Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 4, 22 January 1870 — Page 2

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Kamaehu
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

English Column.

The Prison and Labor System.

            We are told that the majority of the inmates of the States Prison are consigned to that abode under the provisions of the code styled the Masters and Servants Law, for refusal to fulfill labor contracts. In other words they prefer the States Prison to the sweets of the coolie system.

            Thus, just as far as the coolie system differs from slavery, and no farther, does our States Prison differ from a slave pen.

 

New Commissioner of Immigration.

            Samuel G. Wilder, Esg., has been appointed by the Government to proceed to China to obtain a new supply of coolies.

            The Chinese Government has learned from the example of Hawaii and other civilized nations the advantage and uses of foreign embassies, and Mr. Burlingame and associates have visited the United States and the courts of Europe- following in the foot steps of the Japanese embassy of a few years since.

            Will it not be advisable for the Hawaiian Government to reflect at this junction that the Chinese government may some day follow the lastest example of Japan and send a Commission to this country to investigate and redress the wrongs of Chinese "free but not irresponsible laborers."

 

Emigration versus Immigration.

            A few weeks since there arrived on our shores an Embassy from Japan, the special mission of which seems to have been to look after the interests of Japanese laborors upon our various plantations.

            The Japanese Embassadors set out last week in company with the Minister of Foreign Relations and the Minister of Finance for a tour of this island, visiting the plantations upon which their countrymen are engaged.

            It is said that there has been some sad mistake make in regard to the terms of the contracts, or the fulfillment of the same, on some body's part, and that such of the Japanese as were masters of certain trades in their own country, are to be returned at once.

            The Embassadors have taken seven of their countrymen from the Waialua Plantation and three from the Kaalaea, Koolau, Plantation are to be returned to Japan!

            Mr. Parke, the Marshall, accompanied by an Interpreter, has gone to see the Japanese on the island of Maui. How many of them are to be returned to Japan remains to be seen.

            Thus Hawaii's first attempt to initiate the unsophisticated Japanese into the blessings of the coolie system, seems to have met an unexpected and ludicrous turn. A part of those upon whom our philanthropy was being so lavishly bestowed, imported by a free expenditure of the taxes levied upon Hawaiians, are, it seems, too valuable at home as artisans or mechanics to permit of their remaining abroad even to be engaged in the elevating and ennobling labor of hoeing cane for the sons of the Saxon race.

            Rumor says something of the high tone assumed by the Embassadors of this Imperial Highness the Mikado, and that some surmised that a visit from the ram Stonewall, commanded by those of like temper and sentiments, might not be a pleasant affair to think of just now that the collie trade is not fully established.

            The American minister's kind offices, are reported to have been quite opportune at this juncture- exactly for what purpose, rumor does not say. If the Court Journal were to make a full statement of what has transpired in the interviews with the Japanese Embassy the public would have to do less guessing.

            But at all events, such of the Japanese as the Embassadors shall select are to be promptly returned to their native isles, and this little difficulty it is hoped, will end there.

            Do the Planters pay for the cost of this emigration to island of Niphon, or are the tax payers to meet the bills for this expensive little expedition of man-hunting? Deponent said not. Really, it seems to be a less dangerous business to import less cultivated people from Danger Island, and from Manihiki!

            Will the next Legislature be pledged to the support of the expensive coolie system, or will they sift the troubles of this Japanese coolie business, and see how the matter has been settled.

            What becomes of the statement that the contracts are fully understood and signed in good faith by the high contracting parties and that nothing remains to the coolie but the faithful working out of the term of service for which he has contracted, or a certain incarveration in the States Prison?

 

Na Lana Nupepa no Kona, Oahu.

Kawai,                         Wailupe,

Kanewahie,                 Palolo

Keoki Kekipi,              Kamoiliiii

Nailipelapela,              Waikiki-kai

            "                       Aoao H., Honlulu

Kalauli,                                    "          

Hu,                              Aoao Komohana

Paalewa                                   "          

Tuno Kahula                           "          

Kahalehili                                "          

Ieremia Keahipio         Koholaloa

Mikalemi,                    Palama

Kapule,                        Pauoa

Kekalohe,                    Kalihi

Oleloino,                     Moanalua

Kahulo                                    Luna no Waianae.

 

Hunahuna Huikau.

            Aia ka mai pua ulaula ke laulaha la ma na kulanakauhale he lehulehu wale o Enelani a ke hooia mai nei i kona hopena awahia.

