma Olowalu, make o Aalona Aluena k.

Nov. 16- Ma Ukuaehame make o Keanolii k.

Nov. 12 – Ma Ukumehame make o Nahalii k.

Nov. 23- Ma Ukumehame make o Waiwaiole w.

Sept. 12 - Ma Ukumehame make Manoanoa w.

Nov. 10- Ma Kamoku, Lanai make o Pukila k.

Dec. 9- Ma Kalulu, Lanai, make o Lauoho w.

Dec 29- Ma Kapuukolo make o Kawahahunui k.

Dec 2.- Ma Kaneloa, Waikiki-kai make o Kainea k.

 

OLELO HOOLAHA.
DALA HAULE I LOAA AI.
UA LOAA i ka mea nona ka inoa malalo nei he

"PUU DALA"

Mawaena o ke Alanui mai EWA a WAIALUA i ka malama o Ianuari 1870 nei. E loaa no ia "PUU DALA" i ka mea nonake kii mai me na Hoike maopoopo,
J.W. KAIAIKAWAHA
Kawailoa, Waialua, Ian 3 ^rd , 1870

 

OLELO HOOLAHA.
            E IKE ia na mea a pau e noho ana ma keia Pae Aina, owau ka mea nona ka inoa malalo, ke papa loa aku nei au i na mea a pau loa, na haole, na kanaka Hawaii, a me ka poe o kela ano keia ano lahui, aole e hoaie mai i kuu kaikamahine nona ka inoa o
MELE NAPE.
A aole no hoi au e hookaa ana i kekahi mau ano aie, ke ole i kakau inoa ia e a'u ponoi. Ke hai pu ia aku nei no hoi i na mea a pau, aole pono e hookipa ia ia ma ke ano kolohe, a ma kekahi ano e ae paha; a o ka mea kue i keia mau olelo papa hope, e hoopii ia no ma ke Kanawai. T. NAPE.
Honolulu Ian. 3d, 1870. 423-2ts*

 

OLELO HOOLAHA!
KE PAPA LOA ia aku nei na mea a pau, aole e hoaie mai i ka'u wahine mare ia,
MRS. NAKOOLANI.
O poho auanei; aole au e hookaa ia mau aie, oiai, ua haalele kumu ole ia'u. Eia kekahi, aole he mana o kekahi poe e hookipa, a e malama ia ia. Ina e loaa ia'u ma kekahi hale, e hoopii Kanawai no au i ka mea hale, a mea pa paha.
NUTI. (Pake).
Honolulu, Oahu, Ian. 7 1870. 423-2ts*

 

OLELO HOOLAHA.
O KA'U WAHINE MARE O
MRS. KAHEA.
Mai ho-aie mai oukou ia ia. Aole loa wau e hokaa i kana mau aie. No ka mea, ma ka po Poalua a ao ae Poaha la 6 o keia malama, ua holo malu aku keia ma kekahi hale e moe ai, a no keia mea, ua haohao wau, a me ko maua ohana. A ua lohe mai wau i ke kumu o kona holo ana. Ua anai ka wau i ka pahi i mea e oki ai ia ia; a ua ninau pono wau ia ia i ke kumu o keia holo ana, a ua i mai he maka'u maoli no. Aole maua i hakaka mamua aku, i hiki i keia po a hele aku, aka, ua hakuepa kuu wahine i kumu e hele ai. Me ka mahalo. J. UMAUMA.
Kapuukolo, Honolulu, Ian. 6, 1870.

 

OLELO HOOLAHA!
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA KE NANA MAI, ma keia Palapala ke papa aku nei au i na pipi, lio, hoki, puaa, moa, mai hookuu ma kuu
AINA HOOLIMALIMA,
Ma ka Palama-kai, e pili ana me Kuwili. Ua lilo ia'u ma ka HOOLIMALIMA no ke Alii mai. Ina e komo kekahi o na holoholona i hoike ia maluna, e uku ka mea nona ia holoholona $2.50, koe nae ka moa i keia uku; no ka moa 25 keneta. A ke papa pu ia aku nei na kanaka hele wale ma keia wahi i oleloia, me ke kuleana ole, mahope iho o ka puka ana o keia OLELO HOOLAHA, a komo kekahi o na holoholona i oleloia ae nei, e hopu no au. Ina uku ole mai e lawe no au i ka Pa-Aupuni.
E lilo keia i Kanawai mai keia la aku. O wau no.
Kapalama, Ian. 8, 1870. Mrs. KAHOILIKAUA.
423-2ts*