            O ke ano hou o na hainaka kaei a-i oia na hainaka me ke aniani iwaena kona o ka hipuu ana ma ke alo ponoi

            Ua manao waleia e holo mai ana he elua haneri Elele mai Europa mai e makaikai i ka Ahahui Karistiano ma Nu Ioka, ke weheia iloko o keia makahiki. O kekahi keia o na Ahahui nui.

            I kekahi manawa i hala, ma ka apana aina o Napa, Mokuaina o Kaleponi. laluu iho la kekahi kanaka ui e ka hiamoe, a hoi aku la oia ma kona moe, aka, ua waiho iho kela i kona kukui ihoiho e a ana maluna o kekahi wahi puka pauda uuku ana i ike ole ai  mamua. Iaia e moe ana me ka nanea i ka hookui ana a na moe uhane, aia hoi, poha ae la ua wahi lua pauda nei, a lele ae la kela iluna, a kiola ia akula; a o ka hopena o kana mau moe uhane, ua waiwai ole.

            Ma Amerika Hupuia, o kekahi o na huke mele kaulana Bright Jewels a me Fresh Lourels, ua nui loa ka makemakeia Ua kuaiia ka buke mua, nona ka heluna i hiki aku i ka akahi haneri iwakaluakumamalima tausani. O ka buke hope hoi, ua hiki ahu i ka alima haneri tausani i kuaiia iloko o na makahiki elua.

            Ua imi hou ia he mea kinai ahi ma Amerika Huipuia, a ma ka hoaoia ana mai nei, ua ikeia ka emoole o ka pio ana o ke ahi iloko o na sekona kakaikahi wale no, aole i minute. E lehulehu mai ana paha ia ano kinai ahi.

            Ke nui mai nei ka aihue keiki liilii ana ma Bentania Nui. Ua hoolaha ae ka nupepa Manawa o Ladana, he makana nui, he Elima Haneri Dala, ke ukuia i ka mea e loaa ai kekahi keiki uuku, he umikumamahiku wale no malama kona ola ana, mai ka wa mai i hanau ai. O ua keiki nei, ua kii aihueia mai, mai ka maka aku o ka mea malama keiki. I kekahi manawa mahope mai, ua hele ae kekahi wahi kanaka ilihune imua o ka Lunakanawai, me ka ehaeha a kaumaha, o kana mau keiki elua, ua lawe aihueia. Aia no hoi kekahi apana aina ma Irelani, ua ku ka haohao mawaena o kela a me keia ohana, no ka nalowale pinepine o ka lakou mau kamalei. Ua kanalua loa ia ke kumu o keia aihue wale ana. E laweia ana paha lakou e ao ia i poe makilo, a i aha la. Ke hoike mai nei kekahi nupepa, ke uluaoa nei ka aihue kanaka ana malaila.

            Ma Farani, ke ku nei kekahi wahi akea no ke kuai ana i na io lio ma ke ano mea ai ia. Iloko o ka makahiki 1867, he S1600 paona io lio i ai ia e na haole Farani. I ka makahiki 1868 mai, he 968,400 na paona i ai ia. Aia ke kuai ia nei ua mau io lio la. Ke ku nei keia hana ma na apana o Rouen, Marseilles, Toulon, Bodeaux, Rheims, Troyes, Charleville a me Sedan. He poe ai lio loa ka hoi keia, i oi ae mamua o na kanaka Hawaii.

            E hui ana na Moi o Perusia a me Italia ma keia mau la hope aku nei, e kukakuka no kekahi mea. Eia hoi kekahi mea hou; ua hele aku ka hooilina alii o Perusia i Viena, a ua hookipa maikai loa ia mai oia ma ke ano hanohano.

 

Hoi ole ke poho i ka Hui mahiko o na KANAKA MOLEMONA MA LAIE.

E ka nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho i keia mau apana manao ma kahi kaawale o ko kakou nupepa. Oia hoi kela mau hua olelo maluna ae; "Hoi ole ke poho o ka hui mahiko o na kanaka Molemona ma Laie." O keia hui mahi-ko i olelo ia ma keia. Aole ia o ka hui a na haole Molemona, ka poe nona ka aina o na Laie. O keia hui oia ka hui i kukulu ia e kahi mau kanaka Hawaii malalo iho o na haku aina Keoki Nepeka ma. O na poo o keia hui mahi-ko o na kanaka, o Napela ka luna nui o Kou ke kakauolelo a he iwakalua a oi a emi mai paha ka nui o ka poe i hui pu ae e mahi i ke ko mahope o laua. I ka mahi ana, ua hoopuni ia he elima e ka aina i paa i ke ko. Mai ka makahiki umi kumamawalu haneri kanaono kumamawalu a i ka makahiki umi kumawala haneri kananono kumamaiwa i hale ae nei, ua wili ia ua ko nei oia mau ka elima. A ua lawe ia aku nei i Maunapohaku, e kuai ai, wahi alakou i ke kalekale mai o ka mea i lawe ia ai i Maunapohaku e kuai ai i nui ke dala, a o ka hoi ana mai nei o ua o Napela, me na dala pikanele, a i ka paanaue ana iho nei i ua o lakou nei pau i ka hiolo ma ka eke a Hagai, a koe elua kauna ka ka mea ikaika a hana mau, hookahi kauna dala a me ke keu ka haahaa loa; oia ka nui o ka puu dala a ka mea hookahi i ewalu ka ka mea ikaika i ka hana me ke kahe nui o ka hou me ka haule ole o ka wa hana no umi kumalua malama, a o ka kekahi hoi i hookahi dala me ka hapaha no umi kumalua malama, a hoi wahi a'u. Hoi ole ke poho ia oukou e ka poe e pinana mai nei i Laie nei kahi o ka hoka i wai hala ki. Mai puni mai i ka poe hoomalimali ia oukou, me ka olelo ana aia i Laie ke ola ka waiwai. Ke paipai aku nei makou ia oukou e ka poe o Kauai ko Molokai Lanai, Maui, ko Hawaii, mai hele hou mai oukou i Laie nei, o pilikia oukou, o pololi e like me makou. O ka hui mahi-ko a lakou nei i haanui ae ai ia kakou, oia ka mea e waiwai ai, he pomaikai no no ka haku aina, a me ha mea wili; i kanaka Alaala a me ka paulima, ia lakou la ka ekeeke: - Eia hoi o ka olelo no ka akahi dala me ka hapalua no ka la ke hana maanei, aole oiaio, o ka oiaio he hapalua wale no.

 

            Ke kahea leo nui e aku nei au ia oukou mamua e ko na wahi a pau. Eia hou mai ua poe nei a hele hou aku e paipai ia oukou e holo hou mai ia nei mai puni mai oukou, o make auanei e like me makou iloko o ke kuhihewa. E makaala mai oukou ia Keoeoe, Kamakahi, Napela ma a me kahi poe e iho o puni hei auanei oukou ia lakou ke hiki aku me na olelo oiaio ole, he mulea ka hope, Owau ne o ko oukou makamaka oiaio.

                                    G.W. Laniloa.

                        Pouahi, Laie-wai. Ianuari 6, 1970.

 

Ka Luna Hooponopono                      O.H, Kulina

Na Hope Luna Hooponopono                        L.H. Kulina

                                                            J. Kawainui

Ka Nupepa Kuokoa

Honolulu, Ianuari 22, 1870.

Na Iapana a me na na Pake

 

            UA lohe paha kakou a pau i ka hiki ana mai o na Elele Iapana ma ko kakou nei Aupuni, aka, aole nae. kakou i hoomaopopo i ka laua mau hana, a e ike no kakou malalo iho:

            I kekahi la o ka hebedoma i hala, ua haalele iho na Kahina Iapana ia Honolulu nei, a holo pololei aku la i Waialua, e nana a e ninaninau pono i ka malamaia ana o na Iapana paaua malaila, me ka ukali pu ana o ke Kuhina o ko na Aina e a me ke Kuhina Waiwai o kakou. Ua holo aku keia mau Kuhina Iapana ma ke ano malama i ko lakou lahui ponoi iho, me he la he makua e imi ana i kana keiki i nalowale. I ko lakou hiki ana a hooponopono, ua hoihoiia mai ehiku mau Iapana. Mailaila ae hiki i Kaalaea, a hoihoi ia mai he ekolu mau Iapana.

            Ua hoounaia aku nei hoi ka Ilamuku Nui o kakou W.C. Parke, e kii i na Iapana ma Maui, a e hoihoi mai i kekahi poe o lakou ma Honolulu nei, a hoihoi loa aku i Iapana.

            Ua lohe mai nei makou, he mau olelo kai hoopukaia e na Elele Iapana i ko kakou mau Kuhina nana e hooponopono kainui nei i ko kakou Aupuni, a e ole wale no ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia maanei e hoomalimali ia laua, ina la paha ua okalakala kunahihi mai.

            Eia ke kumu o ko laua okalakala; ua haawiia mai keia mau Iapana e holo mai i Hawaii nei, e hana ai malalo o na hana a lakou i ike ai ma ko lakou aina iho, e like me ka ae ana o ko kakou Luna, aka nae, i ka hiki ana maanei, kuaiia aku i na haole Mahiko, a hoohanaia ma ko lakou mau kula mahakea, me ka hooko ole ia o ka ae ana maluna ae. "Ma keia hana ana, me he mea la, ke kapaia mai nei kakou, " he poe hoopunipuni kanaka." Aohe inoa hilahila e ae i loaa ia kakou mai ka wa mai o ko kakou lilo ana i Aupuni kuokoa, e like me keia.