 

R. NEWTON D.W. KAIUE
NA LUNAMAKAAINANA
NO
MOLOKAI a me LANAI.
422-3ts

 

OLELO HOOLAHA.
O KA MEA nona ka inoa malalo nei, ua hoonohoia oia e ka Mea Hanohano F.S. Laimana, kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Ekolu o Hawaii, o ko Hawaii Pae Aina, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kaohimaunu, o Aleamai, Hilo i make aku nei me ke kauoha ole. Nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau i aie mai ia Kaohimaunu e hookaa mai, a o ka poe ana i aie aku ai, e hoike koke mai lakou i na bila kupono ia'u mamua ae o ka la hope o Feberuari, o ka M.H. 1870. Ina e hoike ole mai a hala ia manawa, e hooleia ia mau Bila. J.L. KEKUAHAU,
Lunahooponopono Waiwai o Kaohimaunu.
Dec 22, 1869. 422-4ts*

 

OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau o kela ano keia ano, ke nana mai lakou i keia olelo hoolaha. Ke papa ikaika loa aku nei, me ka hookapu loa i na kanaka, aole lakou e hele wale ma ke kula o kuu aina hoolimalima o KAMOKU, ma Lanai, koe wale no ka poe i ae ia, no ka mea, he nui ka poe hele kolohe i na hipa, kao, pelehu, moa, a me ka puaa. Ina nae e komohewa ka pipi lio hoki kekake, e uku no $1.99 no ke poo hookahi – Ina he hipa kao puaa ka mea i komohewa, e uku no i hapalua no ke poo hookahi. O ka mea a mau mea e kue i na mea i oleloia maluna, e hoopiiia imua o na Aha Hookolokolo o keia aupuni e like me na Kanawai. A ke hookohu pu aku nei no hoi au ia Solomona K. Lonoaimoku i Luna malama aina malalo o'u. AKI (pake).
Kamoku, Lanai, Dek 18, 1869. 422-2t*

 

F.H. & G. SEGELKEN,
NA
MEA HANA TINI, A HANA PIULA WAI.
MA
KE ALANUI NUUANU,
HELU 5.
KE HOOLAKO MAU NEI MAUA MA KO maua Hale Hana, i na Kapuahi hao, na Ohe Wai Kepau maikai, na Ohe Wai Hao, na Kanuku Wili, na Kanuku Wili ole, na Ki Hoopaa a Hookahe Wai o na ano a pau a me na lako a pau o na mea Tini.
P.S. – O na Ohe Wai Hao, e kuaiia ma ke kumukuai emi loa, i emi iho malalo o ke kumukuai mua. 417-3t

 

D.B. MAHOE,
LOIO!
E KA POE E MAKEMAKE ANA i kekahi hana imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, e kipa mai no ma ko'u Keena hana, ma ka Hale e pili ana i ka Hale Hookolokolo, ma ke Keena o A.M. KAHELWAI mamua. Ua oluolu no au e hoolohe, ina he ninau mua mai kekahi ia'u, i ike mua ia ka pono no kana hana. Aole no he uku. E kokua wale no au me ka uku ole i na ilihune no ka nawaliwali. 404-6m

 

S. B. DOLE

LOIO.

Keena ma ka huina o Alaui Papu me Kalapa

 

HALE PAI KII!

AIA KOU HALE PAI KII MA

MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA Ale S. SAVIOUR ma ke Alanai papu. He emi kkoa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)

310-1Y Mea Pai Kii.

 

HALE HUMUHUMU LOLE!!

KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA NONA KA INOA malalo iho, i ka lehulehu, ua makaukau uia e humuhumu a a okioki i na ano loloe kane a pau e like me ke an o Nu Hoa loa i khiki a e like hoi me ka makaekamek o ka mea nona ka lile ma kou Hale Humuhumu lile ma lani hoelle hononolulu. E malama mau ana ho hoi au i ua lole Apa a pau o kela a me keia ano Nu hou maikai loa..

KEONI TELA (J NO. AYLETT.)