            E hoihoiia ana oa poe Iapana nei i Iapana, maluna o ka moku R.W. Wood. Eia ka ninau, Nawai ke dala e uku ai i ko lakou uku moku? Ke hai aku nei makou, o na dala Auhau no a kakou i hookupu aku ai, oia no kela e uhaaiia la e keia poe Kuhina. Makemake hoi auanei oe e ke kanaka Hawaii e hoolilo wale ia kou mau dala i mau dala no ka imi pomaikai ana o na kanaka o na aina e, a hooneleia oe ka mea nono ka aina? Aole! Aole loa!

            E nana pono kakou i keia mau hana a keia mau Lunahooponopono Aupuni o keia wa. Ina e lohe pono ana kakou i keia, alaila, e hoomanao ko kakou mau Lunamakaainana i keia Kau Ahaolelo ae, a e ninaninau pono a ike ia, ua uku wale ia keia mau dala me ka ae ole ia, alaila, na na Kuhina no e uku iho ia mau dala. Mai ae aku, e huikala wale ia lakou, no ka mea, no lakou no ia hemahema o ka hana ana pela.

            Ma ka Poakahi iho nei hoi, ua halawai ka Papa Hoopae Lima Hana, a ua hooholo lakou, e holo o Samuela G. Waila, i Komisina imi Pake ma Kina, a e koi aku i na Pake e holo mai i Hawaii nei. Ke kuhi nei hoi makou, e kali iki iho ana la hoi a wehe ae ka Ahaolelo nana pono ia la hoi, eia no ka ke wikiwiki e nei e kii hou i mau Pake.

            He makau honua keia o na haole Mahiko, o nele auanei i na pake hana ole maluna o ko lakou mau Mahiko imi loaa ma ka hou o ko hai lae, no ka mea, ke kokoke mai nei ka wa e pau ai keia poe, a haalele ino ia auanei e lakou na Mahiko. No ke aha ka mea e haalele ino ia ai? No ke kaupaona like ole i ka uku e like me ka manawa hana.

            Ina e hana naauao ana ke Aupuni o Kina, a hoouna mai i ko lakou mau Elele ia nei, e kii mai i ko lakou poe makaainana pake, alaila, e kaa hou no auanei ia kakou ka uku ana i ko lakou mau eemoku e hoihoiia aku ai i ko lakou aina iho i kiiia aku ai. Ahu kupanaha a ka la i na Kuhina i hoopunaheleia.

            E holo ana o Samuela G. Waila maluna o kekahi moku holo i Kina e ku mai ana i keia mau la aku, mamuli o kana huakai imi pake. Ke kanalua nei makou i ka holo pono ana o kana misiona, ke naauao mai kela aupuni no ka hookuu ana a aua aku paha i na pake.

 

He Moolelo no Rev. Hairama Binamu Makua.

            Ke hoolaha nei makou malalo iho i ka moolelo o kekahi o na makamua o na Misionari Amerika i lawe mua mai i ka olelo a ke Akua ma ko kakou nei Pae Aina.

            Ua hanauia o Hairama Binamu Makua ma Benaington, mokuaina o Varemoneta, Amerika Huipuia i ka la 30 o Okatoba 1789. Ua hoopukaia mai oia mai ke Kulanui mai o Middlebury i ka makahiki 1816, a i ka makahiki 1819 ua hoopuka pu ia mai oia mai ke Kula Kahunapule mai o Anadova.

            Ma ka la 27 o Sepatemaba o ia makahiki no, ua poniia oia a me kona kokoolua me Rev. Asa Kakina ms. Gosena (Goshen) Konetikuta. Mahope koke iho mare aku la o Binamu ia Sibela Mosele (Moseley) he wahine kaulana ma na hana misionari.

            Ma ka la 23 o Okatoba 1819, kau ae la o Rev. H. Binamu, Rev. Asa Kakina me ka laua mau wahine elua, me na hoa lawelawe ma ka oihana misionari, oia o Daniela Kanialani, Tamaki Hoimana, Samuela Wini, Elisai Loomis, Samuela Keiki me ka lakou mau wahine a me na kanaka Hawaii ekolu no lakou na inoa o Ioaue Honolii, Toma Hopu a me Uilama Kenui, he poe Hawaii lakou i hoonaauaoia ma ke Kula Misionari ma Corawall, Koneiikuka, maluna o ke kialua Thaddeaus, a haalele aku la ia Bosetona, a ku ma Honolulu ma ka la 20 o Aperila 1820 mahope iho o ka hala ana o na malama eono ma ke ala moana.

            Ma Honolulu i kukulu iho ai oia i kona kulana e hoomaka ma kana hana misionari iloko o na makahiki he iwakalua. Ia manawa, he wahi kauhale uuku wale no o Honolulu nei i ku ia e na hale pili, a i noho ia hoi e na kanaka naaupo a ike ole i ke Akua a me na kanaka hoomanamana akua.

            He mea pono ole paha i keia mau la hope ka helu ana aku i na hoao ana a me na hoomanawanui ana a na Misionari mua i keia Pae Aina. O ko lakou kamailio ana aku me ko lakou mau makamaka ma ka home, ua kakaikahi a ua hakalia hoi. O ko lakou mau lako mai ka home mai aole no ia i lawa pono no ke ola kino a me ka noho oluolu ana o na ohana. Ia lakou maanei me kakou he mau malihini lakou ma ka aina e, e noho ana mawaena o ka lahui i hooneleia i na pono Kivila a me na pono hoonaauao a hoomana, no kakou hoi ka olelo i hoolilo ole ia i olelo kakau. Hoomaka koke lakou i ka imi i na hua mua o ka olelo Hawaii, me ka hookaawale ana i ka hoopuka ana i na hopuna olelo ma kela a me keia ano; a mahope koke iho, ua hoomaka koke lakou i ka hana i mau buke kula, a unuhi mai i kekahi mau olelo o ke Kauoha Kahiko, a ma keia i makaukau ai ke ala e hiki aku ai i ke alakai ana i keia lahui i ka malamalama o ke ola.

            Ia lakou e hapai ana i ka hana maikai o ke ola mawaena o kakou, halawai mai la lakou me na hooke a me na hoopilikia ana a ko lakou mau kanaka ponoi iho, a pela paha i hookoia ai ka olelo a Paulo ka Lunaolelo i olelo mai ai nona iho : " He pilikia i na powa, he pilikia i na hoahanau hoopunipuni a he pilikia mai o'u mau hoahanau ponoi mai."

            Aole nae lakou i ike i na hoohihia a me na hoopoino he hui a kuemi hope lakou a makau, aka, hele pololei lakou imua ma ka inoa o ka Haku ka Hoola, a he mea oiaio, ua hoolanakila mai la ka Haku maluna o na enemi. Laha ae la ka euanelio a ke Akua ma o a maanei, a iloko o na makahiki mua, hooholo iho la na Luna Aupuni o ka Hoomana Karistiano ka hoomana o ka lahui.

            Aohe i liuliu iho, ike koke mai kekahi mau alii e noho alii ana i ka oiaio o ka Baibala a huli ma ka pono. Iloko o ka malama o Dekemaba 1825, ua huli loa mai he ewalu a he umi paha mau alii o ka ohana alii, a ua bapetiszoia lakou. Mawaena o ia poe, oia o Kaahumanu, Kalanimoku, Laanui, Kapiolani, Kalakua a me kekahi poe alii e ae.

            I keia manawa mua ua paa mau o Binamu i ka haiolelo, ao ana, hoomakaukau ana i mau buke kula a me ka unuhi ana i ka Baibala. I ka manawa ona i kaawale aku ai mai keia Pae Aina aku, he lehulehu wale o na mele a me na himeni mai kana peni mai.

            I ka makahiki mamua aku o kona hoi ana i Amerika, ua bapetizo oia he 275 mau haumana hou, a ua hookomoia lakou he mau hoahanau no ka pahipa a ka Haku. O ka heluna o na hoahanau ma ka Ekalesia o Kawaiahao i hookomoia malalo o kona noho kahu ana, he 1,075 a mailoko ae oia poe, he 990 e ola ana he mau hoahanau kupaa i kona wa i hoi aku ai.

            O ka Binamu hana hope loa ma keia Pae Aina oia ke kukulu ana i ka pohaku kihi o ka luakini o Kawaiahao a me ke kapili ana ae ia lalo o na aoao, a na Rev. R. Limaikaika hoi i hoopaa loa iho.

            No ka nawaliwali a me ka omaimai o kana wahine, ua manao oia he mea pono e hoi aku i kona home. No ka ae ana mai o ka Papa Amerika no kona hoi, nolaila ma ka la 3 o Augate 1840, kau iho la oia a me kona ohana maluna o ka moku, a hoi aku la.