 

KA HALE PAI KII
O
1858 J.W. KING 1869
(KINI PAI KII)
HONOLULU.
EIA NO MALUNA O KA HALE PAI "KUOKOA," e pili ana ma ka Hale Leta. E hele nui mai a loaa na Kii maikai e hoohalahala ole ai. 399-1y

 

M. BENFIELD (BENEFILA),
MEA HANA KAA A AMARA HOI.
UA MAKAUKAU AU E HANA I NA Kaa nahaha, e kapili hoi i na Kaa hou, kapili kamaa lio a me na hana Amara a pau, no ka uku haahaa a emi kupono hoi. Hale Hana, Helu 76, ma Alanui Alii, Honolulu. Aoao mauka o Polelewa. Ekolu puka mai kahi aku o Kakela me Kuke. 386-5ms

 

H.K.M.
415-3m

 

REMOVAL.

 

THE UNDERSIGNED RESPECTFULLY gives notice that he has removed to king street. Two doors down from Cstle and Cookes where he will continu in the buissnes of BUILDING ADN REPAIRING ALL KINDS OF WAGONS CARRIAGES, & C.

Orders solidest and attended to with promptness charges moderate.

M. BENFIELD

 

OLELO HOOLAHA.
E NA kanaka a pau o kela ano keia ano, ke hoolaha aku nei au ka mea nona ka inoa malalo ma ke akea, ua kapu na kai a pau e pili ana no ka MOKUUMEUME a me MAKEA ma Ewa, mai ka la 1 aku o Ianuari 1870. Aole hoi e hele kekahi upena Uhau (Kawaa) malalo ka $5.00 o ka mahina hookahi. O ka upena Kikee (puoi) $2.00; Alihilele $1.50. A i loaa kekahi o keia ano i haiia ae la maluna me ka hoolimalima ole i o'u kanaka, e hopuia a hoopiiia e like me ke Kanawai. Ua kapu na ano lawaia a pau mai ka la 1 aku o Ianuari 1870. KEALALAINA PUKA.
422-4ts*

 

KE KAUNU
A NA KANAKA!
KA MAKEPONO O NA MAKEPONO
LAUNA OLE!
KE KAHEA AKU NEI AU IA OUKOU A pau, e hele mai oukou ma kou hale kuai lole, ma ke kihi o ALANUI NUUANU a me MARINE ma Honolulu nei, a na kou eva no o KENAHU e kuu aku ia oukou me ka makepono loa i na lole nuhou o kela ano keia ano. E kono no maloko a e nana a e war i na mea a ko oukou puuwai e liaai a nana ino e hooluana ia oukou i na oleleo palupalu no ka maka ia ia. C. BRENIG, (KALE.) 389-6mt*

 

KALE N. SPENCER HANALE MCFARLANE OPIO
C.N. SPENCER MA
NA KOMISINA KALEPA.
E LOAA MAI ANA NO IA MAU A NA MEA i hoounaia mai o na Mea Ulu o keia mau Mokupuni e like me na Ili Bipi, Ili Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pulu, Ko-paa a me na hua ai e ae, a e hooliloia no ke kumukuai pomaika oa. E kuaiia na waiwai a hoounaia aku e like me ke kauoha.
344-1yr

 

NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNA,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKO,
LAAU HAMO - PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Honolulu 327 ts

 

OLELO HOOLAHA.
UA LILO MAI IA'u ma ka hoolimalima no kekahi mau makahiki, ka aina o PAUAHI alii, nona ka inoa Honaunau, e waiho la ma Kona Hema, Hawaii nolaila, ke kauoha aku nei au i na kamaaina a me na kanaka a pau e makemake ana e noho maluna o ka aina, e hooulu mea kanu a me na hana e ae paha, e hele ae e kamailio pu me AKAI (pake) ko'u Luna, e noho ana ma Hookena, Kona Hema. He oluolu loa ka uku no na kanaka a pau ke noho maluna o ka aina, ma ke kamailio pu ana me kuu Luna. AHUNAKO.
Honolulu, Nov 6,  1859. 415-3m

 

H. VOSS

MEA HOOPIHAPIHA PELA

HELU 5,

Alanui Kalepa, makai mai o ka Hale LUina.

HE HALEKUAI MOENA & ULUNA

Ua makemakeia na lauoho lio ke laweia mai, a e ukula 16 kenia no ka paona hookahi.

 

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uaho no Kaleponi mai,
KOPA keokeo – KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE – PAAKAI,
AI no na Lio a me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI -
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna.
Me ka mahalo,
I. BATALETA.
370-3ms