            Mahope iho o na makahiki eono o ko laua pae ola ana aku i Amerika Huipuia, ua paipai mau ia ka manaolana e ola koke ae ana o Binamu wahine, alaila, hoi hou mai i Hawaii nei e hapai ai i kana hana misionari. Ma ka makahiki 1846, akahi no a hoihoi aku o Binamu i kona palapala hookohu misionari no Hawaii nei i ka Papa Amerika. Hoko o keia mau makahiki o kona kakali ana, ua kakau iho la kela he mau moolelo e pili ana ia Hawaii nei, a mamuli o ke kena ana a ka Papa Amerika, ua hele aku ia ma kela a me keia ekalesia a puni na mokuaina Hikina o Amerika Huipuia,e hai ana no kana mau hana misionari ma keia Pae Aina.

            Ma ka la 27 o Feberuari 1845, make iho la o Binamu wahine, a noho hookahi iho la kela me kana mau keiki. I ka makahiki 1842 mare iho la ia me Miss N. E. Morse a o kona wahi i noho ai mahope iho o kona mare ana, ma Nu Havena, Konetikuta. Hoko o ia manawa, ua kau aku na maka o na halepule kahu ole iaia ma na wahi e pili koke mai ana i ke kulanakauhale a maloko nohoi o ke kulanakauhale ma ke ano kanaka, na makaukau mau i na manawa a pau e hai i ka ke Akua olelo.

            Ua hookauwa pinepineia kana peni e kakau aku i na mea a pau i komohia e ka manao ana no ka noho ana pono a Karistiano a me ka hooponopono hou ana i na ekalesia. Aka, iaia e noho ana ma kona aina hanau me ka poai puniia e na hana hoohauoli mai kela ;a mai keia wahi mai o ka honua, aka, o koua aloha no keia Pae Aina, aole ia i hoopoina iki. A i ka manawa i kaheaia aku nei kana mau kaikamahine elua e hele mai e lawelawe ma keia kihapai o ka ka Haku malawaina, ua hookuu olioli mai la kela ia laua me ka hauoli o ka manao, e aeia na keiki e hele e hoolawa i ka hana a ua makua i waele ai. Aole paha ana mea i olioli nui loa, e like me kona olioli i ka hoouna ana mai i kana keikikane makahiapo hookahi, e hele i makamua no na Misionari no na mokupuni liilii ma ka hema aku o kakou nei.

            Ua ikaika loa kona manao i keia makahiki, e holo hou mai i keia Pae Aina e halawai me ka lahui ana i hoohuli mua ai. a e lulu lima aloha pu me na makamaka Hawaii. ka hua a kona mau luhi i kela wa opiopio o kona ola ana. Ua manao nui oia e ike hou i kana mau keiki maanei, aka, ua lawe e aku ka Haku iaia.

            Ma ka la 25 o Sepatemaba o ka makahiki i hala, ua malamia kela la e ka Ahahui Euanelio o Konetikuka ma ke kulanakauhale o Goshen. O kela la 28, oia ka piha pono ana o na makahiki he kanalima o ka lilo ana o Rev. Hairama Binamu makua a me Rev Asa Kakina i mau misionari makamua no keia Pae Aina aka, no ko Rev. A. Kakima make e ana, nolaila, o Binamu wale no ka i hiki aku ma kela la. O ka hana mua maloko o ka luakini, o ke mele ana i ka himeni "Imua o ka lehova noho alii," a na Rev. H. Binamu ka pule i wehe i ka hana ; a na Rev. A.C. Thompson ka haiolelo e pili ana i na hana misionari. Hookahi hora a oi ae o ka haiolelo ana, a hookuuia. Mahope iho, ua hookipa ia aku ma kekahi papaaina i hoomakaukau ia maloko o kekahi lanai pea. maluna ae ona e welo haaheo ana ka hae Hawaii.

            Ma ka auina la iho, ua malama hou ia he halawai haipule, a na kekahi Diakona i 90 makahiki i malama mai ia hana, a ua lehulehu na haiolelo i hoopukaia mai. I ka hookuu ana i ka halawai, ua mele mai o Rev. H. Binamu me kekahi haole e iho oiai o laua a elua he mau lala no kela papa himeni he kanalima makahiki i hala aku nei. Mahope iho, na ohiia he $136.31 i kokua no ka Rev. H. Binamu opio hana misionari.

            Ina manawa a pau a Binamu e palapala mai ai i kana mau keiki maanei, ua houna po mai no oia i kona aloha ia kakou, a he oi aku ka nui o kona hauoli i kona lohe ana i ka pii mau ana o ka pono ma Hawaii nei.

            Ma ka la 11 o Novemaba, makahiki 1869, haalele mai la ke ola kino iaia, a hele aku la e hui me ko ka lani puali, mahope o ka piha pono ana o na makahiki he 80. He ekolu wale no na la o kona mai ana a make koke aku la. O kona mai i make ai, he piva ma ke akemama. Pela hoi i ikeia ai, mahope o ke ola loihi ana e hoomau i ka ke Akua hana me ka paupauaho ole, ua hookuuia mai la oia mai keia luhi ana, a ua hele aku la ia i kahi nona ia e uku ia mai ai.

 

Na Palapala mai i ke Kuokoa.

 

            Ua loaa mai ia makou kau palapala e S. K. Maialoha, o Kohala Akau, e hai mai ana no ko oukou puhiia ana e ka makani maluna o ke kuna Hawaii Pauahi, mai Kohala aku a hala ilalo o Kaawaloa, i na la hope o Dekemaba iho nei. No ka hala loa o ka manawa i hope, a no ka oiaio no hoi, he mau la makani ia, a ua puhiia no hoi kekahi mau kuna o kakou ana ia mau la, nolaila, ke manao nei makou, aohe mea manaoio ole i kela mau mea, oiai he mau la makani kela.

            Ua loaa mai no kau palapala e S. H. Mahuka, o Waimea, Hawaii, nona hoi ke poo, "Hoike o na Hula Aupuni ma Kohala Hema, Hawaii." E hoolaha no makou i kau palapala, ke loaa ka wa kaawale ma keia mua aku.

            Ua loaa mai ka olua palapala e S.W.P. Kahaumanu a me S. K. Kuhano, he Komite i kohoia, e hoike i na Kula Aupuni o ka Apana o Ewa a me Waianae. Ua kapae makou i ka hoolaha pau ana i ka olua hoike, a e ike ia ke ano nui malalo o na hunahuna mea hou o Oahu nei; aole no ka manao e kapae wale, aka, no ka manao no, ua lawa ka ike ana no na hoike hapaha i hala e aku.

            Ua hoouna mai o J. W. Kaleilehua o Hilo, i keia Keena, he palapala hoohenehene ia P.K. Kalanilehua, aka, no ko makou makemake ole e hoopuka i kana mau olelo pahenehene ano ole, nolaila, ke pape aku nei makou iaia, mai hoouna hou mai i na olelo pahenehene e like mai nei me keia au.

            O kau palapala e S.L. Haupu, o Kawaihapai, Oahu, ua loaa mai ia ia makou, a ua wae ae makou ma na mea ano nui, a e loaa no ia ia oe malalo o kahi o na hunahuna mea hou o Oahu.

            Ua hoouna mai o J.W. Naihekawa, o Hookena, Kona Hema, he palapala e hoike mai ana, no ko lakou malama ana i ka la Hape Nuia ma kela wahi kauhale kukohana iwaena o ke a, i ahona i ka aekai i ke poi mai. Ke hoopuka aku nei makou i kau ma kekahi kolamu o ka aoao mua o ka pepa o keia la.

            Ua loaa mai ia makou kau palapala e J.Kauhane, o Keaiwa, Kau, Hawaii, nona ke poo, “He mau la lulu dala ma ka Apana o Kau, no ke Aupuni o ke Akua.” E hoopuka no makou i keia palapala i keia pule ae. Ke loaa kekahi rumi kaawale e hookipaia.

            Ua hiki mai kau palapala e Robata K. Pahee, o Waiohinu, Kau, e pili ana i na hana malaila i na la mua o Ianuari nei. E ike ia no ua ano i wae ia makou, ma kahi o na hunahuna mea hou, malalo o ke poo o Hawaii.

            O kau palapala e S.B. Kahoopakele, o Waiohinu, Kau, e pili ana i ka Luna Auhau o oukou no ka hemahema a me na mea e pili ana i kana buke. Ua manao makou, e waiho wale ae i kau hoohalahala, oiai aohe maopopo ia makou, he inoa ponoi keia nou, a nolaila, ua hoouna mai paha oe make ano huhu pili kino.

            O kau palapala e J.H. Kailimanu, o Kalauao, Ewa, e pili ana i ka haalele wahine a me ke keiki. E ike ia no ke ano nui malalo o na hunahuna o Oahu nei.

            Ua hoouna mai o Juo. li o hea la, he mau ninau Kanawai me na hama, aka, ke waiho nei makou i kana mau ninau a me na hana, a hoopuka aku.

            Elua mau palapala i hoounaia mai i keia Keena, no ka Hoike Kula Sabati ma ka Ekalesia o Helani, aka, aole nae e hoopuka pau loa ia aku ana laua a elua. E wae ia no na mea ano nui mai loko ae o laua, a e hookomoia iho ma kahi o na hunahuna mea hou, malalo o ke poo Hawaii.

            He palapala kai hiki mai i keia Keena, mai ka peni kakau mai a kekahi kanaka makau i ka hai okoa mai i kona mea no ka hana hoomanamana a kekahi kahuna Hawaii ma Olowalu. No kona hana ana mai i kona inoa, nolaila, ke hana nei no hoi makou i kona luhi o ke kakau ana mai.

            “Ka puulu Himeni o Lahaina, eia i ka malu Hekuawa.” O ke poo iho la ia o kekahi palapala i hiki mai ma keia Keena, a ua hana hunahuna ia iho e makou malalo o ke poo o Maui.

            “Molowa na Makai o Wailuku.” Oia ke poo o kekahi palapala i hiki mai, aka, no ke keena ole e hoolaha pau ai, nolaila, ua hana hunahuna ia e makou malalo o ke poo o na mea hou o Maui.

 

NU HOU KULOKO.

Oahu.

 

            Ma ka Poakolu iho nei, ua ku mai ma Honolulu nei ka moku waiwai o Walakahausi (Waterhouse)-

            Ma ka Poalua iho nei, ua kuai kudalaia na aina o Kapena (P. Cumings) ma Hawaii, mai ka nui mai a hiki i ka liilii.

            HOI AKU NA ELELE IAPANA- Ma ka holo ana aku o ke Cometa i ka Poaha iho nei, ua hoi aku maluna ona na Elele o keia aupuni. E hoi ana laua i Kapalakiko, a malaila ae i ko laua aupuni.

            Ua kapilin hou ia iho nei ka moku poina Lorenzo i ka loihi iho nei ma ko kakou awa, a ua paa pono i keia wa. Ke hooili nei oia i kona ukana, a holo aku i kona wahi i hoounaunaia ai e hele ma kana hana.

            Ma ke ku ana mai o kiapa Paregua, ua loaa ai i ka Hui Hanai Holoholona o Kahua he elua mau bipi kea, mai Livapulu mai. I laweia mai, e hooholoia ma kela kula hanai holoholona maluna ae, i loaa ai na mea maikai no ka hoolaha ana i na bipi maikai.

            MOKU LOLE HOU- Ma ka la Sabati i hala aku ua komo mai maloko nei ke kiapa Beritania Paragua mai kulanakauhale kalepa mai o Livapulu, Enelani. O kona ukana nui o na lole a me na ukana e ae i kupono no keia makeke a kakou e makemake aku ai, e kuai aahu a malama no kakou iho.

            KE KUNA “ILIOHAE.”- Ma ka la Sabati aku nei i hala. Ua komo mai ma ke awa o Honolulu nei kela kuna nona ka inoa maluna ae, mai Tahiti mai. Maluna mai iho he mau ohua a he mai paila wahie, me kekahi mau palapala mai na makamaka Misionari mai, e noho ana ma ka Pae Aina Fatuhiva.

            HE WAHI UKU LII HAWAII.- Ua palapala ia mai ia makou kekahi wahi mea hou, a penei no ia. “O kekahi kaikamahine uuku noni na makahiki eono a me na malama keu eha na ia kaikamahine uuku i hookani ka Mediana ma ka hale halawai ma Moanalua i ka la pule ahaaina. O kona inoa, o Maleas Kalauli. Na kona makuakane ke alakai ana me ke akahele malie. Pomaikai na keia uuku e like me keia ke ano uuku hookaa piano.” E malama hoi i ka ike ka makou noi, pela hoi me kona inoa.

            KAHEKULA KAUPAONA LIKE OLE.- Eia na ko makou keena kekahi palapala mai ka apana mai o Koolauloa. Maloko oia palapala ike iho ai makou, o ke Kahakula e noho nei maluna o keia apana, e nana i ka pono o ka hoonaauaoia ana o na keiki, oia o J.L. Naili, no kona nana ole i na kumuao ikaika e hoonoho ae e ao i na keiki, a no kona ae like ole hoi i ke kumu a na makua mea keiki i makemake like ai. I na oia ka mea hoopohe oi loa aku ka pono ia oukou e na makua i na ua ike oukou i ka hemahema o kela kanaka pono no oukou e kopekope wahi palapala iho, a kakau i na inoa malalo iho, e noho ana i ka Papa Hoounauna, e kapae ae i na mea hana pono ole. He oi loa ae ka pono o ia mamua o ka holo ana mai i o makou nei.